ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
ΑΠΑΝΤΑ
ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ
ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
Ν. Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΟΣ
ΑΘΗΝΑ 1981
Σελ. 345-658

Η ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΑ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α´

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΑΡΕΚΒΑΣΙΣ

Στάδιά τινα μακρὰν τῆς Σπάρτης ἔκειτο τὸ Πληθώνειον ἄντρον, ἐν ᾧ κατῴκει ὁ Γεώργιος Γεμιστός, ὁ μετονομασθεὶς Πλήθων, οὗ τὸ κλέος εὐρὺ τότε ἀνὰ πᾶσαν τὴν Ἑλλάδα.

Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἦτο ὁ ὀψιγενὴς Ἕλλην πλατωνικὸς τοῦ ΙΕ´ αἰῶνος, ὁ ὀνειροπολήσας νὰ ἀρχίσῃ ἐκ νέου κατὰ τὸν χρόνον ἐκεῖνον τὸ ἔργον τοῦ Ἰουλιανοῦ, ὁ μετὰ τὸν Παραβάτην δεύτερος Παραβάτης. Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἦτο ἀνὴρ σοφώτατος καὶ πολυμαθέστατος. Ἦτο τόσον ἀνώτερος τοῦ χρόνου καθ᾽ 〈ὃν〉 ἔζη, ὅσον ἡ ἀρχαία ἐποχὴ ἦτο ἀνωτέρα τῆς τότε ἀθλίας ἐποχῆς, καὶ ὅσον ἡ ἀθλία ἐκείνη ἐποχὴ ἦτο οὐχ ἧττον ἀνωτέρα τῆς σήμερον ἀπροσδιορίστου ἐποχῆς.

Ἀλλὰ παρὰ πᾶσαν τὴν σοφίαν καὶ πολυμάθειαν αὐτοῦ ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἥμαρτε, καὶ ἥμαρτε λίαν ἀδικαιολογήτως. Διότι ἐφαντάσθη ὅτι ἦτο δυνατὸν νὰ ἐπανορθώσῃ θεσμοὺς καὶ ἤθη ταφέντα ἐσαεὶ καὶ κείμενα ὑπὸ τὴν σεσωρευμένην σκωρίαν τοῦ χρόνου.

Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἐπεθύμει οὐδὲν ἦττον ἢ νὰ ἐπανιδρύσῃ εἰς τὴν Ἑλλάδα τὴν ἀρχαίαν θρησκείαν, τὴν λατρείαν τοῦ Διός, τῆς Ἥρας, τῆς Ἀθηνᾶς, τῆς Ἀφροδίτης καὶ τῶν ἄλλων τῆς ἀρχαιότητος θεῶν. Καὶ ὅμως ἦτο εὐφυής, καὶ ἠδύνατο νὰ προΐδῃ ὅτι ἡ θρησκεία τοῦ Χριστοῦ δὲν ἠδύνατο νὰ ἀντικαταστῇ δι᾽ ἄλλης θρησκείας, πλὴν τῆς ἐλλείψεως πάσης θρησκείας, ὅπως καὶ συνέβη ἐπὶ τῶν ἡμερῶν ἡμῶν.

Ἀλλ᾽ ὅπως ἐγκαταλίπωμεν ταχέως τὰ ὀλισθήματα ταῦτα τῆς γραφίδος, ἅτινα ἡμεῖς πρῶτοι ἀποκηρύττομεν, ἀνάγκη νὰ περιορισθῶμεν εἰς ὅσα ἔχουσι στενὴν σχέσιν πρὸς τὴν ἡμετέραν ἱστορίαν, καὶ καταλείπομεν εἰς τὴν ἱστορικὴν κριτικήν, εἰς ἣν οὐδεμίαν ἔχομεν ἐμπιστοσύνην, πᾶσαν ἐκτίμησιν τῶν γεγονότων. Τὸ καθ᾽ ἡμᾶς, θ᾽ ἀρκεσθῶμεν εἰς τὴν περιγραφὴν τῶν προσώπων καὶ τῶν πραγμάτων, ὅπερ εἶναι στενῶς καὶ ἀκριβῶς τὸ ἡμέτερον ἔργον.

Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἢ Πλήθων κατῴκει ἐν τῷ Πληθωνείῳ ἄντρῳ, ὅπερ εἶχε φροντίσει νὰ παρασκευάσῃ εὐαρμόστως πρὸς τὰς ἀρχαίας ἑλληνικὰς παραδόσεις. Εἴδωλα καὶ ξόανα θεῶν, τὰ μόνα ἅτινα εἶχον διασωθῆ ἐκ τῆς φανατικῆς μανίας τῶν μοναχῶν, σύμβολα καὶ ἐμβλήματα ἀρχαῖα, βωμοί, θυμέλαι, θύρσοι, γλαῦκες, οὐδὲν ἐκ τῶν κλασσικῶν ἐμβλημάτων ἔλειπεν ἐκ τοῦ ἄντρου τοῦ Πλήθωνος. Ὁσάκις ἀπεσύρετο οὗτος εἰς τὸ ἄντρον, ἐπεθύμει νὰ ἔχῃ πάσας ταύτας τὰς μυστικὰς ψυχαγωγίας, αἵτινες ἔτερπον τὸ πνεῦμα αὐτοῦ. Τὸ λοιπὸν τοῦ χρόνου διῆγε περιπλανώμενος ἀνὰ τὴν Ἀνατολήν, ὅπου εἶχεν ὀπαδοὺς καὶ θαυμαστὰς ἱκανούς, διότι οἱ λόγιοι τοῦ καιροῦ ἐκείνου ἠλαύνοντο ὑπὸ παραδόξου ὀργασμοῦ, καὶ ἢ ἐγίνοντο ὀπαδοὶ τῶν δοξασιῶν τοῦ Πλήθωνος, ἢ ἐνεκολποῦντο τὰ δόγματα τῆς Ρώμης. Ὀφείλομεν ὅμως, πρὸς ἀποφυγὴν μείζονος ἀπαισιοδοξίας, ν᾽ ἀναγνωρίσωμεν ὅτι, μόνον μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς βασιλευούσης, ἔπεσον οἱ πλεῖστοι τῶν λογίων τὸ ἔσχατον τοῦτο οἰκτρὸν πτῶμα. Πρότερον εἶχον ἀντίσχει οἱ πλεῖστοι κατὰ τοῦ πειρασμοῦ. Καὶ ὅμως πόσα ἐλεεινὰ πτώματα!

Παράδοξος βεβαίως καὶ ἀλλόκοτος ἡ ἐποχὴ ἐκείνη, καθ᾽ ἣν ὅπως διατηρήσῃ τις τὴν ἐλευθερίαν τοῦ νὰ φαντάζηται καὶ ν᾽ ἀναμιμνήσκηται, ἢ νὰ συρράπτῃ ἕωλα πολλάκις καὶ σχολαστικὰ ἐξαγόμενα ἐπιπόνων ἐρευνῶν, ὤφειλε πρῶτον νὰ ὑποδουλώσῃ ἐσαεὶ τὴν δύναμιν τοῦ νὰ σκέπτηται καὶ νὰ φρονῇ. Καὶ ὅμως πλεῖστοι ἠρκέσθησαν εἰς τὸν πενιχρὸν ἐκεῖνον διανοητικὸν βίον. Ἀλλ᾽ οὐχ οὕτως καὶ ὁ Γεώργιος Γεμιστός.

Οὗτος εἶχε λίαν παράβολον πνεῦμα καὶ ἠγωνίζετο καθ᾽ ἅπαντα τὸν βίον αὐτοῦ νὰ ἐξέλθῃ ἐκ τῆς στενῆς σφαίρας ἐν ᾗ ἔζη. Πρὸς τοῦτο δ᾽ ἐφεῦρεν ἀλλόκοτα ψυχαγωγήματα, οἷα οὐδ᾽ ἠδύνατό τις νὰ φαντασθῇ κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον.

Ἓν τῶν ψυχαγωγημάτων τούτων συνίστατο εἰς τὰ μυστήρια, ἃ ἐτέλει ἐν τῷ ἄντρῳ κατὰ καιροὺς ὁ Πλήθων. Τὰ μυστήρια ταῦτα ἦσαν κατὰ μίμησιν τῶν ἀρχαίων μυστηρίων, ἦσαν ἀλλόκοτοι τελεταὶ αἵτινες εὐλόγως ἐνεποίουν κακὴν ἐντύπωσιν εἰς τοὺς χωρικοὺς τῶν περιχώρων. Καὶ δὲν ἦσαν μὲν πολλοὶ θεαταὶ τῶν τελετῶν τούτων, ἀλλ᾽ ἡ φήμη αὐτῶν παρεῖχεν ἀπαισιωτέραν φήμην, καὶ καθίστα αὐτὰ φοβερώτερα ἢ ὅσον πράγματι ἦσαν. Δικαίως ἄρα ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς ἐφημίζετο ὡς μάγος εἰς τὰ περίχωρα. Καὶ ὅμως ὁ ἀνὴρ οὗτος εἶχεν εὐεργετήσει ὅλην τὴν Πελοπόννησον. Τοὺς ὑπ᾽ αὐτοῦ συνταχθέντας νόμους πάντες οἱ νεώτεροι ἱστορικοὶ εὐδοκοῦσι νὰ μνημονεύωσιν ὡς ὠφελίμους καὶ χρηστούς. Εἶχεν εὐεργετήσει τὸν λαὸν τῆς Πελοποννήσου, καὶ ὅμως εἶχε κακὴν φήμην. Ἂς φαντασθῆ τις πόσον χείρονα φήμην θὰ εἶχεν ἂν εἶχε πράξει κακόν, ἢ ἂν οὐδενὸς ὠφελήματος εἶχε γίνει αἴτιος εἰς τοὺς συμπολίτας του.

Ὁ Γεώργιος Γεμιστός, πρὸς τοῖς ἄλλοις αὐτοῦ ἐλαττώμασι, εἶχε καὶ ἓν ἐλάττωμα ἄγνωστον καὶ ἀνήκουστον κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον. Ἦτο εἷς ἐκ τῶν ὀλιγίστων, οἵτινες εἶχον συνείδησιν τοῦ ἐθνισμοῦ, καὶ ἡ καρδία του ἐφλέγετο ὑπὸ φιλοπατρίας. Εἶχεν ἀναμειχθῆ εἰς τὰ πολιτικὰ τῆς ἐποχῆς, καὶ συνεβούλευσεν ἑκάστοτε τὰ βέλτιστα εἰς τοὺς ἐν τῇ ἀρχῇ. Ἦτο δὲ καὶ ὁ μόνος ὅστις κατώρθωσε νὰ μαντεύσῃ ποῦ ἔκειτο ἡ σωτηρία. Πάντες οἱ σύγχρονοι αὐτοῦ ἦσαν ὑπὲρ τῶν ἄκρων. Οἱ μὲν ἤθελον τὴν ἐσχάτην κατὰ τῆς Ρώμης ἀντίστασιν καὶ τὴν ἀπεγνωσμένην ὑποδούλωσιν εἰς τοὺς Ἀγαρηνούς. Οἱ δὲ ἐπεθύμουν τὴν οἰκονομικὴν ἀναγνώρισιν τοῦ πρωτείου τοῦ Πάπα, τὴν διὰ προχείρων φαρμάκων θεραπείαν τῆς μονομανίας ταύτης ἥτις ἔβοσκε τοὺς δυτικούς, καὶ συνάμα τὸν μυκτηρισμὸν αὐτῆς, ἐλπίζοντες πρόσκαιρον σωτηρίαν διὰ τοῦ μέσου τούτου. Ἀλλ᾽ ὁ Πλήθων, νέος ἔτι, πολλὰ ἔτη πρὸ τῆς ἁλώσεως, εἶχεν ὑποβάλει εἰς τὸν βασιλέα τέλειον σύστημα πολιτικῆς καὶ στρατιωτικῆς ἀνοργανώσεως, ὅπερ ἂν ἐλαμβάνετο ὑπ᾽ ὄψει, καὶ ἂν ἦτο δυνατὸν νὰ ἐκτελεσθῇ, ἤθελε προλάβει, ἴσως, τὴν πεπρωμένην καταστροφὴν ἥτις ἔμελλε νὰ ἐπέλθῃ, λήγοντος τοῦ Μαΐου τοῦ ἔτους Ὴαυνγ´.

Εἷς τῶν μαθητῶν τοῦ Πλήθωνος καὶ ὀπαδῶν τῶν δογμάτων αὐτοῦ ἦτο καὶ ὁ καρδινάλιος Βησσαρίων. Ὁ εὐφυέστατος οὗτος καὶ πολυγραφώτατος τῆς ἐποχῆς ἐκείνης συγγραφεὺς δὲν ἠδυνήθη ν᾽ ἀντιστῇ εἰς τὸν πειρασμόν, ὅτε συνέβη ἡ ἐν Φλωρεντίᾳ σύνοδος τοῦ ἔτους Ὴαυμγ´. Τετρακόσιοι καὶ πλέον ἀνατολικοὶ ἐπίσκοποι εἶχον μεταβῆ εἰς τὴν σύνοδον ταύτην καὶ μετ᾽ αὐτῶν ὁ Βησσαρίων. Οἱ ἀγαθοὶ οὗτοι ἄνθρωποι, μετὰ τοῦ βασιλέως Ἰωάννου τοῦ Παλαιολόγου, ἐνόμισαν καλόν, πρὸς ἀποφυγὴν μακρῶν δογματικῶν συζητήσεων, ὑφ᾽ ὧν ἀντήχουν τὰ ὄρη καὶ τὰ πελάγη ἐπὶ ἕνδεκα αἰῶνας, ἐνόμισαν, λέγω, καλὸν νὰ ὑπογράψωσιν ἀσυζητητὶ τὸν τόμον ἐκεῖνον, δι᾽ οὗ οἱ ἐπίσκοποι τῆς Ἀνατολῆς ἀνεγνώριζον τὸ πρωτεῖον τοῦ Πάπα, ὅπερ ἐδόθη παρὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὸν Πέτρον, καὶ μετέβαινε πάντως καὶ εἰς τοὺς διαδόχους αὐτοῦ. Κατὰ τὴν παράδοσιν, εἷς μόνος ἐπίσκοπος ἀντέστη καὶ ἠρνήθη διαρρήδην νὰ ὑπογράψῃ, ὁ Ἐφέσου Μᾶρκος, ὁ ἐπικαλούμενος Εὐγενικός. Ὁ διδάσκαλος Ἀθανάσιος ὁ Πάριος, ἐκκλησιαστικὸς συγγραφεὺς ἀκμάσας ἐν ἀρχῇ τῆς ἐνεστώσης ἑκατονταετηρίδος, λέγει περὶ τοῦ Μάρκου τούτου τοῦ Εὐγενικοῦ ὅτι εἶναι οὐχὶ μόνον ἴσος πρὸς τοὺς Βασιλείους καὶ Χρυσοστόμους, ἀλλὰ πολλῷ ἀνώτερος αὐτῶν.

Διότι ἐκεῖνοι μὲν ἐν μέσῳ πολλῶν ὁμοφρόνων ἐκήρυττον τὰ ὀρθόδοξα δόγματα. Οὗτος δὲ μόνος πρὸς πολλοὺς ἠδυνήθη ν᾽ ἀντιστῇ εἰς τὰς ὑπερφιάλους ἀξιώσεις τῆς παποσύνης, ἐγκαταλειφθεὶς δέ, κατὰ τὸν ψαλμῳδόν, παρὰ γονέων καὶ ἀδελφῶν, δὲν ἀπέβαλε τὸ θάρρος, ἀλλὰ κατέρριψε τὴν «δυτικὴν ὀφρὺν» κατὰ τὸν πολὺν Φώτιον. Ὅσοι ἐπιθυμοῦσι πλείονας πληροφορίας περὶ τούτου παραπέμπονται εἰς τὸ σύγγραμμα τοῦ εἰρημένου Ἀθανασίου τοῦ Παρίου τὸ ἐπιγραφόμενον «Ὁ Ἀντίπαπας».

Τινὲς δὲ τῶν ζωγράφων τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας ἐφιλοτιμήθησαν νὰ ζωγραφήσωσι τὸν Μᾶρκον τὸν Εὐγενικὸν καθήμενον ἐπὶ τοῦ ἀρχιερατικοῦ θρόνου, βαστάζοντα τὸ ἱερὸν εὐαγγέλιον καὶ τὴν ποιμαντικὴν ράβδον, καὶ παρὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ κείμενον τὸν Πάπαν Νικόλαον, οὗ ἡ τιάρα πεπτωκυῖα ἀπὸ τῆς κεφαλῆς κυλινδεῖται ὑπὸ τοὺς πόδας τοῦ Μάρκου. Ὁ αὐτὸς Πάπας κατὰ τὸν εἰρημένον Ἀθανάσιον τὸν Πάριον, ἐκ συγγραφέων τῆς ΙΕ´ ἑκατονταετηρίδος ἐρανιζόμενον τὰς πληροφορίας αὐτοῦ, ὅτε εἶδε τὴν ὑποταγὴν μὲν τῶν λοιπῶν ἐπισκόπων, ἀλλὰ τὴν ἄκραν καὶ ἰσχυρογνώμονα ἀντίστασιν τοῦ Ἐφέσου Μάρκου, ἠναγκάσθη νὰ εἴπῃ· «Νίχιλ φέτσιμους». Οὐδὲν ἐποιήσαμεν. Ὡς φαίνεται, ἐπεθύμει ὁ Πάπας ἵνα πάντες ἀνεξαιρέτως οἱ ἐπίσκοποι ὑπογράψωσι τὴν παραδοχὴν τῶν δογμάτων τῆς Ρώμης, καὶ μηδεὶς μείνῃ ἀμφίβολος.

Δύσκολον τῷ ὄντι ζήτημα προτείνεται εἰς τὴν προσοχὴν τοῦ μελετητοῦ τῆς ἱστορίας. Καὶ ἂν ὑπῆρχον ἐν τῇ συνόδῳ ἐκείνῃ δευτερεύοντά τινα καὶ τριτεύοντα πρόσωπα φρονοῦντα τὰ αὐτὰ πρὸς τὸν μητροπολίτην τῆς Ἐφέσου, οἷος ὁ μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γεώργιος ὁ Σχολάριος καὶ ἄλλοι, πάλιν τὸ ζήτημα μένει ἀκέραιον. Οἱ ἐπίσκοποι τῆς Ἀνατολῆς ὑπέγραψαν σύμπαντες τὸν ὅρον τῆς παπικῆς συνόδου. Ἀλλ᾽ ἀντιπροσώπευον οἱ ἄνδρες ἐκεῖνοι τὰς θρησκευτικὰς δοξασίας τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἢ ὄχι; Ἐὰν ναί, διατί ὁ λαὸς ὁ ἑλληνικὸς δὲν ἀπεδέχθη τὰ ὑπ᾽ αὐτῶν ἐψηφισμένα; Ἐὰν ὄχι, τί παθόντες ὑπέγραψαν δόγματα, ἃ δὲν εἶχον ἐντολὴν νὰ παραδεχθῶσιν; Ἀλλ᾽ ἴσως ἔπραξαν τοῦτο οἰκονομικῶς, ὅπως ἀναπαύσωσι τὸ θηρίον, καὶ αὕτη εἶναι ἡ πιθανωτέρα λύσις, ἣν δύναταί τις νὰ εὕρῃ ἀναγινώσκων τὰ χρονικὰ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καὶ διαπορῶν. Διότι εἶναι γεγονὸς πασιφανέστατον, ὅτι ὁ ἑλληνικὸς λαὸς καὶ μετὰ τὴν ὑπογραφὴν τοῦ ἀστόργου καὶ παρανόμου ἐκείνου ὅρου ἔμεινεν εἴπερ ποτὲ ὀρθόδοξος.

Εἷς τῶν ὑπογραψάντων τὸν ὅρον ἦτο καὶ ὁ Βησσαρίων. Ὁ ἄνθρωπος οὗτος ἔκρινεν, ὡς φαίνεται, ἐντιμότερον δι᾽ ἑαυτὸν νὰ εἶναι μᾶλλον καρδινάλιος τῆς Ρώμης ἢ μητροπολίτης τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Ὅθεν μετὰ τὴν ὑπογραφὴν τοῦ τόμου τῆς ἑνώσεως ἔμεινεν ἐν Ρώμῃ καὶ δὲν ἐπανῆλθεν εἰς τὴν Ἀνατολήν. Καὶ ὅμως εἶχεν ἄδικον. Ἠδύνατο νὰ ἐπανέλθῃ ὡς ἐπανῆλθον οἱ ἄλλοι ἐπίσκοποι, καὶ ἡ ὑπογραφὴ αὐτοῦ νὰ λογισθῇ ἄκυρος παρὰ τῷ ἑλληνικῷ λαῷ, ἂν ἐπανήρχετο, οἵα ἐλογίσθη καὶ μὴ ἐπανελθόντος αὐτοῦ καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐπανελθόντων.

Παιδαριώδους βεβαίως πανουργίας τέχνασμα πρέπει νὰ ἦτο τὸ πραξικόπημα τοῦτο, ἂν ἦτο ὄντως τέχνασμα. Οἱ ἀνατολικοί, ἐν τῇ ἀφελεῖ αὐτῶν πονηρίᾳ, τί ἐνόμιζον ἆρα, ὅτι ἠδύναντο νὰ πείσωσι τοὺς δυτικοὺς περὶ τῆς εἰλικρινείας των; Ἀλλ᾽ οἱ ἐν Ρώμῃ ἦσαν ἀείποτε πονηρότεροι τῶν ἐν Κωνσταντινουπόλει, καὶ δὲν ἐπείθοντο οὐδὲ διὰ τῶν ψηλαφητῶν τεκμηρίων. Οἱ ἐν Ρώμῃ ἦσαν δυσπιστότεροι καὶ τοῦ Θωμᾶ αὐτοῦ, καὶ δὲν ἐπίστευον οὐδὲ τὰ ἀναμφηρίστως ἀποδεδειγμένα.

Μάρτυς τούτου αὐτὸς ὁ καρδινάλιος Βησσαρίων, ὅστις ἐπὶ ἥμισυν αἰῶνα ἠγωνίζετο ματαίως νὰ ἐμπνεύσῃ ἐμπιστοσύνην εἰς τοὺς συναδέλφους αὐτοῦ. Τοῦτο ἀποδεικνύει ὅτι πρέπει νὰ μένῃ τις ἐν τῇ τάξει ἐν ᾗ εὑρέθη ἀπ᾽ ἀρχῆς, ὅσον ταπεινὴ καὶ πενιχρὰ καὶ ἂν φαίνεται αὕτη, αἱρετωτέρα δὲ εἶναι ἀείποτε ἡ ἔντιμος εὐτέλεια τῆς ἀδόξου καὶ κομώσης πολυτελείας καὶ τρυφῆς.

Οὐδὲν πλεονέκτημα δύναται νὰ ἰσοφαρίσῃ ποτὲ τὸ αἶσχος τοῦ αὐτομόλου καὶ τοῦ δραπέτου. Ἡ φιλοπατρία τοῦ καρδιναλίου Βησσαρίωνος καὶ οἱ συνεχεῖς αὐτοῦ καὶ καρτερικοὶ ἀγῶνες, οὓς ἠγωνίσθη ὅπως πείσῃ τοὺς ἐν τῇ Ἑσπερίᾳ νὰ ἔλθωσιν ἐπίκουροι ἡμῶν κατὰ τὸν βαθὺν ἐκεῖνον καὶ σκοτεινὸν μεσαίωνα, ἡ παιδεία καὶ ἡ πολυμάθεια αὐτοῦ, ἡ ἐγκράτεια καὶ σωφροσύνη τοῦ βίου, τὸ μακρὸν μαρτύριον ὅπερ ὑφίστατο ἔξωθεν μὲν ἐκ τῆς δυσπιστίας καὶ ψυχρότητος τῶν περὶ αὐτόν, ἔσωθεν δὲ ἐκ τῶν ἐλέγχων τῆς ἰδίας αὑτοῦ συνειδήσεως, οὐδὲν δύναται νὰ ἐκπλύνῃ τὸ ἄγος τοῦ ἐξωμότου. Τὸ μόνον ὅπερ ἠδύνατο ἐν μέρει ν᾽ ἀναπαύῃ τὴν κεκμηκυῖαν ταύτην συνείδησιν ἦτο ἡ ἐνδόμυχος αὐτοῦ πεποίθησις, ἢ μᾶλλον ἡ ἔνδεια πάσης πεποιθήσεως χριστιανικῆς. Ὁ καρδινάλιος Βησσαρίων, ἱεράρχης δύο χριστιανικῶν ἐκκλησιῶν ἐξ ὑπαμοιβῆς, οὐδεμίαν εἶχεν εἰς τὸν χριστιανισμὸν πίστιν. Τοῦτο ἐμφαίνεται ἔκ τινων ἀποσπασμάτων ἐπιστολῶν αὐτοῦ πρὸς τὸν φιλόσοφον Πλήθωνα, οὗ ἦτο μαθητὴς καὶ ὀπαδός.

Ἐν τούτοις ὁ Πλήθων τοὐλάχιστον καθ᾽ ἕν τι ἀλλὰ σπουδαῖον ἐπλεονέκτει τοῦ Βησσαρίωνος. Δὲν ὑπηρέτει τὴν ἐκκλησίαν ἣν ἐπολέμει, οὐδὲ μεθίστατο ἀπὸ ἐκκλησίας εἰς ἐκκλησίαν εἰς μηδετέραν τούτων ἀνήκων. Ἦτο ἐλεύθερος, καὶ οὐδεμία ὑλικὴ ὑποχρέωσις συνέδεεν αὐτὸν πρὸς τὸ πνευματικὸν καθεστώς.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β´

ΤΟ ΑΝΤΡΟΝ

Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς εἶχε φροντίσει ἵνα μετακομισθῶσιν ἀγάλματά τινα σωζόμενα ἐν τοῖς ἐρειπίοις τῆς ἀρχαίας Σπάρτης, τὰ μόνα ἅτινα εἶχον σεβασθῆ οἱ αἰῶνες καὶ οἱ βάρβαροι, καὶ εἶχεν ηὐτρεπισμένην τὴν κατοικίαν αὐτοῦ ἑλληνικῷ τῷ τρόπῳ. Εἰς τοὺς ἀγρότας τῶν περιχώρων ἦτο ἀπηγορευμένη ἡ εἴσοδος. Οἱ ἀγαθοὶ οὗτοι ἄνθρωποι ἐσκανδαλίζοντο βλέποντες τὰ δαιμονικὰ ἐκεῖνα πράγματα, καὶ ἐσταυροκοποῦντο ἀφθόνως. Καὶ ὅμως τόση ἦτο ἡ περιέργεια, ἥτις ἠρέθιζεν αὐτούς, ὥστε μεθ᾽ ὅλον τὸν φόβον καὶ τὴν ἀποστροφὴν ἣν ᾐσθάνοντο, προέβαλλον δειλῶς τὰς μορφὰς ἔξω τῆς εἰσόδου, ὁσάκις διέβαινον πλησίον ἐκεῖ ὅπως ἴδωσι τί συνέβαινεν ἐντός. Μάλιστα αἱ γυναῖκες ὑπέκειντο εἰς τὸν πειρασμὸν τοῦτον. Ἐφαντάζοντο ὅτι θὰ ἔβλεπον ἐκεῖ μαῦρα τριχώματα, οὐρὰς καὶ ἄλλα τοιαῦτα προσόντα, οἷα ἡ χριστιανικὴ φαντασία καὶ τέχνη ἀπέδιδεν εἰς τὸν πονηρὸν δαίμονα. Ἀλλ᾽ ἡ περιέργεια αὐτῶν δὲν ἐκορέννυτο. Οὐδὲν τὸ σατανικὸν ἔβλεπον εἰς τὸ ἀρχαϊκὸν ἐκεῖνο ἐνδιαίτημα. Εἰς τὸ πρῶτον χώρισμα ἦτο τὸ μελετητήριον καὶ ὁ κοιτὼν τοῦ φιλοσόφου, εἰς τὸ δεύτερον ὑπῆρχον ἀγάλματά τινα, εἷς βωμός, καὶ ἄλλα σύμβολα, ἀκατανόητα μέν, ἀλλ᾽ οὐδὲν τὸ ἀπαίσιον ἔχοντα. Οὕτω δὲ αἱ περίεργοι ἀπεμακρύνοντο ἐκεῖθεν, μηδεμίαν μὲν ἀληθῆ πληροφορίαν ἀποκομίζουσαι, ἀλλ᾽ ὅμως φέρουσαι ἐναύσματα πρὸς διήγησιν μεγεθοποιημένων καὶ φασματωδῶν πλασμάτων εἰς τὰς φίλας καὶ γνωρίμους αὐτῶν. Ἐπὶ τέλους ὁ Πλήθων ἠναγκάσθη ν᾽ ἀπαγορεύσῃ τὴν προσέγγισιν τοῦ τυχόντος, καὶ οὐδεὶς ἠδύνατο νὰ πατήσῃ τὰ σύνορα αὐτοῦ. Τὴν ἐκτέλεσιν τῆς διαταγῆς ταύτης ἀνέθηκεν εἰς στρατιωτικὸν σταθμὸν κείμενον οὐ μακρὰν τοῦ σπηλαίου. Ὁ δεσπότης τῆς Πελοποννήσου καὶ πᾶσα ἄλλη ἀρχὴ οὐδὲν ἠδύνατο ν᾽ ἀποποιηθῇ εἰς τὸν Πλήθωνα, ὅστις ἰδιώτευε μόνον διότι οὕτω ἤθελεν. Ἄλλως ὅμως εἶχε μεγίστην πολιτικὴν σημασίαν ἐν τῷ τόπῳ.

Εἶναι ἀληθὲς ὅτι δὲν εἶχεν εἰς τί νὰ μεταχειρισθῇ αὐτήν. Ἔβλεπε τὸ μοιραῖον τέλος ἐπικείμενον καὶ προσεγγίζον ὁσημέραι, οὐδεμίαν δὲ εἶχε δύναμιν ὅπως ἀποτρέψῃ αὐτό.

Ὁ Πλήθων ἐμόναζεν ἀπὸ μακροῦ χρόνου ἐν τῷ ἄντρῳ αὐτοῦ καὶ δὲν εἶχε σκοπὸν νὰ ἐξέλθῃ ἐκ τῆς προσφιλοῦς αὐτῷ ἡσυχίας. Ἐν τούτοις ἡ ἡσυχία αὕτη διεκόπτετο ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν δι᾽ ἐπισκέψεων ξένων τινῶν ἢ ἐντοπίων λογίων, οἵτινες ἤρχοντο νὰ συζητήσωσι μετὰ τοῦ διδασκάλου τὰ αἰωνίως ἄλυτα ἐκεῖνα ζητήματα, τὰ ἄψαυστα καὶ συγκεχυμένα, ἅτινα ἔχουσι τὴν ἰδιότητα ὅσον πλειότερον τὰ κινεῖ τις, τόσον ἀδρανῆ νὰ μένωσι, καὶ ὅταν μᾶλλον ἐπιμόνως ζητῇ τις νὰ τὰ διαφωτίσῃ, τόσο νὰ καθίστανται σκοτεινότερα.

Εἷς τοιοῦτος ἐπισκέπτης, ἦλθεν ἅπαξ πρό τινος χρόνου καὶ εὗρε τὸν Πλήθωνα εἰς τὸ ἀναχωρητήριόν του. Ὁ ὁδοιπόρος οὗτος ἔφερε τὸ καλογηρικὸν ἔνδυμα καὶ εἶχεν ἦθος ταπεινὸν καὶ χριστιανικόν. Ἐπαρουσιάσθη εἰς τὰ πρόθυρα τοῦ ἀναχωρητηρίου καὶ ἐζήτησε τὴν ἄδειαν νὰ ἐπισκεφθῇ τὸν Πλήθωνα. Ὁ Θεόδωρος παρουσιασθεὶς παρετήρησεν αὐτὸν μετὰ περιεργείας. Διότι ἐγίνωσκεν ὅτι ὁ κύριός του εἶχε πρὸ πολλοῦ διακόψει πᾶσαν πρὸς τοὺς μοναχοὺς σχέσιν καὶ ἦτο ἡ πρώτη φορά, καθ᾽ ἣν ἐτόλμα ἄνθρωπος φορῶν ράσον νὰ παρουσιασθῇ ὅπως ζητήσῃ συνέντευξιν μετὰ τοῦ Πλήθωνος.

― Καὶ τί τὸν θέλεις; ἠρώτησεν ὁ Θεόδωρος ἀποτόμως.

― Θέλω νὰ τῷ ὁμιλήσω, ἀπήντησε μετὰ συστολῆς ὁ ξένος.

― Τί ἔχεις νὰ τῷ εἴπῃς;

Ὁ ξένος ἐκίνησε τοὺς ὤμους.

―Ἔχεις βεβαιότητα ὅτι θὰ σὲ δεχθῇ; ἐπέμεινεν ὁ Θεόδωρος.

― Εἰπέ του ὅτι τὸν ζητεῖ ἕνας, ὁ ὁποῖος ἔχει κάτι νὰ τοῦ εἰπῇ.

Ὁ Θεόδωρος ἐδίσταζεν. Ὁ ξένος δὲν εἶπέ τι πρὸς αὐτόν, ἀλλ᾽ ἡ στάσις του ἐνέφαινεν ἀξιοπρεπῆ ἐπιμονήν.

― Καὶ ποῖος νὰ εἴπω ὅτι τὸν ζητεῖ; ἠρώτησεν ὁ Θεόδωρος.

― Εἷς μοναχός, δοῦλος τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀληθινοῦ, ὅστις ἔχει σπουδαῖα νὰ τῷ εἴπῃ.

―Ἐν τούτοις αὐτὸ δὲν εἶναι τὸ ὄνομά σου, παρετήρησεν ὁ Θεόδωρος.

― Αὐτὸ τὸ ὄνομα ἀρκεῖ εἰς ἐμέ, εἶπεν ὁ ξένος.

―Ἀλλὰ θὰ ἀρκέσῃ τάχα εἰς τὸν κύριόν μου;

― Δοκίμασε, εἶπεν ὁ ξένος.

― Δὲν ἠμπορῶ, χωρὶς νὰ μοὶ εἴπῃς τὸ ὄνομά σου.

Ὁ ξένος ἐξέβαλε τότε ἐκ τοῦ κόλπου του χαρτοφυλάκιόν τι, καὶ ἐχάραξε μίαν μόνην λέξιν ἐπὶ τεμαχίου χάρτου.

― Δὸς αὐτὸ εἰς τὸν κύριόν σου, εἶπε, καὶ ἂν θέλῃ νὰ μὲ δεχθῇ, καλῶς.

Ὁ Θεόδωρος ἔλαβε τὸ πιττάκιον, ἀλλὰ δὲν ἐγίνωσκε γράμματα καὶ δὲν ἠδύνατο ν᾽ ἀναγνώσῃ τὴν ὑπὸ τοῦ μοναχοῦ γραφεῖσαν λέξιν. Ἐν τούτοις ἠναγκάσθη νὰ μεταβιβάσῃ τὸ τεμάχιον τοῦ χάρτου πρὸς τὸν Πλήθωνα. Ὁ φιλόσοφος δὲν ἠδυνήθη νὰ καταπνίξῃ αἴσθημά τι συγκινήσεως, ὅτε ἀνέγνω τὴν λέξιν ἐκείνην. Ἦτο δὲ αὕτη γεγραμμένη μονογραφικῶς, καὶ συντετμημένως, κατὰ τὴν συνήθειαν τοῦ καιροῦ ἐκείνου, καὶ ἔλεγε: «Γ. Σχολάριος».

Ἦτο τὸ ὄνομα τοῦ ἀσπόνδου καὶ θανασίμου ἐχθροῦ τοῦ Γ. Γεμιστοῦ. Τί παθὼν ἆρα ὁ Γεώργιος οὗτος Σχολάριος ἦλθε νὰ ἐπισκεφθῇ τὸν Πλήθωνα; Ὁ φιλόσοφος εἰς μάτην διελογίζετο. Δὲν ἠδύνατο νὰ λύσῃ τὸ αἴνιγμα τοῦτο.

Ἐν τούτοις δὲν ἐδίστασε νὰ δώσῃ διαταγὴν πρὸς τὸν ὑπηρέτην του, ὅπως εἰσαγάγῃ παρ᾽ αὐτῷ τὸν ἐπισκέπτην.

― Εἰπέ του νὰ ἔλθῃ, εἶπεν ἡσύχως. Ὁ Θεόδωρος ὑπήκουσεν.

Ὁ Πλήθων μεθ᾽ ὅλην τὴν φιλοσοφίαν του, δὲν ἠδύνατο νὰ ὑπερνικήσῃ προλήψεις τινάς, αἵτινες ἐσώζοντο παρ᾽ αὐτῷ ἀπὸ τοῦ χρόνου, καθ᾽ ὃν ἦτο ἄνθρωπος μόνον καὶ δὲν εἶχε γίνει ἀκόμη φιλόσοφος. Οὕτω μείνας μόνος μετὰ τὴν ἔξοδον τοῦ ὑπηρέτου ἐφρόντισε νὰ κλείσῃ τὴν ἐσωτερικὴν θύραν τοῦ εὐρυχώρου ἄντρου, νὰ σύρῃ τὰ παραπετάσματα καὶ νὰ καταστήσῃ ἀόρατα εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ Γεωργίου Σχολαρίου τὰ παρ᾽ αὐτοῦ λατρευόμενα. Οὗτος δέ, ὡς εἰσῆλθε, παρὰ πᾶσαν τὴν ταπεινότητα τοῦ ἤθους αὐτοῦ, τὸ πρῶτον βλέμμα διηύθυνε πρὸς τὰ ἐπιπροσθοῦντα παραπετάσματα, καὶ ματαίως προσεπάθει νὰ διΐδῃ διὰ τοῦ πυκνοῦ ὑφάσματος τί ἔκρυπτον ταῦτα.

Ὁ Πλήθων ἠγέρθη καὶ ἔδειξεν ἕδραν πρὸς τὸν ἐπισκέπτην. Ἀντήλλαξαν δὲ τότε οἱ δύο οὗτοι ἄνδρες βλέμμα ἀπερίγραπτον.

― Καλῶς ἦλθες, εἶπε μετὰ βεβιασμένης προθυμίας ὁ Πλήθων. Παράδοξον μοὶ φαίνεται πῶς εὑρέθης ἐδῶ.

―Ἔκαμα περιοδείαν εἰς τὴν Πελοπόννησον, ἀπήντησεν ὁ Σχολάριος. Ἐπειδὴ ἐπλησίασα εἰς τὰ χώματά σου, ἐφαντάσθην ὅτι δὲν ἤθελες μοὶ ἀρνηθῆ τὴν φιλοξενίαν σου δι᾽ ὀλίγην ὥραν.

― Καὶ διὰ πολλήν, εἶπεν ὁ Γεμιστός.

Ὁ Σχολάριος ἐκάθισε καὶ περιέμενε νὰ λάβῃ ὁ οἰκοδεσπότης τὸν λόγον. Παρῆλθον στιγμαί τινές.

―Ἀπὸ πολλοῦ χρόνου δὲν ἔχομεν ἰδεῖ ἀλλήλους, εἶπεν ὁ Γεώργιος Γεμιστός.

― Τῷ ὄντι, εἶπεν ὁ Σχολάριος. Δὲν ἦλθες εἰς τὴν βασιλεύουσαν Πόλιν.

―Ἐγώ; Τί νὰ πράξω ἐκεῖ; Εἶμαι ἐρημίτης, εἶπεν ὁ Πλήθων.

―Ὅλοι ἐρημῖται εἴμεθα, εἶπεν ὁ Σχολάριος.

―Ἐγὼ δὲν ἀναμειγνύομαι πλέον εἰς τὰ κοινά.

― Καλῶς πράττεις.

―Ἀσχολοῦμαι εἰς μελέτην καὶ συγγραφὴν μόνον, εἶπεν ὁ Πλήθων.

― Καὶ θὰ ὠφελήσῃς οὕτω τὸ ἔθνος, διδάσκαλε, εἶπεν ὁ Σχολάριος.

Ὁ Γεμιστὸς τὸν ἐθεώρησε μὲ βλέμμα πλῆρες δυσπιστίας.

―Ἀλήθειαν λέγω, εἶπεν ὁ Σχολάριος. Μὴ ἔχῃς προκατάληψιν, ὦ Πλήθων.

― Καὶ ὅμως… εἶπεν ὁ Γεμιστὸς μετὰ δισταγμοῦ.

―Ἂν ἔγραψα κατὰ σοῦ, ὦ Πλήθων, δὲν ἔπραξα τοῦτο ἐκ μίσους. Οὐδεμίαν ἔχθραν ἔχω κατὰ σοῦ.

― Πιστεύω, εἶπεν ὁ Πλήθων.

― Εἰς πάντα τὰ ζητήματα συμφωνοῦμεν. Ἀλλ᾽ ὡς πρὸς τὰ θρησκευτικά, ἂν ἔγραψα κατὰ σοῦ, ἔγραψα ἐκ πεποιθήσεως.

Ὁ Πλήθων ἐσίγα.

― Καὶ πάλιν δὲν περιῆλθον εἰς τὴν ὑπερβολήν, εἰς ἣν ἔφθασαν ἄλλοι. Δὲν δύναμαι νὰ παραδεχθῶ ὅτι εἶσαι ἄθεος, ὦ Πλήθων, καὶ ὅτι ἐπιθυμεῖς νὰ διαδώσῃς εἰς τὸ ἔθνος τοῦτο δόγματα ὀλέθρια καὶ ἄκαιρα ὅλως. Λέγω μόνον ὅτι εἶσαι ἰσχυρογνώμων. Δυνατὸν νὰ φρονῇς ὅτι πρέπει νὰ λατρεύηται τὸ θεῖον ὑπὸ ἄλλην μορφὴν καὶ δι᾽ ἄλλων τύπων, ἢ ὅπως ὁρίζει ἡ ἁγία ἡμῶν Ἐκκλησία. Ἀλλὰ τοῦτο δὲν εἶναι λόγος ὅπως κηρύξῃς μεγαλοφώνως τὰ τοιαῦτα δόγματα.

Ὁ Πλήθων ἐτήρει σιγήν.

― Εἶσαι ἐλεύθερος, ὦ Πλήθων, ἐπανέλαβε μετὰ παρρησίας ὁ Γεώργιος Σχολάριος, εἶσαι ἐλεύθερος νὰ δοξάζῃς ὅν τινα θεὸν θέλῃς, ἢ νὰ μὴ δοξάζῃς μηδένα. Δύνασαι νὰ συγχέῃς τὰ φιλοσοφικὰ δόγματα πρὸς τὰ χριστιανικά, καὶ νὰ ζητῇς διὰ τῶν θεωριῶν τοῦ Πλάτωνος καὶ τῶν ἐρευνῶν τοῦ Ἀριστοτέλους ν᾽ ἀντικαταστήσῃς τὴν διδασκαλίαν τοῦ Χριστοῦ. Δύνασαι νὰ ἐπιθυμῇς ἐγκαρδίως τὴν ἐπάνοδον τῆς λατρείας τῶν εἰδώλων, καὶ πᾶσαν τὴν πομπὴν καὶ τὴν συμβολικὴν τοῦ ἀρχαίου κόσμου τῆς πολυθεΐας. Δύνασαι προσέτι, ὅπερ χεῖρον κατ᾽ ἐμέ, νὰ πιστεύῃς ὅτι εἶναι ποτὲ δυνατὸν καὶ νὰ πραγματοποιηθῶσι τὰ ὄνειρα ταῦτα. Ἀλλὰ δὲν δύνασαι, δὲν πρέπει, δὲν εἶναι θεμιτὸν οὐδὲ ὅσιον, τὸ νὰ κηρύττῃς τὰ διδάγματα ταῦτα εἰς τὸν κόσμον καὶ νὰ προσπαθῇς νὰ προσηλυτίσῃς καὶ ἄλλους εἰς τὰ ὑπὸ σοῦ πρεσβευόμενα.

Ὁ Πλήθων ᾐσθάνετο ἱδρῶτα περιρρέοντα τὸ μέτωπον αὐτοῦ καὶ δὲν εἶχε δύναμιν ν᾽ ἀπαντήσῃ πρὸς τὰς λέξεις ταύτας.

― Εἰς τοῦτο μόνον διαφωνοῦμεν, ἐπανέλαβε πρᾳότερον ὁ Σχολάριος. Κατὰ τἆλλα ὁμολογῶ ὅτι εἶσαι τίμιος καὶ γενναῖος ἀνὴρ καὶ οὐδὲν κακὸν ἐπιθυμῶ διὰ σέ.

Ἐν τούτοις ὁ Πλήθων, ἂν καὶ δὲν ὡμίλει, ἐσκέπτετο ὅμως ἐφ᾽ ὅσον ὁ Σχολάριος ἔλεγε τἀνωτέρω. Ἐσκέπτετο ὅτι ὁ τόνος οὗτος ἦτο ἀπροσδόκητος εἰς τὸ στόμα τοῦ ἄγαν τούτου ὀρθοδόξου μοναχοῦ, τοῦ κεκηρυγμένου ἐχθροῦ πάσης καινοτομίας. Ἦτο ἀπροσδόκητος διότι εἶχε λογικόν τι καὶ μετριοπαθές, καὶ δὲν ὡμοίαζε μὲ τὸν τόνον, ὃν ἀπήντα εἰς τὰ συγγράμματά του, αὐτοῦ τοῦ Σχολαρίου, ἐν οἷς εἶχε κατενεχθῆ κατὰ τοῦ Πλήθωνος, ὅπως εἶχεν ὑπαινιχθῆ ἀρτίως οὗτος. Ἐν τοῖς συγγράμμασι τούτοις ὁ Σχολάριος κατεφέρετο κατὰ τοῦ Πλήθωνος σκληρότατα καὶ φανατικώτατα. Ὁ Πλήθων δὲν ἠδύνατο νὰ λύσῃ τὸ πρόβλημα τοῦτο, πῶς ὁ αὐτὸς ἄνθρωπος, συγγράφων μὲν ἦτο ἀπότομος καὶ ὑβριστής, διαλεγόμενος δὲ ἦτο διαλλακτικὸς καὶ μέτριος. Οὕτω δὲ ὁ Πλήθων ἠναγκάζετο νὰ παραδεχθῇ ὅτι, πᾶσα ἐποχή, ὡς φαίνεται, ἔχει ἰδιαίτερον τόνον καὶ κοινοὺς τόπους ἐπιβαλλομένους εἰς πάντας ἐν γένει τοὺς συγγραφεῖς, ἐπὶ ποινῇ ἀποτεφρώσεως καὶ σκορπισμοῦ εἰς τὸν ἀέρα, ἄν τις τολμήσῃ νὰ παραβῇ τοὺς ἐπιβαλλομένους κανόνας. Δύναταί τις λοιπὸν νὰ εἶναι ἄλλως μέτριος καὶ ἐπιεικὴς καθ᾽ ἑαυτόν, ἀλλ᾽ εἰς τὸ δημόσιον δὲν ἐπιτρέπεται νὰ μετέρχηται τοιοῦτον ὕφος, ὅταν ἡ ἐποχὴ δὲν ἐπιτρέπῃ τοῦτο. Ὅθεν ἡ συγγραφικὴ τέχνη παρὰ τοῖς «λογίοις» πολὺ ἀπέχει τοῦ νὰ εἶναι ἔκφρασις ἀτομικῶν αἰσθημάτων, καὶ ἡ παρατήρησις αὕτη τοῦ Πλήθωνος ἔτεινεν εἰς τὸ νὰ ψεύσῃ ἐκ προκαταβολῆς τὸ γνωστὸν ἀξίωμα περιωνύμου τινὸς νεωτέρου φυσιοδίφου.

Ἐν τούτοις ὁ Πλήθων συνάψας τὰς ἰδέας του εἶπε·

― Καλῶς λέγεις, ὦ Σχολάριε. Ἀλλ᾽ οὐδαμοῦ ἐκήρυξα ἐγὼ δόγματα τοιαῦτα, ἂν δὲ καὶ ἐγράφη τι φιλοσοφικώτερον, δὲν ἦτο τοῦτο προωρισμένον ὅπως ἀναγνωσθῇ παρὰ τοῦ λαοῦ. Ἀλλ᾽ ἂς ἀφήσωμεν τοῦτο τὸ ζήτημα, διότι μοὶ προξενεῖ κόπον.

Ὁ Σχολάριος συνεστάλη καὶ ἐσιώπησε.

― Καὶ εἶσαι ἀπὼν ἐκ τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ πόσου χρόνου; ἠρώτησεν ὁ Πλήθων.

―Ἀπὸ ἓξ μηνῶν, εἶπεν ὁ Σχολάριος.

― Εἶχες περιοδεύσει εἰς Πελοπόννησον;

― Ναί.

― Μετέβης εἰς πολλὰς πόλεις;

― Εἰς πολλάς.

― Καὶ ποίας ἐντυπώσεις ἔλαβες;

―Ἀγαθάς.

―Ἐκ Κωνσταντινουπόλεως λαμβάνεις εἰδήσεις τακτικῶς;

― Οὐχὶ τακτικῶς.

― Δὲν ἔμαθες τελευταῖον οὐδέν;

― Οὐχί.

―Ἂν ἐξεστράτευσαν οἱ Τοῦρκοι;

―Ἀγνοῶ.

― Μετ᾽ ἀπαθείας πολλῆς λέγεις τοῦτο.

―Ἀληθῶς.

― Δὲν φαίνεσαι ἀνήσυχος.

― Τοὐναντίον. Ἀλλ᾽ ἔχω λάβει τὴν ἀπόφασιν.

― Ποίαν ἀπόφασιν;

― Τοῦτο θὰ εἶναι ἡ θεία δίκη, εἶπε μυστηριωδῶς ὁ Σχολάριος.

― Οὕτω λοιπὸν οὐδεμίαν ἐλπίδα τρέφεις; εἶπεν ὁ Πλήθων.

― Οὐδεμίαν. Οἱ βάρβαροι μέλλουσι νὰ κυριεύσωσι τὴν πόλιν. Ἐν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται.

Ὁ Πλήθων ἐστέναξε.

― Δὲν φρονεῖς καὶ σὺ τὸ αὐτό;

― Οὐχί, εἶπεν ὁ Πλήθων. Νομίζω ὅτι οἱ ἁρμόδιοι πρέπει νὰ μὴ ἀπελπισθῶσι.

― Τίνες ἁρμόδιοι;

―Ὁ βασιλεύς.

―Ἀλλ᾽ ὁ βασιλεὺς οὐδὲν δύναται νὰ πράξῃ, εἶπεν ὁ Σχολάριος.

― Διατί τοῦτο;

― Διότι περικυκλοῦται ὑπὸ ἀνθρώπων ἀνικάνων, εἶναι δὲ καὶ αὐτὸς ἀναποφάσιστος.

― Καὶ ποῖα δύναται νὰ πράξῃ καὶ τὰ παραλείπει; ἠρώτησεν ὁ Πλήθων μετὰ μεγίστης περιεργείας, διότι κατὰ τὰς πληροφορίας αὐτοῦ ὁ Γεώργιος Σχολάριος δὲν εἶχε δικαίωμα νὰ εἴπῃ τὰ παρ᾽ αὐτοῦ λεγόμενα.

―Ἐν πρώτοις κατ᾽ ἐμὲ δὲν πρέπει νὰ ζητῇ ἐπικουρίας καὶ μὴ σᾶς φανῇ παράδοξος ἡ γνώμη μου. Ὀφείλει μᾶλλον νὰ συντάξῃ τὰς ἰδίας αὑτοῦ δυνάμεις.

―Ἀλλ᾽ ἔχει δυνάμεις;

―Ἐκ τῶν ἐνόντων, εἶπεν ὁ Σχολάριος. Ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ Ἰωάννης ἦτο λογικώτερος. Ἐζήτει μὲν ἐπικουρίας, ἀλλὰ τοὐλάχιστον προσεχώρει εἰς τὴν ἕνωσιν. Ὁ νῦν βασιλεὺς καὶ ἐπικουρίας ζητεῖ καὶ τὴν ἕνωσιν ἀποκρούει.

― Καὶ ἠδύνασο σὺ νὰ συμβουλεύσῃς τὴν ἕνωσιν; εἶπεν ὁ Πλήθων.

―Ἄπαγε, οὐδ᾽ ἂν μίαν ἡμέραν μέλλω νὰ ζήσω.

― Τότε διατί κατακρίνεις τὸν βασιλέα;

― Δὲν τὸν κατακρίνω διὰ τὰς πεποιθήσεις του, τὸν κατακρίνω μόνον, διότι τὰ παρ᾽ αὐτοῦ ἐκλεγόμενα μέσα ἀντίκεινται πρὸς τὸν ἐπιδιωκόμενον σκοπόν.

―Ὀρθῶς λέγεις, εἶπεν ὁ Πλήθων. Ἀλλὰ δύναται νὰ εὕρῃ δυνάμεις ἀρκούσας;

― Δύσκολον, ἀλλ᾽ οὐχὶ ἀδύνατον. Ἀρκεῖ νὰ εὕρῃ χρήματα. Εἰς τὴν Εὐρώπην καὶ εἰς τὴν Ἀσίαν ὑπάρχουσι μυριάδες μισθοφόρων, οἵτινες δύνανται νὰ ὑπηρετήσωσιν.

―Ἀλλὰ καὶ ἡ δύναμις τῶν μισθοφόρων θὰ εἶναι ξένη, εἶπεν ὁ Πλήθων, ὁποία θὰ εἶναι καὶ ἡ ἐπικουρική. Ἑκατέρα τούτων πρόσκαιρος. Δὲν ἔχει οὕτω;

― Λέγε.

―Ὁ δὲ βασιλεὺς χρῄζει δυνάμεως σταθερᾶς καὶ παραμενούσης, διότι σταθερὸς καὶ παραμένων εἶναι καὶ ὁ ἀπειλούμενος κίνδυνος.

―Ἀληθές.

― Διὰ προσκαίρου ἄρα δυνάμεως δὲν δύναται ὁ βασιλεὺς ν᾽ ἀπωθήσῃ τὸν κίνδυνον τοῦτον ἢ προσκαίρως μόνον.

―Ὀρθῶς.

― Καὶ ὀψέποτε θὰ πέσῃ ἡ πόλις.

― Θὰ πέσῃ ὅταν ἔλθῃ ἡ προεγνωσμένη ὥρα, εἶπεν ὁ Σχολάριος.

― Βεβαίως, εἶπεν ὁ Πλήθων μειδιάσας ὅτε ἤκουσε τὸν θεολογικὸν ὅρον προεγνωσμένη.

Ὁ Σχολάριος δὲν ἠδύνατο νὰ εἴπῃ πεπρωμένη, διότι τοιαύτη λέξις τῷ ἐφαίνετο βλάσφημος καὶ ἀπᾴδουσα πρὸς τὰς θεολογικὰς αὐτοῦ δοξασίας.

Ὁ Γ. Σχολάριος παρετήρησε τὸ μειδίαμα τοῦτο τοῦ Πλήθωνος καὶ δυσηρεστήθη. Δὲν ἠδυνήθη δὲ νὰ κρατηθῇ καὶ ἔδωκεν ἔξοδον εἰς τὰ θεολογικὰ αὐτοῦ ἔνστικτα.

― Διατί μειδιᾷς, ὦ Πλήθων; εἶπε. Μήπως δὲν σοὶ ἀρέσει ἡ λέξις προεγνωσμένη;

― Δὲν εἶπον τοῦτο, εἶπεν ὁ Πλήθων.

―Ἀλλὰ μοὶ φαίνεται, εἶπεν ὁ Σχολάριος, ὅτι οὐδεὶς τῶν θύραθεν φιλοσόφων ἠδύνατο νὰ λύσῃ ὀρθότερον τὸ ζήτημα τοῦτο ἢ ὅσον τὸ ἔλυσαν οἱ ἡμέτεροι.

―Ἀγνοῶ τὰ περὶ τούτου, εἶπεν ὁ Πλήθων.

― Κακῶς πράττεις ν᾽ ἀγνοῇς, εἶπεν ὁ Σχολάριος. Θὰ μοὶ ἐπιτρέψῃς νὰ σοὶ ἀναπτύξω τὸ δόγμα τοῦτο;

― Λέγε.

―Ἰδού. Οἱ ἐθνικοὶ ἔλεγον, ὅτι ὑπῆρχε τύχη καὶ πεπρωμένον. Οἱ ὀρθόδοξοι πρεσβεύουσιν, ὅτι ὑπάρχει πρόγνωσις καὶ προορισμός. Οἱ ἐναντίοι ἡμῖν παραδέχονται καὶ αὐτοὶ πρόγνωσιν καὶ προορισμόν, ἀλλὰ δὲν ἔχουσι περὶ ἀμφοτέρων ὀρθὴν ἔννοιαν.

Κατ᾽ αὐτοὺς ὅ,τι ἂν προγνῷ καὶ προορίσῃ ὁ Θεός, τοῦτο εἶναι ἀνέκκλητον, ἁμαρτωλὸς δέ τις ὢν θὰ σωθῇ, μόνον διότι ὁ Θεός, τὸν προώρισεν εἰς σωτηρίαν, καὶ πάλιν ἐνάρετός τις ὢν θὰ κολασθῇ, μόνον διότι ὁ Θεὸς τὸν προώρισεν εἰς κόλασιν. Ὑπάρχει τι κακοδοξότερον τούτου; Ὑπάρχει τι ἀλογώτερον; Οἱ ὀρθόδοξοι τοὐναντίον πιστεύουσιν ὅτι ὁ προορισμὸς εἶναι ἀνεξάρτητος ἀπὸ τῆς προγνώσεως. Τουτέστι, προέγνω ὁ Θεὸς ὅτι θὰ ἁμαρτήσῃ τις, καὶ τὸν προώρισεν εἰς κόλασιν· προέγνω ὅτι θὰ μετανοήσῃ, τὸν προώρισεν εἰς σωτηρίαν· προέγνω ὅτι θὰ ζήσῃ ἐνάρετον βίον, τὸν προώρισεν εἰς βασιλείαν αἰώνιον. Ἀλλ᾽ ὅμως οὐχὶ διότι προέγνω ὁ Θεὸς καὶ προώρισε, διὰ τοῦτο θὰ ἁμαρτήσῃ τις ἢ θὰ ἀγαθοποιήσῃ, ἀλλὰ διότι θὰ ἁμαρτήσῃ ἢ θὰ πολιτευθῇ ἐναρέτως, διὰ τοῦτο προέγνω καὶ προώρισεν ὁ Θεός. Ἡ ἀτομικὴ βούλησις τοῦ ἀνθρώπου μένει ἐλευθέρα καὶ ἀνεξάρτητος ἀπὸ τῆς θείας βουλήσεως. Ὅπως ἔπλασεν ὁ Θεὸς ἀπ᾽ ἀρχῆς τὸν ἄνθρωπον, λογικόν, ἤτοι ἐλεύθερον, οὕτω μέχρι τέλους καταλείπει αὐτὸν λογικὸν καὶ ἐλεύθερον. Οὐδεὶς ἐπηρεασμὸς θεόθεν ἐγγίνεται ἐπὶ τῆς θελήσεως τοῦ ἀνθρώπου, (πλὴν τῆς πνευματικῆς ἀρωγῆς τῆς ἐπιφοιτώσης πρὸς ἐνίσχυσιν ἀγαθῆς ἤδη προαιρέσεως ὑφισταμένης, καὶ ἐλευθέρως πλασθείσης παρὰ τοῦ ἀτόμου). Καὶ ταῦτα μὲν δοξάζουσιν οἱ ἡμέτεροι. Οὐδὲν ὀρθοδοξότερον οὐδὲ λογικώτερον τοῦ δόγματος τούτου. Τί δὲ λέγουσιν οἱ ἐναντίοι; Προέγνω ὁ Θεός, προώρισεν ὁ Θεός, θὰ κολασθῇ ἄρα ὁ ἄνθρωπος. Καὶ ἡ θεία πρόγνωσις τυφλή, καὶ ἡ ἀνθρωπίνη θέλησις ἀδρανής. Ὢ τῆς κακοδοξίας! Ὢ τῆς πωρώσεως! Φεῖσαι, Κύριε!…

Ὁ Πλήθων παραδόξως ἔμενε σκυθρωπὸς ἀκούων τὰς λέξεις ταύτας. Ὁ Σχολάριος τὸν ᾤκτειρε, καὶ ἐσιώπησε. Κατ᾽ ἀρχὰς εἶχε σκοπὸν νὰ πραγματευθῇ καὶ περὶ τῆς ἀναλόγου δοξασίας τῶν ἐθνικῶν, ἀλλὰ μεταμεληθεὶς παρέλιπε τοῦτο.

Ὁ Πλήθων ἠγέρθη καὶ περιῆλθε δὶς περὶ τὴν τράπεζαν καὶ περὶ τὸ λίθινον ἑδώλιον ἐφ᾽ οὗ ἐκάθητο.

― Θὰ ἀπέλθω, εἶπεν ἐγερθεὶς ὁ Σχολάριος. Εἶναι καιρὸς ἤδη.

―Ἐξερχόμεθα ὁμοῦ, εἶπεν ὁ Πλήθων.

Καὶ ἐξῆλθον ὁμοῦ εἰς τὰ πρόθυρα τοῦ ἄντρου. Ὁ Σχολάριος ἐπέμενε ν᾽ ἀναχωρήσῃ, ἀλλ᾽ ὁ Πλήθων τὸν ἐβίασε νὰ μείνῃ εἰσέτι.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ´

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ

Ὀλίγας ἡμέρας μετὰ τὰ συμβάντα ἃ διηγήθημεν ἐν τοῖς τελευταίοις κεφαλαίοις τοῦ Α´ βιβλίου τοῦ παρόντος μυθιστορήματος, ἔκτακτόν τι συνέβαινεν ἐν τῷ Πληθωνείῳ ἄντρῳ. Ὁ Πλήθων ἑώρταζε μίαν τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐπανορθωθεισῶν εἰδωλολατρικῶν ἑορτῶν. Εἰς τὰς τοιαύτας περιστάσεις, δὶς ἢ τρὶς τοῦ ἔτους, ὁ Πλήθων προσεκάλει ἐκτάκτως πολλαχόθεν τῆς Πελοποννήσου τινὰς τῶν ὀπαδῶν του, εἰς οὓς εἶχε κατορθώσει νὰ μεταδώσῃ τὰς εἰδωλολατρικὰς αὐτοῦ δοξασίας.

Κατωρθώθη πρὸς τούτοις νὰ εὑρεθῶσι τρεῖς νεάνιδες χωρικαί, τρεῖς ὡραῖαι ποιμενίδες, αἵτινες ἐπὶ μισθῷ ἐδέχοντο νὰ ἐκτελέσωσιν ἔργα κανηφόρου εἰς τὴν ἑορτήν. Τοῦτο ἦτο θαῦμα, διότι ἡ ἐπικρατοῦσα πρόληψις παρὰ τοῖς χωρικοῖς κατὰ τοῦ Πλήθωνος ἦτο ἰσχυροτάτη. Καὶ ὅμως τὸ γόητρον τοῦ χρυσίου εἶναι πάντοτε ἰσχυρότερον, καὶ ὁ Πλήθων ἀντήμειβε γενναίως πᾶσαν τοιαύτην ὑπηρεσίαν.

Δώδεκα παῖδες δεκαετεῖς λίαν καθαρίως ἐνδεδυμένοι ἀπετέλουν χορόν, καὶ εἶχον διδαχθῆ ν᾽ ἀπαγγέλλωσι ψιττακίζοντες παρόδους καὶ στάσιμα ἐκ τῶν ἀρχαίων δραμάτων, οὐδεμίαν σχέσιν ἔχοντα ἄλλως κατὰ τὴν ἔννοιαν πρὸς τὰ τότε πράγματα, οἷον τὸ ἑξῆς τεμάχιον·

Ὦ Διὸς ἁδυεπὴς φάτι, τίς ποτε τᾶς πολυχρύσου

Πυθῶνος ἀγλαὰς ἔβας

Θήβας; ἐκτέταμαι φοβερὰν φρένα δείματι πάλλων,

Ἰήϊε, Δάλιε, Παιάν,

Ἀμφὶ σοὶ ἁζόμενος, τί μοι ἢ νέον

Ἢ περιτελλομέναις ὥραις πάλιν ἐξανύσεις χρέος,

Εἰπέ μοι, ὦ χρυσέας τέκνον ἐλπίδος,

Ἄμβροτε φάμα.

Πρῶτά σε κεκλομένῳ, θύγατερ Διός, ἄμβροτ᾽ Ἀθάνα,

Γαιάοχόν τ᾽ ἀδελφεὰν

Ἄρτεμιν, ἃ κυκλόεντ᾽ ἀγορᾶς θρόνον εὐκλέα θάσσει.

Ἢ τὸ ἑξῆς·

Ἀκτὶς ἀελίου τὸ κάλλιστον ἑπταπύλῳ φανὲν

Θήβᾳ τῶν προτέρων φάος,

Ἐφάνθης ποτ᾿ , ὦ χρυσέας ἁμέρας βλέφαρον,

Διρκαίων ὑπὲρ ῥεέθρων μολοῦσα,

Τὸν λεύκασπιν Ἀργόθεν ἒκ φῶτα βάντα πανσαγίᾳ,

Φυγάδα πρόδρομον ὀξυτέρῳ κινήσασα χαλινῷ·

Ὃν ἐφ᾽ ἡμετέρᾳ γᾷ Πολυνείκης,

Ἀρθεὶς νεικέων ἐξ ἀμφιλόγων

Ὀξέα κλάζων,

Αἰετὸς ἐς γᾶν ὡς ὑπερέπτα

Λευκῆς χιόνος πτέρυγι στεγανός, κτλ. κτλ.

Καὶ εἶτα τοὺς ὁμηρικοὺς ὕμνους τῶν θεῶν, καὶ ἄλλα.

Οἱ δέκα ἢ δεκαπέντε ὀπαδοὶ τοῦ Πλήθωνος, ὅσοι ἤρχοντο εἰς τὰς τελετὰς ταύτας, ἐφόρουν χιτῶνας καὶ ἱμάτια κατὰ τὸν ἀρχαῖον τρόπον, ἐν καιρῷ τῆς τελετῆς. Αἱ τρεῖς κανηφόροι καὶ οἱ δώδεκα παῖδες ἔφερον στεφάνους. Ὁ δὲ Πλήθων ἐφόρει ἐφεστρίδα καὶ ἐξετέλει ἔργα ἱερέως. Ὁ Θεόδωρος, ὅστις δὲν ἐνόει οὐδὲν ἐξ ὅλων τούτων, δὲν ἠδύνατο νὰ πλησιάσῃ, ἦτο ἀπηγορευμένον αὐτῷ.

Εἷς τῶν παίδων ἀνῆπτε τὸ πῦρ ἐπὶ τοῦ βωμοῦ, καὶ ὁ Πλήθων ἔσφαζεν ἀμνὸν ἢ τράγον καὶ ἔκαιεν αὐτὸν ἐνώπιον τῶν εἰδώλων τῶν θεῶν. Εἶτα ἐξήταζε τὰ σπλάγχνα, καὶ ἔλεγεν εἰς τοὺς κεκλημένους ἂν ἐσήμαινον εὐτυχίαν ἢ δυστυχίαν. Τὴν ἡμέραν ἐκείνην ἡ τελετὴ προηγγέλλετο πομπωδεστέρα τοῦ συνήθους. Οἱ ἐλθόντες εἰς τὴν ἑορτὴν ἦσαν πλείονες, περὶ τοὺς εἴκοσι. Ὁ δὲ Πλήθων αὐτὸς ἐφαίνετο φαιδρός, ὡς νὰ εἶχε κερδήσει τι. Ἀρτίως εἶχε κλεισθῆ ἡ θύρα τοῦ σπηλαίου καὶ οἱ μεμυημένοι εἶχον ἀποχωρήσει εἰς τὰ ἔσω αὐτοῦ. Ὁμ δὲ Θεόδωρος ἐκάθητο ἔξωθεν, θεωρῶν μακρόθεν τὴν θύραν. Ἦτο δὲ ὥρα περὶ δυσμὰς ἡλίου.

Ὁ Θεόδωρος ἐσκέπτετο ὅτι δὲν ἔπρεπε νὰ εἶναι εὐχαριστημένος παρὰ τοῦ αὐθέντου του, διότι ἐνῷ αὐτὸς τὸν ὑπηρέτει τόσον πιστῶς, καὶ ἐμπιστευτικὰς παραγγελίας ἐλάμβανε πολλάκις παρ᾽ αὐτοῦ, ἃς ἐπιτυχῶς ἐξετέλει, ἐκεῖνος τὸν ἀπέκλειε, καὶ δὲν τὸν ἄφηνε νὰ ἴδῃ τὰ συμβαίνοντα, ἔστω καὶ χάριν τέρψεως. Τὴν στιγμὴν ταύτην ὁ Θεόδωρος οὐδεμίαν εἶχε πρόληψιν κατὰ τῶν τελουμένων, καὶ ᾐσθάνετο παράδοξον ἐπιθυμίαν νὰ προσκυνήσῃ καὶ αὐτὸς τὰ εἴδωλα, ὅπως τὰ προσεκύνει ὁ κύριός του. Βεβαίως οὐδὲν τὸ σατανικὸν θὰ εἶχον ταῦτα, ὅπως ἰσχυρίζοντο οἱ ἄνθρωποι τοῦ λαοῦ, τοὐναντίον ἐφαίνοντο λίαν φαιδρὰ καὶ ὡραῖα. Διατί λοιπὸν καὶ ὁ Θεόδωρος νὰ μὴ δύναται ν᾽ ἀπολαύσῃ τοῦ καλοῦ ἐκείνου θεάματος, ἀλλὰ νὰ κάθηται ἔξωθεν τῆς θύρας ἐν ἀποκλεισμῷ, ὡς νὰ ἔπασχεν ἐκ λώβης; Δὲν ἦτο τοῦτο ἄδικον;

Τὰς σκέψεις τοῦ Θεοδώρου ἢ Θευδᾶ (διότι οὕτω τὸν ἐκάλει ἐνίοτε ὑποκοριζόμενος ὁ Πλήθων), διέκοψε κύων τις, ὅστις προσέδραμεν ἐλαφρῶς ὑλακτῶν, καὶ ἔχων τὴν γλῶσσαν κρεμαμένην ἔξω τῶν ὀδόντων. Ἐφαίνετο ὡς νὰ ἤρχετο μακρόθεν.

Προσῆλθε παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Θεοδώρου σείων τὴν οὐράν. Ὁ Θεόδωρος τὸν παρετήρει ἔκπληκτος.

― Σὰν νὰ τὸν γνωρίζω, μοῦ φαίνεται, αὐτὸν τὸν σκύλο, εἶπε. Τίνος εἶναι; Τίνος εἶναι;

Καὶ ἐπροσπάθει ν᾽ ἀναμνησθῇ. Ἀλλ᾽ ἐδυσκολεύετο.

― Κάποιου φίλου μου θὰ εἶναι βέβαια, ἔλεγε. Μπᾶ! καὶ θέλει θεολογία πὼς εἶναι φίλου μου; Ἀφοῦ ἔρχεται καὶ μοῦ σεῖ τὴν οὐρά. Μεγάλο πρᾶγμα πῶς τὸ κατάλαβα! Ἀλλὰ τίνος νὰ εἶναι;

Καὶ ἐβίαζε τὴν μνήμην του νὰ τῷ εἴπῃ τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου τοῦ κυνός.

―Ἔλα, σκύλε, εἶπε θωπεύων αὐτόν, δὲν ἠξεύρω πῶς σὲ λένε, νὰ ἤξευρα τὸ δικό σου ὄνομα, θὰ εὕρισκα εὔκολα καὶ τοῦ αὐθέντου σου. Ἢ νὰ ἤξευρα κἂν τῆς κυρᾶς σου;…

Καὶ ἐμειδίασεν εἰς τὴν λέξιν ταύτην ὁ Θευδᾶς.

― Τῆς κυρᾶς σου; ἐπανέλαβε· νὰ εἶχες τοὐλάχιστον κυράν;… Ὤ, διάβολε, διάβολε! εἶπε κρούων τὸ μέτωπον αὐτοῦ. Τὸ ηὗρα, τὸ ηὗρα!…

Καὶ ἐθώπευε τὸν κύνα.

―Ὢ διάβολε, καὶ φαίνεσαι, εἶσαι καλοθρεμμένο σκυλί. Ἔπρεπε νὰ τὸ καταλάβω. Ναί, ναί. Φαίνεσαι ὅπου ζῇς ἀπὸ μοναστηριακὰ κομμάτια. Καὶ μάλιστα ἀπὸ καλόγριες! Καὶ τί καλόγριες!

Ὁ Θευδᾶς ἐστέναξε.

Τὴν αὐτὴν στιγμὴν ἠκούσθη βῆμα ὄπισθεν τῶν θάμνων, καὶ φύσημα ἀνθρώπου ἐρχομένου ἐκ μακρᾶς ὁδοιπορίας, κεκμηκότος. Ἐφάνη δὲ ἄνθρωπος ραιβοσκελής, δυσκόλως βαδίζων, σύρων ἐπιπόνως τὸν ἀριστερὸν πόδα παρὰ τὸν δεξιόν. Ὁ Θευδᾶς τὸν ἀνεγνώρισε.

― Τρέκλα, φίλε μου, εἶπε, σὺ εἶσαι λοιπόν.

―Ἐγώ, ἀπήντησε πνευστιῶν ὁ ἔχων τὸ ὄνομα Τρέκλας.

― Πῶς εὑρέθης ἐδῶ;

― Μ᾽ ἐστείλανε.

― Ποιός;

― Αὐτὲς οἱ καλογριές, εἶπε μυκτηρίζων ὁ Τρέκλας. Ἡ φωνή του δὲ ἦτο ἔρρινος.

― Σένα βρέθηκαν νὰ στείλουν; εἶπε μετ᾽ οἴκτου ὁ Θευδᾶς.

― Τί νὰ γίνῃ;

― Καὶ θὰ ἔχῃς ὧρες εἰς τὸν δρόμο.

― Εἶμαι περήφανος στὰ πόδια, εἶπεν ὁ Τρέκλας δεικνύων τοὺς στρεβλοὺς πόδας του.

― Τὸ ξεύρω.

― Μ᾽ ἐστείλανε διὰ δουλειά.

― Διὰ τί δουλειά;

― Τώρα θὰ σοῦ πῶ. Ἄφησέ με νὰ ξαποστάσω, εἶπε καθίσας.

― Ξαπόστασε, καημένε Τρέκλα. Καὶ αὐτὸς ὁ σκύλος πῶς εὑρέθη;

― Μὲ ἀκολούθησε.

― Σὲ ἀκολούθησε; εἶπεν ὁ Θευδᾶς. Θέλεις νὰ πῇς, σοῦ ἔδειχνε τὸ δρόμο.

―Ὅταν εἶναι κανεὶς ὑπερήφανος στὰ πόδια… εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Βέβαια, ἔχεις δίκιο.

― Τότε ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ἕνα σκυλὶ διὰ νὰ τοῦ δείχνῃ τὸ δρόμο.

― Σωστά.

― Καὶ δι᾽ αὐτὸ μοῦ τὸ δίνουν οἱ καλόγριες, αὐτὸ τὸ σκυλί, διὰ ὁδηγόν.

― Κατάλαβα.

―Ἀλλιῶς δὲν ἠμποροῦσα νὰ τὰ καταφέρω.

― Αὐτὸ ἐννοεῖται.

― Μὰ αὐτὲς οἱ καλόγριες!

― Τί;

― Σκύλιασαν.

― Σκύλιασαν;

― Βέβαια. Κοντεύουν νὰ λυσσάξουν.

―Ὄχι δά!

― Στὴν τιμή μου.

― Οἱ καημένες!

―Ἔ, δὲν τὲς λυπᾶσαι;

―Ἀλήθεια.

― Μὰ εἶναι ἀξιολύπητες.

― Διατί;

―Ἔχει πολλὰ διατί.

―Ὡς πόσα;

―Ὅσα θέλεις.

― Εἰπὲ ἕνα.

― Πρῶτον αὐτὲς εἶναι…

― Τί εἶναι;

― Εἶναι ὅλες θηλυκές.

― Αὐτὸ θὰ πῇς;

― Ναί.

― Τὸ ἤξευρα.

― Κ᾽ ἐγὼ γι᾽ αὐτὸ σοῦ τὸ λέγω.

― Διὰ ποιὸ αὐτό;

― Διατὶ τὸ ἤξευρες.

―Ἄ, ἐνόησα.

― Θὰ ἤσουν πολὺ βαρυκέφαλος…

―Ἐγώ;

― Ναί.

― Πῶς;

―Ἂν δὲν τὸ ἐννοοῦσες.

―Ἐμπῆκα μέσα. Δεύτερο;

― Δεύτερο;

― Ναί. Δὲν ἔχει καὶ ἄλλο;

―Ἔχει.

― Λέγε.

― Οἱ γυναῖκες αὐτὲς εἶναι…

― Τί;

― Εἶναι ὅλες σπανές.

― Μπᾶ! αὐτό;

― Ναί.

― Τόσον καλύτερα.

― Διατί;

― Διατὶ δὲν χρειάζονται καὶ ξυράφισμα.

―Ἄ, ἔτσι;

― Βέβαια. Καὶ ὕστερα;

―Ἔ;

― Καὶ τί ἄλλο ἀκόμα;

― Τί ἄλλο;

― Ναί. Τρίτο;

― Τρίτο, εἶναι ὅλες μακρυμαλλοῦσες.

―Ἄ, αὐτὸ λοιπὸν εἶναι τὸ τρίτο; εἶπεν ὁ Θευδᾶς.

― Μάλιστα, τὸ τρίτο τὸ καλύτερο.

― Τὸ καλύτερο;

― Καὶ ἂν θέλῃς, καὶ κάτι ἄλλο· εἶναι αὐτὸ τὸ τρίτο.

― Τί ἄλλο;

― Δὲν τὸ λέγω αὐτό.

― Γιατί;

― Γιατὶ σκιάζομαι.

― Τί σκιάζεσαι;

― Μήπως σὲ τρομάξῃ.

― Νὰ μὲ τρομάξῃ ἐμέ;

― Ναί.

― Γιατί;

― Γιατὶ εἶναι πρᾶγμα ποὺ τρομάζει.

― Δὲν βαριέσαι!

― Φαντάσου γυναῖκα μὲ μακριὰ μαλλιά.

― Καὶ λίγη γνώση;

― Δὲν θὰ φαίνεται σὰν νεράιδα;

― Μὲς σὲ κανένα ρέμα;

― Μὰ δὲν πειράζει, εἶναι τὸ μόνο.

― Ποιὸ μόνο;

Ὁ Τρέκλας κατέπαυσεν ἐνταῦθα τὸν λόγον καὶ δὲν ἠθέλησε πλέον ν᾽ ἀπαντήσῃ. Εἶχε στηριχθῆ ἐπὶ τοῦ στελέχους δένδρου τινὸς καὶ ἐφαίνετο ὀνειροπολῶν. Ἦτο ἄνθρωπος τεσσαρακοντούτης μὲ ἡλιοκαῆ τὴν ὄψιν καὶ οἱ χαρακτῆρές του ἐξέφραζον πολλὴν πανουργίαν. Ὁ Θευδᾶς ἐγίνωσκεν ὅτι ματαίως θὰ ἐπέμενε, καὶ ἀπέσχε πάσης περαιτέρω ἐρωτήσεως. Ἂν εἶχον ἔννοιάν τινα οἱ ἀνωτέρω παιγνιώδεις λόγοι, μόνος ὁ Τρέκλας ἤξευρε τοῦτο, ὁ δὲ Θευδᾶς ὑπώπτευε μόνον, ἀλλ᾽ οὐδὲν βέβαιον ἐγίνωσκεν. Ἀλλ᾽ ὅμως εὐτυχέστερος ἦτο οὗτος τοῦ χρονογράφου, διατελοῦντος ἐν ζοφερᾷ ἀγνοίᾳ περὶ τοῦ πράγματος.

Ἀφοῦ ἀνεπαύθη ἐπ᾽ ὀλίγας στιγμὰς ὁ Τρέκλας, ἀνεσηκώθη καὶ εἶπε πρὸς τὸν Θεόδωρον.

―Ἠξεύρεις διατί ἦλθα;

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ´

ΤΑ ΨΕΥΔΗ ΤΟΥ ΤΡΕΚΛΑ

Ὁ Θεόδωρος τὸν ἐθεώρησε μετ᾽ ἀπορίας καὶ ἀπήντησε.

― Πῶς θέλεις νὰ ἠξεύρω διατί ἦλθες;

― Μήπως ἔμαθες τίποτε.

― Τί νὰ μάθω;

―Ἐπειδὴ ἐγὼ δὲν εἶμαι τόσον γρήγορος εἰς τὸν δρόμον.

―Ἔλα δά!

―Ἠμπορεῖ νὰ ἔφθασε τὸ μαντᾶτον πρωτύτερα ἀπὸ ἐμέ, ἂν καὶ ἐγὼ ἐστάλθηκα διὰ νὰ τὸ φέρω.

― Νὰ μοῦ φέρῃς ἐμὲ μαντάτο;

―Ὄχι εἰς ἐσέ, εἰς τὸν αὐθέντην σου.

― Εἰς τὸν αὐθέντην μου;

― Ναί. Ποῦ εἶναί τος;

Ὁ Θευδᾶς ἔδειξε τὴν κλειστὴν θύραν τοῦ ἄντρου.

― Εἶναι ἐκεῖ μέσα; ἠρώτησεν ὁ Τρέκλας.

― Ναί.

― Καὶ τί κάμνει;

Ὁ Θευδᾶς ἐκίνησε τοὺς ὤμους.

― Νόστιμο. Δὲν ἠξεύρεις;

― Δὲν ἠξεύρω, εἶπεν ὁ Θευδᾶς.

― Τότε λοιπὸν τί εἶσαι ἐδῶ;

― Διὰ νὰ φυλάγω τὴν πόρτα.

― Καὶ εἶναι μοναχὸς ὁ αὐθέντης σου;

―Ὄχι.

― Εἶναι καὶ ἄλλοι;

― Πολλοί.

― Ποιὸς καὶ ποιός;

― Δὲν τοὺς γνωρίζω.

― Θὰ πάγῃς ὅμως νὰ τοῦ πῇς.

―Ἐγώ;

― Θὰ τοῦ πῇς ὅτι ἦλθα διὰ σπουδαίαν ὑπόθεσιν.

―Ὄχι δά.

― Καὶ ἔχω ἀνάγκην νὰ τοῦ μιλήσω.

― Δὲν γίνεται.

― Σοῦ λέγω, εἶμαι σταλμένος.

―Ἂς πά᾽ νὰ εἶσαι.

― Δὲν τὸ κουνᾷς βλέπω.

―Ἀφοῦ μέρωσε καὶ δὲν κλαίει…

― Θὰ πᾷς νὰ τοῦ πῇς;

― Δὲν πάγω.

― Διατί;

― Εἶμαι ἐμποδισμένος.

― Τότε θέλεις ξαμπόδεμα.

― Χρειάζονται μαγικά.

―Ὁ ἀφέντης σου τὰ ξεύρει.

― Καὶ δὲν μᾶς τὸ ἔλεγες;

― Σύρε νὰ τοῦ πῇς.

― Σοῦ λέγω δὲν πηγαίνω.

― Θὰ πᾷς καὶ θὰ τραγουδήσῃς.

― Δὲν ξέρω τραγούδια.

― Νὰ μάθῃς.

― Δὲν παίρνω.

― Σὰν δὲν παίρνεις, δίνε.

― Δὲν ἔχω.

―Ἄμε στὸ διάβολο.

― Δὲν ξέρω τὸ δρόμο.

― Νά αὐτὸς εἶναι, εἶπεν ὁ Τρέκλας δεικνύων τὸ σπήλαιον.

―Ὁδήγησέ με σύ, ποὺ ἔχεις γερὰ πόδια.

― Θ᾽ ἀναγκασθῶ τῆς ἀλήθειας νὰ σὲ ὁδηγήσω, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

Καὶ ὀρθωθείς, προσεποιήθη ὅτι βαδίζει πρὸς τὴν θύραν τοῦ ἄντρου. Ὁ Θευδᾶς ἔσπευσε νὰ κωλύσῃ αὐτόν.

―Ἔ, ποῦ πᾷς; Πίσω!

― Σύρε λοιπὸν νὰ πῇς τοῦ αὐθέντη σου· εἶμαι σταλμένος ἀπὸ τὲς καλογριές.

― Πέ μου τοὐλάχιστον τί τὸν θέλεις, καὶ τότε μπορῶ ν᾽ ἀποφασίσω.

―Ἂν σοῦ τὸ πῶ, θὰ πᾷς;

― Θὰ πάω.

― Κάνεις ὅρκο;

― Κάνω.

― Λοιπὸν ἄκουσε, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

Καὶ ἀναλαβὼν αἰφνιδίως ἦθος κωμικῆς σοβαρότητος, εἶπε·

― Τὸ βέβαιον εἶναι ὅτι συμβαίνουν σπουδαῖα πράγματα, καὶ ἡμεῖς οἱ παραμικροὶ δὲν τὰ καταλαβαίνομε καλά. Ἡ ἡγουμένισσα μ᾽ ἔστειλε νὰ εἰδοποιήσω τὸν ἄρχοντα.

― Καὶ νὰ τοῦ πῇς τί; εἶπεν ὁ Θευδᾶς, ἐξαφθείσης τῆς περιεργείας αὐτοῦ.

― Νὰ τοῦ πῶ τὰ συμβάντα, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Καὶ ποιὰ εἶναι τέλος πάντων αὐτὰ τὰ συμβάντα, διάβολε! ἔκραξεν ἀνυπομονήσας ὁ Θευδᾶς.

― Πολλὰ καὶ σπουδαῖα. Ἔχε ὑπομονήν, εἶπε μετὰ τῆς αὐτῆς σοβαρότητος ὁ Τρέκλας. Πρῶτον φωτιὰ ἄναψεν εἰς τὸ μοναστήρι.

― Φωτιά; Καὶ τί ἔχει νὰ κάμῃ ὁ ἀφέντης μου;

― Δεύτερον, μία ἀρμάδα ἄραξεν ἀντικρύ, εἰς τὸ γιαλό μας, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

―Ἀρμάδα! Καὶ τί ἀρμάδα εἶναι αὐτή, βενέτικη, γενοβέζικη, τούρκικη;

― Γύφτικη, εἶπε σοβαρῶς ὁ Τρέκλας.

― Γύφτικη! Ὢ διάβολε, μὲ περιπαίζεις τόσην ὥραν κ᾽ ἐγὼ δὲν τό ᾽ξευρα!

― Δὲν σὲ περιπαίζω διόλου, εἶπε μετ᾽ ἀγωνιώδους τόνου φωνῆς ὁ Τρέκλας. Γύφτικη, ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο. Καὶ μήπως ἡ Αἴγυπτος, τὸ Μισίρι ποὺ λένε, δὲν εἶναι βασίλειο, καθὼς τὰ ἄλλα;

― Δὲν ξέρω, εἶπεν ὁ Θευδᾶς ἐν ἀμηχανίᾳ.

―Ἂν δὲν τὸ ξέρῃς νὰ πᾷς νὰ τὸ μάθῃς. Κρῖμα ποὺ συναναστρέφεσαι τόσον καιρὸ ἕνα φιλόσοφο ἄνθρωπο, σὰν τὸν ἀφέντη σου! Καὶ νὰ μὴ ξεύρῃς ὅτι ἡ Αἴγυπτος εἶναι βασίλειο, καὶ ἔχει καὶ ἀρμάδες!

― Δὲν τό ᾽ξερα τόσον καιρό, καὶ νὰ μὲ συγχωρῇς, εἶπεν ὁ Θευδᾶς.

― Πολλὰ ἔχεις νὰ μάθῃς ἀκόμα, εἶπεν ὁ Τρέκλας. Ὅσο γηράζεις, τόσο θὰ μαθαίνῃς.

―Ἔ, ὕστερα, τί ἄλλο;

― Τρίτον, ἐπανέλαβεν ὁ Τρέκλας, καβαλλαρία ἦρθεν εἰς τὸ μοναστήρι.

― Καβαλλαρία;

― Εἶναι πεντακόσιοι, χίλιοι, ἀμέτρητοι καὶ ἐγὼ δὲν ξέρω πόσοι. Καὶ μᾶς πολιορκοῦν· εἶπεν ὁ Τρέκλας μετ᾽ ἐλεγειακοῦ τόνου.

― Σᾶς πολιορκοῦν!

― Καὶ μᾶς χρειάζεται βοήθεια. Ἐγὼ ἐβγῆκα ἀπὸ τὴν παραπόρτα, ἔγινα ἴσωμα κάτω εἰς τὴν γῆ, καὶ ἔτσι ἐβγῆκα. Πῶς δὲν μ᾽ ἐπῆραν οἱ καβαλλάρηδες διὰ λαγόν, νὰ μὲ ρίξουν κάτω μὲ καμμιὰ σαγιτιά!

― Διὰ λαγόν, δὲν ἔχεις τὰ πόδιά του, εἶπεν εἰλικρινῶς ὁ Θευδᾶς.

―Ἂς εἶναι, ἠμποροῦσαν νὰ μὲ πάρουν διὰ χελώναν. Ξέρεις αὐτοὶ οἱ παλιόφραγκοι τρῶνε καὶ τὲς χελῶνες.

― Φράγκοι λοιπὸν εἶναι αὐτοὶ οἱ καβαλλαραῖοι ποὺ σᾶς πολιορκοῦν;

― Φράγκοι, καὶ τί θέλεις νὰ εἶναι;

―Ἀλλὰ πῶς οἱ Φράγκοι κατατρέχουν τοὺς Φράγκους;

― Δὲν κατατρέχουν τοὺς Φράγκους, ἀλλὰ τὲς Φράγκισσες.

Ὁ Θευδᾶς ἠναγκάσθη νὰ πεισθῇ, μὴ ἔχων ἄλλο ἐπιχείρημα νὰ προτείνῃ. Ἐπὶ δύο ὥρας συνομιλῶν μὲ τὸν Τρέκλαν εἶχεν ἐξαντλήσει πᾶσαν τὴν προμήθειαν αὐτοῦ. Ἐν τούτοις τελευταῖός τις δισταγμὸς τῷ ἀπέμεινε.

―Ἀλήθεια, εἰς τὴν ψυχή σου μοῦ τὰ λὲς αὐτά; εἶπε.

―Ἀλήθεια, εἰς τὴν ψυχή μου, ἀπήντησεν ἀπαθῶς ὁ Τρέκλας.

―Ἀλλὰ πῶς δὲν μοῦ τά ᾽λεγες πρωτύτερα, ὅταν ἦλθες, ἀλλ᾽ ἐφαίνεσο νὰ εἶχες τόσην ὄρεξη;

― Δὲν ἤθελα νὰ σὲ τρομάξω ἀπὸ μιᾶς ἀρχῆς, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

―Ὤ, διάβολε! Καὶ θὰ μᾶς ἔλθουν κ᾽ ἐδῶ αὐτοὶ οἱ καβαλλαραῖοι; εἶπε μετ᾽ ἀφελοῦς τρόμου ὁ Θευδᾶς.

― Δὲν ξέρω, δὲν μοῦ εἶπαν ἀκόμα τὰ σχέδιά των, εἶπεν ὁ Τρέκλας. Ἀργότερα, ἠμπορῶ νὰ τοὺς κάμω φίλους.

― Τὸ ἔχεις σκοπόν; εἶπε μετὰ θαυμασμοῦ ὁ Θευδᾶς.

― Βέβαια, ἂν τύχῃ.

Ὁ Θευδᾶς ἐσιώπησε. Παρῆλθον στιγμαί τινες, καὶ ὁ Τρέκλας ἠναγκάσθη νὰ τῷ εἴπῃ.

―Ἔ, δὲν πᾷς τώρα;

― Ποῦ;

― Εἰς τὸν κύριόν σου.

― Νὰ κάμω τί;

― Νὰ τοῦ πῇς ὅτι τὸν ζητοῦν.

―Ἐγώ;

― Ποῖος ἄλλος;

― Δὲν πάγω, εἶπεν ὁ Θευδᾶς μεταμεληθείς.

― Εἶσαι ψεύστης λοιπόν, τῷ εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Νὰ μαζώξῃς τὰ λόγια σου, εἶπεν ὀργίλως ὁ Θευδᾶς.

―Ὢ διάβολε! Καὶ τί σοῦ χρεωστοῦσα νὰ μὲ γελάσῃς μὲς τὰ μάτια;

―Ἐγὼ σὲ γέλασα;

― Δὲν μοῦ ὑπεσχέθηκες νὰ πᾷς;

― Δὲν σοῦ τὸ ὑπεσχέθην ἐπισήμως, εἶπεν ὁ γεννάδας.

― Καὶ τί θὰ πῇ ἐπισήμως; Δὲν καταλαβαίνω ἐγὼ ἀπ᾽ αυτά, νὰ σὲ χαρῶ.

― Σὰν δὲν καταλαβαίνῃς, κατάλαβε, εἶπεν ὁ Θευδᾶς.

― Μὴ χειρότερα.

― Δὲν θὰ τὰ πῇς τοῦ ἀφέντη μου αὐτὰ ποὺ μοῦ εἶπες;

― Βέβαια.

― Τότε περίμενε νὰ ἔβγῃ ἔξω ἀπ᾽ ἐκεῖ.

― Καὶ πότε θὰ ἔβγη;

―Ὅποτε θέλει.

― Τὴν πάθαμε, εἶπε μετὰ κωμικῆς χειρονομίας ὁ Τρέκλας.

―Ὑπομονή.

― Μὰ εἶσαι ψεύτης τέλος πάντων. Δὲν τὸ πίστευα νὰ λὲς τέτοια ψέματα.

―Ἀφοῦ ἠμπορεῖς νὰ τοῦ τὰ πῇς ὁ ἴδιος τοῦ ἀφέντη μου…

―Ἔ;…

― Διατί δὲν ἔχεις ὑπομονήν;

―Ἔτσι;

―Ἀλλὰ μὲ βιάζεις νὰ τοῦ πῶ ἐγὼ αὐτὰ ὁποὺ συνέβησαν;

― Ποῖα;

― Τὲς φωτιές, τὲς ἀρμάδες καὶ τοὺς καβαλλαραίους ὁποὺ ἦλθαν;

―Ἐγώ; Σοὶ εἶπα ἐγὼ νὰ τὰ διηγηθῇς αὐτὰ εἰς τὸν ἀφέντη σου;

―Ἀμμὴ τί;

―Ἔχεις λάθος.

― Μὴ τὰ ἔχασες;

―Ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς δυό.

― Τί λὲς ἐκεῖ;

― Σοῦ εἶπα ἐγὼ νὰ διηγηθῇς εἰς τὸν ἀφέντη σου τέτοια πράγματα;

― Τί ἄλλο;

―Ἐγὼ σοῦ εἶπα μόνον νὰ τοῦ πῇς ὅτι τὸν ζητῶ.

―Ἔτσι ἔ;

― Τὰ ἄλλα αὐτὰ τὰ εἴπαμεν μεταξύ μας, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Μπράβο σου! Λοιπὸν εἶναι ὅλα ψέματα;

―Ἀμμέ; Θάρρεψες πῶς ἦταν ἀλήθεια;

― Εἶσαι τρομερὸς ψεύτης.

― Εἶσαι ψεύτης μὲ δίπλωμα.

― Εἶσαι ἀδιάντροπος.

― Εἶσαι ξετσίπωτος.

― Εἶσαι…

― Εἶσαι…

Ὁ Τρέκλας, ἀφοῦ ἐσκέφθη ἐπ᾽ ὀλίγας στιγμάς, ἐψιθύρισεν ὡς νὰ ὡμίλει καθ᾽ ἑαυτόν.

― Ξεύρω ἐγὼ τί θὰ κάμω. Εἶναι ἀνάγκη νὰ καταφύγῃ κανεὶς εἰς τὰ μεγάλα μέσα. Τὰ καταφέρνω ἐγὼ καλά. Δὲν εἶμαι ζῷον, καθὼς ὁ Θευδᾶς. Θὰ τὸν καταφέρω ἐγὼ τὸν Γεμιστὸν νὰ πεταχθῇ ἔξω ἔξαφνα. Δὲν θέλει καὶ πολλὴ φιλοσοφία. Φτάνει νὰ μὴν εἶναι κανεὶς κουτός, καὶ πολλὰ γράμματα δὲν χρειάζονται. Χόμο! Χόμο! ἔκραξε· κούτ, κούτ!

Χόμο ἦτο τὸ ὄνομα τοῦ κυνός. Τὸ ζῷον τοῦτο, ἀκοῦσαν τὸ ὄνομά του, ἔσπευσε πρὸς τὸν καλοῦντα αὐτό.

Ὁ Τρέκλας τὸν ἐθώπευσε, τὸν ἔλαβεν ἀπὸ τῶν δύο προσθίων ποδῶν, ἔνυξε τοὺς πόδας του, εἶτα τὴν οὐράν, κατ᾽ ἰδιάζοντά τινα τρόπον γνωστὸν εἰς μόνον τὸν Τρέκλαν.

Τὸ ζῷον αἰσθανθὲν δριμεῖαν ὀδύνην, ἤρχισε νὰ ἐκπέμπῃ τρομεροὺς καὶ παρατεταμένους ὀλολυγμούς, καὶ οἱ πέριξ βράχοι ἀντήχησαν. Ὁ Θευδᾶς κατεπτοήθη.

― Τί εἶναι; Τί εἶναι; ἔκραξεν.

Ὁ Τρέκλας, κρατῶν τὸν Χόμο ἀπὸ τοῦ λαιμοῦ, ἐξηκολούθησεν ἀπτόητος τὴν μέθοδόν του. Ὁ Χόμο ἐξηκολούθησε νὰ ὀλολύζῃ φρικωδῶς.

― Τί ἔπαθε τὸ σκυλί; ἔκραξεν ὁ Θευδᾶς, ἀλλ᾽ ἐφοβεῖτο νὰ πλησιάσῃ, βλέπων ἐξαγριούμενον τὸν κύνα.

― Σκάσε! εἶπε μετὰ περιφρονήσεως ὁ Τρέκλας. Ἔχει καὶ αὐτὸς τὴν σειράν του, καθὼς σύ.

― Μὴν ἐλύσσαξε; εἶπεν ὁ Θευδᾶς.

― Αὐτὸ δὲν εἶναι παράξενο νὰ λυσσάξῃ, εἶναι σκυλί. Κοντεύεις ἐσὺ νὰ τὸ πάθῃς, ποὺ εἶσαι ἄλλης λογῆς ζωντίμι.

Ἐν τούτοις ὁ κύων ἐξηκολούθει νὰ ὀλολύζῃ. Ὀλίγος χρόνος παρῆλθεν εἰσέτι, καὶ ἡ θύρα τοῦ σπηλαίου ἠνοίχθη αἰφνιδίως.

― Τί εἶναι, Θεόδωρε; ἔκραξε μετὰ μεμπτικοῦ τόνου ὁ Πλήθων.

Αἱ θρηνώδεις φωναὶ τοῦ κυνὸς ἦσαν τόσον διάτοροι, ὥστε ἀντήχησαν ἔσω τοῦ ἄντρου, καὶ ὁ Πλήθων δὲν ἠδυνήθη νὰ ὑπομείνῃ. Ἐξῆλθεν εἰς τὴν θύραν, φορῶν ἔτι τὰ ἐμβλήματα τῆς ἱερωσύνης, ἃ περιεβάλλετο κατὰ τὰς τελετάς, ἢ κατὰ τὰς παρῳδίας ἐκείνας, ἐξῆλθεν ὅπως μάθῃ τί συνέβαινεν.

Ὁ Θεόδωρος πλήρης φόβου καὶ ἀνησυχίας ἔσπευσε πρὸς αὐτόν.

― Δὲν ἠξεύρω. Δὲν εἶναι τίποτε. Ἕνα σκυλὶ φωνάζει. Ἡσυχάσατε, κύριέ μου. Φταίγει αὐτὸς ὁ κούτσαυλος, ὁποὺ μοῦ ἔφερεν ἐδῶ αὐτὸ τὸ μανδρόσκυλο.

Συγχρόνως ὁ Τρέκλας, ὡς εἶδε τὸν Πλήθωνα ἐξελθόντα, ἀφῆκε τὸν κύνα ἥσυχον, καὶ ἤρχισε νὰ πηδᾷ καὶ νὰ τρέχῃ διὰ κωμικῶν σκιρτημάτων, μὲ τοὺς ραιβοὺς πόδας του, ὅπως φθάσῃ εἰς τὴν θύραν τοῦ σπηλαίου.

―Ἄρχων! Ἄρχων! μὴν ἀκοῦς αὐτόν. Στάσου νὰ σοῦ πῶ. Περίμενε. Εἶναι ἀνάγκη. Ξεύρεις ἀπὸ πόσον δρόμον ἦρθα μὲ τὰ στραβὰ πόδια μου;

― Τί θέλεις; εἶπε μετ᾽ ὀλιγωρίας ὁ Πλήθων, καὶ ἡτοιμάζετο νὰ κλείσῃ τὴν θύραν καὶ ν᾽ ἀποσυρθῇ.

― Περίμενε, ἀφέντη, μίαν στιγμήν. Ἐγὼ δὲν φταίγω τίποτε. Δὲν ἦρθα ἐγὼ μοναχός μου. Ἄλλος μ᾽ ἔστειλε.

― Ποῖος ἄλλος;

― Οἱ καλόγριες.

― Καὶ τί θέλεις;

― Νὰ σοῦ πῶ ἕνα πρᾶγμα.

― Τί;

― Μοῦ εἶπαν νὰ σοῦ τὸ πῶ κρυφὰ εἰς τ᾽ αὐτί σου.

―Ἔλα ἐδῶ.

Ὁ Τρέκλας ἐπλησίασε δειλῶς πρὸς τὸν Πλήθωνα, μὲ τὸ ἐγκάρσιον κίνημα ἐκεῖνο τοῦ σώματος, τὸ ὁμοιάζον τόσον καλῶς πρὸς τὸν κλυδωνισμὸν τῆς νηὸς ἐν σάλῳ, καὶ τῷ εἶπε μίαν λέξιν μυστικά.

Οἱ χαρακτῆρες τοῦ Πλήθωνος ἠλλοιώθησαν.

― Τί λέγεις; εἶπε.

― Εἶναι ἀλήθεια, αὐθέντα.

― Καὶ πῶς ἔγινε αὐτό;

― Δὲν ἠξεύρω.

― Ποῖος ἦλθεν ἐκεῖ;

― Κανείς.

― Πῶς ἔφυγε;

―Ἔφυγε.

― Μόνη της;

― Δὲν ξεύρω.

― Πόθεν ἐξῆλθε;

― Δὲν ξεύρω.

―Ὢ θεοί, θεοί, ἐψιθύρισεν ὁ Πλήθων συνάπτων τὰς χεῖρας.

―Ὢ θεοί, εἶπε καὶ ὁ Θεόδωρος, κρίνας καλὸν νὰ μιμηθῇ τὸ κίνημα καὶ τὴν ἐπίκλησιν τοῦ κυρίου του.

― Καὶ ἤδη, τί ποιητέον; εἶπεν ὁ Πλήθων.

― Τί ποιητέον; ἐπανέλαβεν ὁ Θεόδωρος χωρὶς νὰ ἠξεύρῃ τί εἶχε συμβῆ.

― Εἶναι ἀνάγκη ἐνεργείας, εἶπε μεγαλοφώνως σκεπτόμενος ὁ Πλήθων.

―Ἐνεργείας, ἐπανέλαβε ψιττακίζων ὁ Θεόδωρος.

―Ἠξεύρεις, φίλε, εἶπεν ὁ Πλήθων πρὸς τὸν Τρέκλαν, ἠξεύρεις ποῖον δρόμον ἔλαβεν ἡ φυγάς;

― Ποῦ νὰ τὸ ξεύρω; εἶπε μιμικῶς ὁ Τρέκλας· ἀφοῦ δὲν τὴν εἶδα.

― Καὶ εἶναι πολλαὶ ὧραι ἀφότου ἔγινεν ἄφαντος;

― Δὲν τὸ ξέρομε αὐτό, ἀφέντη· εἶπε μετ᾽ ἐκτάκτου σοβαρότητος ὁ Τρέκλας· ἕνα μόνο ξέρομε, ὅτι ἔφυγε.

― Αὐτὸ μᾶς τὸ εἶπες.

― Σωστά, σᾶς τὸ εἶπα.

―Ἀλλὰ τέλος, δὲν εὑρέθη τὸ δωμάτιον κενόν;

― Βέβαια, ἀφέντη· ἀφοῦ τὸ πουλὶ ἐπέταξε, ἑπόμενον ἦτον νὰ εὑρεθῇ τὸ κλουβὶ ἄδειο.

― Καὶ δὲν ἦτο κανὲν παράθυρον ἀνοικτόν, δι᾽ οὗ νὰ ἐξῆλθε;

― Δὲν ξέρω ἂν ἦτον ἀνοιχτὸ ἢ κλειστό, ἀφέντη. Αὐτὸ μονάχα ξέρω, ὅτι αὐτὴ θὰ ἐβγῆκεν ἀπὸ κάπου.

― Καὶ ποίαν ὥραν εὕρετε τὸ δωμάτιον κενόν;

― Τὸ κελλὶ εὑρέθη ἄδειο σήμερα.

― Ποίαν ὥραν;

― Εἶναι κάμποσες ὧρες.

―Ὡς πόσαι ὧραι; εἶπεν ὁ Πλήθων.

― Δὲν σέρνω ρολόγι ἀπάνω μου, ἀπήντησεν ὁ Τρέκλας.

― Καὶ δὲν ἐνήργησέ τι ἡ ἡγουμένη, ὅπως καταδιώξῃ τὴν φυγάδα; ἠρώτησεν αὖθις ὁ Πλήθων.

―Ἤθελε νὰ στείλῃ ἐμὲ κατόπιν της, ἀπήντησεν ὁ Τρέκλας, καὶ ἐκίνησεν ἅμα τοὺς δύο πόδας, ὥστε παρήχθη ἐντύπωσις ὡς θάμνου σειομένου ὑπὸ τοῦ βορρᾶ.

― Εὖγε, εἶπεν ὁ Γεμιστός, μὴ δυνηθεὶς νὰ μὴ ὑπομειδιάσῃ.

― Εὖγε, ἐπανέλαβεν ὁ Θευδᾶς.

Ὁ Πλήθων ἐσκέφθη ἐπ᾽ ὀλίγας στιγμάς, καὶ εἶτα, ἀποταθεὶς πρὸς τὸν ὑπηρέτην του.

― Κάλεσόν μοι ἐνταῦθα τὸν ὁδηγοῦντα τοὺς στρατιώτας, εἶπεν.

Ὁ Θευδᾶς ἀπῆλθεν ἐν τῷ ἅμα εἰς τὸν στρατιωτικὸν σταθμόν, ὅπως καλέσῃ τὸν διοικητὴν τῆς φρουρᾶς.

Ἐν τῷ μεταξὺ ὁ Πλήθων ἐξήταζε τὸν Τρέκλαν περί τινων ἄλλων περιστάσεων τῆς ἀποδράσεως. Ἀλλ᾽ οὐδεμίαν πληροφορίαν κατώρθωσε παρ᾽ αὐτοῦ νὰ λάβῃ.

Ὁ Θεόδωρος ἐπανῆλθε μετὰ τοῦ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τοῦ σταθμοῦ, καὶ τότε ὁ Γεμιστὸς ἔδωκε παραγγελίας πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦτον, ὅπως καταδιώξῃ μετὰ τῶν ὑπ᾽ αὐτὸν στρατιωτῶν ἐκείνην, ἥτις εἶχε δραπετεύσει.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε´

ΤΑ ΕΝ Τῼ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙῼ

Ἐπί τινος ἀπορρῶγος ἀκτῆς τῆς Λακωνικῆς ἔκειτο Μοναστήριόν τι, ὅπερ πάλαι μὲν κατῳκεῖτο ὑπὸ ἀνδρῶν μοναζόντων καὶ ὠνομάζετο ἡ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, σήμερον δὲ κατῳκεῖτο ὑπὸ γυναικῶν καὶ ἐκαλεῖτο ἡ Μονὴ τῆς Ἁγίας Περπετούας. Αἱ δύο αὗται χρονικαὶ μεταβολαὶ δὲν ἦσαν αἱ μόναι, αἵτινες εἶχον ἐπέλθει εἰς τὸ ἐρημικὸν τοῦτο ἐνδιαίτημα. Καὶ τρίτη ἀλλοίωσις πολλῷ σπουδαιοτέρα εἶχε συμβῆ. Ἦτο δὲ αὕτη ἡ ἀλλαγὴ τῆς πνευματικῆς ὑπηκοότητος τοῦ μοναστηρίου, ὑποταχθέντος εἰς τοὺς δυτικοὺς κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη.

Τὸ ἐκκλησιαστικὸν τοῦτο ἵδρυμα ἔφερεν ὅλον καὶ ἀκέραιον τὸν τελειότατον βυζαντιακὸν τύπον προκύπτοντα ἐφ᾽ ἁπάσης αὐτοῦ τῆς ἀπόψεως. Θόλοι, νάρθηκες, ἀχιβάδες, στέγαι, πύργοι, ἄνδηρα, φατνώματα, τὰ πάντα ἀπέπνεον τὸ σεμνὸν ἐκεῖνο καὶ ἐπιβάλλον τοῦ ρυθμοῦ, ὅπερ καὶ μέχρι τῶν ἡμερῶν ἡμῶν διεγείρει τοσαύτας συγκινήσεις, εἰς ὅσους δύνανται εἰσέτι νὰ συγκινῶνται. Ὁ ναὸς τοῦ μοναστηρίου ἔφερεν ἐπὶ τῆς πύλης τοῦ νάρθηκος χρονολογίαν ωπ´ καὶ ἐπιγραφὴν τοιαύτην· «Θεοδώρας καὶ Μιχαὴλ τῶν εὐσεβεστάτων βασιλέων αἰωνία ἡ μνήμη τρίς». Τὰ ἔνδον τοῦ ναοῦ ἦσαν εὐπρεπέστατα. Τὸ εἰκονοστάσιον, ὅπερ δὲν ἤρθη καὶ μετὰ τὸν ἐκλατινισμὸν τοῦ μοναστηρίου, ἦτο ἔργον λεπτοτάτης ξυλογραφίας καὶ ὅλον κεχρυσωμένον. Οἱ τοῖχοι, κατάμεστοι ἐκ τῶν γενειοφόρων μορφῶν τῶν ἁγίων, ἐνέπνεον πολλὴν κατάνυξιν εἰς τοὺς μοναστάς.

Ἐν τούτοις αἱ σειραὶ τῶν κελλίων, ὑψηλαὶ καὶ τριώροφοι αἱ πλεῖσται, ἐφαίνοντο οὐχὶ ἐν ἀκμῇ διατελοῦσαι. Ἀλλεπάλληλοι δῃώσεις καὶ ἐμπρησμοὶ εἶχον συμβῆ ἀπὸ ἀμνημονεύτων χρόνων. Μετὰ τοὺς Ἀβάρους εἶχον ἐπέλθει οἱ Ἄραβες, μετὰ τοὺς Ἑνετοὺς οἱ Φράγκοι. Τὰ τριώροφα ταῦτα δώματα ἔτρεμον ἐπὶ τῶν βάθρων των, ὡς νὰ ἐκάμπτοντο ὑπὸ τὸ βῆμα τοσούτων παρελθόντων αἰώνων. Αἱ γλαῦκες ἐγόγγυζον τὴν νύκτα ἐπὶ τῶν στεγῶν, οἱ κώδωνες ἀντήχουν περὶ μέσας νύκτας καλοῦντες τὰς μοναχὰς εἰς τὴν προσευχήν. Ἡ βαρεῖα δόνησις τῶν σιδηρῶν σημάντρων διεκλόνει τὰς γηραιὰς δοκοὺς καὶ τὰς σαπρὰς σανίδας, αἱ ἠχοὶ τῶν κρότων τούτων μὲ τοὺς μυστηριώδεις νυκτερινοὺς ψιθύρους τῆς φύσεως συμφυρόμεναι ἀπετέλουν ἐναρμόνιον ἀντήχησιν βυθίζουσαν τὴν ψυχὴν εἰς ὑπερφυᾶ ρέμβην. Ἐν τοῖς τοιούτοις ἐρημικοῖς ἐνδιαιτήμασιν, εἰς ἃ ἰδιάζουσιν οἱ ἀνεκλάλητοι ἐκεῖνοι ψίθυροι, φαίνονται συμψιθυρίζοντες μετ᾽ αὐτῶν καὶ οἱ στίχοι οὗτοι τοῦ ποιητοῦ τῆς Ἀλβιόνος·

Τοῦ ἴυγγος ὁ γογγυσμὸς ὁ πένθιμος ἠκούσθη,

ὁ κώδων ὁ ἐρημικὸς τῆς προσευχῆς ἐκρούσθη.

Χαῖρε Μαρία! ἔρωτος καὶ προσευχῆς ἡ ὥρα.

Χαῖρε Μαρία! δέχθητι τὰ δάκρυα ὡς δῶρα.

Τὸ μοναστήριον ἦτο ἱδρυμένον ἐντὸς βαθείας φάραγγος, χωρούσης κατωφερῶς πρὸς τὴν θάλασσαν, καὶ ἀποληγούσης εἰς ὅρμον. Ἀπὸ τῶν μικρῶν παραθύρων ἐφαίνοντο τὰ κυανᾶ κύματα ἐξαπλούμενα ὡς ἄπειρος ὑγρὰ ἄρουρα ἣν ὁ βορρᾶς ὤργωνε διὰ τῆς ἰσχυρᾶς πνοῆς του. Ἡ ἀντίπνους ριπὴ τοῦ ὁρμητικοῦ τούτου ἀνέμου ἔφθανε μέχρι τοῦ γηραιοῦ κτιρίου, καὶ οἱ τοῖχοι αὐτοῦ ἐσείοντο ὑπὸ τὸν ἰσχυρὸν κτύπον τῆς πνοῆς του. Ἡ φύσις ἠγωνία ὑπὸ τὴν ἀκάματον ταύτην μάστιγα, δένδρα καὶ φυτὰ ἐλάμβανον καχεκτικὸν τύπον, καμπτόμενα ὑπὸ τὸ ἄχθος τῆς παραφόρου ὁρμῆς. Ἡ παμπάλαιος οἰκοδομή, πλήρης ρωγάδων καὶ χασμάτων, ἐφαίνετο ἀσθμαίνουσα καὶ ἀντέδιδε μελαγχολικὸν ψόφον διὰ τῶν κενῶν κοιλωμάτων της, τῶν ἰχνῶν τούτων τοῦ διαβάντος χρόνου. Τὰ ἀνθρώπινα σώματα ἐπάγωνον ὑπὸ τὰ τρίχινα περιβλήματα αὐτῶν καὶ οὐδεμία ἠδύνατο νὰ ὑπάρχῃ ἑστία πυρὸς πλὴν τῆς καρδίας. Καὶ ὅμως τὸ ψῦχος ἔφθανε καὶ μέχρις αὐτῆς. Τὸ τραχὺ τοῦ κλίματος ὑπέσκαπτε κατὰ μικρὸν πᾶσαν ζωτικὴν δύναμιν, καὶ οὐδεὶς τῶν κατοικούντων ἤλαυνεν εἰς βαθὺ γῆρας. Ὑπεράνω τοῦ μοναστηρίου ἐκρέματο ὑψηλὸν ὄρος, τὸ κτίριον δ᾽ ἔκειτο ἀκριβῶς παρὰ τὴν ρίζαν αὐτοῦ. Ἡ ψυχὴ τοῦ θεατοῦ ἀνεπτεροῦτο, καὶ ὥρμα ὡς στρουθίον πρὸς τὸ ἐπιβάλλον ἐκεῖνο ὕψος. Τὸ ὄρος ἦτο βραχῶδες καὶ παρεῖχε θέαν σοβαρὰν καὶ μεγαλοπρεπῆ. Ἄγρια δένδρα προσεῖρπον μεταξὺ τῶν ὑψηρεφῶν βράχων, καὶ ἀπετέλουν ποικίλον καὶ ἁρμονικὸν τὸ σύνολον. Θεώμενός τις, ἐφαντάζετο ὅτι πατεῖ ἀπὸ κλωνὸς εἰς κλῶνα καὶ ἀπὸ βράχου εἰς βράχον, καὶ συναναβαίνει μὲ τὴν ἀνάντη ἐκείνην κλιτὺν τὴν αἰθερίαν ἀνάβασιν.

Ἄξιον σημειώσεως εἶναι, ὅτι οἱ ἱδρυταὶ τῶν μονῶν κατὰ τὸν μέσον αἰῶνα ἐγίνωσκον νὰ ἐκλέγωσι τοποθεσίας ἀναλογούσας πρὸς τὰ αἰσθήματα ὑφ᾽ ὧν ἐνεπνέοντο καὶ προσφυεῖς πρὸς τοὺς σκοποὺς τοῦ θεωρητικοῦ βίου, ὃν ἤσκουν. Ἐὰν οἱ ἀρχαῖοι, ὡς πλεονάκις παρετηρήθη, εἶχον τὴν ὑπερτάτην τέχνην νὰ ἐκλέγωσι τὰς θέσεις τῶν ναῶν των, ἀξίους στυλοβάτας τῶν φαιδρῶν θεοτήτων ἃς ἐλάτρευον, ἐὰν τὰ μνημεῖα τῆς Ἀττικῆς εἶναι τὸ συμπλήρωμα τοῦ οὐρανοῦ της, ὡς εἶπον νεώτεροί τινες φιλάρχαιοι, ὡσαύτως ἀληθεύει ὅτι καὶ οἱ ζηλωταὶ τῶν μέσων αἰώνων ἐζήτουν τὰς προσφιλεῖς αὐτοῖς ἐμπνεύσεις τοῦ χριστιανικοῦ αἰσθήματος ἐν μέσῳ γραφικωτάτων τοποθεσιῶν. Ὡς πρὸς τοῦτο δ᾽ ἐπεκράτησαν δύο σχολαί. Οἱ μὲν πρᾳότεροι καὶ ἀνθρωπινώτεροι ἐθήρευον τὰς ἡμέρους καὶ χλοερὰς θέσεις, οἱ δὲ ἄγαν ζηλωταί, ἦσαν αὐτόχρημα «κρημνοποιοί», κατὰ τὴν λέξιν τοῦ ἀρχαίου κωμικοῦ. Οὗτοι δὲν ἀνεπαύοντο ἐκ τῶν μειλιχίων καὶ ἠρέμα μελαγχολικῶν θέσεων, ἀλλ᾽ ἐπεδίωκον ἀπορρῶγας βράχους, ἀβάτους κρημνοὺς καὶ τραχείας φάραγγας.

Ἡ ἐν λόγῳ μονὴ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου ἦτο κρᾶμα ἀμφοτέρων τῶν σχολῶν τούτων. Ὁ ἱδρυτὴς αὐτῆς, ἀκμάσας κατὰ τὸν Θ´ αἰῶνα, ἦτο εὐπαίδευτος μοναχός, πιστὸς ὀπαδὸς τῶν αὐταδέλφων Γραπτῶν καὶ τοῦ Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου, ἀκολουθήσας τὰ ἴχνη αὐτῶν εἰς τὸν κατὰ τῶν εἰκονομάχων πόλεμον. Ἐκαλεῖτο Δαυΐδ Παργολᾶς, καὶ ἡ θέσις ἐν ᾗ ἔκειτο τὸ ὑπ᾽ αὐτοῦ κτισθὲν ἡσυχαστήριον ὠνομάζετο ἐκ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ μέχρι τοῦ χρόνου, καθ᾽ ὃν συμβαίνουσι τὰ ἐνταῦθα ἱστορούμενα. Περὶ τοῦ ἀνδρὸς τούτου ἐσώζετο παράδοσις ὅτι εἶχε καταφρονήσει τὸ ἀξίωμα τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριάρχου, ὅπερ προσέφερεν αὐτῷ εἷς τῶν εἰκονοκλαστῶν βασιλέων, ὑπὸ τὸν ὅρον νὰ μεταστῇ πρὸς τὸ ἐναντίον στρατόπεδον, προτιμήσας νὰ εἶναι ἁπλοῦς μοναχὸς καὶ νὰ μένῃ ἐν τῇ ὀρθοδοξίᾳ. Μετὰ δὲ τὴν ἀναστήλωσιν τῶν εἰκόνων, ἔκτισε τὸ μοναστήριον τῇ συνδρομῇ τῆς βασιλίδος Θεοδώρας. Ἐν τῇ βιβλιοθήκῃ ἐσώζετο χειρόγραφόν τι, περιέχον ἀκριβῆ καταγραφὴν τῶν τε προνομίων καὶ τῆς προικοδοτήσεως τῆς σταυροπηγιακῆς ταύτης μονῆς, καὶ ἀναφέρον ὅτι ἡ οἰκοδομὴ δὲν συνεπληρώθη εὐθὺς ὑπὸ τοῦ Δαυΐδ, ἀλλὰ παρῆλθον πολλὰ ἔτη μετὰ τὸν θάνατόν του καὶ ἐπερατώθη αὕτη. Ἔφερε δὲ τῷ ὄντι καταφανῆ τὰ ἴχνη τῶν ἐπιπτυχῶν καὶ τοῦ πολλαπλοῦ σχεδίου. Πάντα τὰ μέρη τῆς οἰκοδομῆς οὔτε τὸ αὐτὸ ὕψος καὶ εὗρος εἶχον, οὔτε τὸν αὐτὸν ρυθμόν. Ἡ βόρειος πλευρὰ ἦτο μονώροφος κατὰ τὰ τρία τέταρτα καὶ μέρος τῆς δυτικῆς πλευρᾶς. Αἱ λοιπαὶ ἦσαν τριώροφοι. Ἐν τούτοις ἡ ἀνωμαλία αὕτη δὲν ἐζημίου τὴν πρόσοψιν τοῦ κτιρίου, διότι συνετέλει εἰς τὸ νὰ φαίνωνται ἐκ τοῦ μέρους τῆς θαλάσσης οἱ θόλοι καὶ οἱ ὄροφοι τοῦ ναοῦ, ἡ ἄποψις δὲ αὕτη ἦτο ὄντως γεραρὰ καὶ σεβασμία. Τινὲς τῶν πλευρῶν ἔφερον ἴχνη ἐμπρησμοῦ καὶ καταστροφῆς, διερχόμενος δέ τις διὰ νυκτὸς ὑπὸ τοὺς παλαιοκτίστους ἐκείνους ὀρόφους, ᾐσθάνετο διπλοῦν ρῖγος, τὸ ρῖγος τῆς ὑγρασίας καὶ τοῦ εὐρῶτος, καὶ τὸ ρῖγος τοῦ φόβου. Εὐτυχὴς δὲ θὰ ἦτο ἂν ὁ φόβος δὲν προέβαινε μέχρι δεισιδαιμονίας. Ἀνθρώπινον πλάσμα, μονάζουσά τις, ἐκ τῶν τότε διαιτωμένων ἐν τῇ μονῇ, ἢ μοναχὸς ἐκ τῶν πάλαι ἀκμασάντων βαστάζων δέλετρον, ἐκ τῶν μονοπλεύρων ἐκείνων καὶ ἑτεροφαῶν καὶ διαβαίνων ἐν νυκτὶ διὰ τῶν θλιβερῶν τούτων διαδρόμων, θὰ παρεῖχεν ὄψιν φάσματος ἐξελθόντος ἀρτίως ἐκ τῆς τελευταίας του κατοικίας ὅπως ἐπισκεφθῇ ἅπαξ ἔτι τὰ δώματα ταῦτα, ἐν οἷς ἔζησέ ποτε τὸν πρόσκαιρον βίον. Βῆμα ἀντηχοῦν ὑπὸ τοὺς θόλους τούτους, μὴ ὄντος ὁρατοῦ τοῦ βαδίζοντος, ἤθελεν ἐκληφθῆ ὡς ἠχὼ ὑπάρξεως πάλαι ἐκλιπούσης. Πνοὴ τυχαία ἀκουομένη περὶ τὰ ὑγρὰ ταῦτα τείχη ἤθελε νομισθῆ ὡς ὕστατος ἀποχαιρετισμὸς ψυχῆς ἀπελθούσης εἰς τὴν αἰωνιότητα, καὶ μυστικὸν παράπονον νεκροῦ, εἰς ὃν εἶναι λίαν στενὴ ἡ ὁρισθεῖσα αὐτῷ κατοικία. Ἐνταῦθα δὲν ἠκούοντο φαιδραὶ λαλιαί, δὲν ἀντήχουν ᾄσματα, δὲν ὠπτάνοντο πρόσωπα μειδιῶντα, δὲν ἠκούοντο φιλήματα. Τὸ μόνον ἐρύθημα ὅπερ ἐνεφανίζετο, ἦτο τὸ ἐρύθημα τῆς Ἠοῦς, προκυπτούσης καθ᾽ ἑκάστην ἐκ τοῦ ὁρίζοντος, καὶ ὁ μόνος ἐρωτικὸς στεναγμός, ὅστις ἀντήχει, ἦτο ὁ τοῦ ἀνέμου, ὅστις ἐνίοτε καθίστατο ἠπιώτερος, ἀλλὰ συνήθως ἐβρυχᾶτο ἀπειλητικῶς. Ἡ μόνη θωπεία ἐπὶ τῶν παρθενικῶν παρειῶν ἦτο ἡ τῆς αὔρας καὶ τὸ μόνον φίλημα ἦτο τὸ φλοισβίζον ρεῦμα τοῦ ρύακος τὸ προσπαῖζον στιγμιαίως ἐπὶ τῆς χλόης, καὶ εἶτα χυνόμενον εἰς τὸν βαθὺν χείμαρρον.

Καὶ ὅμως ἡ φύσις ἦτο οὐχ ἧττον φαιδρά, ἀλλ᾽ ἡ τύχη εἶχεν ἐπιζητήσει νὰ καταστρέψῃ πᾶσαν αὐτῆς τὴν εὐεργετικὴν χάριν. Τὸ σεβάσμιον τοῦτο ἵδρυμα ἐφαίνετο ὡς πολιὸς γέρων κατακεκλιμένος ἐπὶ τῆς χλόης, καὶ ἀπολαύων ἐκ περισσοῦ ἅπαξ ἔτι τῶν εὐεργετημάτων τῆς φύσεως. Ἡ κοιλὰς διερρέετο ὑπὸ χειμάρρου ἀρδεύοντος πλουσίως τὰς φυτείας καὶ τοὺς κήπους. Σύσκια καὶ χλοερὰ ἄσυλα ἐσχηματίζοντο παρὰ τὰς ἑκατέρωθεν κλιτῦς, εἰς ἃ αἱ ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου δυσκόλως εἰσεχώρουν. Κλήματα ἄγρια, ἕρποντες κισσοὶ καὶ περιπλοκάδες περιεπτύσσοντο τὰ στελέχη τῶν πλατάνων καὶ ἀρκεύθων. Ἴχνη ἀρχαίας φιλοπονίας ἐσώζοντο περὶ τοὺς διατηρουμένους εἰσέτι κήπους, ἀλλὰ καθ᾽ ὃν χρόνον ὑπόκειται ἡ παροῦσα ἱστορία, ἡ καλλιέργεια αὐτῶν εἶχε παραμεληθῆ. Βάτοι καὶ ἄκανθαι ἀπέφραττον τὰς κανονικῶς ἄλλοτε τμηθείσας διόδους μεταξὺ τῶν πρασιῶν, καὶ αἱ Ἀμαδρυάδες, αἱ κατοικοῦσαι τὰ ἄλση ταῦτα βαδίζουσαι, θὰ ἠναγκάζοντο βεβαίως νὰ ἀνασηκώνωσι τὰ κράσπεδα τῶν ἐσθήτων αὐτῶν, ἂν ἤθελον νὰ μὴ σχισθῶσιν αὗται ὑπὸ τῶν βάτων. Λέγομεν τοῦτο φανταζόμενοι, ὅτι κατὰ τοὺς χριστιανικοὺς αἰῶνας καὶ αὐταὶ αἱ μυθολογικαὶ νύμφαι, ὅσαι ἐπέζων εἰσέτι, ἐνεδύθησαν πάντως ἐσθῆτας, καὶ δὲν ἐτόλμων πλέον νὰ ἐμφανίζωνται γυμναί, ὅπως κατὰ τὴν εἰδωλολατρικὴν ἀρχαιότητα. Ἂν ὅμως ἡ εἰκασία ἡμῶν εἶναι ἐσφαλμένη, αἰτοῦμεν ταπεινῶς συγγνώμην παρὰ τῶν ἐγκρατῶν τῆς ἀρχαίας καὶ νεωτέρας μυθολογίας.

Ἐν τούτοις κηπουρός τις ὑπῆρχεν, ἀλλὰ καὶ οὗτος, ἂν εἶχέ τινα ἱκανότητα, ἦτο αὕτη διὰ πᾶν ἄλλο ἔργον πλὴν τοῦ ἔργου τοῦ κηπουροῦ. Ὁ ἄνθρωπος οὗτος, γνωστὸς ἤδη εἰς τὸν ἀναγνώστην, κατῴκει παρὰ τὸ ρεῦμα, ἐντὸς καλύβης τινός, ἥτις ἄλλοτε ἦτο ἀχυροσκεπής, ὡς ἐφαίνετο ἐκ τῆς ὀλίγης καλάμης, ἥτις ἐσώζετο ἔτι ἐπὶ τῆς στέγης της. Μύλος τις ἐφαίνετο ὑποκάτω δεξαμενῆς, ὅστις ἄλλοτε πρέπει νὰ εἶχε καὶ τροχόν, ὡς ἠδύνατό τις νὰ συμπεράνῃ ἐκ τῆς ρωγμῆς δι᾽ ἧς ἐχύνετο τὸ ὕδωρ. Παρὰ τὸ ἐρείπιον τοῦτο ἔβλεπέ τις κειμένας δέσμας καλάμων καὶ ράβδους αἰγοκλήματος, καὶ ὁ κηπουρὸς ἐκάθητο, ἢ μᾶλλον ἔκειτο, βλέπων μετὰ ζηλοτύπου ὀφθαλμοῦ κύνα τινά, ὅστις ἦτο ἐξηπλωμένος μακαρίως ἐπὶ τῆς πεπατημένης χλόης. Προφανῶς τὸν ἐζήλευε διότι δὲν ἦτο ὑποχρεωμένος νὰ ἐργάζηται, ἐνῷ αὐτὸς ἦτο ἠναγκασμένος νὰ πλέκῃ καλάθια διὰ νὰ ζήσῃ. Ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν ὁ κηπουρός, διακόπτων τὴν ἐργασίαν ταύτην, ἐχασμᾶτο βλέπων τὸν κύνα. Οὗτος δὲ ἀπήντα διὰ νωθροῦ γαυγισμοῦ εἰς τὸν προκλητικὸν τοῦτον τρόπον τοῦ κυρίου του. Περιττὴν θεωροῦμεν πᾶσαν περαιτέρω σύστασιν πρὸς τὸν ἀναγνώστην. Ἀμφότερα τὰ ὄντα ταῦτα εἶναι ἤδη αὐτοσύστατα, καὶ ὁ μὲν κύων ἐκαλεῖτο Χόμο*, ὁ δὲ ἄνθρωπος ὠνομάζετο Τρέκλας. Διὰ νὰ εἶναι ὅμως σωστὴ ἡ ἀνταλλαγὴ τῶν ὀνομάτων ἔπρεπε καὶ οὗτος νὰ καλῆται Κάνις*. Ἀλλ᾽ ἂν θέλῃ ὁ ἀναγνώστης, εἶναι ἐλεύθερος νὰ τῷ δώσῃ καὶ τὸ ὄνομα τοῦτο, ἢ καὶ οἱονδήποτε ἄλλο.

Εἶναι ἄξιαι πολλοῦ διαφέροντος αἱ ἀνθρωποκυνικαὶ σχέσεις μεταξὺ τῶν δύο τούτων ὄντων. Αὗται ἐποίκιλλον ἐφ᾽ ἁπάσης τῆς διατονικῆς κλίμακος τῶν αἰσθημάτων, ἀπὸ τῆς σκληροτάτης τραχύτητος μέχρι τῆς μαλακωτάτης τρυφερότητος. Ὡς χαρακτὴρ ὁ Χόμο ἤξιζεν ἀναμφιβόλως κάτι πλειότερον τοῦ Τρέκλα, ἀλλ᾽ ὅμως δὲν ἐξετιμᾶτο κατὰ τὴν ἀξίαν του. Ὁ Χόμο ᾐσθάνετο ἄκραν ἀφοσίωσιν πρὸς πάντας τοὺς κυρίους του, καὶ εἶχε πολλοὺς καὶ πολλάς, ἔλειχε δὲ τὰς ποδιὰς ὅλων. Ἀλλ᾽ ἡ διαγωγὴ τοῦ Τρέκλα πρὸς τὸν Χόμο ἠδύνατο οὐ μόνον παρὰ τοῖς κυσί, ἀλλὰ καὶ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις νὰ χαρακτηρισθῇ ὡς ἐπίμεμπτος. Σπανίως τῷ ἔρριπτε κόκκαλόν τι, συχνότατα ὅμως τῷ ἐπεδαψίλευε μαστιγώσεις. Καὶ ὅμως ὁ Χόμο δὲν ἀπέκαμνε νὰ ὑπομένῃ τὰς δυστροπίας του, ἐκάθητο δὲ παρὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ μετὰ παραδειγματικῆς ἐγκαρτερήσεως. Οἱ δὲ μεταξὺ τῶν δύο συναπτόμενοι διάλογοι εἶναι ἄξιοι ἰδιαιτέρας περιγραφῆς. Ἐὰν ὁ Χόμο, βαρυνόμενος τὴν ἀργίαν, καὶ μὴ ἔχων ἐκδρομήν τινα νὰ ἐκτελέσῃ, ἤρχιζε νὰ σκαλίζῃ χάριν ἀσκήσεως τὸ ἔδαφος μὲ τοὺς πόδας του, ὁ Τρέκλας τῷ ἔλεγε.

― Ἡσύχασε, Χόμο.

― Γαῦ! ἀπήντα ὁ κύων, καὶ ἐξηκολούθει νὰ σκαλίζῃ.

― Μὴ σκαλίζῃς, σοῦ λέγω.

― Γαῦ! Γαῦ!

― Θὰ σὲ δείρω, Χόμο.

Ἐνταῦθα ὁ Χόμο μετέβαλλε τὸν συνήθη αὐτῷ γρυσμὸν ἐπὶ τὸ βαθυφωνότερον, ἀπὸ Γαῦ εἰς Γωῦ. Τότε ὁ Τρέκλας ἥρπαζε λεπτὴν ράβδον καὶ ἔτυπτε τὸν Χόμο.

Ὁ Χόμο ἐξέπεμπεν ὠρυγμόν, καὶ μετὰ τὴν πρώτην πληγὴν ἀπεμακρύνετο. Τὸ εὐτύχημα ἦτο ὅτι ὁ Τρέκλας καὶ ἐβαρύνετο νὰ τὸν καταδιώκῃ καὶ δὲν ἴσχυε μὲ τοὺς στρεβλοὺς πόδας του νὰ τὸν φθάσῃ. Ἅπαξ ὅμως εἶχεν ὀργισθῇ πολύ, καὶ ἀπεφάσισεν ἀντὶ πάσης θυσίας νὰ τὸν φθάσῃ. Ἔρριψε ρόπαλόν τι κατόπιν του, ἀλλ᾽ ὁ Χόμο ὑπερεπήδησε τὸν ρύακα καὶ ἔφυγεν. Ὁ Τρέκλας ἔτρεχε κατόπιν του, καὶ προσεποιεῖτο ὅτι ἔχει νὰ τῷ δώσῃ ἓν κόκκαλον. Ἀλλ᾽ ὁ Χόμο δὲν ἠπατᾶτο εὐκόλως. Ἐνόει καλῶς ὅτι ὁ σκοπὸς τοῦ Τρέκλα ἦτο ἐχθρικός. Ἐν τούτοις ὁ Τρέκλας, βλέπων τὸ ἀνωφελὲς τῆς καταδιώξεως, μετέβαλε τακτικήν, καὶ ἐπανελθὼν εἰς τὸν μύλον ἐκάθισε καὶ ἤρχισε νὰ πλέκῃ τὸ καλάθιον. Ὁ Χόμο, μὴ ὢν πανοῦργος, ἐνόμισεν ὅτι ὁ θυμός του παρῆλθε, καὶ ἐπέστρεψε πρὸς αὐτὸν σείων τὴν οὐράν. Ἀλλὰ τότε ὁ Τρέκλας ἁρπάζει αἰφνιδίως τὸν Χόμο ἀπὸ τοῦ λαιμοῦ καὶ τὸν ἔτυπτεν ἀσπλάγχνως. Καὶ ὅμως ὁ κύων δὲν ἐμνησικάκει.

Ἀξία ἰδιαιτέρας προσοχῆς εἶναι ἡ συνήθως ἐπαναλαμβανομένη περιπαθὴς ἐκείνη σκηνή, καθ᾽ ἣν ὁ Τρέκλας διηγεῖτο ἐμπιστευτικῶς τοὺς καημούς του εἰς τὸν Χόμο. Τότε ὁ Χόμο τὸν ἐπαρηγόρει, ὡς ἠδύνατο.

― Χόμο, φίλε μου, νηστικοὺς θὰ μᾶς ἀφήσουν σήμερα.

― Γαῦ! ἔκαμνεν ὁ Χόμο. Τὸ ἐπιφώνημα τοῦτο ἴσως ἐσήμαινεν· «Ἐμὲ μὲ ἀφήνεις πολλὲς φορὲς νηστικόν, καὶ δὲν παραπονοῦμαι».

― Αὐτὲς οἱ διαβολοκαλόγριες, οἱ ψεῦτρες, οἱ παλιοβρῶμες…

― Γαῦ! Γαῦ!

― Αὐτὲς οἱ ὑποκρίτριες, οἱ ἄνοστες…

― Γαῦ!

― Θὰ μᾶς ἀφήσουν νὰ ψοφήσωμε τῆς πείνας καὶ οἱ δυό.

― Γαῦ! Γωῦ!

―Ἀτές τους ξέρουν νὰ τρῶνε, καὶ ἔχουν πολλὰ γιὰ νὰ φᾶνε, ποὺ νὰ βγάλουν τὴ φάγουσα.

Ὁ κύων ἔσεισε τὴν οὐράν.

― Γιὰ μένα καὶ γιὰ σένα εἶναι ἡ νηστεία.

Ὁ κύων κατεβίβασε τὰ ὦτα.

―Ἐμᾶς τοὺς δύο θέλουν καὶ καλὰ νὰ μᾶς πᾶνε στὸν παράδεισο.

― Γωῦ! ἔκαμεν ἀρνητικῶς ὁ κύων.

― Μὲ τὸ στανιὸ θέλουν νὰ μᾶς ἁγιάσουνε.

― Γωῦ!

― Δὲν μᾶς σώνουν τὰ ἄλλα τὰ βάσανά μας, μᾶς ἀφήνουν καὶ νηστικούς.

― Γαῦ! ἔκαμεν ὁ κύων καταφατικῶς.

― Νὰ εἶχα τοὐλάχιστον ἕνα κόκκαλο νὰ σοῦ ρίξω ἐσένα, καὶ μένα δὲν μὲ μέλει, ἠμπορῶ νὰ μείνω καὶ νηστικός.

― Γοῦβ! τὸ ἐπιφώνημα τοῦτο ἐξέφραζεν ἴσως ἀπορίαν, ποῦ τὰ εὗρεν ὁ Τρέκλας τόσα ἀγαθὰ αἰσθήματα. Βεβαίως θὰ ἦτο ἡ πρώτη φορά, καθ᾽ ἣν θὰ ἔκαμνε τοιαύτην θυσίαν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ´

Ο ΜΟΝΑΣΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ

Ἐν τῷ περιβόλῳ τοῦ μοναστηρίου συνέβαινον καθ᾽ ἑκάστην τρομεραὶ μάχαι μεταξὺ τοῦ ἐπιδρομέως Χόμο καὶ πολυαρίθμων ἀμυνομένων. Δύο δωδεκάδες γαλῶν ἐτρέφοντο ἐν τῷ περιβόλῳ τούτῳ, αἵτινες θὰ ἦσαν ἱκαναὶ νὰ καταδιώκωσι τελεσφόρως τοὺς μῦς, ἂν δὲν ἐπαχύνοντο ὑπερμέτρως. Ἀλλ᾽ ὅσον διὰ τὸν Χόμο, οὗτος δὲν ἠδύνατο ὁ δυστυχὴς νὰ εἰσχωρήσῃ ἀποινεὶ εἰς τὸ ἱερὸν οἴκημα. Διὰ τὴν τύχην αὐτοῦ ἡ τοσαύτη πιμελὴ ἐχρησίμευεν οἱονεὶ πρὸς λίπανσιν τῶν σωμάτων καὶ ὄξυνσιν τῶν ὀνύχων τῶν ἐχθρῶν του. Ἀλλ᾽ ὅμως ὁ φόβος δὲν ἐκώλυεν αὐτὸν τοῦ νὰ εἰσχωρῇ εἰς τὸ μοναστήριον, βιαζόμενος ὑπὸ τοῦ ἐνστίκτου τῆς ζωῆς. Εἶναι βέβαιον ὅτι μεταξὺ τῶν μοναζουσῶν εἶχε καὶ προστάτιδας. Μία αὐτῶν, ἡ ἀδελφὴ Βεάτη, ἐδεικνύετο ἐξόχως εὐμενὴς πρὸς τὸν κύνα. Ἡ εὐμένεια δὲ ἦτο τὸ κυριώτατον γνώρισμα τῆς γυναικὸς ταύτης. Αὕτη ἐμειδία τόσον προθύμως καὶ περιχαρῶς πρὸς πάντα τὰ περὶ αὑτήν, ὥστε οὐδεὶς ἠδύνατο νὰ τὴν μεμφθῇ οὔτε διὰ τὸ ὑψηλόν της ἀνάστημα οὔτε διὰ τὴν ἄπλυτον ἐμπροσθέλαν ἣν ἐφόρει. Ἡ ἀδελφὴ Βεάτη ἦτο ἡ ἐπιτηδειοτάτη τῶν μαγείρων καὶ ἡ ἀμελεστάτη τῶν καλογραιῶν. Εἰς μάτην οἱ κώδωνες ἐκώφαινον νυχθημερὸν τὰ ὦτά της. Εἰς τὴν ἐκκλησίαν δὲν ἐπάτει. Δὲν ἐνόει νὰ καταλίπῃ οὐδὲ στιγμὴν τὸ μαγειρεῖον. Ἦτο δ᾽ εὐχαριστημένη μὲ τὸ ἐπάγγελμά της, ὅπερ ἐδικαιολόγει ἀποχρώντως τὴν ἐκ τοῦ ναοῦ ἀπουσίαν. Ἐδήλωσε δὲ εἰς τὴν ἡγουμένην, ὅτι ἂν εἰς τὸ μέλλον τυχὸν ἐπαύετο ἀπὸ τοῦ διακονήματος τούτου, ἡ προτιμωμένη παρ᾽ αὐτῆς θέσις ἦτο ἡ τῆς κωδωνοκρουστρίας.

Ἡ Βεάτη εὕρισκε καιρὸν νὰ συμβιβάζῃ τὰ χρέη της μὲ τὰς ἀδυναμίας της καὶ τοῦτο ἦτο ἐπίσης ἀξιόλογον προτέρημα. Μία τῶν ἀδυναμιῶν της συνίστατο εἰς τὸ νὰ περιέρχηται νύκτωρ τὰ δωμάτια τῶν μοναζουσῶν, καὶ ν᾽ ἀρχίζῃ μετ᾽ αὐτῶν συνδιαλέξεις σχοινοτενεῖς περὶ παντὸς πράγματος. Θέμα αὐτῶν συνήθως ἦτο, ὡς ἐννοεῖται, ἡ κακολογία. Ἡ ἀδελφὴ Βεάτη εἶχε τὴν καλὴν συνήθειαν νὰ λοιδορῇ ἀδυσωπήτως πάσας τὰς μοναχάς, ὅσαι εἶχον τὴν εὐτυχίαν νὰ συζῶσι μετ᾽ αὐτῆς ὑπὸ τὴν αὐτὴν στέγην. Ἡ ἀδελφὴ Βεάτη ἦτο φιλοπράγμων καὶ ἀνυπόμονος εἰς τὸ ἔπακρον. Δὲν ἠνείχετο νὰ ὑπάρχωσι μυστικὰ δι᾽ αὐτήν. Τῷ ὄντι ἐσκέπτετο ὅτι, ἀφοῦ πᾶν μυστικὸν ἦτο προωρισμένον νὰ εἶναι γνωστὸν εἰς δύο τοὐλάχιστον πρόσωπα, διατί νὰ μὴ εἶναι καὶ εἰς τρίτον, καὶ διατί τὸ τρίτον τοῦτο νὰ μὴ εἶναι αὐτὴ ἀντὶ πάσης ἄλλης; ᾘσθάνετο δὲ τοσοῦτον γαργαλισμὸν περιεργείας, ὁσάκις ἐδίδετο ἀφορμὴ πρὸς ἀνίχνευσιν μυστικοῦ τινος, ὥστε δὲν ἠδύνατο οὔτε νὰ κοιμηθῇ οὔτε νὰ φάγῃ. Ἐὰν δὲν κατώρθου ν᾽ ἀνακαλύψῃ τί συνέβαινε, κατέφευγεν εἰς εἰκασίας, εἰς συνδυασμούς, εἰς πλάσματα, καὶ τέλος ἔλυεν ὁπωσδήποτε τὴν ἀπορίαν της. Σπανίως δὲ ἠστόχει ὁλοσχερῶς τοῦ ἐπιδιωκομένου παρ᾽ αὐτῆς ἀξιεπαίνου σκοποῦ.

Μία τοιαύτη περίστασις ἀπαιτοῦσα θηρευτικὴν καὶ ἀνιχνευτικὴν ὄσφρησιν εἶχε παρουσιασθῆ ἀρτίως εἰς τὸ μοναστήριον καὶ διήγειρε σκανδαλωδῶς ὀρθὴν καὶ ἄγρυπνον τὴν προσοχὴν τῆς Βεάτης. Νέα τις ἄγνωστος εἰς πάσας τὰς μοναχὰς εἶχεν ἔλθει εἰς τὸ μοναστήριον καὶ τὴν εἶχον κλείσει εἰς δωμάτιόν τι χωρὶς μηδεμία τῶν μοναζουσῶν νὰ ἴδῃ αὐτήν. Ἐψιθυρίσθη μόνον τὸ πρᾶγμα, καί τις τῶν ἀδελφῶν, ὀνομαζομένη Πογκία, ἰσχυρίζετο ὅτι τὴν εἶδεν, ἀλλ᾽ ἦσαν συνηθισμέναι νὰ μὴ πιστεύωσιν εἰς τὰς διαβεβαιώσεις τῆς Πογκίας, καθόσον αὕτη ἦτο γνωστὴ ὡς ἐλαφρόσκιος, καὶ εἶχε τόσας ὁράσεις ὅσους καὶ ὀφθαλμούς. Οἱ ὀφθαλμοί της δ᾽ ἔβλεπον πρὸς τὰ ἐντὸς μᾶλλον ἢ πρὸς τὰ ἐκτός, καὶ ὑπεῖκον ἀποκλειστικῶς εἰς τὴν φαντασίαν της. Ἦτο γνωστὸν μόνον ὅτι ἡ ἐν λόγῳ νέα εἶχεν ἔλθει διὰ νυκτός, ἀλλ᾽ οὐδεμία τῶν μοναχῶν ἤξευρεν οὔτε τίς τὴν ἔφερεν οὔτε διατί ἦλθε. Περιέμενον τὴν ἐπιοῦσαν καὶ τὴν μεθεπομένην, ἐλπίζουσαι νὰ τὴν ἴδωσιν ἐξερχομένην τοῦ κελλίου, ὅπου εἶχε κλεισθῆ τῇ διαταγῇ τῆς ἡγουμένης. Ἀλλ᾽ ἡ προσδοκία αὕτη ὑπῆρξε ματαία. Οὐδεμία τῶν καλογραιῶν ἠξιώθη νὰ ἴδῃ τὸ πρόσωπόν της. Τίς ἆρα ἦτο ἡ ξένη αὕτη; Ἦτο δόκιμος; Ἦτο νεοφώτιστος; Ἦτο κατηχουμένη; Ἦτο μετανοοῦσα; Ἦτο κατάδικος; Ἄγνωστον.

Ἡ ἀδελφὴ Βεάτη ἐτριγυρίσθη*. Αὐτὴ μόνη εἶχε τόσην περιέργειαν, ὅσην αἱ ἄλλαι μοναχαὶ ὅλαι ὁμοῦ. Τί νὰ κάμῃ; Ἀνάγκη πᾶσα ν᾽ ἀνακαλύψῃ τὸ μυστικόν. Ν᾽ ἀποθάνῃ τις ἐκ σκληραγωγίας, ὑπομονή. Ν᾽ ἀποθάνῃ ἐκ γήρατος, χάρισμα. Ν᾽ ἀποθάνῃ ἐκ νόσου, ὑποφέρεται. Ν᾽ ἀποθάνῃ ἐκ βιαίου θανάτου, τί νὰ γίνῃ; Ἀλλὰ ν᾽ ἀποθάνῃ ἐκ περιεργείας; Τοῦτο θὰ ἦτο πρωτάκουστον. Καὶ ὅμως ἡ ἀδελφὴ Βεάτη θὰ ἦτο ἱκανὴ νὰ δώσῃ εἰς τὸν κόσμον τὸ τοιοῦτον παράδειγμα.

Ἡ Βεάτη, ἰδοῦσα ὅτι δὲν ἔμελλε νὰ κατορθώσῃ τι διὰ τῶν συνήθων μέσων, ἤρχισε νὰ σκέπτηται ἤδη ὅτι ἦτο ἀνάγκη ἐκτάκτου τινὸς διαβήματος. Ἐν τῷ μεταξὺ δ᾽ ἐξέφραζε διαφόρους ἀλλήλας ἀναιρούσας εἰκασίας. Κατὰ τὴν ἀδελφὴν Πογκίαν, ἡ νέα ἥτις εἶχεν ἔλθει εἶχεν ὅλως φανταστικὰ χρώματα. Ἦτο ὑψηλὴ ὡς ἀνὴρ καὶ ὡμοίαζε κατὰ τὴν φυσιογνωμίαν μὲ τὴν Ἁγίαν Περπέτουαν, τὴν προστάτιν τοῦ μοναστηρίου, ἥτις εἶχε τὴν ἔκτακτον ὅλως χάριν νὰ δαμάζῃ τὰ ἄγρια θηρία. Τοιαύτην τὴν εἶχεν ἰδεῖ ἡ ἀδελφὴ Πογκία εἰς τὰς ὀπτασίας της.

Ἡ Βεάτη οὐδὲν ἐκ πάντων τούτων παρεδέχετο. Τὰ συμπεράσματα αὐτῆς ἦσαν ἄλλα, ἔμελλε δὲ νὰ πλάσῃ ὁλόκληρον ἱστορίαν περὶ τοῦ πράγματος, ἂν δὲν ἐπροτίμα νὰ κάμῃ μίαν ἀληθῆ. Πρὸς τοῦτο ἤρχισε νὰ κατασκοπεύῃ περὶ τὴν ἑσπέραν τὰ κατατόπια, ὅπου εἶχε μάθει ὅτι κατῴκει ἡ ξένη. Αὕτη ἦτο ἔγκλειστος εἰς τὸ ὑψηλότερον δῶμα, κτίριόν τι πυργοειδές, μέρος ἔρημον, ὅπου σπανίως ἀνέβαινον αἱ μοναχαί. Ἄλλως δὲ ἡ θύρα τοῦ χωρίσματος τούτου ἦτο ἀπὸ ἀμνημονεύτων χρόνων ἑρμητικῶς κεκλεισμένη.

Περὶ τὴν δευτέραν ὥραν τῆς νυκτός, ἐνῷ αἱ μοναχαὶ ἀνεγίνωσκον ἐν τῷ καθολικῷ τὸ ἀπόδειπνον, ἡ ἀδελφὴ Βεάτη ἐσκέφθη ὅτι δὲν ἔπρεπε νὰ χάσῃ καιρόν, ἔλαβεν ἐκ τοῦ μαγειρείου δᾷδα ἀνημμένην καὶ ἀνῆλθε τὰ τρία πατώματα τῆς κόρδας*. Ἔφθασεν εἰς τὴν θύραν τοῦ πυργοειδοῦς δώματος. Ὤθησεν αὐτήν, καὶ ἐξεπλάγη ἰδοῦσα ὅτι ἦτο ἀνοικτή. Στενὴ κλῖμαξ ἦτο ἐνώπιόν της ἄγουσα πρὸς τὸ δῶμα, ὅπου ἔπρεπε νὰ κατοικῇ ἡ ξένη, ἂν ὑπῆρχε τοιαύτη καὶ δὲν ἦτο πλάσμα τῆς φαντασίας. Ἡ Βεάτη ἔθηκεν ἀποφασιστικῶς τὸν πόδα ἐπὶ τῆς πρώτης βαθμίδος, καὶ αἱ σεσαθρωμέναι σανίδες ἔτρεμον ὑπὸ τὰ γόνατά της. Εὐρὼς καὶ ὑγρασία διέπνεε διὰ τῶν χωρισμάτων τούτων. Ἡ δᾲς ἣν ἐκράτει ἡ μοναχὴ ἐπλησίαζε νὰ σβεσθῇ. Ἔφθασεν εἰς τὸ ὕψος τῆς κλίμακος. Ἡ θύρα τοῦ πρώτου χωρίσματος ἐνέδωκεν ἐπίσης. Ἦτο τοῦτο εἶδος προθαλάμου, μετ᾽ αὐτὸν δὲ εἵπετο ὁ κυρίως θάλαμος, ἐν ᾧ ἔπρεπε νὰ κατοικῇ τὸ μυστηριῶδες πρόσωπον. Περὶ τῶν δύο τούτων θαλάμων ὑπῆρχεν ἀρχαία τις παράδοσις. Ἡ Βεάτη ἤθελεν αἰσθανθῆ φόβον, ἂν δὲν κατείχετο ὑπὸ μεγίστης πολυπραγμοσύνης καὶ ἔμενε χῶρος δι᾽ ἄλλο αἴσθημα ἐν τῇ καρδίᾳ της.

Ἡ παράδοσις αὕτη ἔλεγεν ὅτι μοναχός τις κατοικῶν τὸ πάλαι εἰς τὰ δώματα ταῦτα, ἀσκήσας μεγίστην ἐγκράτειαν, εἶχεν ἁγιάσει. Κατ᾽ ἄλλους δὲν εἶχεν ἁγιάσει, ἀλλὰ τοὐναντίον ἐβρυκολάκιασε, καὶ κατὰ τὴν συνήθειαν τῶν ὁμοίων του ἠρέσκετο νὰ ἐπανέρχηται νύκτωρ εἰς τὸ ἔρημον τοῦτο δῶμα, ὅπως ἐπισκέπτηται καὶ μετὰ θάνατον τὴν πάλαι κατοικίαν του. Τὴν τελευταίαν ταύτην γνώμην παρεδέχετο καὶ ἡ ἡγουμένη τοῦ μοναστηρίου, ἡ μήτηρ Πία, καθότι δὲν ἐδέχετο αὕτη ὅτι ἦτο δυνατὸν νὰ ἁγιάσῃ σχισματικὸς μὴ πρεσβεύων τὰ δόγματα τοῦ Πάπα. Ἀγνοῶ ποτέρα τῶν δύο γνωμῶν εἶναι ἡ ὀρθή.

Ὁ προθάλαμος, ἐν ᾧ εὑρίσκετο ἡ ἀδελφὴ Βεάτη, κάθυγρος, μὲ τοὺς τοίχους μαύρους καὶ ἀραχνιῶντας, ἦτο θλιβερώτατος. Ἐφ᾽ ἑνὸς τῶν τοίχων, σώζοντος εἰσέτι ὀλίγην κονίαν, ἐφαίνετο κεχαραγμένος μέλας Σταυρὸς μετὰ τῆς λόγχης καὶ τοῦ σπογγοφόρου καλάμου. Ὑπὸ τὸ σημεῖον τοῦτο ὑπῆρχεν ἑλληνική τις ἐπιγραφὴ λέγουσα· «Ἴδε, ἔφθασε, ταλαίπωρε ψυχή, ὁ ἀπόστολος ὁ ἐρχόμενος ὀπίσω μας. Τί καθήμεθα; Ἀποδημία ἐστὶν αἰώνιος, μὴ ἔχουσα πάλιν ἐπάνοδον». Τὴν ἐπιγραφὴν ταύτην ἐχάραξε πιθανῶς αὐτὸς ὁ πάλαι ποτὲ ζήσας ἀναχωρητής, ὅστις δὲν ἐφαντάσθη, φαίνεται, ὅτι ἔμελλε νὰ βρυκολακιάσῃ καὶ νὰ ἐπανέρχηται ἐνταῦθα καὶ μετὰ τὴν αἰώνιον ἀποδημίαν.

Ὅπως καὶ ἂν ἔχῃ τοῦτο, ἡ Βεάτη δὲν κατείχετο τὴν στιγμὴν ταύτην ὑπὸ οὐδενὸς δεισιδαίμονος αἰσθήματος. Ἐπλησίασε θαρραλέως καὶ ἔκρουσε τὴν θύραν. Ἀλλ᾽ αὕτη ἀνθίστατο. Ἦτο στερρῶς κεκλεισμένη. Ἡ Βεάτη ἐπανέλαβε τὴν κροῦσιν. Ἔκρουσε δὲ ἠρέμα καὶ συνεχῶς. Οὐδεμία φωνὴ ἠκούσθη.

― Ποία εἶσαι αὐτοῦ μέσα; ἠρώτησεν ἡ Βεάτη.

Οὐδεμία ἀπάντησις.

― Ποία εἶσαι; ἐπανέλαβεν ἡ Βεάτη. Δὲν ὁμιλεῖς δι᾽ ἀγάπην Θεοῦ;

Τῇ στιγμῇ ταύτῃ ἐφάνη εἰς τὴν Βεάτην ὅτι ἤκουσεν ὡς πνοὴν ἢ στεναγμόν τινα, κίνημά τι ἀνθρώπου ἀφυπνιζομένου. Ἠκροάσθη. Δὲν ἤκουσε πλέον τίποτε. Ἐνόμισεν ὅτι ἠπατήθη τὴν πρώτην φοράν.

Ἡτοιμάζετο νὰ κρούσῃ καὶ ἐκ τρίτου. Ἀλλὰ συγχρόνως ἤκουσε βήματα ἐκ τοῦ ἀντιθέτου μέρους. Διὰ τῆς κλίμακος ἣν εἶχεν ἀρτίως ἀναβῆ ἀνέβαινέ τις.

Ἡ Βεάτη μόλις ἐπρόφθασε νὰ κρυφθῇ ὄπισθεν τῆς θύρας, δι᾽ ἧς εἶχεν εἰσέλθει, καὶ εἶχεν ἀφήσει αὐτὴν ἀνοικτήν. Διενοήθη ὅτι πρέπει νὰ ἦτο ἡ ἡγουμένη αὐτὴ ἥτις ἤρχετο.

― Ποῖος ἤνοιξε αὐτὴν τὴν πόρτα; ἠκούσθη μορμυρίζουσα φωνή τις. Ἐγὼ τὴν ἄφησα ἀνοικτή; Παναγία μου! Μὴ χειρότερα! Μὴ ἦρθεν ὁ βρυκόλακας;

Ἡ Βεάτη ἀνεγνώρισε τὴν γυναῖκα ταύτην. Δὲν ἦτο ἡ ἡγουμένη. Ἦτο ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα, ἥτις ἐξετέλει χρέη νοσοκόμου ἐν τῇ μονῇ. Ἡ Βεάτη διενοήθη ὅτι αὕτη βεβαίως θὰ ἀνέλαβε νὰ ὑπηρετῇ τὴν ἔγκλειστον τὰ πρὸς τροφὴν καὶ πᾶσαν ἄλλην διακονίαν τοῦ σώματος, καὶ διὰ τοῦτο ἤρχετο ἐνταῦθα.

Ἡ Βεάτη ἐκόλλησεν ὅπως ἠδυνήθη εἰς τὴν κόγχην τῆς θύρας. Ἄλλως δὲ ἦτο ἤδη σκότος, διότι εἶχε σβέσει τὴν δᾷδα. Ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα, φοβουμένη μὴ τὴν κατασκοπεύωσι μακρόθεν, ἔφερεν ἕνα ἐκ τῶν ἑτεροπλεύρων ἐκείνων φανῶν, τῶν φωτιζόντων τὰ ἔμπροσθεν τοῦ βαστάζοντος, καθιστώντων δὲ βαθύτερον τὸ ὄπισθεν σκότος. Δὲν ἐστράφη νὰ ἴδῃ ὀπίσω τῆς θύρας, ἦτο δὲ καὶ ἀδύνατον νὰ φαντασθῇ, ὅτι ἦτό τις ἐνταῦθα. Ἂν καὶ δὲν ἠρκέσθη βεβαίως εἰς τὴν ὑπόνοιαν ὅτι ἦλθεν ὁ βρυκόλαξ, δὲν συνέλαβεν ὅμως ἀλλοίαν ὑποψίαν. Μὴ ἔχουσα πεποίθησιν εἰς τὴν μνήμην της, δὲν ἤξευρε μετὰ βεβαιότητος ὅτι εἶχε κλείσει πράγματι τὴν θύραν, τὴν τελευταίαν φορὰν καθ᾽ 〈ἣν〉 ἦλθεν ἐνταῦθα. Δυνατὸν νὰ τὴν ἄφησε καὶ ἀνοικτὴν καὶ νὰ μὴ ἐνθυμεῖτο. Ἐν τούτοις προυχώρησεν αὕτη πρὸς τὸν κλειστὸν θάλαμον.

Ἀνέσυρεν ἐκ τῆς ζώνης της βαρεῖαν κλεῖδα καὶ ἔθηκεν αὐτὴν εἰς τὸ κλεῖθρον. Ἡ προστριβὴ καὶ ὁ κρότος τοῦ σιδηροῦ ἐργαλείου ἀντήχησε βραχνῶς ὑπὸ τὸν λίθινον θόλον. Ἡ θύρα ἠνοίχθη μετὰ βαρέος τριγμοῦ.

Ἡ Βεάτη προέβαλε γοργῶς τὴν κεφαλὴν ὄπισθεν τῆς Σιξτίνης καὶ προσεπάθησε νὰ ἴδῃ τὰ ἐντὸς τοῦ ἀνοιχθέντος θαλάμου. Ἀλλ᾽ ὅσον ἄπληστον καὶ ἂν ἦτο τὸ βλέμμα της οὐδὲν προέλαβε νὰ ἴδῃ. Ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα ἔκλεισεν αὖθις τὴν θύραν καὶ σκότος βαθὺ ἀποκατέστη.

Τότε ἡ Βεάτη ἐσκέφθη ὅτι ἀφοῦ δὲν εἶχεν ἱκανοποιήσει τὴν ὅρασιν, ὤφειλε τοὐλάχιστον νὰ εὐχαριστήσῃ τὴν ἀκοήν. Πατοῦσα ἐπ᾽ ἄκρων τῶν ὀνύχων ἐπλησίασεν εἰς τὴν θύραν, καὶ ἔτεινε τὰ ὦτα. Ἀλλ᾽ οὐδὲν ἤκουεν. Ἔμεινε χρόνον τινὰ αὐτόθι. Οὐδέν.

Ἡ Βεάτη ἐσκέφθη ὅτι ἴσως ἡ ξένη ἐκοιμᾶτο, καὶ ἀφοῦ τὸ πρᾶγμα οὕτως εἶχεν, ἡ Σιξτίνα μὴ ἔχουσα ν᾽ ἀποτείνῃ τὸν λόγον πρός τινα, δὲν ἦτο ἀνόητος νὰ ὁμιλῇ μόνη της, καὶ οὕτω συνέβαινεν ὥστε αὐτή, ἡ Βεάτη, καίπερ τείνουσα ὑπερμέτρως τὰ ὦτα, οὐδὲν ὅμως ἤκουεν. Ἡ εἰκασία αὕτη ἐφάνη εἰς τὴν Βεάτην ἡ λογικωτάτη, ἐξ ὅσων εἶχε κάμει ποτέ.

Ἐν τούτοις ἠκροᾶτο εἰσέτι. Ἔμελλε δὲ νὰ μείνῃ ἐπὶ μακρὸν χρόνον ὀρθία ἐνταῦθα, ἂν δὲν ἐπήρχετο εἰς αὐτὴν ἡ προφυλακτικὴ πρόνοια, ὅτι ἦτο ἑπόμενον ἡ Σιξτίνα νὰ ἐξέλθῃ ὅθεν εἰσῆλθε, καὶ τότε ἡ Βεάτη ἔμελλε νὰ καταληφθῇ ἐπ᾽ αὐτοφώρῳ ὠτακουστοῦσα. Ἡ σκέψις αὕτη τὴν ἔκαμε νὰ τραπῇ εἰς φυγήν. Ἀλλ᾽ ἐνταῦθα πάλιν ἄλλη δυσκολία. Εἴπομεν ὅτι ἦτο σκότος. Ἡ Βεάτη 〈ἦτο〉 ἠναγκασμένη νὰ βαδίσῃ ψηλαφίνδα, νὰ καταβῇ τὴν σεσαθρωμένην κλίμακα, νὰ διέλθῃ τοὺς σκοτεινοὺς ἐκείνους διαδρόμους δι᾽ ὧν ἀπὸ μακροῦ χρόνου δὲν εἶχε διαβῆ.

Ἐν τῇ ἀμηχανίᾳ της ἐσκέφθη νὰ κρυβῇ εἰς τὴν κόγχην τὴν ὄπισθεν τῆς θύρας τοῦ προθαλάμου, καὶ νὰ περιμείνῃ μέχρις οὗ ἐξέλθῃ ἡ Σιξτίνα, ἀφοῦ, ὡς ἐπίστευεν, ἔμελλε νὰ ἐξέλθῃ αὕτη. Ἀλλ᾽ ἂν δὲν ἐξήρχετο; Ἂν ἔμελλε νὰ μείνῃ εἰς τὸν θάλαμον τῆς ξένης καὶ νὰ διανυκτερεύσῃ μετ᾽ αὐτῆς, ὅπερ δὲν ἦτο ἀπίθανον; Τότε οὐδὲν ἔμελλε νὰ χάσῃ ἡ Βεάτη. Διότι μετὰ δύο ἢ τρεῖς ὥρας δὲν ἔμελλε νὰ πυκνωθῇ πλειότερον τὸ σκότος, τοὐναντίον περὶ τὸ μεσονύκτιον θ᾽ ἀνέτελλεν ἡ σελήνη, ἧς τὸ φέγγος θὰ διήρχετο διά τινος φεγγίτου, καὶ θὰ ὡδηγεῖτο νὰ βαδίσῃ εὐχερέστερον. Πλὴν τούτου οἱ ὀφθαλμοί της, οἵτινες ἔβλεπον καλῶς, ἤθελον συνηθίσει εἰς τὸ σκότος, καὶ θὰ ὑπηρέτουν αὐτὴν καλύτερον. Ἂν τοὐναντίον, παρὰ πᾶσαν πιθανὴν εἰκασίαν, ἐξήρχετο ἐκ τοῦ θαλάμου ἡ Σιξτίνα, τότε ἡ Βεάτη δὲν ἠδύνατο νὰ φοβηθῇ τὸ τεχνητὸν σκότος, ὅπερ προεκάλει ὄπισθεν τῆς νυκτοβάτιδος τὸ ἡμιφαὲς δέλετρον, καὶ ἡ ἀνιχνεύτρια ἔμελλε νὰ ὁδηγηθῇ διὰ τῆς ἀντιλαμπῆς τοῦ φωτὸς πλειότερον ἢ ἡ Σιξτίνα διὰ τῆς ὀρθῆς αὐτοῦ λάμψεως.

Ταῦτα διανοηθεῖσα ἡ Βεάτη, ἀπεφάσισε νὰ παραμείνῃ. Ἐκάθισεν ἀναπαυτικῶς ἐπὶ τῆς κόνεως τῆς σεσωρευμένης ὄπισθεν τῆς θύρας, καὶ περιμένουσα μετ᾽ ἄκρας ὑπομονῆς. Ὀφείλομεν πρὸς τιμήν της νὰ εἴπωμεν, ὅτι οὐχὶ ὁ φόβος καὶ τὸ σκότος ἐκώλυσαν αὐτὴν νὰ ἐπανέλθῃ. Ἂν καὶ εἶχε σβέσει ἐξ ἀνάγκης τὴν δᾷδα, ἣν εἶχε φέρει, ἐν τούτοις ἠδύνατο νὰ καταβῇ καὶ ἄνευ φωτὸς καὶ τοῦτο τῇ συνέφερε καλύτερον. Ἂν εἶχεν ἀνάγκην φωτός, δὲν ἤθελε λησμονήσει νὰ λάβῃ ἐκ τοῦ μαγειρείου μεθ᾽ ἑαυτῆς πυρίτην λίθον καὶ χάλυβα. Οὐχὶ ἡ ἐπιλησμοσύνη, ἀλλ᾽ ἡ ὀλιγωρία ἦτο ἡ αἰτία τῆς παραλείψεως ταύτης. Ἐν τοσούτῳ ἡ ἀγαθὴ αὕτη γυνὴ προυτίμησε νὰ μείνῃ μᾶλλον ἢ ν᾽ ἀπέλθῃ, ἐκεῖνο δὲ ὅπερ ἔπεισεν αὐτὴν ν᾽ ἀποφασίσῃ τοῦτο, δὲν ἦτο οὐδὲν τῶν προειρημένων αἰτίων, ἀλλ᾽ ἐκεῖνο ὅπερ προείπομεν, ἡ πολυπραγμοσύνη ὑφ᾽ ἧς κατείχετο. Καὶ βεβαίως ἀφοῦ τὸ ἀξιόλογον τοῦτο προτέρημα τὴν ἔκαμνε ν᾽ ἀναβῇ τρία ἢ τέσσαρα πατώματα, ἐν καιρῷ νυκτός, καθ᾽ ὃν χρόνον αἱ ἄλλαι ἔψαλλον τὸ Χαῖρε Μαρία, δὲν ἠδύνατο ἆρα νὰ τὴν βιάσῃ νὰ μείνῃ δύο ἢ τρεῖς ὥρας ἐνεδρεύουσα εἰς τὸν ὑψηλὸν τοῦτον ὄροφον; Τί τὸ κωλῦον αὐτήν;

Δὲν περιέμενεν ὅμως πολύ. Ἐξαίφνης ἡ θύρα τοῦ κελλίου ἠνοίχθη. Ἡ Βεάτη συνεμαζεύθη ὅπως καλύτερον ἠδύνατο παρὰ τὴν γωνίαν της, ἀλλ᾽ ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα, ἥτις ἐξῆλθε βαστάζουσα τὸ δέλετρον, δὲν διηύθυνε τὸ βλέμμα μακράν. Ἐστράφη εὐθὺς ὀπίσω, εἰσήγαγε τὴν κλεῖδα εἰς τὸ κλεῖθρον, ἀντήχησεν ἐκ νέου ὁ πένθιμος ἐκεῖνος τριγμός, ἔθηκε τὴν κλεῖδα εἰς τὸ θυλάκιόν της, καὶ στραφεῖσα διηυθύνθη πρὸς τὴν κλίμακα.

Τότε ἡ Βεάτη ἔμεινεν ἐπί τινας στιγμὰς ἀναποφάσιστος, διστάζουσα ἂν ἔπρεπε νὰ τὴν ἀκολουθήσῃ ἢ νὰ μείνῃ. Ἀλλ᾽ ὅμως διελογίσθη ὅτι τὴν κατόπτευσιν ἣν ἐξετέλεσεν ἀπόψε ἠδύνατο νὰ τὴν ἐκτελέσῃ καὶ τὴν ἑσπέραν τῆς αὔριον, καὶ μάλιστα μετ᾽ ἐλπίδων μείζονος ἐπιτυχίας. Ὅθεν ὥρμησε κατόπιν τῆς προπορευομένης Σιξτίνης.

Ὅτε αὕτη εἶχε καταβῆ ἑπτὰ βαθμίδας τῆς κλίμακος, τότε καὶ ἡ Βεάτη ἐκινήθη. Ἀλλὰ περιέμεινε μέχρις οὗ ἡ Σιξτίνα καταβῇ καὶ τὴν τελευταίαν βαθμίδα, καὶ ἐπειδὴ ἔμελλε τότε αὕτη νὰ στραφῇ ἐπικαρσία ὅπως εὕρῃ τὴν θύραν, ἡ Βεάτη ἤθελεν ἐλλαμφθῆ ὑπὸ τοῦ φωτὸς τοῦ δελέτρου, ὅπως καταβῇ ἀφόβως τὴν κλίμακα.

Τοῦτο καὶ ἔπραξεν. Ἀλλὰ δυστυχῶς καθ᾽ ἣν στιγμὴν ἡ Βεάτη ἐπάτει εἰς τὴν δευτέραν ἐκ τῶν ἄνω βαθμίδα, ἡ σανὶς ἔτριξε, καὶ ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα ἐκπλαγεῖσα ἐστράφη νὰ ἴδῃ.

Ἡ Βεάτη παρεκάλει τὸν οὐρανόν, ἢ ἐν ἐλλείψει αὐτοῦ τὴν γῆν καὶ τὰς ὑποχθονίους θεότητας, νὰ τυφλώσωσι τὰ ὄμματα τῆς Σιξτίνης, νὰ ἀναπετάσωσι πυκνὸν πέπλον πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῆς, ὅπως μὴ δυνηθῇ νὰ τὴν ἴδῃ. Εὐτυχῶς θαῦμα συνέβη. Ἡ Σιξτίνα ἐστράφη μέν, ἀλλ᾽ οὐδὲν εἶδεν. Εἴτε διότι ἡ ἀκτὶς τοῦ ὀφθαλμοῦ της δὲν διηυθύνθη προσφυῶς, εἴτε διότι ἡ ἀκοὴ δὲν ὡδήγησεν ἀρκούντως τὴν ὅρασιν, εἴτε διότι δὲν ἔστρεψεν ἐπαρκῶς τὸ δέλετρόν της, εἴτε τέλος διότι δὲν ἀντελήφθη καλῶς τὸν τριγμὸν ὃν ἤκουσεν οὐδ᾽ ἔδωκε πολλὴν σημασίαν εἰς τὴν ἀντίληψιν ταύτην, τὸ βλέμμα της μόλις ἐστράφη καὶ ἀπεστράφη πάλιν, καὶ ἐξηκολούθησε νὰ βαδίζῃ διὰ τοῦ διαδρόμου. Ἡ Βεάτη, ἥτις εἶχε προσπαθήσει νὰ ἑνωθῇ εἰ δυνατὸν μὲ τὸν μέλανα τοῖχον, περιέμεινε στιγμάς τινας μέχρις οὗ ἀπομακρυνθῇ, προτιμῶσα νὰ μείνῃ αὐτὴ εἰς τὸ σκότος ἢ νὰ κινδυνεύσῃ αὖθις τὸν αὐτὸν κίνδυνον.

Ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα προέβη. Ἡ Βεάτη τὴν ἠκολούθησε χωρὶς ν᾽ ἀνησυχῇ πλέον.

Ἡ Σιξτίνα προεπορεύετο, μηδαμῶς ὑποπτεύουσα εἰς τί ἐχρησίμευεν ἡ νυκτερινὴ αὕτη περιοδεία της καὶ ὁ φανὸς ὃν ἐκράτει. Ἂν ἤξευρεν ὅτι τὰ πάντα ἐγίνοντο ὅπως φωτίσῃ τὰ βήματα τῆς νυκτιπόλου Βεάτης, βεβαίως ἡ Σιξτίνα ἤθελε προτιμήσει νὰ μείνῃ εἰς τὸ πενιχρὸν κελλίον της, νὰ δαπανήσῃ τὰ βήματα ὅσα ἔκαμεν εἰς τὰς γονυκλισίας, καὶ νὰ καύσῃ τὸ ἔλαιον πρὸ τῆς εἰκόνος τῆς Ἁγίας Περπετούας μᾶλλον, ἢ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τῆς Βεάτης. Ἀλλὰ 〈παρὰ〉 πᾶσαν τὴν ὁσιότητα ἣν ἤσκει, δὲν εἶχε φθάσει ἀκόμη εἰς ὑψηλὰ μέτρα ἀρετῆς καὶ δὲν εἶχεν ἀποκτήσει τὸ προορατικὸν χάρισμα. Ἄλλως δὲ ὁ στέφανος αὐτῆς προήρχετο ἐκ τῆς ὑπακοῆς, διότι ἔπραττε τὰ πάντα ὅπως ὑπακούσῃ εἰς τὴν δέσποινάν της τὴν ἡγουμένην.

Ἡ δυστυχὴς Βεάτη εἶχε καὶ αὐτὴ ἄλλην δέσποιναν, τοσούτῳ δεσποτικωτέραν ὅσῳ δὲν εἶχε σάρκα καὶ ὀστᾶ, καὶ εἰς αὐτὴν μόνην ὑπήκουεν. Ἦτο δὲ αὕτη ἡ ἀδυναμία της, ἥτις ὤθει αὐτὴν νὰ ἐπιχειρῇ παραβόλους ἐκστρατείας, ὅπως ἀνακαλύψῃ πράγματα, περὶ ὧν οὐσιωδῶς δὲν διεφέρετο. Ἀλλ᾽ ἡ πρώτη ἀποτυχία τῇ ἐνέπνευσεν ἰσχυρογνωμοσύνην, καὶ ὡρκίσθη ν᾽ ἀνακαλύψῃ τὸ πρᾶγμα ὡς τάχιστα.

Ὅλην τὴν νύκτα ἡ Βεάτη ὠνειρεύετο ὅτι εἶχε παραβιάσει τὴν θύραν τοῦ κλειστοῦ θαλάμου, καὶ συνδιελέγετο μετὰ τῆς ξένης. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι τὸ ὄνειρόν της ἦτο ἀτελές. Ὡμίλει μὲν μετ᾽ αὐτῆς, ἀλλὰ δὲν τὴν ἔβλεπε. Τὴν πρωίαν, ὅτε ἀφυπνίσθη, δὲν ἀνεπόλει τοὺς χαρακτῆρας τοῦ προσώπου της. Καὶ αὐταὶ δὲ αἱ λέξεις ἃς ἀντήλλαξε μετ᾽ αὐτῆς ἤχουν μόνον ὡς βόμβος συγκεχυμένος ἐντὸς τῆς κεφαλῆς της.

Ὅλην τὴν ἑπομένην ἡμέραν ἡ ἀδελφὴ Βεάτη κατείχετο ὑπὸ νευρικῆς ἀνυπομονησίας. Περιέμενεν ἀνυπομόνως τὴν νύκτα, ὅπως δυνηθῇ νὰ ἐκτελέσῃ τὸ σχέδιόν της. Ἦτο ἀφῃρημένη ὅλην τὴν ἡμέραν. Αἱ μοναχαὶ παρεπονοῦντο ὅτι τὸ παρατεθὲν αὐταῖς γεῦμα ἦτο ἄβραστον καὶ ἀνάλατον. Ἡ ἀδελφὴ Κλάρα, μία τῶν φρονιμωτέρων καλογραιῶν, ἐλθοῦσα ὅπως τῇ μεταβιβάσῃ παραγγελίαν τινὰ τῆς ἡγουμένης, ἠναγκάσθη νὰ ἐπιστρέψῃ ἄπρακτος. Ἡ Βεάτη δὲν εἶχε τὴν δύναμιν ν᾽ ἀκούσῃ, οὐδὲ νὰ ἐννοήσῃ τι.

― Λοιπὸν τί νὰ τῆς εἴπω; ἠρώτησεν ἡ ἀδελφὴ Κλάρα.

― Ποίας; εἶπεν ἀλλόφρων ἡ Βεάτη.

― Ποίας; Τῆς ἡγουμένης ποὺ μ᾽ ἔστειλε.

―Ὅ,τι θέλεις, εἶπε μειδιῶσα ἡ Βεάτη.

― Πῶς ὅ,τι θέλω;

― Πέ της ὅτι δὲν μὲ ηὗρες.

― Δὲν σὲ ηὗρα; Πῶς γίνεται;

― Πῶς δὲν γίνεται; ἐπανέλαβε φαιδρὰ ἡ Βεάτη.

― Τότε θὰ μοῦ πῇ, μὴν ἔφυγε τὸ μαγειρειὸ ἀπὸ τὸν τόπο του;

―Ἠμπορεῖ καὶ νὰ ἔφυγε, ἀπήντησεν ἀπροσέκτως ἡ Βεάτη.

― Καὶ τότε;

― Τότε;

― Ἡ ἡγουμένη θὰ μοῦ πῇ πὼς ἐτρελάθηκα.

―Ἂς σοῦ πῇ.

― Καὶ πὼς θέλω διάβασμα.

―Ἂς θέλῃς, εἶπεν ἡ Βεάτη ἐξακολουθοῦσα νὰ μειδιᾷ προσηνῶς.

―Ἀλλὰ τότε ὁ ἀββᾶς Βικέντιος Δεκρόττας…

― Ποῖος Βικέντιος Δεκρόττας;

―Ὁ ἱερεύς μας.

― Τὴν εὐχή του, εἶπεν ἡ Βεάτη.

― Θὰ γυρεύῃ ν᾽ ἀνοίξῃ τὴν Σύνοψιν.

―Ἂς τὴν ἀνοίξῃ.

― Καὶ νὰ μὲ διαβάσῃ.

―Ἂς σὲ διαβάσῃ.

―Ἀλλὰ τοῦτο δὲν θὰ μὲ γλυτώσῃ ἀπὸ τὴν κατάραν τῆς ἡγουμένης, εἶπε μετὰ τρόμου ἡ Κλάρα.

― Ποίας ἡγουμένης; εἶπεν ἀλλοφρονοῦσα ἡ Βεάτη.

― Ποίας ἡγουμένης; Εἶσαι στὰ καλά σου;

― Στὰ καλά μου;

― Ναί. Εἶναι ἄλλη ἡγουμένη;

―Ἄλλη ἡγουμένη;

― Βέβαια.

― Δὲν ξεύρω, εἶπεν ἀφελῶς ἡ Βεάτη.

― Δὲν ξεύρεις; ἐπανέλαβεν ἡ Κλάρα.

― Βέβαια, ἀπήντησεν ἡ Βεάτη.

― Νὰ ξεραθῇς, εἶπε ξηρῶς ἡ Κλάρα.

― Νὰ μαραθῇς, ἀπήντησε μεμαραμμένως ἡ Βεάτη.

Καὶ ἡ ἀδελφὴ Κλάρα, αἰσθανθεῖσα ἀκατανίκητον ἀγανάκτησιν, ἔκαμε τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ, καὶ ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ μαγειρείου χωρὶς νὰ στραφῇ νὰ ἴδῃ ὀπίσω της.

Ἦτο ἤδη περὶ ἑσπέραν. Ἡ ἀδελφὴ Βεάτη οὐδόλως ἠνησύχησεν ἐκ τοῦ μικροῦ τούτου συμβάντος, ἀλλ᾽ ἐλησμόνησεν ἤδη αὐτὸ πρὶν ἢ συμβῇ. Ὅτε ὁ ἀραχνώδης πέπλος τοῦ σκότους ἤρχισε νὰ καταπετάννυται περὶ τὰ ζοφερὰ τείχη τοῦ μοναστηρίου, καὶ οἱ κώδωνες κατὰ τὸ σύνηθες βραδέως κρουόμενοι ἀντήχησαν ἀνὰ τὸ ὕψος τοῦ κωδωνοστασίου καλοῦντες θορυβωδῶς τὰς καλογραίας εἰς τὴν ἐπιλύχνιον προσευχήν, τότε ἡ ἀδελφὴ Βεάτη ἔλαβε δύο κηρία, ἔθηκε τὸ ἓν αὐτῶν εἰς τὸ θυλάκιόν της, ἤναψε τὸ ἕτερον καὶ ἀνέβη ἀνὰ μίαν τὰς βαθμίδας τῆς λιθίνης κλίμακος, τῆς ἀγούσης ἀπὸ τοῦ μαγειρείου εἰς τὸ πρῶτον πάτωμα τῆς μεσημβρινῆς πλευρᾶς. Τὴν φορὰν ταύτην ἡ Βεάτη ᾐσθάνετο ἐν ἑαυτῇ διπλοῦν θάρρος ἢ τὴν προλαβοῦσαν ἑσπέραν, εἶχε δὲ ἀπόφασιν νὰ ἐξαγάγῃ κέρδος τι, ὅπως ἠδύνατο, ἐκ τῆς δευτέρας ταύτης κατοπτεύσεως.

Ἀφοῦ ἀνέβη καὶ τὰς τέσσαρας κλίμακας, ἔστη ἐπὶ στιγμὴν ὅπως ἀναπνεύσῃ, ἐπλησίασεν εἰς τὴν θύραν τοῦ κλειστοῦ θαλάμου καὶ ἠκροάσθη. Οὐδὲ πνοὴ ἠκούετο. Ἡ Βεάτη ἤθελε νὰ βεβαιωθῇ μόνον, ὅτι ἡ Σιξτίνα δὲν ἦτο ἐν ἐπισκέψει παρὰ τῇ ἐγκλείστῳ. Εἶτα ἔκρουσε θαρραλέως τὴν θύραν. Τὴν φορὰν ταύτην ἡ Βεάτη ὑπῆρξεν εὐτυχεστέρα. Μετὰ τὴν δευτέραν κροῦσιν, στεναγμὸς ἠκούσθη λίαν εὐκρινῶς. Ἡ μοναχὴ ἐξέλαβε τοῦτο ὡς εὐοίωνον σημεῖον καὶ ἔκραξε:

― Κόρη μου! Εἶσαι μέσα;

― Ποῖος εἶναι; ἠρώτησεν ἀσθενὴς φωνὴ ἔνδοθεν τοῦ θαλάμου.

― Μία φίλη, ἀπήντησεν ἡ Βεάτη.

―Ἄχ, εἶπεν ἡ ἔσωθεν φωνή.

― Διατί σ᾽ ἔχουν ἐδῶ; ἐπανέλαβεν ἡ Βεάτη.

― Δὲν ἠξεύρω.

― Ποῖος σ᾽ ἔφερεν;

―Ἄνθρωποι ἄγνωστοι.

― Πόθεν εἶσαι;

―Ἀπὸ τὰ περίχωρα.

― Καὶ θὰ σὲ κρατήσουν πολὺν καιρὸν ἐδῶ;

― Δὲν ἠξεύρω.

― Τί κακὸν ἔπραξες διὰ νὰ σὲ φυλακίσουν οὕτω;

― Δὲν ἠξεύρω, ἀλλά…

―Ἀλλά; ἐπανέλαβεν ἡ Βεάτη.

―Ἔχω ἁμαρτίας, ὡς φαίνεται, εἶπεν ἡ φωνὴ μετὰ στεναγμοῦ.

― Καὶ εἶσαι μόνη ἐδῶ μέσα;

― Μόνη.

Ἡ Βεάτη ἐσκέφθη ἐπὶ μικρόν.

― Ποία εἶσαι; τὴν ἠρώτησε τὸ ἀόρατον πρόσωπον.

― Εἶμαι καλογραία. ᾘσθάνθην συμπάθειαν, ὅταν ἔμαθα διὰ σέ. Ἂν ἠμποροῦσα νὰ σὲ σώσω…

―Ἀλλοίμονον, εἶπεν ἡ φωνή.

― Μὴν ἀπελπίζεσαι. Ἔχε θάρρος.

― Θάρρος…

― Καὶ σ᾽ ἔχουν κλεισμένην ἀπ᾽ ἔξω;

― Ναί.

― Εἶναι οἱ στροφεῖς στερεοί; Δοκίμασε τὴν θύραν.

― Εἶναι πολὺ βαρεῖα.

― Καὶ αὐτὴ ἡ γυναίκα ποὺ ἔρχεται κάθε μέρα δὲν σὲ περιποιεῖται;

― Ναί.

― Σοὶ φέρει τροφήν;

― Μοὶ φέρει.

― Καὶ τί σοὶ λέγει;

― Δὲν ἠξεύρει καὶ αὐτὴ τίποτε.

― Μὴ τὴν πιστεύῃς, εἶπε σχετλιαστικῶς ἡ Βεάτη. Εἶναι γεμάτη πονηρίαν.

― Αὐτή!

― Ναί! Μὴ τὴν ἐμπιστεύεσαι.

―Ὤ!…

―Ἂν ζητῇ νὰ τῆς εἰπῇς τίποτε, μὴ τῆς τὸ λέγῃς.

― Τί νὰ τῆς εἴπω; εἶπεν ἡ φωνή, ἥτις ἐφαίνετο ὅλως καταβεβλημένη καὶ ὁ διάλογος τῇ ἐπροξένει κάματον.

― Μὴ καταβάλλεσαι, εἶπεν ἡ Βεάτη, ἐννοήσασα τὸ αἴσθημα τῆς ξένης, ἔχε θάρρος, σοὶ λέγω.

― Ναί, βέβαια.

―Ἐγὼ θὰ πάρω τὸν τύπον τοῦ κλείθρου τώρα.

― Τοῦ κλείθρου;

― Ναί, θὰ κάμω ἀντικλείδι.

―Ἄ! εἶπεν ἡ φωνὴ καὶ ἐφάνη ὅτι ἡ λέξις αὕτη τῇ ἐπανέφερε ζοφερὰν ἀνάμνησιν.

― Καὶ θὰ τὴν ἀνοίξω διὰ νὰ σ᾽ ἐλευθερώσω, εἶπεν ἡ Βεάτη.

―Ὤ, Θεέ μου! εἶπε μετ᾽ ἐλπίδος ἡ ἄγνωστος.

― Δύο ἢ τρεῖς ἡμέρας ὑπομονήν.

―Ἀλλ᾽ ἠξεύρω ἂν θὰ μείνω ἐδῶ;

― Πῶς; Θὰ σὲ μεταφέρουν ἀλλοῦ;

― Δὲν ἠξεύρω τίποτε.

―Ἂν σ᾽ ἐβγάλουν ἢ ἡμέραν ἢ νύκτα, ἐγὼ θὰ τρέξω κατόπιν.

―Ὤ, εὐχαριστῶ, εἶπεν ἡ ἄγνωστος.

― Μὴ σὲ μέλῃ, εἶπεν ἡ Βεάτη. Ἔλπιζε.

―Ἐλπίζω.

― Καὶ κάθε βράδυ θὰ ἔρχωμαι νὰ σ᾽ ἐπισκέπτωμαι, καθὼς τώρα.

―Ὤ, ναί, παρακαλῶ.

― Θὰ συνομιλῶμεν χωρὶς νὰ βλεπώμεθα.

― Καλά.

―Ἔχεις φῶς μέσα;

―Ἔχω.

―Ἀπομάκρυνε τὸ σῶμά σου, μὴ σκιάζῃς τὴν ὀπὴν τοῦ κλείθρου.

Ἠκούσθη θροῦς τις ἐκ τοῦ κινήματος, ὅπερ ἔκαμεν ἡ ἄγνωστος.

― Καλῶς, εἶπεν ἡ Βεάτη.

Καὶ προσεκόλλησε τὸ ὄμμα της εἰς τὴν ὀπὴν τοῦ κλείθρου.

― Σκύψε μὲ τρόπον, ὥστε τὸ πρόσωπόν σου νὰ μὴ φράττῃ τὴν ὀπήν. Στάσου δύο σπιθαμὰς μακρὰν τῆς θύρας. Ἀντίκρυσε τὸ πρόσωπόν 〈σου〉 εἰς τὸ κλεῖθρον.

Ἡ ἄγνωστος ἐξετέλεσε τὰς ὁδηγίας ταύτας τῆς Βεάτης. Ἀλλ᾽ αὕτη σχεδὸν δὲν διέκρινε τὴν μορφήν της.

―Ὁ λύχνος σου εἶναι κινητός; ἠρώτησεν ἡ Βεάτη.

― Κινητός.

― Λάβε τον εἰς τὴν χεῖρα καὶ ἔλα νὰ ἰδῶ τὸ πρόσωπόν σου.

Ἡ ξένη ὑπήκουσε καὶ εἰς τοῦτο. Ἡ Βεάτη προσήρμοσεν αὖθις τὸν ὀφθαλμὸν εἰς τὸ κλεῖθρον καὶ τότε κατώρθωσε νὰ διακρίνῃ πρόσωπόν τι νεάνιδος ὠχρὸν καὶ ἰσχνόν, περιβαλλόμενον ὑπὸ ἀτάκτου καστανῆς κόμης. Ἡ Βεάτη εὐηρεστήθη ἐκ τῆς ἐξετάσεως ταύτης.

― Εἶσαι ὡραία, εἶπε.

― Κ᾽ ἐγὼ δὲν θὰ σὲ ἴδω; εἶπεν ἡ ξένη.

―Ἰδέ με, ἂν ἠμπορέσῃς, εἶπεν ἡ Βεάτη πλησιάζουσα τὸ ἀνημμένον κηρίον εἰς τὸ πρόσωπον καὶ τοποθετουμένη εἰς τρόπον ὥστε ν᾽ ἀντικρύσῃ τὸ βλέμμα τῆς ξένης.

― Εἶσαι ἀγαθή, εἶπεν αὕτη.

― Τώρα θὰ σὲ ἀφήσω, κόρη μου.

― Διατί; εἶπε παραπονετικῶς ἡ νέα.

― Δὲν εἶναι καιρὸς νὰ ἔλθῃ ἐκείνη ἡ γυνή;

― Ναί, εἶπεν ἡ ξένη.

― Θὰ λάβω μόνον τὸν τύπον τοῦ κλείθρου.

Καὶ ἐξαγαγοῦσα ἐκ τοῦ θυλακίου της τὸ κηρίον, ὅπερ εἶχε φέρει ἐπίτηδες μεθ᾽ ἑαυτῆς, ἀπετύπωσε δι᾽ αὐτοῦ τὸ σχῆμα τοῦ κλειδίου.

― Καλὴν νύκτα, κόρη μου, εἶπεν ἀποσυρομένη.

― Καλὴν νύκτα, ἀπήντησεν ἡ νέα μὴ δυναμένη ν᾽ ἀποσυρθῇ ἐκ τῆς θύρας, ἧς ὄπισθεν ἵστατο.

Ἀλλὰ μακρυνθεῖσα δύο ἢ τρία βήματα ἡ Βεάτη, ἐπέστρεψεν αἰφνιδίως πάλιν.

―Ἐλησμόνησα νὰ σ᾽ ἐρωτήσω πῶς ὀνομάζεσαι, εἶπεν.

―Ἀϊμά, ἀπήντησεν ἡ φωνή.

―Ἀϊμά; Αὐτὸ εἶναι τὸ ὄνομά σου;

― Αὐτό.

― Εὐχαριστῶ.

Καὶ ἡ Βεάτη ἀπεμακρύνθη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ´

Η ΣΙΞΤΙΝΑ

Ὅτε ἡ Βεάτη ἔφθασεν εἰς τὸ κατώτερον πάτωμα, ἤκουσεν ὄπισθέν της τὸ βῆμα τῆς Σιξτίνης, ἥτις ἀνέβαινε διὰ τῆς κλίμακος μὲ τὸ σοβαρὸν βῆμά της, κρατοῦσα τῇ ἑτέρᾳ τῶν χειρῶν τὸ περίφημον μονόφωτον δέλετρόν της. Ὁ τρόπος δὲ μεθ᾽ οὗ ἐβάδιζε καὶ πάντα τὰ κινήματα αὐτῆς ἐνέφαινον γυναῖκα ἔχουσαν τὴν συναίσθησιν τῆς ἰδίας ἀξιοπρεπείας καὶ μηδ᾽ ὑποπτεύουσαν ὅτι εἶναι δυνατὸν νὰ σφαλῇ ἢ νὰ παρεκκλίνῃ κατὰ κεραίαν ἐκ τῶν χρεῶν της.

Ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα ἦτο μία ἐκ τῶν γυναικῶν ἐκείνων, αἵτινες ὁμοιάζουσι καθ᾽ ὅλα μὲ τὴν χελώνην, ἂν ὑποθέσωμεν ὅτι τὸ κολόβιον δύναται προσφυῶς νὰ παραβληθῇ μὲ τὸ καυκίον, ὅπερ δὲν εἶναι ἀπίθανον. Ὅλην τὴν ζωήν της εἶχε προσπαθήσει νὰ μάθῃ τὴν τέχνην τοῦ νὰ κρύπτῃ τοὺς λογισμούς της, ὅπως κρύπτει ἡ χελώνη τὴν κεφαλὴν καὶ τὰ κῶλα. Ὀφείλομεν δὲ νὰ ὁμολογήσωμεν ὅτι εἶχε κατορθώσει νὰ τελειοποιηθῇ εἰς τὴν τέχνην ταύτην, τόσας δὲ προόδους εἶχε κάμει εἰς τὸ ἐπάγγελμα τοῦτο, ὥστε κατήντησε νὰ μὴ δύναται πλέον, καὶ ἂν ἤθελε, νὰ ἐκφράσῃ ἢ νὰ ἐπιδείξῃ ἀφελὲς αἴσθημα ἢ ἀληθῆ ἰδέαν. Ἂν ἐνεφανίζετο αἴφνης ὑπερφυής τις δύναμις, ἥτις νὰ τῇ ἐπιβάλῃ ὡς ἀπαραίτητον χρέος τὸ νὰ φανῇ ἐφάπαξ εἰλικρινής, ἡ Σιξτίνα καὶ ἂν ἐπεθύμει, δὲν ἠδύνατο νὰ κατορθώσῃ τοῦτο. Τὸ ψεῦδος καὶ ἡ ὑπόκρισις εἶχον καταστῆ παρ᾽ αὐτῇ δευτέρα φύσις, θᾶττον δὲ ἠδύνατό τις νὰ ἀποσπάσῃ ἀπ᾽ αὐτῆς τὴν ψυχὴν ἢ τὴν μακροχρόνιον ταύτην ἕξιν. Ἤθελε προτιμήσει δὲ νὰ μείνῃ ἐπὶ ἕνα ὅλον αἰῶνα εἰς τὸ Καθαρτήριον πῦρ, ἢ νὰ ἐκστομίσῃ ἔστω καὶ μίαν λέξιν μὴ προλελογισμένην ἢ ὑπηγορευμένην πρός τινα ἀπόρρητον πάντοτε σκοπόν.

Ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα ἐπρωταγωνίστει εἰς τὴν τέχνην τοῦ νὰ λέγῃ ἄλλα ἀντ᾽ ἄλλων. Ἠρίστευεν εἰς τὴν τέχνην τοῦ νὰ σιγᾷ. Τὸ στόμα της ἦτο τόσον ἑρμητικῶς κεκλεισμένον, ὥστε ἐφαίνετο ὅτι ἐγεννήθη κωφάλαλος. Ἐκ τῆς μακρᾶς καὶ κατηναγκασμένης συσφίγξεως τῶν ὀδόντων, εἶχον σχηματισθῆ περὶ τῆς ἄκρας τῶν χειλέων της δύο ἑλικοειδεῖς ρυτίδες, ἦσαν δὲ αὗται, οὕτως εἰπεῖν, ἡ σκιὰ τῶν λέξεων αἵτινες διήρχοντο ἀλλὰ δὲν ἐξεφωνοῦντο. Τὸ στόμα διέπνεεν ἀντὶ νὰ λαλῇ. Αἱ σκέψεις της ἐξητμίζοντο εἰς ἀορίστους φθόγγους καὶ εἰς ἀνάρθρους ψιθυρισμούς, ἀλλ᾽ οὐδέποτε ἐξεφράζοντο. Ἠδύνατό τις ἀνατέμνων τὸν ἐγκέφαλόν της νὰ εὕρῃ μόρια ἐννοιῶν, ἀλλ᾽ οὐχὶ ἀκεραίας ἐννοίας. Τόσον ἐκ τῆς πολυχρονίου ἕξεως τοῦ νὰ συστέλλῃ τὰς λέξεις εἶχε μεταβῆ κατ᾽ ἀντανάκλασιν ὁ τοιοῦτος περιορισμὸς καὶ μέχρι τῆς σκέψεως, ὥστε μὴ δυναμένη νὰ ὁμιλῇ δὲν ἠδύνατο πλέον μηδὲ νὰ σκέπτηται.

Ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα εἶχεν ἀσκήσει τὴν πρώτην δοκιμασίαν της ἔν τινι σεμιναρίῳ θηλειῶν ἱδρυμένῳ παρὰ τὸν Τίβεριν, ὀνόματι «Ἄκουα Σιλέντσιι»*, περιφήμῳ ἐπὶ μοναστικῇ πειθαρχίᾳ κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον. Ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος τῆς δοκιμασίας ἐν τῷ εἰρημένῳ μοναχικῷ παιδαγωγείῳ συνίστατο εἰς τὸ νὰ ὑποχρεῶσι τὰς δοκίμους νὰ κρατῶσιν ἐπὶ πολλὰς καθ᾽ ἑκάστην ὥρας ἐντὸς τοῦ στόματος σταγόνας τινὰς ὕδατος χωρὶς νὰ τὰς καταπίνωσιν, ἐξ οὗ καὶ τὸ ὄνομα τοῦ σεμιναρίου. Σκοπὸς δὲ τοῦ πειράματος τούτου ἦτο νὰ γυμνάσωσι τὰς τροφίμους εἰς τὴν σιωπήν. Φρονῶ ὅτι ἡ μέθοδος αὕτη δὲν ἐστερεῖτο ἐπιβολῆς, ἀπῄτει δὲ τοσαύτας σταγόνας εὐφυΐας ὅσας καὶ ὕδατος. Φαίνεται δὲ ὅτι, πλὴν τοῦ ὅτι ὤξυνε τὴν ἕξιν, ἐπενήργει ἀντιδραστικῶς ἐπὶ τοῦ λάρυγγος ἡ τοιαύτη ἄσκησις, ὥστε ἐκ τῆς συνεχοῦς παρουσίας τῆς ὑπερμέτρου ὑγρότητος ἐπέφερεν ἀντιπεπονθότως τὴν ξηρότητα, καὶ ἐντεῦθεν μᾶλλον προήρχετο ἡ ἕξις τῆς σιγῆς. Ἄλλως δὲν τολμῶ νὰ ὑποβάλω εἰς τοὺς φυσιολόγους τὴν τοιαύτην ἐξ ἀπειρίας προερχομένην εἰκασίαν.

Ὅπως καὶ ἂν ἔχῃ τοῦτο, ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα εἶχεν ἐπαρθῆ εἰς τοιοῦτον ὑπεράνθρωπον σημεῖον εἰς τὴν τέχνην ταύτην τῆς σιωπῆς, ὥστε καθ᾽ ἣν στιγμὴν ἀνένηψε καὶ ἐνθυμήθη ὅτι ἦτο ἀνθρωπόμορφον πλάσμα καὶ ὤφειλε νὰ ἀπαντᾷ τοὐλάχιστον εἰς τὰς ἀπευθυνομένας αὐτῇ ἐρωτήσεις, τότε μόνον παρετήρησεν ὅτι ὁ λάρυγξ αὐτῆς ἐτραύλιζεν, ἡ γλῶσσα εἶχε καταστῆ ψελλή, τὰ δὲ χείλη ἐστρεβλώθησαν. Τὴν στρεβλότητα δὲ ταύτην τῶν αἰσθητηρίων εἶχε παρακολουθήσει καὶ ἡ στρέβλωσις τοῦ πνεύματος, ὥστε κατ᾽ ἀρχὰς μόνον κολοβὰς φράσεις κατώρθου νὰ προφέρῃ, ἐδέησε δὲ νὰ παρέλθῃ πολὺς χρόνος μέχρις οὗ μάθῃ ν᾽ ἀπαγγέλλῃ αὖθις περιόδους, καὶ τότε ἐψεύδετο πλέον ἄνευ συνειδήσεως. Εἶχε καταστῆ αὐτόματον, καὶ αἱ ἀπαιτήσεις τῆς νέας αὐτῆς θέσεως, ἐπιβάλλουσαι αὐτῇ τὴν τυφλὴν ὑπακοήν, τὴν ἠνάγκαζον νὰ ψεύδηται κατὰ κόρον διὰ λογαριασμὸν ἄλλων.

Ἐπὶ τοσοῦτον δὲ προέβη τὸ ἀξιόλογον τοῦτο προτέρημα, ὥστε θαῦμα θὰ ἦτο ἂν 〈ἡ〉 ἀδελφὴ Σιξτίνα κατώρθου ποτὲ νὰ εἴπῃ μίαν λέξιν ἀληθῆ, ἀπὸ ἀμνημονεύτων δὲ χρόνων δὲν ἠξιώθη νὰ διαπράξῃ τὸ σφάλμα τοῦτο. Ἐν τούτοις ἔμελλε νὰ παρουσιασθῇ περίστασις, καθ᾽ ἣν ἤθελον ἀνατραπῆ πᾶσαι αἱ μεθοδεῖαι καὶ αἱ τέχναι αὗται, καὶ ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα ἔμελλε νὰ χάσῃ καὶ αὐτὴ τὴν πυξίδα της.

Ὅτε ἐξῆλθε τελεία ἐκ τοῦ σεμιναρίου τοῦ «Ὕδατος τῆς Σιωπῆς», ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα εἶχεν ἀκολουθήσει ἀπόσπασμά τι τοῦ τάγματός της εἰς τὴν Ἀνατολήν, τῶν ἱπποτῶν τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου. Μετ᾽ αὐτῶν εἶχε μεταβῆ εἰς τὴν νῆσον Ρόδον, τὴν κτῆσιν ταύτην τῶν εἰρημένων ἱπποτῶν. Ταῦτα συνέβησαν πρὸ δέκα ἐτῶν καὶ ἐπέκεινα. Ἡ Σιξτίνα εἶχε διατρίψει ἐπί τινα ἔτη ἐν Ρόδῳ. Σήμερον δέ, ὅτε διέμενεν ἐν τῇ Μονῇ τῆς Ἁγίας Περπετούας, ἔτυχεν ἀφορμῆς ν᾽ ἀναμνησθῇ γεγονότα τινὰ ἀπὸ μακροῦ χρόνου τεθαμμένα ἐν τῇ διανοίᾳ αὐτῆς. Τὰ γεγονότα ταῦτα δὲν ἐπίστευεν ἡ Σιξτίνα ὅτι ἔμελλόν ποτε ν᾽ ἀναζήσωσιν ἐν τῇ μνήμῃ της, καὶ διὰ τοῦτο ἐξεπλάγη ὅτε ᾐσθάνθη ἐν ἑαυτῇ νυγμόν τινα, ὡς ὠδῖνας ἐγκυμονούσης, τὰς μόνας ἅς ποτε ὑπέστη. Ἡ ἀφορμὴ δὲ τῆς ἀναμνήσεως ταύτης ἐδόθη ἐκ τῆς παρουσίας ξένου τινὸς προσώπου εἰς τὸ μοναστήριον. Οἱ χαρακτῆρες τοῦ προσώπου τούτου, οὓς ἐπιμελῶς ἠδυνήθη νὰ παρατηρήσῃ, ἐνεποίησαν αὐτῇ παράδοξον ἐντύπωσιν. Πρὸ δέκα ἐτῶν εἶχε γνωρίσει νεαρώτατόν τι πρόσωπον, παιδίον ὡς ὅλα τὰ παιδία, οὗ οἱ χαρακτῆρες μεταβεβλημένοι ἐκ τῆς ἡλικίας, ἐνεφανίζοντο σήμερον εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῆς. Δυνατὸν νὰ ἠπατᾶτο ἡ Σιξτίνα, ἀλλὰ πιθανὸν νὰ ἔβλεπεν ὀρθῶς. Ἡ στομακάκη, ἧς τὴν βάσανον εἶχεν ὑποστῆ κατὰ τὴν νεαρὰν αὐτῆς ἡλικίαν, δὲν ἠδύνατο νὰ παραβλάψῃ καὶ τὴν ὅρασιν αὐτῆς, αἱ αἰσθήσεις της δὲ ὠξύνθησαν τοσούτῳ μᾶλλον, ὅσῳ τὰ φωνητήρια ὄργανα εἶχον ἀμβλυνθῆ. Ἡ Σιξτίνα ᾐσθάνθη κατ᾽ ἀρχὰς ἀσθενῆ παλμὸν ὑποσείοντα τὸ στῆθός της, ὅτε εἶδε τὸ πρόσωπον τοῦτο. Τῇ ἐπαύριον ὁ παλμὸς μετεβλήθη εἰς σκίρτημα. Ὅσον μᾶλλον ἐθεώρει τὴν μορφὴν ταύτην, τόσον μᾶλλον ἐπείθετο περὶ τῆς ὁμοιότητος, καὶ περὶ τῆς πιθανῆς ταυτότητος τοῦ προσώπου. Τὴν τρίτην ἡμέραν ἡ Σιξτίνα ἦλθεν εἰς πειρασμὸν νὰ ἐκστομίσῃ πρὸς τὸ ἐν λόγῳ πρόσωπον τὰ αἰσθήματα ὑφ᾽ ὧν κατείχετο. Ἀλλ᾽ οἴμοι! Ἡ μακροχρόνιος ἕξις τοῦ νὰ ψεύδηται, εἴτε διὰ τοῦ λόγου εἴτε διὰ τῆς σιγῆς, καθότι καὶ ἡ σιγὴ ἦτο εἶδος σιωπηλοῦ ψεύδους, δὲν τῇ ἐπέτρεπε νὰ ἔλθῃ εἰς τοιαύτην διάχυσιν. Πρὶν ἢ πέσῃ εἰς τὸ ὀλίσθημα τοῦτο, ὤφειλε κατὰ τοὺς κανόνας νὰ ἐξομολογηθῇ εἰς τὴν ἡγουμένην ἢ εἰς τὸν ἀββᾶ Βικέντιον. Ἀλλὰ τοῦτο θὰ ἰσοδυνάμει πρὸς ἄρνησιν τῆς ἐπιθυμίας της, καὶ πρὸς παντελῆ ἀποχήν.

Τέλος ἀφοῦ ἐπὶ πέντε ἡμέρας ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα διῆλθεν ὅλους τοὺς σταθμοὺς τῆς ἁμαρτίας, ἀπὸ τῆς προσβολῆς καὶ τοῦ συνδυασμοῦ μέχρι τῆς συγκαταθέσεως καὶ τῆς πάλης, ἔμελλε πιθανῶς νὰ φθάσῃ εἰς τὸ πέμπτον καὶ τελευταῖον στάδιον, εἰς τὸ πάθος. Τὴν ἑσπέραν καθ᾽ ἣν ἐπέστρεφεν ἡ Βεάτη, ἐκ τῆς συνδιαλέξεως, ἣν εἶχε συνάψει διὰ τῆς ὀπῆς τοῦ κλείθρου πρὸς τὴν ἔγκλειστον, ἡ Σιξτίνα ἀνέβαινε μετὰ τὴν κατάβασιν αὐτῆς, ἀπόφασιν ἔχουσα νὰ μὴ ὀπισθοδρομήσῃ, ἀλλὰ νὰ παραβῇ ἐφάπαξ τοὺς κανόνας της καὶ νὰ ἱκανοποιήσῃ τέλος τὴν εὔλογον περιεργίαν ἣν ᾐσθάνετο ἀπὸ τοσούτων ἡμερῶν. Πρὸς ἀνάπαυσιν δὲ τῆς συνειδήσεώς της ἐφαντάζετο ὅτι ἴσως ἡ θεία Πρόνοια ἐκάλει αὐτὴν νὰ ἐκτελέσῃ ἀγαθήν τινα πρᾶξιν, καὶ διὰ τοῦτο ᾐσθάνετο τὸν ἀσυνήθη τοῦτον γαργαλισμὸν μεταξὺ τῆς γλώσσης καὶ τοῦ λάρυγγος.

Ἡ Σιξτίνα κύπτουσα ὅλη ὑπὸ τὴν ροπὴν τῆς ἀπηγορευμένης ταύτης παραβάσεως τῶν κανόνων ἀνέβαινε ἀνὰ δύο, ὅσον ἠδύναντο νὰ ἐκταθῶσι τὰ σκέλη της, τὰς λιθίνας βαθμίδας τῆς κλίμακος. Φθάσασα εἰς τὸ ὑπερῷον, ἤνοιξε τὴν θύραν, καὶ εὗρε τὴν ξένην ὀρθίαν εἰσέτι, καὶ διατελοῦσαν προφανῶς ὑπὸ τὴν ἐντύπωσιν τῆς συνδιαλέξεως αὐτῆς μετὰ τῆς Βεάτης. Ἀλλ᾽ ἡ Σιξτίνα οὐδεμίαν εἶχεν ἀφορμὴν νὰ παρατηρήσῃ τοῦτο.

―Ἔ, πῶς πέρασες κόρη μου; τὴν ἠρώτησεν ἡ Σιξτίνα.

― Καλά, μῆτέρ μου, ἀπήντησεν ἡ Ἀϊμά, ἀναμιμνησκομένη τὴν σύστασιν τῆς Βεάτης, ὅπως μὴ ἐμπιστεύηται εἰς τὴν Σιξτίναν.

― Σοῦ ἔφερα φαγί, εἶπεν ἡ Σιξτίνα, ἀποθέτουσα ἐπὶ τῆς τραπέζης πινάκιον.

― Εὐχαριστῶ, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Ἡ ἡγουμένη ἐπιτρέπει νὰ τρώγῃς λάδι, εἶπεν ἡ Σιξτίνα.

― Δὲν μὲ μέλει δι᾽ αὐτό, ἀπήντησεν ἡ Ἀϊμά.

― Τοῦτο τὸ ἔκαμεν ἐπειδὴ ἤσουν ἀδύνατη. Ἄλλως πως οἱ κανόνες τοῦ μοναστηρίου δὲν τὸ ἐπιτρέπουν, ἐπειδὴ εἶναι σαρακοστή.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐσίγα.

― Φάγε, κόρη μου, εἶπεν ἡ Σιξτίνα.

― Δὲν πεινῶ.

― Περιμένεις νὰ φύγω, εἶπεν ἡ Σιξτίνα.

Ἡ Ἀϊμὰ τὴν παρετήρει ἔκπληκτος. Ἦτο ἡ πρώτη φορὰ καθ᾽ ἣν ἔλεγε τοσούτους λόγους ἡ μοναχή.

― Μήπως σ᾽ ἐνοχλῶ; ἐπανέλαβεν αὕτη.

―Ὄχι, μῆτέρ μου.

― Διατί δὲν γευματίζεις;

― Δὲν ἔχω ὄρεξιν, εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ ἀποροῦσα διὰ τὴν φιλοφροσύνην ταύτην, καὶ δυσπιστοῦσα ἔτι μᾶλλον, ἐπὶ τῇ ἀναμνήσει τῶν νουθεσιῶν τῆς Βεάτης.

Ἡ Σιξτίνα ἔμεινεν ἐπί τινας στιγμὰς σιωπηλὴ καὶ ἦτο σύννους. Τέλος εἶπεν.

― Ἡ ἡγουμένη ἐπιθυμοῦσε νὰ ἐξαγορευθῇς, ἂν ἤθελες.

― Νὰ ἐξαγορευθῶ;

― Ναί, βέβαια.

― Καὶ τί θὰ πῇ αὐτό; ἠρώτησεν ἀμαθῶς ἡ Ἀϊμά.

― Δὲν ἠξεύρεις;

― Δὲν ἠξεύρω, εἶπεν ἡ νέα.

― Ἡ ἐξαγόρευσις εἶναι μυστήριον τῆς ἁγίας καθολικῆς Ἐκκλησίας μας, εἶπε δογματικῶς ἡ Σιξτίνα, καὶ εἶναι ἀνάγκη ὁ κάθε χριστιανὸς νὰ ἐξομολογῆται τακτικά. Ἄλλως, θὰ ὑπάγῃς εἰς τὴν κόλασιν.

― Ποῦ;

― Εἰς τὴν κόλασιν, ἐπανέλαβεν ἡ Σιξτίνα.

― Καὶ ποῦ εἶναι αὐτὴ ἡ κόλασις; ἠρώτησεν ἡ Ἀϊμά.

― Ἡ κόλασις εἶναι εἰς τὰ καταχθόνια τοῦ ᾍδου, εἶπε μετὰ πεποιθήσεως ἡ Σιξτίνα.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐσιώπα.

Ἐν τούτοις ἐνόησεν ἡ Σιξτίνα ὅτι εἶχεν ἐκλέξει κακὴν μέθοδον. Ὁ σκοπὸς αὐτῆς κατ᾽ ἀρχὰς ἦτο νὰ πείσῃ τὴν νέαν ὅτι ὀφείλει νὰ ἐξομολογηθῇ, καὶ νὰ ἐκτελέσῃ αὐτὴ χρέη πνευματικοῦ. Ἀλλ᾽ ᾐσθάνθη διττὴν τύψιν συνειδήσεως, ἔνθεν μὲν ἐπὶ τῇ φυσικῇ ἀπάτῃ, ἔνθεν δὲ ἐπὶ τῇ παραβάσει τῶν ἠθικῶν παραγγελμάτων. Ὅθεν ἔστη ἐνταῦθα καὶ μετέβαλε τακτικήν. Ἐσκέφθη ὅτι τὸ καλύτερον ἦτο νὰ ἔλθῃ ἀποτόμως εἰς τὸ προκείμενον, καὶ νὰ ὑποβοηθήσῃ τὴν μνήμην τῆς νέας, ἂν ἦτο δυνατὸν νὰ ἐνθυμηθῇ τι αὕτη, εἰ δ᾽ ἄλλως νὰ πεισθῇ αὐτὴ ὅτι ἠπατᾶτο. Ἀλλὰ δὲν ἐφαντάζετο ὅτι ἔμελλεν ἀπὸ ἀνακριτρίας νὰ περιέλθῃ εἰς τὴν θέσιν τῆς ἐξεταζομένης. Αἰφνιδίως λοιπὸν λέγει πρὸς τὴν Ἀϊμάν.

―Ἐνθυμεῖσαι, κόρη μου, ἂν ἔζησες ποτὲ εἰς τὴν Ρόδον;

― Εἰς τὴν Ρόδον; ἐπανέλαβεν ἐνδοιάζουσα ἡ Ἀϊμά.

― Εἰς τὴν νῆσον Ρόδον, ἐπέμεινεν ἡ Σιξτίνα. Εἶναι ὡραία νῆσος.

―Ὄχι, δὲν ἔζησα ἐκεῖ, εἶπεν ἡ Ἀιμά.

― Γιά, θυμήσου καλά, εἶπεν ἰσχυρογνωμόνως ἡ Σιξτίνα.

― Δὲν θυμοῦμαι τίποτε.

―Ἤσουν πολὺ μικρὴ τότε.

― Δὲν θυμοῦμαι.

― Καὶ ὅμως, εἶπε βιάζουσα τὴν γλῶσσαν ἡ Σιξτίνα, διότι ᾐσθάνετο δυσκολίαν ὅπως κινῇ αὐτήν, ἂν καὶ ἤσουν μικρή, ἔπρεπε νὰ θυμᾶσαι.

― Διατί;

― Διότι ἔκαμες εἰς τὰ χέρια μου.

― Πῶς;

―Ἔζησες καμπόσους μῆνας σιμά μου.

―Ἐγώ;

― Ναί.

― Πότε;

― Εἰς ἐκεῖνον τὸν καιρόν.

― Ποῦ;

― Σοὶ τὸ εἶπα, εἰς τὴν Ρόδον.

Ἡ νεᾶνις ἐκίνησε τοὺς ὤμους.

― Βίασε τὸ μνημονικόν σου νὰ ἐνθυμηθῇς, εἶπεν ἡ Σιξτίνα. Δὲν ἐνθυμεῖσαι τὴν Ρόδον;

― Σᾶς εἶπα ὄχι.

― Δὲν ἐνθυμεῖσαι τέλος πάντων τίποτε ἐκ τῆς παιδικῆς σου ἡλικίας;

Ἡ νέα ἔκαμεν ἀμφίβολον κίνημα.

― Προτοῦ νὰ ἔλθῃς εἰς τὸν Μωρέαν, ποῦ ἤσουν;

― Δὲν ἠξεύρω.

― Δὲν ἔζης ἕως τώρα μὲ τοὺς Γύφτους, καθὼς ἔμαθα;

― Ναί.

― Καὶ εἶναι αὐτοὶ οἱ γονεῖς σου;

― Ποιὸς ξεύρει;

― Μέσα σου τί πιστεύεις; Ὅτι εἶσαι θυγάτηρ των;

Ἡ κόρη ἔκαμε μορφασμόν.

―Ἠμπορεῖ νὰ εἶμαι, εἶπεν.

―Ἠμπορεῖ. Ἀλλὰ δὲν ἔχεις βεβαιότητα, καθὼς φαίνεται.

― Δὲν ἔχω, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Τότε, εἰς τὴν κεφαλήν σου δὲν κατέβη ποτὲ καμμία ἰδέα, δὲν σ᾽ ἐφώτισεν ἡ φαντασία σου;

― Εἰς τί πρᾶγμα;

―Ὅτι αὐτοὶ δὲν εἶναι γονεῖς σου.

― Τί ὠφελεῖ αὐτό; Ἀφοῦ δὲν γνωρίζω ποῖοι εἶναι.

―Ἠμπορεῖς νὰ τοὺς μάθῃς.

―Ἀλήθεια; εἶπεν ἡ Ἀϊμά, καὶ οἱ ὀφθαλμοί της ἤστραψαν.

―Ὅλα γίνονται.

― Πῶς; Ἠξεύρεις λοιπὸν νὰ μ᾽ εἴπῃς; ἔκραξεν ἡ Ἀϊμά.

―Ἠμπορεῖ καὶ νὰ ἠξεύρω, εἶπε πανούργως ἡ Σιξτίνα. Ἀλλὰ πρέπει νὰ ἔχῃς ὑπομονήν.

―Ὤ, εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ μετ᾽ ἀτονίας, καὶ τοῦτο ἐσήμαινεν: Ἀλλ᾽ ἔχω παραπολλήν. Ἕως τώρα τίποτε ἄλλο δὲν εἶχα.

― Δὲν σοῦ λέγω μὲ βεβαιότητα τίποτε, κόρη μου, εἶπε θωπευτικῶς ἡ Σιξτίνα. Ἐν τούτοις, ἂν μὲ βοηθήσῃς…

― Τί νὰ σὲ βοηθήσω; εἶπεν ἀφελῶς ἡ Ἀϊμά.

―Ἀλλὰ σύ, φαίνεται, δὲν ἐνθυμεῖσαι τίποτε. Ἀλλ᾽ εἶναι δυνατὸν νὰ μὴν ἐνθυμῆσαι ἀληθῶς;

― Τί θέλεις νὰ ἐνθυμοῦμαι;

― Τὴν παιδικήν σου ἡλικίαν.

―Ἐγὼ τῷ ὄντι δὲν ἐνθυμοῦμαι, εἶπεν ἡ Ἀϊμά. Τὸ μόνον, ὁπού…

― Λέγε, εἶπεν ἡ Σιξτίνα, ἰδοῦσα τὴν νέαν διστάζουσαν.

― Τὸ μόνον ὁποὺ ἐνθυμοῦμαι, εἶναι ὅτι δὲν πρέπει νὰ εἶμαι παιδί των.

― Ποίων; Τῶν Γύφτων;

― Ναί.

― Καὶ ποῦ στηρίζεσαι, διὰ νὰ συμπεραίνῃς τοῦτο;

―Ἀλλά… εἶπεν ἐνδοιάζουσα ἡ Ἀϊμά, δὲν ἐνθυμοῦμαι κ᾽ ἐγὼ οὐδὲ τὸ πιστεύω μὲ βεβαιότητα. Ὡς ὄνειρον ἔρχεται εἰς τὴν ἐνθύμησίν μου, ὅτι μίαν ἡμέραν ἤμουν εἰς τὸν δρόμον, καὶ δὲν εἶχα οὔτε πατέρα οὔτε μητέρα. Τὴν ἄλλην ἡμέραν εὑρέθην ἔξαφνα εἰς τὴν καλύβην τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν.

―Ἰδοὺ ὁποὺ ἐνθυμεῖσαι. Καὶ τί ἄλλο ἀκόμη;

― Καί… ἐνθυμοῦμαι καὶ ἕνα πέλαγο ὁποὺ ἀρμένισα, προτοῦ νὰ εὑρεθῶ ἐκεῖ.

― Νά ὁποὺ δὲν ἤσουν πάντοτε εἰς αὐτὴν τὴν χώραν. Διὰ νὰ ἀρμενίσῃς πέλαγο, θὰ πῇ ὅτι ἦλθες ἀπ᾽ ἀλλοῦ…

― Βέβαια, εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ μειδιάσασα. Ἀπ᾽ ἀλλοῦ θὰ ἦλθα.

― Καὶ ἀφοῦ ἀπ᾽ ἀλλοῦ ἦλθες, θὰ ἦλθες ἀπὸ τὴν Ρόδον.

― Πῶς τὸ ἠξεύρεις αὐτό; παρετήρησεν ἡ Ἀϊμά. Ἠμπορεῖ νὰ ἦλθα ἀπὸ ἄλλο μέρος καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν Ρόδον.

― Σωστά, γίνεται καὶ τοῦτο, εἶπεν ἡ Σιξτίνα. Ἀλλ᾽ ὅμως, ἀφοῦ ἐγὼ σ᾽ ἐνθυμοῦμαι ἀπὸ τὴν Ρόδον.

― Λοιπὸν εἰπέτε μοι τοῦτο, εἶπεν ἱκετευτικῶς ἡ Ἀϊμά. Ἀφοῦ μ᾽ ἐγνωρίσατε, διηγηθῆτέ μοι, ἴσως ἐνθυμηθῶ κ᾽ ἐγώ.

― Μὴ βιάζεσαι, ἀπήντησεν ἡ Σιξτίνα. Εἰπέ μοι ἀκόμη, δὲν ἐνθυμεῖσαι τίποτε πλειότερον, ἀπ᾽ αὐτὰ ποὺ μοὶ εἶπες;

― Τί ἄλλο;

― Προτοῦ νὰ σὲ πάρουν οἱ Γύφτοι ψυχοκόρην.

Καὶ ἡ Σιξτίνα διεκόπη, περιμένουσα ἵνα συμπληρώσῃ ἡ Ἀϊμὰ τὴν φράσιν. Ἀλλ᾽ αὕτη ἐσίγα.

Ἡ Σιξτίνα ἐπανέλαβε.

― Καὶ προτοῦ ν᾽ ἀρμενίσῃς τὸ μεγάλο πέλαγος, ποὺ ἦλθες ἀπὸ τὴν Ρόδον…

Καὶ πάλιν ἡ Σιξτίνα ἐπέσχε τὸν λόγον. Ἀλλ᾽ ἡ Ἀϊμὰ ἤκουε μόνον.

― Προτοῦ νὰ συμβοῦν ὅλα αὐτά, δὲν ἐνθυμεῖσαι, ἄλλο τίποτε;

Ἡ Σιξτίνα ἐπέμενεν, ὡς νὰ ἤξευρε τοὺς λόγους, δι᾽ οὓς ἡ Ἀϊμὰ ἐδίσταζεν. Ἀλλ᾽ ἂν εἶχε καταμετρήσει τὸ βάθος τοῦ δισταγμοῦ τῆς κόρης, δὲν θὰ ἐτόλμα, ὅσον καὶ ἂν ἦτο σκληροκάρδιος, νὰ κινήσῃ τὴν νευρὰν ταύτην. Ἡ ἰσχυρογνώμων ἐπιμονὴ τῆς μοναχῆς προεκάλει ἀκριβῶς ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς νέας ἀνάμνησιν, ἧς ἡ ἐξέγερσις ἔκαμνεν αὐτὴν νὰ φρίττῃ. Εἰς τὰ ἐνδόμυχα τῆς ψυχῆς ταύτης ὑπῆρχέ τι ὡς βάραθρον βαθὺ ὀρωρυγμένον, ζοφερόν, ἐρεβῶδες, ἀπαίσιον, ἀλλ᾽ ἐσφραγισμένον διὰ τῆς σφραγῖδος τοῦ χρόνου. Ὅστις παρεκινδύνευε νὰ ἀποσπάσῃ ἀποτόμως τὸ ἐπίπωμα τοῦτο, ὤφειλε νὰ ἰλιγγιᾷ πρὸς τὸ βάθος τῆς ἀβύσσου, ἐξετέλει δ᾽ ἐξ ἀνάγκης ἔργον βάρβαρον.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐπίεσε μὲ τὴν χεῖρα τὸ στῆθος, ἐδίστασεν ἐπὶ μακρόν, καὶ εἶπεν·

―Ἐνθυμοῦμαι… καὶ κάτι ἄλλο… ἀλλ᾽ εἶναι ὄνειρον.

―Ὄνειρον; ἐπανέλαβεν ἡ Σιξτίνα.

― Πολὺ κακόν, πολὺ φρικτὸν ὄνειρον, εἶπεν ἐπιπόνως ἡ νέα.

― Καὶ δὲν θέλεις νὰ τὸ εἴπῃς;

―Ὤ, δὲν ἠμπορῶ. Δὲν ἠμπορῶ οὐδὲ νὰ τὸ ἐνθυμηθῶ.

― Δοκίμασε, κόρη μου.

― Εἶναι ἀνάγκη; εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ φρικιῶσα.

― Εἶναι ἀνάγκη. Χωρὶς νὰ ἠξεύρω ὅσα ἐνθυμεῖσαι ἐκ τοῦ βίου σου, δὲν ἠμπορῶ νὰ σὲ βοηθήσω εἰς τίποτε.

―Ὤ, Θεέ μου, Θεέ μου!

― Διατί φοβεῖσαι τόσον; Μήπως τὰ παρελθόντα ἐπανέρχονται;

―Ὤ, ἐπανέρχονται! εἶπεν ἡ Ἀϊμά. Τῷ ὄντι, αὐτός, αὐτὸς εἶναι.

― Ποῖος αὐτός; ἠρώτησεν ἡ Σιξτίνα, διεγερθείσης τῆς περιεργείας της ἐκ τῆς τελευταίας φράσεως.

― Τίποτε, εἶπεν ἡ Ἀϊμά, μεταμεληθεῖσα. Τίποτε.

―Ἀλλ᾽ ὁμιλεῖς μυστηριωδῶς, τέκνον μου. Δὲν ἐννοῶ.

―Ὤ, ὄχι.

― Θὰ μοὶ εἴπῃς λοιπόν.

―Ὤ, ποτέ! ποτέ! εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ μετὰ φρίκης.

Ἡ κατατρύχουσα τὴν νεάνιδα ἀνάμνησις ἀπετέλει δι᾽ αὐτὴν συναίσθημα ὅλως αὐτόματον καὶ νευρικόν. Ὁ τρόμος αὐτῆς προήρχετο ἐκ τῆς σφοδροτάτης καὶ σπαρακτικῆς ἐκείνης ἐντυπώσεως, ἥτις ἐκφράζεται παρ᾽ ἡμῖν διὰ τῆς φράσεως, ἐπῆρε φρίξη! Ὑπὸ τὴν ἐντύπωσιν ταύτην, ἡ κόρη ἤσπαιρε κατὰ γράμμα ὡς ἰχθύς. Καὶ ὅμως εἶχον παρέλθει μακρὰ ἔτη, καὶ ἡ ἐντύπωσις αὐτῆς ἐσώζετο εἰσέτι, καὶ διηγείρετο ἑκάστοτε ἀκμαία εἰς πᾶσαν πρόκλησιν. Ἐντεῦθεν ἐξηγεῖται ὁ τρόμος αὐτῆς ἐνώπιον τῆς δεσποτικῆς ἀπαιτήσεως τῆς Σιξτίνης.

Αὕτη πάλιν βλέπουσα τὸν ἀκατανόητον τοῦτον φόβον τῆς νέας ᾐσθάνετο τὴν περιέργειάν της ἐρεθιζομένην. Ἐν τούτοις φοβηθεῖσα μὴ ἀπολέσῃ τὰ πάντα, ἐνόησεν ὁρμεμφύτως ὅτι ὤφειλε νὰ ὑποχωρήσῃ πρὸς καιρόν. Ἀλλ᾽ ἡ Ἀϊμὰ κατείχετο καὶ αὐτὴ ὑπὸ ὑψίστου διαφέροντος. Ἤλπιζε ν᾽ ἀκούσῃ τι παρὰ τῆς Σιξτίνης περὶ τῆς τύχης της. Ἐπάλαιε δὲ μεταξὺ διττῶν αἰσθημάτων. Ἡ Σιξτίνα τῇ εἶπεν·

―Ἂς ἀναβάλωμεν, κόρη μου. Ἀφοῦ δυσκολεύεσαι νὰ τὸ εἴπῃς.

―Ὄχι, εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ ὑπερνικῶσα τὴν φρίκην αὐτῆς· θὰ μοὶ εἴπετε διὰ τοὺς γονεῖς μου;

― Θὰ σοὶ εἴπω ὅσα ἠξεύρω διὰ σέ, ἀπήντησεν ἡ μοναχή.

― Διὰ τοὺς γονεῖς μου; ἐπανέλαβεν ἡ Ἀϊμά.

― Καὶ διὰ τοὺς γονεῖς σου, ἂν ἠξεύρω.

― Λοιπὸν ἀκούσατε, μῆτέρ μου, εἶπεν ἡ νέα, καὶ συνέσφιγγε πάντοτε τὴν καρδίαν της μὲ τὴν ἀριστερὰν χεῖρα. Ὅταν ἤμουν μικρή, ἐνθυμοῦμαι ὁποὺ μ᾽ ἔφερεν εἰς τὴν ἀγκάλην του ἕνας ἄνθρωπος…

― Καὶ τί ἄνθρωπος ἦτον αὐτός; ἠρώτησεν ἡ μοναχή.

― Αὐτὸν μοὶ φαίνεται ὅτι τὸν ἀνεγνώρισα αὐτὰς τὰς ἡμέρας, ἀλλὰ δὲν ἠξεύρω. Ἀργότερα σᾶς λέγω τοῦτο.

―Ἐξακολούθει, κόρη μου.

― Πόσον καιρὸν μ᾽ ἔφερεν εἰς τὴν ἀγκάλην του, δὲν ἠξεύρω, ἀλλὰ μὲ ἠγάπα καὶ μ᾽ ἐπροστάτευεν.

―Ἔπειτα;

―Ἐνθυμοῦμαι ὁποὺ ἐπεριπάτει πάντοτε τὴν νύκτα εἰς τὰ δάση· τὴν ἡμέραν ἐφοβεῖτο νὰ παρουσιασθῇ εἰς τὰς πόλεις διότι τὸν κατεδίωκον, ὡς φαίνεται.

― Τίνες;

― Οἱ ἐχθροί του. Δὲν ἠξεύρω ποῖοι ἦσαν. Τὴν ἡμέραν ἀνεπαυόμεθα εἰς παράμερα μέρη· τὴν νύκτα μ᾽ ἐσήκωνεν εἰς τοὺς βραχίονάς του καὶ ἐβαδίζομεν μεγάλα διαστήματα.

― Καὶ ποῖος ἦτον ὁ σκοπός του;

― Δὲν ἠξεύρω ἐγώ. Μόνον ἠξεύρω ὅτι εὕρισκε πάντοτε καλὴν τροφὴν δι᾽ ἐμέ, καὶ ὅταν ἐκοιμώμην μ᾽ ἐσκέπαζε μὲ τὸν ἐπενδύτην του. Ὑποκάτω εἰς πυκνὰ φυλλώματα, μέσα εἰς τοὺς θάμνους, ὅπου ἐκοιμώμεθα, μοῦ ἡτοίμαζε πάντοτε τὴν καλυτέραν θέσιν διὰ κλίνην, καὶ ἐνῷ ἐκοιμώμην, πολλὲς φορὲς μοὶ ἐφαίνετο ὅτι ἔβλεπα τὴν σκιάν του νὰ μὲ φυλάττῃ ὀρθία εἰς τὸ πλάγι μου. Διότι αὐτὸς εἶχε λογισμοὺς καὶ ἀγρυπνοῦσε πάντοτε.

― Καὶ διατί σὲ ἀγαποῦσε τόσον; Μήπως ἦτο συγγενής σου;

― Δὲν ἠξεύρω. Μὲ ὠνόμαζε παιδί του, τὸν ὠνόμαζα πατέρα μου. Καὶ ὅμως…

Ἡ Ἀϊμὰ διεκόπη.

― Τί ἔχεις πάλιν; εἶπεν ἡ μοναχή.

― Τίποτε, εἶπεν ἀναλαμβάνουσα ἡ Ἀϊμά. Κόμβος γίνεται εἰς τὰ στήθη μου.

― Κόμβος; Διατί;

―Ὅταν ἔλθω διὰ νὰ εἴπω αὐτό, ἀρχίζω νὰ τρέμω ὅλη.

― Θάρρος, τέκνον…

Ἡ Ἀϊμὰ ἐδίστασεν ἐπὶ μικρόν, καὶ εἶπε.

― Καὶ ὅμως, ἐνῶ μὲ ἀγαποῦσε τόσον, μ᾽ ἔρριψεν εἰς τὸν κρημνὸν διὰ νὰ μὲ φονεύσῃ.

―Ἐκεῖνος;

―Ἐκεῖνος ὁ ἴδιος, εἶπε τρέμουσα ἡ Ἀϊμὰ καὶ συσπῶσα τοὺς βραχίονας. Τὰ χείλη της δὲ εἶχον καταστῆ ὠχρά. Οἱ ὀφθαλμοί της εἶχον στυλωθῆ εἰς ἀόρατόν τι φάσμα, ἱστάμενον ἐνώπιόν της.

― Σ᾽ ἔρριψε λοιπὸν ἀπὸ τὸν κρημνόν; ἐπανέλαβεν ἡ Σιξτίνα.

― Μ᾽ ἔρριψε διὰ νὰ μὲ φονεύσῃ. Ἀλλ᾽ ἔπεσα εἰς τὸν ποταμόν, καὶ πάγωσα. Ὢ Θεέ μου! Ἀκόμη εἶμαι παγωμένη, εἶπε ψηλαφῶσα τὸ σῶμα μὲ τὰς χεῖρας αὐτῆς.

― Δὲν γίνεται νὰ εἶσαι παγωμένη, εἶπε μειδιῶσα ἡ Σιξτίνα. Ἐδῶ κάμνει ζέστην, καὶ ὁ χειμώνας μᾶς πέρασεν. Ἔτσι σοῦ φαίνεται.

―Ὢ Θεέ μου!

― Καὶ ἔπεσες εἰς τὸ νερόν;

― Ναί.

―Ἦτο βαθύ;

― Πρέπει νὰ ἦτο πολὺ βαθύ.

― Καὶ πῶς δὲν ἐπνίγης;

― Αὐτὸ δὲν ἠμπορῶ ἀκόμη νὰ ἐννοήσω, εἶπεν ἡ Ἀϊμά. Τί ἔγινε δὲν ἠξεύρω. Ἀλλὰ φαίνεται ὅτι ἔμεινα πολὺν καιρὸν ἀναίσθητη. Εἰς αὐτὸ τὸ διάστημα μοῦ ἐφαίνετο ὡς νὰ ἤμουν νεκρά, προσέθηκε παραλογιζομένη.

―Ἀλλ᾽ ἀφοῦ ἤσουν ἀναίσθητη, πῶς γίνεται νὰ εἶχες αὐτὴν τὴν ἰδέαν; παρετήρησεν ἡ Σιξτίνα· καὶ ἂν ἤσουν νεκρά, πῶς θὰ τὸ ἤξευρες;

―Ἔχεις δίκαιον, εἶπεν ἡ Ἀϊμά. Δὲν ἤξευρα ποῦ εὑρισκόμουν, ἤμουν εἰς ἕνα χαμένον κόσμον.

― Καὶ ὅταν ἦλθες εἰς τὸν ἑαυτόν σου, ποῦ εὑρέθης; ἠρώτησεν ἡ μοναχή.

―Ὅταν ἄνοιξα τὰ ὄμματά μου, μοῦ ἐφάνη ὅτι ἤμουν ἐπάνω εἰς μίαν κλίνην ζεστήν, καὶ φωτιὰ ἀναμμένη ἔκαιε πλησίον μου. Ἕνας ἀγνώριστος ἄνθρωπος ἔστεκεν ἐπάνωθέν μου καὶ μ᾽ ἐκοίταζε μὲ συμπάθειαν.

― Καὶ ἔπειτα;

―Ἔπειτα δὲν ἐνθυμοῦμαι πλέον. Ἐδῶ σταματᾷ ἡ μνήμη μου. Ὡς φαίνεται ἔπεσα εἰς ἀρρώστιαν, ἡ ὁποία διήρκεσε πολὺν καιρόν.

― Εἶναι ἀληθές, εἶπεν ἡ Σιξτίνα.

―Ἠξεύρεις λοιπόν;

―Ἔκαμα τὴν νοσοκόμον διὰ σέ, κόρη μου, εἶπε μετ᾽ εἰλικρινοῦς συμπαθείας ἡ Σιξτίνα.

― Λοιπὸν εἶναι ἡ σειρά σας νὰ μοῦ διηγηθῆτε, μῆτέρ μου.

― Θὰ σοὶ διηγηθῶ ὅσα ἠξεύρω, ἀπήντησεν ἡ Σιξτίνα. Ἀλλὰ ποίους λόγους νὰ εἶχεν ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος διὰ νὰ θελήσῃ τὸν θάνατόν σου;

― Αὐτὸ δὲν ἠξεύρω, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Καὶ ὅμως ἤθελα νὰ τὸ μάθωμεν.

― Ποῖος τὸ ἠξεύρει; εἶπε μετ᾽ ἀμφιβολίας ἡ Ἀϊμά.

― Θὰ ὑπάρχουν ἄνθρωποι νὰ τὸ ἠξεύρουν, πιστεύω.

― Καὶ ποῦ νὰ τοὺς εὕρωμεν;

― Αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ φροντίσωμεν χωρὶς ἄλλο. Πιστεύεις ὅτι αἰσθάνομαι συμπάθειαν διὰ σέ;

― Εὐχαριστῶ, μῆτέρ μου.

― Καὶ ἐπιθυμῶ νὰ μάθω ποία εἶσαι, προσέθηκεν ἡ Σιξτίνα μὴ εὑρίσκουσα ἄλλην ἑρμηνείαν τῆς λέξεως συμπάθεια.

― Κ᾽ ἐγὼ ἐπιθυμῶ τὸ ἴδιον, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

―Ἄκουσε λοιπόν.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐτοποθετήθη καλύτερον ἐπὶ τοῦ σκίμποδος ἐφ᾽ οὗ ἐκάθητο, καὶ ἡτοιμάσθη ν᾽ ἀκούσῃ ἀπλήστως τὰς τοσοῦτον πομπωδῶς προαγγελλομένας ἀποκαλύψεις τῆς ἀδελφῆς Σιξτίνης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η´

ΙΠΠΟΤΑΙ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΤΑΙ

Ἡ Σιξτίνα ἤρχισεν ὡς ἑξῆς.

― Πρὸ δέκα ἐτῶν ἤμην ἐν Ρόδῳ, περιποιουμένη τοὺς ἀσθενεῖς καὶ τοὺς πληγωμένους. Οἱ ἱππόται μας ἐπολέμουν τότε πρὸς τοὺς πειρατάς, καὶ πᾶσαν ἑβδομάδα μᾶς ἔστελλον ἀνὰ μίαν καραβιὰν πληγωμένων, ἐδικῶν μας ἢ αἰχμαλώτων. Οἱ τελευταῖοι οὗτοι ἦσαν ἄνθρωποι χωρὶς ὦτα, χωρὶς ρῖνας, καὶ χωρὶς ὄμματα πολλάκις. Δὲν δύναμαι νὰ πιστεύσω, ὅτι φύσει ἐστεροῦντο τοιούτων. Ὡς φαίνεται, τὰ βέλη τῶν ἱπποτῶν μας ἦσαν ἐπιτηδειότατα καὶ μετέβαινον ἀκριβῶς ἐκεῖσε, ὅπου ἡ χεὶρ τὰ διεύθυνε.

Δύσκολον ἦτο νὰ δώσω ρῖνας, ὦτα καὶ ὀφθαλμοὺς εἰς ὅσους δὲν εἶχον. Ἀλλ᾽ ὅσοι εἶχον μόνον πληγὰς ἀνοικτάς, ἐξ ὧν ἔρρεε τὸ αἷμα, χωρὶς νὰ τοὺς λείπῃ κανὲν μέλος τοῦ σώματος, τούτους, ὁμολογῶ, τοὺς ἐπεριποιούμην θαυμάσια. Καμμία νοσοκόμος δὲν ἔκαμνε καλύτερον ἐμοῦ τὸ ξαντόν, καμμία δὲν ἐπέδενε δεξιώτερον τὰ τραύματα.

Ἐγὼ ἤμην ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ ἀνδρείου Ρολάνδου Μαλλεόρβη, ἑνὸς τῶν ἀρχηγῶν, ὅστις πολὺ μ᾽ εὐνόει. Ὁ ἄνθρωπος οὗτος εἶχε πολλὰ σχέδια. Δυστυχῶς δὲν ἐπέζησεν, ὅπως τὰ ἐκτελέσῃ. Ἀλλὰ καὶ οὕτω πρέπει νὰ ἀπέθανεν εὐχαριστημένος, διότι ἀφῆκε διαδόχους ἀξίους αὐτοῦ. Τίς εἶδέ ποτε τὰ σχέδιά του ἐκτελούμενα εἰς τὸν κόσμον τοῦτον; Ὁ Μωυσῆς αὐτὸς δὲν ἠξιώθη νὰ ἴδῃ τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας. Ὁ θάνατος ἐπέρχεται ἢ πολὺ γρήγορα ἢ πολὺ ἀργά. Ἢ κλείει τις τὰ ὄμματα προτοῦ νὰ ἴδῃ τὸν σκοπόν του κατωρθωμένον, ἢ ἀπέρχεται εἰς τὰς αἰωνίους μονὰς ἀφοῦ τὸν ἴδῃ ναυαγήσαντα, ἢ ἐπιτυχόντα πρὸς στιγμὴν καὶ καταστραφέντα διὰ πάντοτε, ὅπερ εἶναι τὸ αὐτὸ καὶ κάτι χειρότερον. Διὰ τοῦτο ὁ Σολομὼν λέγει ὅτι αὐτὸς μακαρίζει τοὺς ἀποθαμένους πλειότερον παρὰ τοὺς ζωντανούς. Καὶ ἐγὼ τὸ ἴδιον λέγω. Ἀλλὰ σὺ δὲν τὰ ἠξεύρεις αὐτά, κόρη μου. Στοιχηματίζω ὅτι ἀγνοεῖς καὶ ἂν ὑπῆρξέ ποτε Σολομών. Τόσον καλύτερον, ἀγνόει, κόρη μου, ἀγνόει, ἐπέφερε μὲ ἀλλόκοτον μειδίαμα ἡ μοναχή. Ὅσον πλειότερον ἀγνοεῖς, τόσον εὐτυχεστέρα εἶσαι. Τί ἐκέρδησαν οἱ φιλόσοφοι καὶ οἱ ἀστρολόγοι, οἵτινες ἤξευρον τὰ πάντα; Τὸ αὐτὸ χῶμα θὰ σκεπάσῃ τοὺς σοφοὺς καὶ τοὺς ἀμαθεῖς, ἡ αὐτὴ φωτιὰ θὰ καύσῃ τοὺς πλουσίους καὶ τοὺς πτωχούς, τοὺς ἰσχυροὺς καὶ τοὺς ἀδυνάτους. Διότι παραπολὺ λησμονοῦμεν, τέκνον μου, τὸ πῦρ τῆς αἰωνίου κολάσεως, ἐνόσῳ ζῶμεν εἰς τὸν πρόσκαιρον κόσμον. Ἔπρεπε δὲ πάντοτε νὰ τὸ ἐνθυμώμεθα, διότι ἡ κόλασις μᾶς ἔδωκε πρὸς ἀνάμνησίν της τὸ πῦρ τῶν παθῶν, ὅπερ εἶναι μικρὸν μέρος τοῦ αἰωνίου πυρὸς τῆς γεέννης· τὸ πῦρ τοῦτο μᾶς καίει τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν κατὰ τὴν νεότητα ἡμῶν, καὶ οὐδεμία δρόσος δύναται νὰ τὸ σβέσῃ εἰμὴ ἡ τῆς προσευχῆς καὶ τῆς ἐγκρατείας. Ἀλλὰ πολὺ ἐμάκρυνα, κόρη μου. Τί ἔλεγον; Πρὸ πολλοῦ χρόνου δὲν εἶχον εἰπεῖ τὰς σκέψεις μου. Ἐπειδὴ εἶσαι νέα, ἔχεις ἀνάγκην συμβουλῶν. Ἔλεγον λοιπὸν ὅτι ὁ Ρολάνδος Μαλλεόρβης εἶχε σχέδια. Τὸν ἤκουον πολλάκις μονολογοῦντα, ἀλλ᾽ οὐδὲν ἐνόουν ἐκ τῶν ἀσυναρτήτων φράσεων, αἵτινες ἐξέφευγον ἐκ τοῦ στόματός του. Ἀλλ᾽ ἡμέραν τινὰ ἤκουσα συνδιάλεξιν αὐτοῦ πρός τινα ἄλλον ἱππότην, ἐξ ἧς μικρόν τι ἐνόησα. Ὁ ἱππότης οὗτος ἦτο εἷς ἐκ τῶν τολμηροτέρων καὶ παραβολωτέρων πολεμιστῶν, ἀπέλαυε δὲ τῆς ἐμπιστοσύνης τοῦ ἀρχηγοῦ. Τὴν πρωίαν ἦλθε καὶ τὸν εὗρεν, ἐφαίνετο δ᾽ ἐκ τοῦ ἤθους του ὅτι ἤθελε νὰ τῷ ἀνακοινώσῃ τι. Πρὸς ἐμὲ οὐδεμίαν εἶχον δυσπιστίαν. Μ᾽ ἐνόμιζον σχεδὸν βωβήν, διότι εἶχον ἀσκηθῆ νὰ μὴ ὁμιλῶ. Ἔπειτα δὲν ἠδυνάμην νὰ ἐπέμβω εἰς τὰ σχέδια τῶν ἀνδρῶν. Ἤρχισαν λοιπὸν νὰ συνομιλῶσι, χωρὶς μηδὲ νὰ λάβωσιν ὑπ᾽ ὄψιν τὴν παρουσίαν μου. Μ᾽ ἐθεώρουν σχεδὸν ὡς ἀποῦσαν, ἐκεῖνο δὲ τὸ ἀνθρώπινον σχῆμα, ὅπερ ἔβλεπον ἐκεῖ, τοῖς ἐφαίνετο ὅτι ἦτο ἡ σκιά μου καὶ οὐχὶ ἐγὼ αὐτή. Ὁ ἀρχηγὸς τῷ εἶπε.

― Ποίας εἰδήσεις μοὶ φέρεις, ἱππότα; Πρὸ πολλοῦ δὲν εὐτύχησα νὰ σὲ ἴδω ἐκ τοῦ πλησίον, ὥστε τώρα μοὶ φαίνεται, ὅτι ἀφορμή τις σὲ κάμνει νὰ ἔρχησαι πλησίον μου.

―Ἔχω πληροφορίας, ἀρχηγέ, ἀπήντησεν ὁ ἱππότης.

― Ποίας πληροφορίας; ἠρώτησεν ὁ ἀρχηγός.

Ὁ ἱππότης ἀπήντησε ταῦτα.

―Ἀνεκαλύφθη ὑφ᾽ ἑνὸς κατασκόπου μου εἷς παράδοξος ἄνθρωπος, ὅστις πρέπει νὰ εἶναι ὁ ζητούμενος ὑφ᾽ ἡμῶν.

― Καὶ τί ἄλλο; εἶπεν ὁ ἀρχηγός, δείξας ὅτι ἐπερίμενε καὶ ἄλλο τι πρὸς συμπλήρωσιν τῆς πληροφορίας ταύτης.

Ὁ ἱππότης ἀπήντησε.

― Καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος φέρει μαζί του μίαν πενταετῆ ἢ ἑξαετῆ κόρην, ἥτις πρέπει νὰ εἶναι ἡ μικρά…

Ὁ ἀρχηγὸς κατέστη σύννους.

― Ποῦ εἶναι ὁ κατάσκοπός σου, εἶπε πρὸς τὸν ἱππότην, ὅστις ἀνεκάλυψε ταῦτα; Ἐπεθύμουν νὰ τὸν ἐξετάσω ἐγὼ ὁ ἴδιος.

― Τὸ εἶχα προβλέψει, ἀρχηγέ, ἀπήντησεν ὁ ἱππότης, καὶ διὰ τοῦτο τὸν ἔφερα μαζί μου. Διαταγὴν μόνον τῆς γενναιότητός σας περιμένει διὰ νὰ παρουσιασθῇ.

― Λάβε τὸν κόπον νὰ τοῦ εἴπῃς νὰ ἔλθῃ, εἶπεν ὁ ἀρχηγός.

Ὁ ἱππότης ἔκαμε σημεῖον προσκυνήσεως καὶ ἐξῆλθεν, ὅπως ἐκτελέσῃ τὴν διαταγὴν ταύτην. Ἐγὼ εἶχον ὀρθώσει τὰ ὦτα, πρότερον δὲ δὲν ἐπίστευον ὅτι ἤμην ἐπιδεκτικὴ τοῦ ἐγκοσμίου τούτου αἰσθήματος, τῆς κούφης περιεργείας, διότι εἶχον φαντασθῆ ὅτι ἐνέκρωσα τὰ πάθη καὶ δὲν μ᾽ ἔμελε πλέον περὶ οὐδενὸς τῶν ἐπιγείων πραγμάτων. Ἀλλ᾽ ὅμως ἡ συνδιάλεξις αὕτη μοὶ ἐφάνη ἀλλόκοτος καὶ ἐκέντησε τὴν περιέργειάν μου.

Καθημένη ἐπί τινος ξυλίνου σκίμποδος, μὲ τὰς χεῖρας κατεσκεύαζον τὸ ξαντόν, μὲ τὰ ὦτα δὲ ἠκροώμην, καὶ μὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔβλεπον εἰς τὴν θύραν, δ᾽ ἧς ἔμελλε νὰ εἰσέλθῃ ὁ κατάσκοπος.

Τέλος εἰσῆλθεν οὗτος. Ἦτο γέρων βοσκὸς ἐκ τῶν ἀγροικοτέρων, ὅστις ἐκ τοῦ βήματος καὶ τοῦ ἤθους του ἐφαίνετο ὅτι δὲν εἶχε καταβῆ ποτὲ ἐκ τῆς σκοπιᾶς, ὅθεν ἐπετήρει τὰ σκιρτήματα τῶν αἰγῶν ἀνὰ τοὺς βράχους. Ἐπέμενε πολὺ νὰ ἐκβάλῃ πρὶν εἰσέλθῃ τὰ πέδιλά του, δεδεμένα δι᾽ ἱμάντων περὶ τοὺς ταρσοὺς τῶν ποδῶν, καὶ μετὰ δυσκολίας τὸν ἔπεισεν ὁ ἱππότης νὰ παραιτηθῇ τὸ σχέδιον τοῦτο. Ἅμα εἰσελθών, ἐστράφη πρὸς ἑκατέραν τῶν παραστάδων τῆς θύρας, ὅπως ἴδῃ μὴ εἶναί τις κεκρυμμένος ὄπισθεν τῶν θυρωμάτων, εἶτα ἐχαιρέτισεν ἔπιπλόν τι ἐκλαβὼν αὐτὸ ἐν τῇ ταραχῇ του ὡς ἔμψυχον ὄν. Μετὰ τοῦτο ἐχαιρέτισεν ἐμὲ καὶ τελευταῖον ἔκαμε πολλὰς προσκυνήσεις ἐνώπιον τοῦ ἀρχηγοῦ. Ἔτρεμε δὲ τὰ γόνατα, καὶ μετέφερεν ἀδιαλείπτως τὸν σκοῦφον ὃν ἐκράτει ἀπὸ τῆς μιᾶς εἰς τὴν ἑτέραν χεῖρα. Τὸ βλέμμα του δὲ προσηλώθη εἰς σημεῖόν τι τοῦ δαπέδου, ἐξ οὗ δὲν ἠδύνατο νὰ τὸ ἀποσπάσῃ, ὡς νὰ ἦτο διὰ μαγγανείας κεκολλημένον ἐκεῖ.

― Πῶς σὲ λέγουν, φίλε μου; τῷ εἶπεν ὁ ἀρχηγός.

― Νικόλα, ἀπήντησεν ὁ ἀγρότης.

―Ἔχεις γυναῖκα;

―Ἔχω, ἀφέντη.

― Καὶ παιδιά;

―Ἔχω.

― Πόσα;

― Τρία, μὲ συμπάθιο.

― Καὶ τί τέχνην κάμνεις;

― Βοσκός, ἀφέντη.

Ἠπόρουν ἐγὼ διατί ἀπηύθυνεν ὁ ἀρχηγὸς τὰς ἐρωτήσεις ταύτας πρὸς τὸν ἀγρότην, ἀλλὰ φαίνεται ὅτι εἶχεν ἕξιν νὰ προβαίνῃ πάντοτε κατὰ τάξιν. Ἴσως δὲ εἶχε σκοπόν, διὰ τῆς προκαταρκτικῆς ταύτης ἐξετάσεως, νὰ ἐμπνεύσῃ ὀλίγον θάρρος εἰς τὸν ἀγροδίαιτον.

― Εἶσαι κάθε μέρα ἔξω εἰς τὰ βουνά; ἐξηκολούθησε νὰ ἐρωτᾷ ὁ ἀρχηγός.

― Κάθε μέρα, ἀπήντησεν ὁ αἰπόλος.

― Καὶ βόσκεις βόδια;

― Γίδια, νὰ σὲ χαρῶ, ἀφέντη.

― Καὶ εἶναι δικά σου;

― Νὰ εἶχα ἐγὼ αὐτὴν τὴν τύχη, ἀφέντη!

―Ἀνήκουν εἰς ἄλλον λοιπόν;

― Εἰς ἄλλον, ἀφέντη.

― Καὶ πόσα σὲ πληρώνει;

― Τίποτε, διὰ ψωμί, ἀπήντησεν ὁ βοσκός.

― Διὰ ψωμί; φτωχέ! Καὶ δὲν κοπιάζεις;

― Κοπιάζω ἀφέντη.

― Εἶναι πολλὰ τὰ πρόβατα ποὺ φυλάγεις;

― Τὰ γίδια, ἀφέντη. Εἶναι κάμποσα.

― Ὣς πόσα;

― Καμμιὰ ἑκατοστύ.

― Εἰς ἐκεῖνα τὰ μέρη ὅπου βόσκεις εἶναι πολὺ παράμερα; Δὲν πατοῦν ἄνθρωποι ἐκεῖ;

― Δὲν πατοῦν, ἀφέντη.

― Λοιπὸν αὐτὰς τὰς ἡμέρας ηὗρες κανένα ἄνθρωπον ἐκεῖ;

― Ναί.

― Καὶ τί ἄνθρωπος ἦτον;

―Ἂν ἦτον ἄνθρωπος, μοῦ ἐφάνη πολὺ ἄγριος, ἀφέντη.

― Τὸν εἶδες μίαν φορὰν μόνον;

― Τὸν εἶδα δύο φορές.

― Ἡμέραν ἢ νύχτα;

― Νύχτα καὶ μέρα.

― Καὶ ἦτον μόνος του;

―Ὁλομόναχος θὰ ἦτον, ἂν δὲν ἐβαστοῦσε στὴν ἀγκαλιά του μία μικρὴ κορασίδα.

― Τὸν εἶδες ἀπὸ σιμά;

―Ὅπως σᾶς βλέπω, ἀφέντη.

―Ἐκεῖνος σὲ εἶδε;

― Θὰ μὲ εἶδε.

― Καὶ δὲν τοῦ ὡμίλησες;

―Ἐφοβήθηκα, ἀφέντη.

― Τί ἐφοβήθηκες;

― Μοῦ φάνηκε σὰν ἔξω ἀπ᾽ ἐδῶ, ἀφέντη.

― Καὶ ἔφυγεν ἀπ᾽ ἐκεῖ;

―Ἔφυγε.

― Τὸν εἶδες ποῦ διευθύνετο;

― Τὸν εἶδα.

―Ὥστε ἠξεύρεις τώρα ποῦ εἶναι;

― Δὲν ξέρω, ἀφέντη.

― Τί λέγεις λοιπόν;

― Δὲν τὸν εἶδα ποῦ πῆγε. Τὸν εἶδα μόνον ποῖον δρόμον ἐπῆρε.

― Καὶ δὲν τὸν ἀκολούθησες;

Ὁ βοσκὸς ἐκοίταξε τὸν ἱππότην, ὡς νὰ ἐζήτει παρ᾽ αὐτοῦ δικαιολογίαν. Ἐφαίνετο λέγων αὐτῷ: Δὲν μοὶ ἔδωκες παραγγελίαν νὰ τὸν ἀκολουθήσω. Ὁ ἱππότης λαβὼν τὸν λόγον εἶπε·

― Δὲν φταίγει αὐτός, ἀρχηγέ.

― Ποῖος λοιπόν;

― Δὲν τῷ εἶπα ἐγὼ νὰ τὸν ἀκολουθήσῃ.

―Ἀλλὰ τί τῷ εἶπες;

― Τῷ εἶπα νὰ ἔλθῃ νὰ μὲ πληροφορήσῃ.

Ὁ ἀρχηγὸς σκεφθεὶς ἐπ᾽ ὀλίγον εἶπε πρὸς τὸν ὀρεσίβιον.

― Τώρα, ἠξεύρεις τὰ κατατόπια ὅλα τοῦ βουνοῦ;

― Τὰ ξεύρω, ἀφέντη.

―Ἠμπορεῖς νὰ ὁδηγήσῃς ἓν ἀπόσπασμα;

―Ἠμπορῶ.

― Δὲν ἠμπορεῖς νὰ εὕρῃς καὶ τὰ ἴχνη ἑνὸς ὁδοιπόρου, εἰς ἕνα τόπον ἀπάτητον;

― Δι᾽ αὐτὸ δὲν ἀποκρίνομαι, εἶπε σύννους ὁ βοσκός.

― Δὲν ἔχεις κανένα σκύλον;

―Ἔχω ἕνα.

― Λαγωνικόν;

― Μανδρόσκυλον.

― Εἶναι μεγάλος;

― Εἶναι τόσος, εἶπεν ὁ χωρικός, σημειώσας ὕψος τι ἀπὸ τοῦ ἐδάφους διὰ τῆς χειρός.

― Δὲν γνωρίζει ὁ σκύλος σου τὰ ἴχνη; ἐπανέλαβεν ὁ ἀρχηγός.

― Δὲν ξέρω ἂν τὰ γνωρίζῃ.

― Δὲν ἔκαμε αὐτὴν τὴν τέχνην ποτέ;

― Εἶναι μανδρόσκυλος, ἐπανέλαβεν ὑπερηφάνως ὁ βοσκός.

― Τέλος ἠμπορεῖς, σὺ ἢ ὁ σκύλος σου, νὰ ὁδηγήσητε αὐτὸ τὸ ἀπόσπασμα;

―Ἠμποροῦμεν, ἀφέντη.

Ὁ ἀρχηγός, στραφεὶς πρὸς τὸν ἱππότην, εἶπεν.

―Ἑτοίμασε τοὺς ἀνθρώπους σου. Ἱππεύσατε καὶ ὑπάγετε μὲ τὸν καλὸν τοῦτον ἄνθρωπον, ὅπου σᾶς ὁδηγήσῃ.

―Ὁρισμός σας, ἀρχηγέ, ἀπήντησεν εὐπειθῶς ὁ ἱππότης.

Καὶ στραφεὶς ἀπῆλθεν, ἀκολουθούμενος ὑπὸ τοῦ βοσκοῦ.

Τρεῖς ἡμέραι παρῆλθον. Κατειχόμην ὑπὸ μεγίστης ἀνυπομονησίας, ὅπως μάθω τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἐκστρατείας ταύτης. Περὶ δὲ τῶν αἰτίων οὐδὲν κατώρθωσα νὰ ἀνακαλύψω, ἀγνοῶ δὲ καὶ μέχρι τῆς στιγμῆς ταύτης, διατί οἱ ἱππόται διεφέροντο τοσοῦτον ὑπὲρ τῆς συλλήψεως τοῦ ἀγνώστου ἐκείνου, τοῦ φέροντος τὴν τρυφερὰν κόρην εἰς τοὺς βραχίονας. Κατὰ τὸν χρόνον τοῦτον ὁ Μαλλεόρβης εἰσήρχετο, ἐξήρχετο, ἔμενε σύννους καὶ σιγῶν.

Τὴν τετάρτην ἡμέραν εἷς τῶν ἱπποτῶν ἦλθε καὶ μοὶ ἔφερε τὴν μικρὰν κόρην, πάσχουσαν δεινῶς, ὅπως τὴν περιθάλψω. Ὅτε τὴν εἶδον δὲν ἠδυνήθην νὰ κρατηθῶ καὶ εἶπον ἀπροσέκτως.

― Καὶ ποῦ εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ὅστις τὴν εἶχε μαζί του; Τὸν συνελάβετε καὶ αὐτόν;

Ἦτο ἡ πρώτη φορά, καθ᾽ ἣν εἷς τῶν ἱπποτῶν ἠναγκάσθη νὰ ρίψῃ ἐπ᾽ ἐμὲ ἄγριον βλέμμα. Μ᾽ ἔκαμε δὲ νὰ μετανοήσω καὶ ἐδάγκασα σφοδρῶς τὰ χείλη μου. Οὐδεμίαν ἄλλην ἀπάντησιν μοὶ ἔδωκεν. Ἐλυπήθην διότι μετὰ πολυετῆ ἄσκησιν δὲν εἶχον μάθει ἀκόμη ἐντελῶς τὴν τέχνην τῆς σιωπῆς, καὶ ἐξηλεγχόμην ὅλως ἀδόκιμος, ὡς παιδίον.

Ἐν τούτοις, ὅπως ἐξαγοράσω τὸ ἁμάρτημα τοῦτο, ἤρχισα νὰ σὲ νοσηλεύω μετὰ ζήλου, κόρη μου. Ὅσα μέσα εἶχον, τὰ ἔθεσα εἰς ἐνέργειαν καὶ μετῆλθον πᾶσαν ἐπιμέλειαν. Εἶναι εὐτύχημα ὅτι σὲ βλέπω τὴν στιγμὴν ταύτην ἡλικιωθεῖσαν καὶ ἀκμαίαν νεάνιδα. Σεμνύνομαι διὰ τὸ ἔργον μου. Ἡ χαρά μου μετέχει, ἂν δύναμαι ἄνευ βλασφημίας νὰ εἴπω τοῦτο, τῆς χαρᾶς τοῦ Θεοῦ, ὅστις ἀγάλλεται βλέπων πάντα αὐτοῦ τὰ κτίσματα ἐν ἁρμονίᾳ, ἢ μετέχει τοὐλάχιστον τῆς χαρᾶς τῆς μητρός, ἥτις ἀναπολοῦσα τοὺς πόνους οὓς ὑπέστη, αἰσθάνεται τὴν φιλοστοργίαν της αὐξομένην. Κἀγὼ δύναμαι νὰ εἴπω ὅτι σὲ ἀνεγέννησα ἐκ τῆς νόσου, ὅπως ἡ μήτηρ σου σ᾽ ἐγέννησεν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, ἢ ἐξ ἐλαχίστου ᾠοῦ, ὅπερ μικρὸν διαφέρει τοῦ μηδενός. Ἀλλ᾽ εὗρον φεῦ! πολλὰς φιλοφρονήσεις ὑπὸ τὴν γλῶσσάν μου σήμερον. Εἰς τί χρησιμεύουσι ταῦτα πάντα; Ἀπὸ ἀμνημονεύτων χρόνων ἡ κολακεία ὑπεδύθη τὸ πρόσωπον τῆς φιλίας, αὕτη δὲ ἐξ ἀνάγκης παριστᾷ βωβὸν πρόσωπον εἰς τὸ δρᾶμα τοῦ βίου. Ὁ φίλος ἀναγκάζεται νὰ σιωπᾷ, μὴ δυνάμενος ν᾽ ἁμιλλᾶται πρὸς τὸν κόλακα κατὰ τὴν εὔροιαν τοῦ λόγου, καθὼς ἐνώπιον τῆς κακίας ταπεινοῖ τὸ βλέμμα ἡ δυστυχὴς ἀρετή, καὶ ἐρύθημα φλέγει τὰς παρειάς της, ὅταν ἀναλογίζηται ὅτι εἶχε σχηματίσει ἴσως ἐσφαλμένην ἰδέαν περὶ ἑαυτῆς. Διότι ἡ ἀντίζηλος αὐτῆς ματαιοῖ πάντας τοὺς ὑπολογισμούς της. Ἀλλ᾽ ὅμως ἂς ἐπανέλθω εἰς τὸ προκείμενον.

Μετὰ τρεῖς μῆνας, μόλις εἶχες ἀναρρώσει καὶ σ᾽ ἐχώρισαν ἀπ᾽ ἐμοῦ. Ἡ διαταγὴ τοῦ ἀρχηγοῦ ἦτο ἀνέκκλητος καὶ οὐδὲν ἐτόλμων νὰ εἴπω. Ἀλλ᾽ ἀδύνατον νὰ ἐκφράσω πόσον ἐλυπήθην διὰ τὸ σκληρὸν τοῦτο μέτρον. Δὲν ἠδυνάμην νὰ μάθω ποῦ σὲ μετέφεραν. Γνωρίζεις μέχρι πόσου ὑπόκειται ὁ ἄνθρωπος εἰς τὴν συνήθειαν. Γνωρίζεις δὲ πόσον 〈τὸ〉 ἀνθρώπινον [τὸ] στέλεχος, καταδικασθὲν βιαίως εἰς τὸ νὰ μένῃ ἀμέτοχον πάσης παρηγόρου στοργῆς, παντὸς αἰσθήματος ὅπερ ὁ Θεὸς διὰ τῆς ἀθανάτου πνοῆς του ἐνεφύσησεν εἰς τὴν καρδίαν, γνωρίζεις πόσον ρέπει ὑπὲρ πᾶν ἄλλο πλάσμα εἰς τὴν ἀνάγκην ταύτην τοῦ βίου; Πᾶσαν σημαντικὴν κάκωσιν δύναται ἡ φύσις νὰ ὑπομείνῃ, τὴν πεῖναν, τὸ ψῦχος, τὴν ὀδύνην καὶ τὴν ἔνδειαν. Ἀλλ᾽ ἡ ἔνδεια τῆς καρδίας, ὤ, αὕτη μαραίνει τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχήν. Ἐπὶ τῆς γῆς δὲν δύναται νὰ ὑπάρξῃ τιμωρία σκληροτέρα τῆς ἀστοργίας καὶ τοῦ μονήρους βίου. Κἀγὼ προσεκολλήθην τότε εἰς τὴν ὕπαρξίν σου, τέκνον μου. Ἦσο τόσον μικρόν, τόσον τρυφερὸν καὶ συμπαθὲς πλάσμα, ὥστε δὲν ἠδυνάμην νὰ μὴ αἰσθανθῶ ἡδονὴν ἐκ τῆς πρὸς σὲ ἐπαφῆς. Οἴμοι! Καὶ τοῦτο παρῆλθεν ὡς ὄνειρον. Σήμερον δὲν ἔχω πλέον δύναμιν νὰ αἰσθανθῶ ὅ,τι ᾐσθανόμην τότε. Ἤδη ὁ κορμὸς ἐξηράνθη, αἱ ρίζαι ἐκόπησαν. Οὐδὲν δύναται νὰ μὲ συνδέσῃ πλέον πρὸς τὰ ἐγκόσμια αἰσθήματα. Ὅσα σοὶ εἶπον ἀρτίως, εἶναι ἀναμνήσεις. Ἐκπλήττομαι πῶς εἶχον τότε δύναμιν νὰ αἰσθάνωμαι τόσον βαθέως, ἐνῷ σήμερον οὐδ᾽ ἐξ ἐπιπολῆς μ᾽ ἐπιψαύουσι πλέον τοιαῦται αὐτόματοι ὁρμαί.

Εἶπον ὅτι μᾶς ἀπεχώρισαν. Ἀλλὰ πρὶν μᾶς ἀποχωρίσωσιν εἶχε συμβῆ τι ὅπερ μοὶ προυξένησε πολλὴν ἐντύπωσιν. Ἦτο ἡ τετάρτη ὥρα τῆς νυκτός. Εἶχες ἀποκοιμηθῆ. Διετέλεις ἤδη ἐν ἀναρρώσει. Ἐγὼ εἶχον κλείσει τὴν θύραν καὶ ἡτοιμαζόμην νὰ κατακλιθῶ πλησίον σου. Αἴφνης ἀκούω ὅτι ἔκρουον, ἔξωθεν τὴν θύραν σιγανῶς. Ἠπόρησα. Οἱ ἱππόται δὲν ἤρχοντο τὴν νύκτα εἰς τὸ νοσοκομεῖον, καὶ οὐδεὶς ἄλλος πλὴν αὐτῶν ἐπλησίαζεν εἰς τὰ τείχη, φρουρούμενα ἄλλως ἔξωθεν ὑπὸ στρατιωτῶν. Τίς ἦτο ὁ κρούων τὴν θύραν; Ἐπλησίασα ἀκροποδητὶ καὶ ἠκροάσθην. Δυνατὸν νὰ ἠπατώμην. Ὁ κτύπος ἦτο ἀσθενὴς καὶ ἄτολμος, καὶ ἤλεγχε τοὺς δισταγμοὺς τοῦ κρούοντος. Ἐν τούτοις μετά τινας στιγμὰς ἐπανελήφθη.

― Ποῖος εἶναι; ἔκραξα.

―Ἄνοιξε, ἀπήντησεν ἔξωθεν.

Ἐδίστασα. Κατ᾽ ἀρχὰς ἔκρινα συμφορώτερον νὰ μὴν ὑπακούσω. Εἶτα μεταμεληθεῖσα, ἐφρόντισα νὰ κλείσω τὰ δύο θυρόφυλλα τοῦ θαλάμου, ἐν ᾧ ἐκοιμᾶσο, κόρη μου, μὴ θέλουσα νὰ σὲ ἴδῃ ὅστις καὶ ἂν ἦτο, καὶ ἤνοιξα τὴν ἔξω θύραν τοῦ προθαλάμου. Εἰσῆλθεν ἄνθρωπός τις ἄγνωστος. Ἐξεπλάγην διὰ τὴν ὠχρότητα τῆς μορφῆς του. Ἐφόρει δὲ ἀλλόκοτα ἐνδύματα. Ἐν τούτοις δὲν ἐφοβήθην. ᾘσθανόμην ὅτι ἤμην ἐν τῷ οἴκῳ μου, καὶ ἡ ἀόρατος παρουσία τοῦ φύλακος Ἀγγέλου μ᾽ ἐπροστάτευε.

― Ποῖος εἶσαι; εἶπον πρὸς τὸν ἄγνωστον.

― Ξένος, ἀπήντησεν οὗτος.

― Τί θέλεις;

― Θέλω νὰ σ᾽ ἐρωτήσω κάτι.

― Καὶ πῶς εὑρέθης ἐδῶ;

Ὁ ἄγνωστος δὲν ἀπήντησε.

― Σ᾽ ἐρωτῶ πῶς εὑρέθης ἐδῶ, ἐπανέλαβον ὀργίλως. Καὶ διὰ ποίας θύρας εἰσῆλθες;

― Μὴ μὲ ἐρωτᾷς, ἀπήντησε θρασὺς ὁ ἄγνωστος, Δὲν ἦλθον διὰ νὰ μ᾽ ἐρωτήσῃς, ἦλθον διὰ νὰ σ᾽ ἐρωτήσω.

Ἐνόμισα ὅτι ἦτο παράφρων, καὶ δὲν ἐπέμεινα. Καὶ ὅμως εὐλόγως ἠδύνατο νὰ παραξενευθῇ τις, διότι αἱ θύραι τοῦ οἰκήματος ἦσαν κλεισταί, ἡ δὲ κυρία πύλη ἐφυλάττετο, ὡς σοὶ εἶπον ἤδη.

― Τί θέλεις νὰ μ᾽ ἐρωτήσῃς; εἶπον.

― Σοῦ ἔφεραν ἐδῶ μίαν μικρὰν κόρην; εἶπεν ὁ ἄγνωστος.

Ἐδίστασα πάλιν. Ἠγνόουν ἂν ἔπραττον καλύτερον νὰ εἴπω τὴν ἀλήθειαν ἢ νὰ ψευσθῶ μᾶλλον. Τέλος ἀπεφάσισα τὸ δεύτερον.

― Δὲν εἶδα καμμίαν μικρὰν κόρην, ἀπήντησα.

Ὁ ἄγνωστος ἔδειξε διὰ τοῦ βλέμματος ὅτι δὲν μ᾽ ἐπίστευε.

― Καὶ ποῦ εἶναι τώρα αὐτή; εἶπε· ποῦ τὴν ἔχεις;

― Ποίαν;

― Ἡ μικρὰ κόρη, ὁποὺ σοῦ ἔφεραν.

Ἐξεπλάγην διὰ τὴν ἐπιμονὴν τοῦ ἀνθρώπου. Ἐνῶ ἐγὼ τῷ ἔλεγον ὅτι δὲν μοὶ ἔφεραν καμμίαν μικρὰν κόρην, αὐτὸς πάλιν ἐξηκολούθει νὰ μ᾽ ἐρωτᾷ ποῦ τὴν εἶχα θέσει.

― Σοῦ λέγω δὲν ἔχω καμμίαν μικράν, ἐπανέλαβον ἐντόνως.

― Ζῇ αὐτὴ ἢ ἀπέθανεν; εἶπεν ὁ ἄγνωστος.

― Δὲν ἠξεύρω.

― Εἶναι ἀσθενής, καθὼς ἔμαθα;

― Τί μοῦ λέγεις ἐκεῖ;

― Καὶ τί κάμνει τώρα; Κοιμᾶται;

― Δὲν εἶδα καμμίαν μικράν, σοὶ λέγω.

Ἢ ὤφειλον νὰ τὸν ἐκλάβω ὡς παράφρονα, ἢ ἔμελλον ἐγὼ νὰ παραφρονήσω. Τόσον ἀλλόκοτος μοὶ ἐφαίνετο ἡ ἰσχυρογνωμοσύνη του.

― Μήπως εἶν᾽ ἐκεῖ; ἠρώτησε, δείξας μοι τὰ θυρόφυλλα τοῦ κοιτῶνός σου, δι᾽ ὧν ἐφαίνετο φῶς.

― Μὴν ὀνειρεύεσαι; Δὲν εἶναι κανείς, σοῦ εἶπα.

Ἐκ τῆς ἀλλοκότου θρασύτητος τοῦ ἀγνώστου εἶχον ἐξαφθῆ εἰς τὸ ἔπακρον. Ὁ ἄνθρωπος οὗτος ὑπῆρξεν ὁ μόνος ὅστις μοὶ ἀπέδειξεν ὅτι τὸ ψεῦδος στομοῦται ἐνίοτε καὶ καθίσταται ἀνίσχυρον ὅπλον. Μέχρι τοῦ καιροῦ ἐκείνου εἶχον καλυτέραν ἰδέαν περὶ τῆς χρηστότητος τοῦ μέσου τούτου.

―Ἐκεῖ εἶναι; ἐπανέλαβεν ὁ ἄγνωστος.

Καὶ τοῦτο λέγων, ὥρμησε διὰ ν᾽ ἀνοίξῃ τὴν θύραν, ἣν μοὶ ἐδείκνυε, τὴν θύραν τοῦ θαλάμου, ἐν ᾧ εὑρίσκεσο, κόρη μου. ᾘσθάνθην τὴν κεφαλήν μου ἰλιγγιῶσαν ἐκ τῆς ἀπιστεύτου αὐθαδείας τοῦ ξένου. Ὥρμησα κατόπιν αὐτοῦ, καὶ τὸν συνέλαβον ἀπὸ τῆς χειρῖδος.

― Ποῦ πᾷς; ἀνέκραξα. Πίσω! Μὴν ἐτρελάθης, χριστιανέ!

― Κοιμᾶται ἢ ἔξυπνη εἶναι; μοὶ ἀπήντησεν ἀπαθῶς.

― Ποῦ εἶσαι ἐδῶ; Ἐδῶ εἶναι μέρος ἱερόν, εἶναι ἄσυλον!

― Μὴν κάμνῃς θόρυβον, μὴ τὴν ἐξυπνίσῃς, μοὶ εἶπεν ἡσύχως.

Δὲν ἠδυνήθην νὰ τὸν ἐμποδίσω καὶ ἤνοιξεν ἤδη τὴν θύραν.

―Ἰδοὺ αὐτή, κοιμᾶται, εἶπε.

― Δὲν εἶναι αὐτὴ ποὺ ζητεῖς, εἶπον ἐγὼ ἀπηλπισμένη.

― Μὴ τὴν ἐξυπνίσῃς, εἶπεν αὖθις ὁ ξένος.

Καὶ πατῶν ἐπ᾽ ἄκρων τῶν ποδῶν ἐπλησίασεν εἰς τὴν κλίνην σου.

― Δυστυχὴς κόρη, ἐψιθύρισεν, ὡς εἶδε τὸ πρόσωπόν σου.

Ἐκοιμᾶσο ὕπνον ἥσυχον καὶ ἡ ἀναπνοή σου δὲν ἠκούετο. Ὡμοίαζες μὲ ἀρνίον ἀναπαυόμενον, μικρά μου κόρη. Ὁ ξένος σ᾽ ἐθεώρησεν ἐπὶ πολλὴν ὥραν. Ἐγὼ διετέλουν ἐν ἀμηχανίᾳ καὶ δὲν ἤξευρον πλέον τί νὰ πράξω. Εἶχον μετανοήσει πικρῶς, διότι ἤνοιξα τὴν θύραν τοῦ προθαλάμου εἰς τὸν ξένον. Τώρα δὲ μοὶ ἐπῆλθεν ἐπὶ μίαν στιγμὴν ἡ ἰδέα νὰ καλέσω εἰς βοήθειαν καὶ νὰ ἐκδιώξω διὰ τῆς βίας τὸν ἄνθρωπον τοῦτον. Ὁμολογῶ ὅτι ἡ ἔμπνευσις αὕτη ἦτο τοῦ πείσματος, ὅπερ μ᾽ ἐκυρίευσεν, ἡττηθεῖσαν ὑπὸ τοῦ ξένου, διότι ἄλλως δὲν ἐφαίνετο οὗτος ἔχων κακοὺς σκοπούς. Ἐν τούτοις δὲν ἐνέδωκα εἰς τὴν ὁρμὴν ταύτην τοῦ πάθους, καὶ ὑπέμεινα.

― Εἶναι πολλαὶ ἡμέραι, ἀφότου εἶναι εἰς τὰς χεῖράς σου αὐτὴ ἡ μικρά; μὲ ἠρώτησεν ὁ ἄγνωστος.

Τότε εὑρέθην εἰς νέαν ἀδημονίαν. Δὲν ἤξευρον ἂν ἔπρεπε νὰ μεταβάλω τακτικὴν καὶ ν᾽ ἀπαντήσω μετ᾽ εὐθύτητος ἢ νὰ ἐξακολουθήσω τὴν πολεμικὴν τέχνην τοῦ ψεύδους μετερχομένη καὶ νῦν ὅτε αὕτη κατέστη ἤδη ὅλως περιττὴ καὶ ἀνωφελής. Ἐπροτίμησα νὰ μὴ ἀπαντήσω τὸ παράπαν εἰς τὴν ἐρώτησιν τοῦ ἀγνώστου, καὶ τοῦτο εὗρον κάλλιστον μέσον πρὸς ἐκδίκησιν. Ἀλλ᾽ ἐκεῖνος ἐν ἀνάγκῃ ἤξευρε ν᾽ ἀπαντᾷ καὶ μόνος εἰς τὰς ἰδίας αὑτοῦ ἐρωτήσεις καὶ τοῦτο πάλιν ἦτο ἄλλη τέχνη, ἧς οὐδὲ τὴν ὕπαρξιν τέως ὑπώπτευον. Ἰδὼν λοιπὸν ὅτι δὲν ἀπήντων εἶπε.

― Πολλαὶ ἡμέραι εἶναι, διότι αὐτὴ ἡ μικρὰ φαίνεται νὰ ἦτον βαριὰ ἄρρωστη, καὶ τώρα εἶναι εἰς ἀνάρρωσιν.

Ἐγὼ οὐδὲν εἶπον. Ἀλλ᾽ ὁ ξένος μοὶ ἀπηύθυνε καὶ δευτέραν ἐρώτησιν.

―Ἐκεῖνοι ποὺ σοῦ παρέδωκαν αὐτὴν τὴν μικράν, ποίας συστάσεις σοῦ ἔκαμαν; Ποίας παραγγελίας σοὶ ἄφησαν περὶ αὐτῆς;

Δὲν ἀπήντησα. Ἀλλ᾽ ὁ ξένος ἐπανέλαβε μετ᾽ ὀλίγον.

― Σπουδαίας συστάσεις σοὶ ἔκαμαν περὶ αὐτῆς, διότι ἐκεῖνοι ἔχουν σκοπούς. Σὺ ὅμως δὲν τοὺς ἠξεύρεις.

Ἐκ τῆς τελευταίας φράσεως ἐκινήθη ἄκρως ἡ περιέργειά μου. Ἡ φράσις αὕτη ἔνυξε πάσας τὰς ἀπορίας μου, ἀνεκάλεσε πάσας τὰς ὑπονοίας, ἃς εἶχον συλλάβει ἀπὸ πολλῶν ἡμερῶν. Παραχρῆμα ἡ ἔκφρασις τοῦ προσώπου μου μετεβλήθη, καὶ λαβοῦσα σκίμποδα ἔθηκα αὐτὸν παρὰ τὸν τοῖχον καὶ παρεκάλεσα τὸν ξένον νὰ καθίσῃ. Ἐκεῖνος ὑπήκουσε.

― Λοιπὸν ἔχουν σκοπούς; εἶπον χωρὶς νὰ κρατηθῶ, ἔχουν σκοπούς, εἶπες; Καὶ τί σκοποὺς ἔχουν δι᾽ αὐτὴν τὴν μικράν, παρακαλῶ;

Ὁ ἄγνωστος ἐμειδίασε.

― Μήπως ξεύρω κ᾽ ἐγώ; εἶπε.

― Δὲν ἠξεύρεις λοιπόν; Καὶ ὅμως φαίνεσαι ἐν γνώσει τῶν πραγμάτων.

Τότε ἐφάνη ὅτι ἔκαμεν ἀπόφασίν τινα. Ἡ μορφή του ἔδειξε συγκίνησιν. Ἐστέναξε καὶ μοὶ εἶπε.

― Δύναμαι νὰ εὕρω συνδρομὴν ἐκ μέρους σου, ὦ γύναι;

―Ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς μου ὑπόσχομαι νὰ σὲ συνδράμω, ἀπήντησα ἐγώ. Ἀρκεῖ νὰ εἶναι νόμιμος ὁ σκοπός σου.

―Ἀλλοίμονον, εἶπεν ὁ ἄγνωστος, καὶ μήπως εἶναι εὔκολον νὰ κρίνῃ τις τί εἶναι νόμιμον καὶ τί δὲν εἶναι εἰς τὰς ἡμέρας μας; Τὸ μόνον ὑπὲρ οὗ ἐγγυῶμαι εἶναι ὅτι ἡ ὑπόθεσις αὕτη δὲν εἶναι ἰδιοτελής, δὲν εἶναι, ἐπανέλαβεν ἐνθέρμως.

― Κ᾽ ἐγὼ ᾐσθάνθην συμπάθειαν διὰ τὴν μικρὰν αὐτήν, εἶπον. Ἀλλὰ σοὶ ὁμολογῶ ὅτι ἡ περιέργειά μου εἶναι μεγαλυτέρα καὶ τῆς συμπαθείας μου.

― Γυναῖκες! γυναῖκες! εἶπεν ἐκεῖνος· τῷ ὄντι διὰ τὰ μικρὰ πράγματα φροντίζετε πάντοτε μέχρι πάθους.

Ἐγὼ δὲν ἀπήντησα. Ὁ ξένος μοὶ εἶπε μετὰ μικρὰν παῦσιν.

― Μοὶ ὁρκίζεσαι ὅτι δὲν θὰ ἐξέλθῃ ἐξ ἀκριτομυθίας λόγος ἐκ τοῦ στόματός σου, ἂν σοὶ εἴπω τι;

― Σοὶ ὁρκίζομαι, ἀπήντησα προθύμως, τείνουσα τὴν χεῖρα.

―Ἄκουσε λοιπόν. Ἄμποτε ὅσα μέλλω νὰ σοὶ εἴπω νὰ ἀποβῶσι πρὸς εὐτυχίαν τῆς μικρᾶς ταύτης κόρης.

―Ἄμποτε, ἐπανέλαβον.

Ὁ ξένος διετέθη κάλλιον ἐπὶ τοῦ ἑδωλίου, ἐφ᾽ οὗ ἐκάθητο. Ἐγὼ δὲ προσήγγισα τὸ ἐμὸν ὅπως ἐγγύτερον ἀκούω, καὶ ἤρχισε νὰ μοὶ λέγῃ ταῦτα.

Ἡ Ἀϊμά, ὡς νὰ ἔπραττε καθ᾽ ὑπαγόρευσιν τῆς Σιξτίνης, ἔκαμε τὰ αὐτά. Ἦλθεν ἐγγύτερον πρὸς αὐτὴν καὶ ἤκουε μετ᾽ ἐντεταμένης προσοχῆς.

― Διὰ τὸν αὐτὸν λόγον, μοὶ εἶπεν ὁ ξένος (ἤρχισεν ἡ Σιξτίνα), δι᾽ ὃν ἐγὼ ἤθελον νὰ σώσω ἢ καὶ νὰ ἀπολέσω τὴν κόρην ταύτην, διὰ τὸν αὐτὸν οἱ ἱππόται (τὴν λέξιν ταύτην ἀπήγγειλε μετ᾽ ἀλλοκότου πικρίας) ἠθέλησαν νὰ τὴν ἀποκτήσωσι. Ἡ παιδίσκη αὕτη δὲν δύναμαι νὰ σοὶ εἴπω πόθεν κατάγεται, οὐδὲ πῶς ἦλθεν εἰς τὴν θέσιν, ἐν ᾗ εὑρίσκεται σήμερον. Τόσον μόνον μάθε, ὅτι εὐθὺς ὡς ἐγεννήθη, ἔδωκαν περὶ αὐτῆς χρησμὸν οἱ θεοί…

Ἐνταῦθα τοῦ λόγου εἶχε φθάσει ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα καὶ αἴφνης ἠκούσθη ἔξωθεν τῆς θύρας τοῦ ὑπερῴου φωνὴ καλοῦσα αὐτὴν ὀνομαστί.

― Σιξτίνα! Σιξτίνα!

Ἡ μοναχὴ διέκοψεν ἀποτόμως τὴν σειρὰν τῆς διηγήσεώς της καὶ ἠγέρθη.

― Ποῖος νὰ εἶναι; εἶπεν ἔμφοβος.

Ἡ νέα κόρη ἐπτοήθη καὶ αὐτή, καὶ συνεστάλη ἄκουσα παρὰ τὴν γωνίαν της. Αἱ ὧραι εἶχον παρέλθει, ἦτο ἤδη μεσονύκτιον. Ἡ φωνὴ ἐκείνη ἐξεκάλεσεν ἀποτόμως τὰς δύο γυναῖκας ἐκ τοῦ φανταστοῦ κόσμου, ἐν ᾧ ἔπλεον, καὶ ἐπανήγαγεν αὐτὰς εἰς τὸν πραγματικὸν κόσμον.

― Σιξτίνα! ἐπανέλαβεν ἡ φωνή.

―Ὢ Θεέ μου! εἶναι ἡ ἡγουμένη, εἶπεν ἡ Σιξτίνα, ἀναγνωρίσασα τὴν φωνὴν ἐκείνην. Τί νὰ μὲ θέλῃ;

―Ἀνοίξατε τὴν θύραν, ἐπανέλαβεν ἡ φωνή.

Ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα οὐδ᾽ ἐφαντάσθη νὰ παραβῇ τὴν διαταγὴν ταύτην. Κατ᾽ ἀρχὰς ἐσκέφθη νὰ κρυβῇ ὑπὸ τὴν κλίνην τῆς Ἀϊμᾶς, ἀλλ᾽ εἶτα ἐνόησεν ὅτι τοῦτο θὰ ἦτο ἀνωφελές, διότι ἀφοῦ ἡ ἡγουμένη εἶχεν ὑποψίας, εὐκόλως ἔμελλε νὰ τὴν ἀνακαλύψῃ, καὶ τοῦτο θὰ ἦτο τὸ χείριστον. Ὅθεν ἔσπευσεν ἀνδρείως εἰς τὴν θύραν καὶ ἤνοιξεν.

Εἰσῆλθεν ἡ ἡγουμένη. Ἦτο γυνὴ πεντηκοντοῦτις, ὑψηλή, λευκὴ καὶ κάτωχρος. Εἶχεν ἦθος σοβαρὸν καὶ ψυχρότατον, ἡ παρουσία της μόνη προυξένει παγετὸν ἐν καιρῷ φθινοπώρου.

― Τί θέλεις ἐδῶ; εἶπε πρὸς τὴν Σιξτίναν εὐθὺς ὡς εἰσῆλθε.

―Ἦλθα νὰ ὑπηρετήσω τὴν ξένην, ἀπήντησε τρέμουσα ἡ μοναχή.

― Τέτοια ὥρα; Μεσάνυκτα;

― Εἶναι μεσάνυκτα; εἶπεν αὐτομάτως ἡ Σιξτίνα, ἀγνοοῦσα πράγματι ποία ὥρα ἦτο.

― Λοιπὸν τέτοια ὥρα κάμνεις τὰς ἐπισκέψεις σου; ἐπανέλαβεν ἀγερώχως ἡ ἡγουμένη.

―Ἦλθα ἐνωρίς, εἶπεν ἀναλαβοῦσα ἐν τῷ μεταξὺ ἡ Σιξτίνα, καὶ ἐπειδὴ τὴν ἐλυπήθην, ἔμεινα νὰ τῆς κάμω συντροφιάν. Δὲν ἤξευρα ὅμως ἂν εἶχε περάσει τόσον ἡ ὥρα.

―Ἄλλοτε νὰ προσέχῃς εἰς τὰς ὥρας, ἀδελφὴ Σιξτίνα, εἶπε ξηρῶς ἡ ἡγουμένη. Αἱ ὧραι τοῦ βίου περνοῦν τόσον γρήγορα ὅσον καὶ αἱ ὧραι τοῦ ἡμερονυκτίου, καὶ μία μοναχὴ ἥτις δὲν τὰς μετρεῖ, θὰ εἰπῇ ὅτι εἶναι ἀμελὴς εἰς τὰ χρέη της.

Ἡ Σιξτίνα ὑπεκλίθη καὶ ἀνάψασα τὸ δέλετρον ἡτοιμάσθη ν᾽ ἀποχωρήσῃ. Ἡ ἡγουμένη τῇ ἔδωκε τὸ κλειδίον τοῦ ναοῦ εἰποῦσα αὐτῇ.

― Πάρε τὸ κλειδί, καὶ ὕπαγε ν᾽ ἀνοίξῃς. Εἶναι ἡ ὥρα τοῦ ὄρθρου. Θὰ περάσῃς ἀπὸ τὸ κελλὶ τῆς ἀδελφῆς Φεβρωνίας. Ἐξύπνισέ την διὰ νὰ σημάνῃ τοὺς κώδωνας.

Ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα ἐξῆλθε σιωπηλή. Μείνασα ἡ ἡγουμένη μετὰ τῆς Ἀϊμᾶς τῇ εἶπε.

― Τί σοῦ ἔλεγε, κόρη μου, ἡ Σιξτίνα;

― Τίποτε, ἀπήντησεν ἀδημονοῦσα ἡ Ἀϊμά.

― Πῶς τίποτε. Ἐνῷ ὡμιλούσατε τόσες ὧρες μαζί.

―Ἐλέγαμεν τὸ ἕνα τὸ ἄλλο, εἶπεν ἡ Ἀϊμά, διὰ νὰ περάσῃ ἡ ὥρα.

― Εἶσαι φιλαλήθης; εἶπεν ἀποτόμως ἡ ἡγουμένη.

Ἡ Ἀϊμὰ κατένευσε.

― Λοιπὸν εἶναι ἀδύνατον νὰ μὲ ἀπατήσῃς. Δὲν ἠμποροῦσεν ἡ Σιξτίνα νὰ παραβῇ ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχε τοὺς κανόνας, καὶ νὰ μείνῃ τόσας ὥρας μαζί σου. Ἡ ἐντολή της ἦτο νὰ σοῦ φέρῃ τὴν τροφήν σου καὶ νὰ φύγῃ. Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἀπήντησε.

― Διὰ νὰ μείνῃ λοιπὸν τέσσαρας ὥρας κατὰ συνέχειαν μετὰ σοῦ, παρέβη τὰ χρέη της, καὶ διὰ νὰ τὰ παραβῇ, θὰ εἰπῇ ὅτι εἶχε λόγους. Τοὺς λόγους λοιπὸν τούτους ἐπιθυμῶ κ᾽ ἐγὼ νὰ μάθω.

Ἡ Ἀϊμὰ παρετήρει ἔκπληκτος.

―Ἠξεύρεις ἓν πρᾶγμα; ἐπανέλαβεν ἡ ἡγουμένη. Καὶ σὺ ὑπόκεισαι σήμερον εἰς τοὺς κανόνας τοῦ μοναστηρίου, καθὼς ἐκείνη. Ἐνόσῳ μένεις ἐδῶ, κανεὶς νόμος οὔτε θεῖος οὔτε ἀνθρώπινος δὲν δύναται νὰ σὲ ἐξαιρέσῃ ἐκ τῆς ἐδικῆς μου ἐξουσίας. Δύναμαι νὰ σὲ τιμωρήσω, ἂν θέλω. Θὰ ὑπακούσῃς ὡς καλὴ κόρη, νὰ μοὶ εἴπῃς αὐτὸ ὁποὺ σ᾽ ἐρωτῶ;

Ἡ ἀτυχὴς Ἀϊμὰ περιῆλθεν εἰς ἀμηχανίαν καὶ ἠγνόει τί ὤφειλε νὰ πράξῃ. Αἱ τοσαῦται ἀντιφατικαὶ ἀπαιτήσεις ἐπροξένουν αὐτῇ ἴλιγγον. Ἔνθεν μὲν ἡ Βεάτη διὰ τῆς ὀπῆς τοῦ κλείθρου εἶχε παραγγείλει αὐτῇ ἀφ᾽ ἑσπέρας νὰ φυλαχθῇ ἀπὸ τῆς Σιξτίνης καὶ νὰ μὴ ἐμπιστευθῇ τι εἰς αὐτήν. Εἶτα δὲ ἦλθεν ἡ Σιξτίνα, ἧς αἱ προτάσεις καὶ αἱ ἀναμνήσεις ἦσαν λίαν δελεαστικαί, ὥστε ὑπεράνθρωπον κατόρθωμα θὰ ἦτο διὰ τὴν ἄπειρον νέαν νὰ ἐνθυμηθῇ τὰς συστάσεις ἐκείνας καὶ νὰ μὴ ἐνδώσῃ εἰς τὰς ὑπὸ τῆς Σιξτίνης διδομένας αὐτῇ νύξεις. Τέλος ἤρχετο ἡ μήτηρ Πία, ἡ ἡγουμένη, ἥτις ἐζήτει νὰ ματαιώσῃ πᾶσαν ἐντύπωσιν ἐκ τῆς δευτέρας προερχομένην καὶ ν᾽ ἀνατρέψῃ πάντα ὑπολογισμὸν τῆς πτωχῆς κόρης.

Ἡ μήτηρ Πία ἓν μόνον εἶχεν ἐλάττωμα, ὅτι εἶχε τελείαν τὴν ἐξωτερικὴν ἐπίφανσιν τῆς ἀρετῆς. Ἂν ἔμενον χάσματα εἰς τὸν ὁμοιόμορφον κίτρινον χιτῶνα, ὃν ἐφόρει ἀπὸ τῆς κορυφῆς μέχρι τῶν ὀνύχων, θὰ ἦτο ἀστειότατον θέαμα. Δὲν ἐννοοῦμεν δὲ νὰ ὑπῆρχον τὰ χάσματα ταῦτα φύσει, ἀλλὰ θέσει, ἐπὶ τῆς ἐσθῆτος τῆς μητρὸς Πίας. Τὴν μὲν γλαφυρότητα τῶν μελῶν τοῦ γυναικείου σώματος ἀπηθανάτισεν ἤδη ἡ πλαστικὴ καὶ ἐξυμνεῖ καθ᾽ ἡμέραν ἡ ποίησις, ἂν ἐπιδημῇ εἰσέτι αὕτη καὶ δὲν ἀπῆλθεν εἰς ἀπροσίτους καὶ αἰθερίους χώρας, ἡ δὲ δύστηνος λογογραφία μόλις τολμᾷ νὰ ἕρπῃ περὶ τὰ κράσπεδα τῆς ποδήρους ἐσθῆτος. Δυστυχῶς ὁ κίτρινος χιτὼν ἦτο ἀκέραιος, συνεχὴς καὶ ἄνευ πτυχῶν σχεδόν, ὥστε οὐδὲν ἠδύνατό τις νὰ διΐδη ἐκ τοῦ παραδόξου τούτου φαινομένου. Ἔβλεπε μόνον ἓν ὅλον μονότονον καὶ ἀπερίγραπτον, τὰ δὲ μέρη διέφευγον καὶ τὸ προσεκτικώτατον ἐταστικὸν βλέμμα. Ἡ μήτηρ Πία ὡμοίαζεν οὐχὶ ἀπροσφυῶς μὲ ἄγριόν τι ἄνθος, οὗ τὸ ὄνομα ἐκφεύγει τὴν μνήμην ἡμῶν, ἄνθος λευκόν, ἄοσμον καὶ ἄμορφον. Τὸ ὅλον τοῦ σώματός της εἶχε σχῆμα κώδωνος. Δὲν εἶχε λαιμόν, δὲν εἶχεν ὀσφύν, δὲν εἶχε πύελον. Τὰ κάτω μόνον τοῦ σώματός της ἦσαν πλατύτερα τῶν ἄνω, ἀλλ᾽ ἀγνοεῖται ἂν τοῦτο ἦτο τοῦ σώματος ἢ τοῦ ἐνδύματος ἴδιον. Διὰ νὰ τὴν περιλάβῃ τις μὲ τὸ βλέμμα, ἠναγκάζετο νὰ χαράξῃ εἰς τὸ κενὸν καμπύλα γεωμετρικὰ σχήματα, καὶ πάλιν θὰ εὑρίσκετο εἰς ἀμηχανίαν ἂν ἀκριβῶς ἐπετύγχανε τῆς ἀντιλήψεως.

Ἡ μήτηρ Πία εἶχεν ἐνδυθῇ τὸ μοναχικὸν σχῆμα κατ᾽ ἐκλογὴν καὶ ᾐσθάνετο ἐν ἑαυτῇ τὴν πρὸς τοῦτο κλῆσιν. Κατώρθωσε δὲ νὰ γίνῃ ἡγουμένη ἀπὸ πολλῶν ἐτῶν. Ἠδύνατο οὐχὶ ἀφυῶς νὰ γίνῃ καὶ προμνήστρια, ἂν αἱ περιστάσεις ἐτύγχανον εὐνοϊκαί, ἀλλ᾽ εἰς τὰ πρῶτα βήματα εἶχε ναυαγήσει. Ἐμίσει φοβερῶς τοὺς ἄνδρας, καὶ δὲν ἠδύνατο νὰ ὑποφέρῃ τὴν παρουσία μύστακος. Μόλις ἠνείχετο τὰς ἀγενείους γνάθους, ἀλλ᾽ ὑπὸ τὸν ὅρον τοῦ νὰ μὴ εἶναι αὗται λίαν εὐτραφεῖς. Ἀπὸ δέκα ἐτῶν καὶ ἐπέκεινα μόνον κατ᾽ ὄναρ ἔβλεπε μύστακας στριμμένους, καθ᾽ ὕπαρ δὲ οὐδὲν ἄλλο ἢ τοὺς βαθυπώγωνας ἁγίους τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, τοὺς ἐζωγραφημένους ἐπὶ τῶν τοίχων ἔνδον τῶν ναῶν. Τῇ εἶχε δ᾽ ἐπέλθει πρὸς στιγμὴν ἡ ἰδέα νὰ καλέσῃ κουρέα, ὅπως καλλωπίσῃ τοὺς ἀγριωποὺς τούτους μοναχοὺς τοὺς ἐγκεκολαμμένους ἐπὶ τῶν λίθων καὶ ἐπὶ τῆς κονίας, ἀλλ᾽ ὕστερον μετεμελήθη ἰδοῦσα τὸ δύσκολον τῆς ἐκτελέσεως τοῦ ἀλλοκότου τούτου σχεδίου. Ἦτο δὲ ἡ πρώτη φορὰ καθ᾽ ἣν παρῃτήθη, διότι συνήθως ἐπέμενε μέχρι τέλους εἰς τὰς ἰδέας της, καὶ ἡ ἰσχυρογνωμοσύνη ἦτο ἡ κυριωτάτη αὐτῆς ἀρετή. Τὸ δεσποτικὸν δὲ τοῦ χαρακτῆρος αὐτῆς ἐξεφαίνετο τοσοῦτον προχείρως ἐπὶ τοῦ προσώπου της, ὥστε ἐκ πρώτης ὄψεως ἐνέπνεε δυσάρεστον αἴσθημα ἡ παρουσία αὐτῆς.

Ἡ Ἀϊμὰ ᾐσθάνετο ὡς κρίκον τινὰ πιέζοντα τὰ στήθη της ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ τῆς γυναικὸς ταύτης. Ἦτο δὲ ἡ δευτέρα φορὰ καθ᾽ ἣν τὴν ἔβλεπε. Κατ᾽ ἀρχὰς ἡ νέα ὑπετάχθη καὶ ἦτο ἕτοιμος νὰ ἐνδώσῃ εἰς πᾶσαν ἀπαίτησιν, ἀλλ᾽ εἶτα δι᾽ ἀντιδράσεως ἐξηγέρθη ἐν αὐτῇ τὸ αἴσθημα τῆς ἀμύνης, καὶ ἀνέλαβεν ἰσχὺν οἵαν δὲν εἶχε συνήθως.

Ἡ ἡγουμένη ἐπέμενε, ὡς εἴπομεν, νὰ μάθῃ ποῖον ἦτο τὸ θέμα τῆς συνομιλίας της μὲ τὴν Σιξτίναν. Ἀλλὰ χωρὶς νὰ προσδοκᾷ τοῦτο, εὗρε τὴν νέαν ἀναλαβοῦσαν ἀρρενωπόν τι ἐνώπιον αὐτῆς. Εἰς τὴν ἀπαίτησιν τῆς μοναχῆς ἀντιπροέβαλεν ἡ Ἀϊμὰ ἄλλην ἀπαίτησιν.

― Θὰ μοὶ εἴπῃς λοιπόν, κόρη μου; ἐπανέλαβε μειλιχίως ἡ ἡγουμένη.

― Θὰ μοὶ εἴπητε, μῆτέρ μου, ἀπήντησεν αἴφνης ἡ Ἀϊμά, διατί μὲ κρατεῖτε κλεισμένην εἰς τὸ κελλίον τοῦτο;

Ἡ ἡγουμένη, ἂν καὶ ὤφειλε νὰ περιμένῃ τοιαύτην ἐρώτησιν, οὐχ ἧττον ἐθορυβήθη. Ἀλλ᾽ ἡ ἀμηχανία της στιγμὰς μόνον ὀλίγας διήρκεσεν. Εἶτα ἀναλαβοῦσα εἶπε.

―Ἀλλὰ δὲν ἠξεύρεις λοιπόν, κόρη μου; Δὲν ἠξεύρεις διατί σ᾽ ἐφέραμεν ἐδῶ;

― Πῶς νὰ τὸ ἠξεύρω; εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Εἶναι ἡ γνώμη τοῦ κραταιοτάτου αὐθέντου μας, τοῦ Δεσπότου τοῦ Μωρέως ὡς καὶ τῶν εὐγενεστάτων ἱπποτῶν, εἶπε μετ᾽ ἀξιωματικοῦ ἤθους ἡ ἡγουμένη, ὡς νὰ ἀνεγίνωσκε διάταγμά τι, νὰ μὴν εἶναι κανεὶς ἀβάπτιστος εἰς ὅλην τὴν Πελοπόννησον. Διὰ τοὺς ἄνδρας ὡρίσθησαν οἱ ἐνοριακοὶ ναοί, διὰ τὰς γυναῖκας τὰ γυναικεῖα μοναστήρια, ὡς τόπος ὅπου θὰ τελεσθῇ τὸ ἱερὸν μυστήριον τοῦ Βαπτίσματος. Καὶ διὰ τοῦτο σ᾽ ἔφεραν ἐδῶ, διὰ νὰ κατηχηθῇς καὶ νὰ βαπτισθῇς, κόρη μου. Βλέπεις ὅτι φροντίζουν διὰ τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς σου, πλειότερον παρὰ σὲ τὴν ἰδίαν.

― Καὶ θὰ μείνω πολὺν καιρὸν ἐδῶ; ἠρώτησεν ἡ Ἀϊμά.

―Ὅσον καιρὸν διαρκέσῃ ἡ κατήχησις. Τοῦτο ἐξαρτᾶται ἀπὸ σὲ τὴν ἰδίαν. Εἰ μὲν φανῇς πρόθυμος καὶ γῆ ἀγαθὴ νὰ δεχθῇς τὸν λόγο τῆς ἀληθείας, ταχέως θὰ ἐξέλθῃς ἀπ᾽ ἐδῶ. Εἰ δὲ καὶ φανῇς σκληροτράχηλος, καθὼς οἱ Ἑβραῖοι εἰς τὴν ἔρημον, τότε ἡ κατήχησίς σου θὰ διαρκέσῃ πολὺν καιρὸν καὶ ἡ ἐδῶ διαμονή σου ἄλλον τόσον.

―Ἀλλὰ δὲν μοὶ εἶπες τὴν ἀλήθειαν, μῆτέρ μου, ἀπήντησεν ἡ Ἀϊμά.

Ἡ ἡγουμένη ἔκαμε τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ.

― Πῶς τὸ λέγεις αὐτό; εἶπε.

―Ἐμὲ δὲν μὲ ἠρώτησε κανεὶς ἂν εἶμαι ἢ δὲν εἶμαι βαπτισμένη, καὶ κανεὶς δὲν ἠξεύρει ὅτι εἶμαι ἀβάπτιστη.

― Καὶ ὅμως ὅλοι σ᾽ ἔχουν δι᾽ ἀβάπτιστην.

―Ἀπατῶνται, εἶπεν ἐν πεποιθήσει ἡ Ἀϊμά.

― Τότε θὰ ἔχῃς πιστοποιητικὸν τῆς βαπτίσεώς σου. Ἂν εἶν᾽ ἔτσι, δεῖξέ το, καὶ ἀπαλλάττεσαι.

― Δὲν ἠξεύρω ἐγὼ πιστοποιητικόν, εἶπεν ἡ Ἀϊμά. Ἀλλ᾽ εἶμαι βαπτισμένη.

― Πῶς θὰ μᾶς πείσῃς;

―Ἠμπορῶ νὰ πείσω τοὺς ὁμοθρήσκους μου, ὄχι σᾶς, εἶπε τολμηρῶς ἡ Ἀϊμά.

― Πῶς εἶπες; ἐψιθύρισεν ἡ ἡγουμένη, ἐκπλαγεῖσα, πόθεν ἐγίνωσκεν ἡ νέα νὰ κάμνῃ τοιαύτην διάκρισιν.

― Δὲν ἀνήκομεν εἰς τὴν ἰδίαν θρησκείαν, ἐπανέλαβεν ἡ Ἀϊμά. Καὶ σᾶς λέγω κ᾽ ἐγώ, ὅτι δὲν ἠξεύρω ἂν εἶσθε βαπτισμένοι ἢ ἀβάπτιστοι.

― Σιώπα, αὐθάδης! ἔκραξεν ἀγανακτοῦσα ἡ ἡγουμένη.

― Μὴ σᾶς κακοφαίνεται διόλου. Καθένας ἔχει τὴν θρησκείαν του.

Ἡ ἡγουμένη ἔδακνε τὰ χείλη, καὶ δὲν εἶχε πλέον τί νὰ εἴπῃ.

―Ὥστε βλέπετε, ἐπανέλαβεν ἡ Ἀϊμά, ὅτι δὲν μ᾽ ἔφεραν ἐδῶ διὰ νὰ βαπτισθῶ, καθὼς σᾶς ἔλεγα.

Ἡ ἡγουμένη δὲν ἀπήντησε.

― Διότι κανεὶς δὲν βαπτίζεται δύο φοράς, ἐκτὸς ἐκείνων ὁποὺ ἀλλάζουν τὴν θρησκείαν των. Καὶ ἐπειδὴ ἡ ἐδική μου εἶναι ἡ καλυτέρα, δὲν θέλω νὰ τὴν ἀλλάξω. Ἐὰν θέλουν νὰ μὲ βιάσουν νὰ ἀλλαξοπιστήσω, ἂς ἠξεύρουν ὅτι αὐτὴ ἡ χάρις δὲν τοὺς γίνεται, καὶ ἠμποροῦν νὰ μὲ ἀφήσουν ἐλευθέραν νὰ φύγω ἀπ᾽ ἐδῶ. Ἂν πάλιν μ᾽ ἔφεραν δι᾽ ἄλλον σκοπόν, ἂς μοὶ τὸ εἴπουν, διότι πολὺ στενοχωροῦμαι, μῆτέρ μου, νὰ μένω κλεισμένη ἐδῶ μέσα.

Ἡ ἡγουμένη ἐβίασεν ἑαυτὴν ἐν τῷ μεταξύ, καὶ πραϋνθεῖσα εἶπεν.

―Ὑπομονή, θὰ μάθω αὔριον καὶ θὰ σοὶ εἴπω τί τρέχει. Λέγεις λοιπὸν ὅτι εἶσαι βαπτισμένη;

― Ναί.

― Θὰ τοὺς τὸ εἴπω.

― Εἰς ποίους;

― Εἰς αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι διέταξαν νὰ ἔλθῃς εἰς τὸ μοναστήριον.

― Καλῶς.

― Καὶ ὅταν ἅπαξ μάθουν τοῦτο, θὰ τοὺς ἐρωτήσω περὶ σοῦ.

― Ναί, μῆτέρ μου.

― Καὶ θὰ σοὶ ἀνακοινώσω ὅ,τι μάθω.

― Εὐχαριστῶ.

Ἡ ἡγουμένη εἶχεν ἐκτελέσει τὴν ὑποχώρησιν ταύτην σκοπίμως, καὶ μετ᾽ αὐτὴν ἐπανῆλθεν εἰς τὴν προτέραν ἀπαίτησίν της.

―Ἀλλ᾽ ὅμως ἐλησμονήσαμεν τὴν ὁμιλίαν μας τὴν πρώτην, εἶπε.

― Ποίαν ὁμιλίαν;

― Διὰ τὴν Σιξτίναν.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐσίγησε.

― Δὲν μοὶ εἶπες τί σοὶ ἔλεγεν ἡ Σιξτίνα, ἐπανέλαβεν ἡ ἡγουμένη.

― Δὲν μοὶ ἔλεγε τίποτε, ἐψέλλισεν ἡ Ἀϊμά.

― Πρέπει νὰ εἶσαι δικαία. Μὲ ἠρώτησες, σοὶ εἶπα ὅσα ἤξευρα. Ἐὰν δὲν σ᾽ εὐχαρίστησαν ἐντελῶς, δὲν πταίω ἐγώ. Τώρα εἶναι ἡ σειρά μου νὰ σ᾽ ἐρωτήσω, καὶ ἐπανέρχομαι εἰς τὴν ἐρώτησίν μου.

― Μοὶ ἔλεγε διάφορα, μοὶ διηγεῖτο ἱστορίας, εἶπεν ἡ Ἀϊμά. Τώρα ἐννοῶ τὸν σκοπόν της.

― Ποῖον σκοπόν της;

― Αὐτὸ ὁποὺ μοῦ ἔκαμνεν, ἦτον κατήχησις, καθὼς ἐλέγετε πρωτύτερα. Μοὶ διηγεῖτο συναξάρια καὶ βίους τῶν Ἁγίων.

Ἡ μήτηρ Πία δὲν ἐπείσθη. Εἶπε καθ᾽ ἑαυτὴν ὅτι ἡ κόρη αὕτη ἦτο πονηροτέρα ἢ ὅσον ἐφαίνετο. Ἐν τούτοις προσεποιήθη ὅτι ἐπίστευσεν εἰς τοὺς λόγους της. Διενοήθη δὲ ὅτι μᾶλλον ἔπρεπε νὰ πιέσῃ τὴν Σιξτίναν ὅπως μάθῃ ὅ,τι ἐπεθύμει. Ἀποχαιρετίσασα δὲ τὴν Ἀϊμὰν ἀπῆλθεν εἰς τὸν ὄρθρον.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ´

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΝΥΚΤΟΣ

Τὴν στιγμὴν καθ᾽ ἣν ἀνεγινώσκετο ὁ Ἄμωμος ἐν τῷ ναῷ, σκηνή τις ἀξία περιγραφῆς συνέβαινεν ἐκτὸς τῶν τειχῶν τοῦ μοναστηρίου. Ἄνθρωπός τις ἐλθών, ὡς ἐφαίνετο, μακρόθεν, βαδίζων ἀκροποδητί, ἕρπων μᾶλλον ἐντὸς τοῦ σκότους, ἐπλησίασεν εἰς τὴν μεσημβρινὴν πλευρὰν τῆς οἰκοδομῆς, τὴν χθαμαλωτέραν καὶ ἠρεύνησε μεταξὺ τῶν θάμνων, ὡς νὰ ἐζήτει νὰ εὕρῃ τι, ὅπερ εἶχε κρύψει εἰς τὸ αὐτὸ μέρος. Δὲν ἐδυσκολεύθη δὲ νὰ εὕρῃ τὸ ζητούμενον. Ἐφαίνετο ὅτι ἔπραττε τὰ πάντα μετ᾽ εὐχειρίας, καὶ βεβαίως δὲν ἦτο ἡ πρώτη φορὰ καθ᾽ ἣν ἐξετέλει τὴν νυκτερινὴν ταύτην κατόπτευσιν.

Ἐκεῖνο ὅπερ ἀνεῦρεν ἦτο σιδηροῦν ἐργαλεῖον, οὗ τὸ σχῆμα δὲν διεκρίνετο καλῶς εἰς τὸ σκότος. Προσέτι δύο ξύλα καὶ μία σανίς. Λαβὼν αὐτὰ ἐπλησίασεν εἰς τὸν τοῖχον. Ἔκυψε καὶ ψηλαφήσας ἐπὶ στιγμήν, ἀφῄρεσεν ἐκ τοῦ τοίχου ἕνα λίθον εἰς ὕψος μέχρι τῆς ὀσφύος ἀνθρωπίνου ἀναστήματος. Εἶτα ὑψώσας τὴν χεῖρα ἀφῄρεσε δύο προσέτι λίθους εἰς ὕψος ὑπὲρ τὴν κεφαλήν του. Οἱ λίθοι οὗτοι εἰς μὲν τὸν ἀγύμναστον ὀφθαλμὸν ἐφαίνοντο καλῶς προσηρμοσμένοι εἰς τὸν τοῖχον, ἀλλ᾽ ἂν προσεκτικῶς παρετήρει τις, ἤθελεν ἀνακαλύψει ὅτι εἶχον ἀποσπασθῆ πρότερον δι᾽ ἐπιπόνου ἐργασίας ἐκ τοῦ συνόλου, καὶ εἶχον τεθῆ ἐκεῖ προσκαίρως ὅπως ἀπατῶσι τὸν ὀφθαλμόν. Ἐσχηματίσθησαν οὕτω τρεῖς ὀπαὶ ἐν τῷ τοίχῳ. Ὁ ἄνθρωπος ἔλαβε τὰ ἐργαλεῖά του, ἐπάτησε στερρῶς ἐπὶ τῆς κατωτέρας ὀπῆς καὶ στηριχθεὶς ἐπὶ τοῦ τοίχου εἰσήγαγεν εἰς τὰς δύο ὑψηλοτέρας ὀπὰς τὰ δύο ξύλα, καὶ ἔθηκεν ἐπ᾽ αὐτῶν τὴν σανίδα. Ἀφοῦ δ᾽ ἐστερέωσε τὸ σύνολον, ἀνερριχήθη τολμηρῶς καὶ μετ᾽ εὐκινησίας εἰς τὰ ἄνω, καὶ ἐπάτησε τὸν πόδα ἐπὶ τοῦ οὕτω σχηματισθέντος ἰκρίου. Ἔπειτα σταθεὶς ὄρθιος, ἔλαβε τὸ ἐργαλεῖόν του, ὅπερ ἦτο βαρεῖα σφῦρα, καὶ ἤρχισε νὰ κτυπᾷ ἠρέμα, βραδέως καὶ κανονικῶς τοὺς λίθους, ἔχων βεβαίως σκοπὸν ν᾽ ἀνοίξῃ εἰς τὸ ἀνώτερον μέρος καὶ ἄλλην ρωγμήν, ὡς ἐκείνας ἃς εἶχεν ὀρύξει ἤδη.

Ἐπὶ μακρὰς ὥρας ἐξετέλει ἤδη τὴν ἐργασίαν ταύτην. Ἐφαίνετο ἀκάματος. ᾘσθάνετο ὅτι ὁ σκοπός του ἐνίσχυεν αὐτὸν εἰς τὸν παράδοξον τοῦτον κόπον. Πᾶς λίθος ἀφαιρούμενος ἐκ τῆς οἰκοδομῆς ταύτης ἦτο λίθος προστιθέμενος εἰς ἄλλην οἰκοδομήν, ἴσως φαντασιώδη, ἣν ἠσχολεῖτο κατασκευάζων ὁ νυκτερινὸς οὗτος ἐργάτης. Ὅτε περὶ τὸ μεσονύκτιον ἤκουσε κρουομένους τοὺς βαρεῖς κώδωνας, τοὺς καλοῦντας τὰς μοναχὰς εἰς τὴν προσευχήν, ἡ χείρ του αὐτομάτως ἐπέσχε, καὶ τὸ στόμα του ἐψιθύρισε.

― Τόσον γρήγορα!

Ἀπὸ τριῶν ἤδη ὡρῶν εὑρίσκετο εἰς τὸ ἐπίπονον τοῦτο ἔργον. Ἀλλ᾽ εἰς τὸν ἄνθρωπον τοῦτον ἐφαίνετο βραχὺς χρόνος οὗτος, ὡς νὰ μὴ ἦτο κόπος ἀλλ᾽ ἡδονὴ ἐκεῖνο εἰς ὃ ἠσχολεῖτο.

Καὶ ἔμεινεν ἐπί τινα χρόνον διστάζων ἂν ἔπρεπε νὰ ἐξακολουθήσῃ τὸ ἔργον του ἢ νὰ καταβῇ καὶ ν᾽ ἀπέλθῃ ἐκεῖθεν. Διότι οἱ κώδωνες τῷ ἐπροξένουν φόβον. Μετὰ τοὺς κώδωνας, θὰ ἠγείροντο αἱ μοναχαί, θὰ διέβαινον διὰ τοῦ διαδρόμου, θὰ συνέρρεον εἰς τὸν ναόν, καὶ ἦτο δυνατὸν ν᾽ ἀκούσῃ τις αὐτῶν τὸν κρότον τῆς σφύρας, ὡς ἐπίστευεν ὁ ἄνθρωπος οὗτος, ἢ καὶ νὰ προκύψῃ διά τινος θυρίδος νὰ τὸν ἴδῃ ἀσχολούμενον εἰς τὴν ὕποπτον ἐκείνην ἐπιχείρησιν. Ἐκάθισεν ὀλίγον ἐπὶ τῆς σανίδος του, ὅπως ἀναπαυθῇ, καὶ ἐσκέπτετο τί νὰ κάμῃ. Τέλος ἐφάνη ὡς νὰ ἀπεφάσισέ τι, καὶ ἔκαμε κίνημα ὅμοιον μὲ τὸ τοῦ ὑπνηλοῦ τοῦ παλαίοντος μὲ τὰ ὄνειρά του. Ἀνωρθώθη δὲ πάλιν καὶ ἐπανέλαβε τὸ ἔργον του.

Ἀλλὰ τὴν στιγμὴν ἐκείνην, καθ᾽ ἣν ἀντήχησεν ἡ τελευταία δόνησις τοῦ μεγάλου κώδωνος, ὅστις τελευταῖος ἐκρούσθη μετὰ τὸ σιδηροῦν σήμαντρον καὶ τοὺς μικροὺς κώδωνας, ὑλακὴ κυνὸς ἠκούσθη, ἀπαντῶσα εἰς τὸν ἐκπνέοντα βαρύγδουπον κρότον. Ὁ νυκτερινὸς ἀναρριχητὴς ἐθορυβήθη πλειότερον ἐκ τῆς ὑλακῆς ταύτης ἢ ἐκ τοῦ ἤχου τῶν κωδώνων. Ἐστράφη ἐξ αὐτομάτου πρὸς τὸ μέρος ὅθεν ἤρχετο ὁ γρυσμὸς τοῦ κυνός. Μετ᾽ αὐτὸν ἐπηκολούθησε καὶ δευτέρα ὑλακή, καὶ εἶτα τρίτη.

Ὁ ἰκριοπηγός, περίφοβος, ἠτένιζε πρὸς τὸ μέρος ἐκεῖνο, προσπαθῶν νὰ διακρίνῃ ποῦ ἦτο ὁ κύων. Ἀλλ᾽ οὐδὲν ἔβλεπε μεταξὺ τῶν θάμνων. Ἤκουσε μόνον θροῦν σειομένων φύλλων, καὶ ἐνόμισεν ὅτι τοῦτον ἐπροξένει τὸ βῆμα τοῦ κυνός. Ὁ τοιχοβάτης ἐσκέφθη ὅτι, ἂν κατέβαινε, θὰ ἦτο ἴσως χειρότερον, καὶ προσεπάθει νὰ κολλήσῃ ἐπὶ τοῦ τοίχου, ὅπως μὴ τὸν ἴδωσιν, ἂν ἦσαν ἄνθρωποι.

Ἀλλὰ τὴν στιγμὴν ἐκείνην ὁ κύων ἐπλησίασεν, ὑλακτῶν θορυβωδῶς, εἰς τὸν τοῖχον. Ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ἐφοβήθη τότε πολύ. Ἦτο πρόδηλον ὅτι ὁ κύων δὲν ὑλάκτει ἄνευ ἀφορμῆς, ἀλλὰ τὸν εἶχεν ἰδεῖ. Συγχρόνως ἠκούσθη φωνὴ ἀνθρώπου κράζουσα.

― Σιούτ, Χόμο! Ἐδῶ, Χόμο!

Ὁ Χόμο δὲν ὑπήκουσεν, ἀλλ᾽ ἐξηκολούθει νὰ ὑλακτῇ.

―Ἐδῶ, Χόμο! ἐπανέλαβεν ἡ φωνή.

Ἦτο ὁ Τρέκλας, ὅστις ἐκοιμᾶτο ὑπαίθριος ἐν μέσῳ τῶν θάμνων, διότι τὸ εἶδος τοῦτο τῆς δροσερᾶς κλίνης τῷ ἤρεσκεν, ὡς γνωστόν. Οὗτος δὲν εἶδεν οὔτε τὸν τοιχωρύχον, καθ᾽ οὗ ὠρύετο ἀπειλητικῶς ὁ Χόμο, οὔτε τὸ ἴκριον ὅπερ εἶχε πήξει, οὐδ᾽ ἤκουσε τὸν κρότον τῆς σφύρας του· ὥστε οἱ φόβοι τούτου ἦσαν ὑπερβολικοί. Καὶ ὅμως δὲν ἔχασε καιρόν, ἀλλ᾽ ἐπήδησεν ἐκ τῆς σανίδος ἐφ᾽ ἧς ἐπάτει καὶ εὑρέθη εἰς τὸ ἔδαφος μετὰ τῆς σφύρας του. Ἀπέσπασε τὰ τρία ξύλα, ἔβαλε τοὺς λίθους εἰς τὰς θέσεις των καὶ ἡτοιμάζετο νὰ φύγῃ. Τοῦτο ἦτο παράδοξον μεῖγμα φόβου καὶ ἀφοβίας, ἀλλ᾽ ὅμως εἶναι ἀληθές. Διότι ἀμφότερα ἕνα εἶχον λόγον, τὸ νὰ μὴ ἀποτύχῃ ὁ σκοπός του. Ὁ ἄγνωστος δὲν ἐφοβήθη ὑπὲρ ἑαυτοῦ, ἀλλὰ χάριν τοῦ σκοποῦ του. Ὁ κύων, ὅτε τὸν εἶδε πηδήσαντα ἀποτόμως, ἀπεχώρησε βήματά τινα, ἀλλ᾽ εἶτα ἐπανῆλθεν εἰς τὴν ἔφοδον. Ὁ ἄνθρωπος τὸν ἠπείλησε μὲ τὰ ξύλα, ἃ ἐκράτει, καὶ ἀπεμακρύνθη ὁ Χόμο, ἀλλὰ χωρὶς νὰ παύσῃ νὰ ὑλακτῇ. Συγχρόνως δὲ ἠκούετο καὶ ἡ φωνὴ τοῦ Τρέκλα κράζοντος:

―Ἐδῶ, Χόμο! Δὲν ἀκοῦς;

Ὁ ξένος δὲν ἔβλεπεν ἄνθρωπον, ἀλλ᾽ ὅμως τὸ φοβερώτερον εἶναι ν᾽ ἀκούῃς ἀνθρωπίνην φωνὴν καὶ ἄνθρωπον νὰ μὴ βλέπῃς. Ἡτοιμάζετο ἤδη νὰ τραπῇ εἰς φυγήν, ἀφοῦ ἔκρυψε τὰ ἐργαλεῖά του εἰς τὸν αὐτὸν θάμνον, ὁπόθεν τὰ εἶχε λάβει.

Ὁ Τρέκλας δὲν εἶχεν ἀκούσει οὔτε τὸν μονότονον κρότον τῆς σφύρας ἐπὶ τῶν λίθων, οὔτε τὸν δοῦπον τοῦ πηδήματος τοῦ ἰκριοβάτου. Ἀλλὰ παραδόξως, φαίνεται, διότι τώρα μόλις εἶχεν ἐντελῶς ἀφυπνισθῆ, ἤκουσε τὸν ἄλλον τοῦτον κρότον, τὸν θροῦν ὃν ἔκαμεν ὁ ξένος ὅπως κρύψῃ ὑπὸ τὸ φύλλωμα τὰ ἐργαλεῖά του.

Ὁ Τρέκλας ἦτο ἐξηπλωμένος περαιτέρω ἐπὶ χθαμαλωτέρου ἐδάφους, ἀπέχοντος περὶ τὰ ἑκατὸν βήματα ἀπὸ τοῦ μέρους ἔνθα ἀπέθηκε τὰ ἐργαλεῖά του, ὁ ἄνθρωπος. Ἤκουσε τὸν θροῦν, εἶδε τὴν σκιὰν τοῦ ξένου, καὶ αὐτομάτως ἀνεσηκώθη.

― Ποῖος εἶναι; εἶπεν.

Ἀλλὰ παραχρῆμα ἐμαζεύθη πάλιν ὑπὸ τὴν κάπαν του καὶ ἐμορμύρισεν.

―Ἂν εἶναι κλέφτης, τόσο χειρότερα. Τί μὲ μέλει ἐμὲ ν᾽ ἀνακατωθῶ; Δὲν σοῦ τὰ ἔλεγα, Χόμο;

― Γωῦ! ἀπήντησεν ὁ Χόμο περιφρονητικῶς.

Ὁ ξένος ἔκαμε κίνημά τι καὶ ἀνέσυρεν ἐγχειρίδιόν τι ἐκ τῆς ζώνης του.

― Ποῖος εἶν᾽ ἐκεῖ; ἔκραξεν.

Ὁ Τρέκλας εἶχε προβάλει μίαν στιγμὴν τὴν κατατομήν του διὰ μέσου τοῦ σκότους, καὶ εἶτα κατέστη ἀφανέστερος ἢ πρότερον. Ἀλλ᾽ ὁ ξένος νομίσας ὅτι ἦτο ἐνέδρα, ᾐσθάνθη ἐν ἑαυτῷ πολὺ θάρρος, καὶ διευθύνθη ἀποφασιστικῶς πρὸς τὸ μέρος ὅπου ἐκοιμᾶτο ὁ Τρέκλας. Ὁ Χόμο παρηκολούθει ἐκβάλλων σφοδροὺς γαυγισμούς.

― Ποῖος εἶσαι; εἶπεν ὁ ξένος, ἀφοῦ μετ᾽ ὀλίγους διασκελισμοὺς ἔφθασεν εἰς τὸ λίκνον τοῦ Τρέκλα.

Οὗτος δέ, μὴ ἔχων ἄλλο καταφύγιον, παρεκάλει ἤδη τὴν Ἁγίαν Περπέτουαν νὰ κάμῃ τὸ θαῦμά της, καὶ νὰ τὸν ἀποκρύψῃ ἀπὸ τῶν ὄψεων τοῦ ξένου. Ἐν τῷ μεταξὺ ὑπεκρίνετο ὅτι ἦτο νεκρός, καὶ ἐγκορδυληθεὶς μέχρι τῆς κορυφῆς συνεῖχε τὴν ἀναπνοὴν καὶ ἔμενεν ἀκίνητος.

Ἀλλ᾽ ὁ ξένος δὲν ἠρκέσθη εἰς τὸ δεῖγμα τοῦτο τῆς νεκροφανείας καὶ ἠθέλησε νὰ ψαύσῃ τὸν Τρέκλαν ἵνα βεβαιωθῇ ὅτι ἦτο πράγματι νεκρός. Διὰ σφοδροῦ κινήματος ἀπελάκτισε τὴν καπόταν, ἥτις ἐσκέπαζε τὸν Τρέκλαν, καὶ εἶδε τότε ἄνθρωπον συμμαζευμένον ἐν σχήματι καραβίδος ἢ τολύπης, ὅστις ἦτο θερμὸς καὶ ἔζη. Ὁ ξένος ἐπανέλαβε τὴν ἐρώτησίν του.

― Ποῖος εἶσαι;

― Εἶμαι φτωχὸς ἄνθρωπος, ἀπήντησε διὰ κλαυθμηρᾶς φωνῆς ὁ Τρέκλας, ἰδὼν ὅτι δὲν ἠδύνατο τοῦ λοιποῦ νὰ ὑποκρίνεται τὸν νεκρόν.

― Καὶ τί κάμνεις ἐδῶ;

― Κοιμᾶμαι, ἀπήντησεν ἀστείως ὁ Τρέκλας.

― Πῶς εὑρέθης ἐδῶ, τέτοιαν ὥραν;

―Ἐδῶ ἔτυχε νὰ νυκτωθῶ, ἀπήντησε ψευδόμενος ὁ Τρέκλας.

― Μήπως εἶσαι ὑπηρέτης τοῦ μοναστηρίου;

― Εἶμαι κηπουρός.

― Λοιπὸν ἐδῶ κάθεσαι, καὶ μὴ λέγῃς ὅτι ἔτυχες.

―Ἐδῶ κάθομαι, σωστά, ἀπήντησεν ὁ Τρέκλας.

― Καὶ πρωτύτερα δὲν μὲ εἶδες;

― Δὲν σὲ εἶδα.

― Διατί ἐκρύβης;

― Δὲν ἐκρύφθηκα.

― Εἶσαι πολλὴν ὥραν ἐδῶ;

― Τώρα ἦλθα.

― Λοιπὸν δὲν μὲ εἶδες ἐκεῖ;

― Κοιμώμουνα.

―Ἐκοιμώσουν; Καὶ λὲς ὅτι ἦλθες τώρα;

―Ἔχω ὥραν ἐδῶ.

― Πόσην ὥραν;

―Ἀποβραδὶς ἐδῶ εἶμαι.

― Λοιπὸν θὰ μὲ εἶδες ἐκεῖ; εἶπε μετὰ δισταγμοῦ ὁ ξένος, δείξας τὸν τοῖχον.

― Σὲ εἶδα, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

―Ὢ διάβολε! χιλίων εἰδῶν λόγια μοῦ λές. Μὲ εἶδες ἢ δὲν μὲ εἶδες;

― Σὲ εἶδα… δὲν σὲ εἶδα… εἶπε διστάζων ὁ Τρέκλας.

― Μὲ εἶδες, δὲν μὲ εἶδες;

― Δὲν σὲ εἶδα, εἶπε τέλος ὁ Τρέκλας.

― Λοιπὸν ἐκοιμᾶσο;

― Τώρα ἦλθα.

― Πρωτύτερα ἔλεγες ὅτι ἐκοιμᾶσο.

―Ἐκοιμώμουν, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

―Ἀλλ᾽ ἀφοῦ ἦλθες τώρα, πῶς γίνεται νὰ ἐκοιμᾶσο; Ἢ μὴν ἦλθες κοιμώμενος;

― Ναί, αὐτὸ εἶναι, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Μὴ μ᾽ ἐμπαίζῃς, εἶπεν ὀργισθεὶς ὁ ξένος. Τὸ βλέπεις αὐτό; Καὶ ἤστραψεν εἰς τὸ σκότος ἡ λεπὶς τοῦ ἐγχειριδίου.

― Δὲν σὲ εἶδα, ἀφέντη, εἶπε τρέμων ὁ Τρέκλας. Τώρα ἦλθα. Φταίγω ἐγώ; Ἐκοιμώμουν καὶ δὲν σὲ εἶδα.

― Θὰ ὁμιλήσῃς σωστά; εἶπεν ὁ ξένος. Θὰ σὲ τρυπήσω τώρα μ᾽ αὐτό.

―Ὤ, ἀφέντη, ξεύρω κ᾽ ἐγώ; Διατί μ᾽ ἐρωτᾷς; Τί θέλεις ἀπὸ ἐμέ; Δὲν ἔχω χρήματα.

― Δὲν θέλω ἐγὼ χρήματα. Μ᾽ ἐπῆρες διὰ κλέπτην;

―Ἐγὼ εἶμαι φτωχὸς ἄνθρωπος, ἐπανέλαβεν ὁ Τρέκλας,

Ὁ ἀνωτέρω διάλογος ἐποικίλλετο ὑπὸ τῶν ὑλακῶν τοῦ Χόμο, ὅστις δὲν ἔδειξε δειλίαν εἰς τὴν περίστασιν ταύτην. Ὡς ἐννοεῖ ὁ ἀναγνώστης, τὸ δύσκολον τῆς συνεννοήσεως τῶν δύο τούτων ἀνθρώπων προῆλθεν ἐκ τοῦ ἀμοιβαίου φόβου, ὃν εἶχον πρὸς ἀλλήλους. Ὁ μὲν ξένος ἐφοβεῖτο ὑπὲρ τοῦ σκοποῦ του, ὁ δὲ Τρέκλας ὑπὲρ τοῦ δέρματός του. Ὁ μὲν ὑπώπτευεν ὅτι ὁ Τρέκλας τὸν εἶχεν ἰδεῖ ἐκτελοῦντα τὴν νυκτερινὴν ἐκείνην ἐργασίαν, καὶ ἐπεθύμει νὰ βεβαιωθῇ περὶ τούτου, ὁ δὲ Τρέκλας οὐδόλως τὸν εἶχεν ἰδεῖ, καὶ ἠγνόει τοὺς σκοποὺς τοῦ ξένου, ὅθεν δὲν ἤξευρε τί ἦτο ἀρεστὸν αὐτῷ νὰ τῷ εἴπῃ, τὸ ψεῦδος ἢ ἡ ἀλήθεια. Ἐν τούτοις ἐκ τῆς τελευταίας φράσεως τοῦ Τρέκλα ὁ ξένος ἐσχημάτισεν ἰδέαν τινά. Ἀφοῦ ἔλεγε κατὰ κόρον ὅτι ἦτο πτωχός, ἴσως ἐπεθύμει νὰ κερδήσῃ χρήματα.

― Εἶσαι πτωχός, εἶπες;

― Φτωχὸς… καθὼς ὁ διάβολος, ἐψέλλισεν ὁ Τρέκλας.

― Καὶ θέλεις χρήματα;

― Χρήματα; Ποιὸς τὰ ἔχασε;

―Ὁρκίσου ἕνα πρᾶγμα.

― Τί;

―Ὅτι δὲν μὲ εἶδες ἐκεῖ, εἶπεν αὖθις μυστηριωδῶς ὁ ξένος, καὶ ὅτι δὲν εἶσαι βαλμένος νὰ μοῦ πῇς ψέματα.

Ὅτε ἐπρόφερε μεγαλοφώνως τὴν τελευταίαν φράσιν ὁ ξένος, ἤχησεν αὕτη παραδόξως, ὡς εἰρωνεία, εἰς τὸ οὖς αὐτοῦ. Ἐνόσῳ ἐσκέπτετο ἐνδιαθέτως τοῦτο, ἐφαίνετο αὐτῷ πιθανόν, ἀλλ᾽ ὅτε τὸ ἐξέφρασε, τῷ ἐφάνη γελοῖον, καὶ εἶπε καθ᾽ ἑαυτόν. Νὰ εἶναι βαλμένος; Καὶ ποιὸς εἶμαι ἐγὼ διὰ νὰ φροντίζουν δι᾽ ἐμέ, νὰ μὲ κατασκοπεύουν; Ποῖος ἐνδιαφέρεται διὰ τὸν δυστυχῆ ἐμέ;

Καὶ ἐστέναξεν. Ἐκ τῆς σκέψεως ταύτης ἀπέβαλε πᾶσαν ὑπόνοιαν, καὶ ἐπίστευσε τοῦ λοιποῦ εἰς τὴν ἀθῳότητα τοῦ Τρέκλα.

―Ἄκουσε, τῷ εἶπεν, εἶσαι κηπουρός;

― Ναί.

― Καὶ ὑπηρετεῖς τὸ μοναστήρι;

― Ναί.

― Μὲ μισθόν;

―Ἔ!… ἂς πῶ πὼς μοῦ δίνουν καὶ μισθόν, εἶπε σαρκαστικῶς ὁ Τρέκλας.

― Λοιπὸν δὲν εἶσαι εὐχαριστημένος;

― Εὐχαριστημένος; Ναί. Πλέκω ὅλην τὴν ἡμέρα κοφίνια καὶ ὁ Χόμο μοῦ κάμνει συντροφιά.

― Ποιὸς εἶναι ὁ Χόμο;

―Ὁ Χόμο εἶναι ὁ σκύλος μου, αὐτὸς ἐδῶ ποὺ σὲ γαυγίζει. Σιούτ, Χόμο.

― Καὶ ἠμπορεῖς νὰ μοῦ κάμῃς μίαν ἐκδούλευσιν; ἐπανέλαβεν ὁ ξένος.

―Ἐκδούλευσιν, βέβαια.

―Ἠξεύρεις νὰ μοῦ πῇς ἕνα πρᾶγμα ποὺ θὰ σ᾽ ἐρωτήσω;

―Ἐρώτησέ με πρῶτα, καὶ ὕστερα θὰ σοῦ ἀποκριθῶ.

― Εἶδες εἰς αὐτὸ τὸ μοναστήρι τίποτε αὐτὰς τὰς ἡμέρας;

― Τί τίποτε;

― Εἶδες μίαν νέαν ποὺ τὴν ἔφεραν ἐδῶ μέσα;

― Νέες εἶναι πολλὲς ἐδῶ μέσα, εἶπεν ὁ Τρέκλας παρῳδῶν.

― Δὲν σ᾽ ἐρωτῶ δι᾽ αὐτὲς ποὺ εἶναι ἐξ ἀρχῆς. Καμμίαν ξένην εἶδες;

― Μοῦ φαίνεται.

― Τὴν εἶδες λοιπόν;

― Δὲν ἐνθυμοῦμαι καλά.

― Εἶναι ὀλίγες ἡμέρες, δὲν εἶναι ἔτσι;

― Σὰν νὰ μοῦ φαίνεται.

― Καὶ αὐτὴ εὑρίσκεται ἀκόμη εἰς τὸ μοναστήρι;

― Πιστεύω.

―Ἐμβαίνεις μέσα κάθε μέρα;

― Κάθε μῆνα.

― Θὰ τὴν ἔχουν κλεισμένην, βέβαια.

― Κλεισμένην;

― Δὲν θὰ τὴν ξαναεῖδες ἀπὸ τὴν πρώτην φοράν.

― Προτοῦ νὰ τὴν ἰδῶ δὲν τὴν εἶχα ἰδεῖ, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Καὶ δὲν τὴν βλέπεις, ὅταν πηγαίνεις μέσα εἰς τὸ μοναστήρι;

― Βέβαια, δὲν τὴν βλέπω.

―Ἀλλὰ δὲν ἔμαθες τίποτε δι᾽ αὐτήν;

― Δὲν ἔμαθα.

Ἂν καὶ τοῦ Τρέκλα αἱ ἀπαντήσεις εἶχον διφορουμένην ἔννοιαν, οὐχ ἧττον ὁ ξένος ἐπέμενεν εἰς τὰς ἐρωτήσεις του. Ἐφαίνετο δὲ τοσοῦτον ἔκδοτος εἰς τὸ πάθος, ὑφ᾽ οὗ κατείχετο, ὥστε δὲν ἐνόει τὸ σκαιὸν καὶ ὕπουλον τῶν ἀπαντήσεων ἐκείνων. Ἀφοῦ δ᾽ ἐσκέφθη ἐπί τινα χρόνον, εἶπε μετὰ συγκεκινημένης φωνῆς.

―Ἄκουσε, φίλε μου, ἂν ἤθελες νὰ μοῦ κάμῃς μίαν χάριν, ἠμπορῶ νὰ σοῦ τὴν πληρώσω ὅσον ἀκριβὰ θέλεις. Ἠμπορεῖς νὰ μοῦ πῇς πρὸς ποῖον μέρος εἶναι τὸ δωμάτιον, ὅπου τὴν ἔχουν φυλακωμένην;

Ὁ Τρέκλας ἔδειξε τυχαίως τὴν μίαν πλευρὰν τῆς οἰκοδομῆς, χωρὶς νὰ ἠξεύρῃ ἂν ἔλεγεν ἀλήθειαν ἢ ὄχι.

―Ἐκεῖ εἶναι, εἶπε.

― Καὶ ἔχει παράθυρον πρὸς τὰ ἔξω τὸ δωμάτιόν της;

― Δὲν ξεύρω.

― Πῶς δὲν ξεύρεις; Ἀφοῦ τὸ μέρος σοῦ εἶναι γνωστόν.

― Ποιὸς σοῦ εἶπε πὼς μοῦ εἶναι γνωστόν;

―Ἐσὺ τὸ εἶπες.

―Ἐγώ;

―Ἀλλὰ μ᾽ ἐμπαίζεις φίλε μου, εἶπεν ὁ ξένος παρατείνων τὴν ὑπομονήν του.

―Ὄχι.

― Δὲν εἶπες ὅτι ἐκεῖ κατοικεῖ;

― Εἶπα πρὸς ἐκεῖνο τὸ μέρος, δὲν εἶπα εἰς ποιὸ κελλί.

―Ἄ, ἔκαμεν ὁ ξένος πεισθείς. Λοιπὸν δὲν τὸ ἠξεύρεις.

― Τώρα εἶπες τὴν ἀλήθεια.

―Ἀλλ᾽ ἠμπορεῖς νὰ τὸ μάθῃς; ἐπανέλαβε μετά τινα σκέψιν.

―Ἠμπορῶ βέβαια.

― Καὶ θὰ μὲ πληροφορήσῃς;

― Σίγουρα.

―Ἰδού, λάβε τοῦτο, εἶπε δίδων αὐτῷ χρυσοῦν νόμισμα.

Ὁ Τρέκλας τὸ ἔλαβε, τὸ ἔψαυσε, καὶ τὸ ἔκρυψεν εἰς τὴν ζώνην του.

― Πότε νὰ ἔλθω;

―Ἔλα αὔριον βράδυ, εἶπε προθύμως ὁ Τρέκλας.

Ὁ ξένος ἔπεσεν ἐκ νέου εἰς σύννοιαν, καὶ ἀφοῦ διελογίσθη ἐπὶ πολύ, εἶπε.

― Γίνεται καὶ μία ἄλλη χάρις;

― Ποία;

―Ἠμπορεῖς νὰ κάμῃς τρόπον νὰ ἔμβω… εἰς τὸ μοναστήρι;

―Ἠμπορῶ, ἂν γίνῃς γυναίκα, εἶπε μειδιῶν ὁ Τρέκλας. Καὶ ἠμπορεῖς νὰ γίνῃς εὔκολα, δόξα σοι ὁ Θεός. Εἰς τὰ ροῦχα μόνον εἶναι ἡ διαφορά.

Ὁ ξένος δὲν ἀπήντησεν, ἀλλὰ σιωπηλῶς ἐφαίνετο ἀποδοκιμάζων τὸ σχέδιον τοῦτο.

― Λοιπὸν δὲν γίνεται; ἐπανέλαβεν.

― Εἶναι πολὺ δύσκολο.

―Ἀλλ᾽ ἠμπορεῖς τοὐλάχιστον νὰ τὴν ἀνταμώσῃς ὁ ἴδιος;

― Γι᾽ αὐτὸ δὲν ἠξεύρω. Ἴσως νὰ εὑρεθῇ τρόπος.

― Καὶ ἂν εἰς τοῦτο ἀποτύχῃς, ἠμπορεῖς νὰ μάθῃς δι᾽ αὐτὴν ἀπὸ ἄλλα πρόσωπα;

― Αὐτὸ εἶναι τὸ εὐκολώτερο ἀπ᾽ ὅλα.

― Καὶ νὰ τῆς στείλῃς μίαν παραγγελίαν;

― Τί παραγγελίαν;

―Ἕνα γράμμα.

― Αὐτὸ γίνεται.

Ὁ ξένος ἐξέβαλεν ἐκ τοῦ κόλπου του μικρὸν φάκελον καὶ τὸν ἐνεχείρισεν εἰς τὸν Τρέκλαν. Οὗτος λαβὼν αὐτὸν εἶπεν.

― Αὔριον θὰ φροντίσω, ἡσύχασε.

―Ὢ νὰ ἤξευρες πόσον καλὸν θὰ μοῦ κάμῃς!

Καὶ τῷ ἔδωκε δεύτερον νόμισμα.

―Ὤ, ὤ, εἶπεν ὁ Τρέκλας, ἤρχισε βλέπω νὰ φέγγῃ.

Καὶ ἐστράφη κωμικῶς πρὸς ἀνατολάς, ὡς νὰ ἐζήτει νὰ ἴδῃ ἂν ὑπέφωσκε πράγματι ἡ ἡμέρα. Ἀλλ᾽ ὅμως ἦτο περὶ βαθὺν ὄρθρον.

― Λοιπὸν νὰ ἔλθω αὔριον τὸ βράδυ; ἠρώτησεν αὖθις ὁ ξένος.

― Νὰ ἔλθῃς.

― Θὰ τὸ ἔχῃς δοσμένον τὸ γράμμα;

― Χωρὶς ἄλλο.

― Καὶ ἂν κατορθώσῃς νὰ τὴν ἰδῇς…

― Αὐτὸ εἶναι δυσκολώτερο.

― Νὰ τῆς εἰπῇς ὅτι ὁ Μάχτος τὸ ἔφερε τὸ γράμμα.

―Ὁ Μάχτος;

― Μάχτος, ἔτσι ὀνομάζομαι.

― Καλὸ ὄνομα, ἐμορμύρισεν ὁ Τρέκλας.

― Καὶ εἶναι ἀδελφή μου.

―Ἔχω εὐχαρίστηση.

Καὶ ὁ Μάχτος ἀποχαιρετίσας τὸν Τρέκλαν ἀπεμακρύνθη. Ἄξιε Μάχτο!

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι´

ΤΟ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΟΝ

Καὶ ὅταν ἀναλογισθῇ τις ὅτι, διὰ νὰ δώσῃ εἰς τὸν Τρέκλαν τὸ μέτριον ἐκεῖνο χρηματικὸν ποσόν, εἶχεν ἀναγκασθῆ νὰ κλέψῃ τὸν θησαυρὸν τοῦ πατρός του, ἔγκλημα οὗ πρώτην φορὰν ἐλάμβανε πεῖραν! Ἀλλὰ τίς ἔπταιεν; Ὁ Πρωτόγυφτος εἶχε τρομάξει τόσον ἐκ τῆς ἀπειλῆς τοῦ ἑκατοντάρχου, ἣν δὲν εἶχε σκοπὸν ἐκεῖνος νὰ ἐκτελέσῃ, ὥστε ἔγινεν ἄφαντος τὴν αὐτὴν νύκτα, καθ᾽ ἣν εἶχε πωλήσει τὴν Ἀϊμάν. Οὐδ᾽ ἐτόλμησε νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὴν καλύβην, ὅπως λάβῃ μεθ᾽ ἑαυτοῦ τὸν θησαυρόν του. Ἐσύριξε μόνον μίαν λέξιν εἰς τὸ οὖς τοῦ Βούγκου, ἀλλ᾽ οὗτος οὐδὲν ἐνόησεν.

―Ἀποκάτω ἀπὸ τὸ καμίνι… τρεῖς πιθαμὲς νὰ μετρήσῃς… δεξιὰ κοντὰ εἰς τὴν ἀγκωνή… ἐκεῖ τὰ ἔχω. Πάρε τα κ᾽ ἔλα νὰ μ᾽ εὕρῃς.

Ὁ Βοῦγκος εἰς μάτην ἔτεινε τὸ οὖς ὅπως ἀντιληφθῇ τὴν στιγμὴν ἐκείνην, καὶ εἰς μάτην ἐβίαζε τὴν μνήμην του τῇ ἐπαύριον. Ἡ παραγγελία τοῦ Γύφτου, σεπτὴ ὡς πατρικὴ διαθήκη, ἔμελλε νὰ μένῃ ἐσαεὶ ἀνεκτέλεστος, ἂν ὁ Μάχτος, ὅστις εἶχεν ἴσα δικαιώματα ἐπὶ τῆς ὑστάτης βουλήσεως τοῦ πατρός, δὲν ἤρχετο τρία βήματα ὄπισθεν καὶ δὲν ἤκουε κλοπηδὸν τὰς λέξεις ταύτας. «Ἀποκάτω ἀπ᾽ τὸ καμίνι, τρεῖς πιθαμὲς νὰ μετρήσῃς, δεξιά, κοντὰ εἰς τὴν ἀγκωνή, ἐκεῖ τὰ ἔχω. Πάρε τα…» Τὰς λέξεις ταύτας ἐχάραξεν εἰς τὴν μνήμην του ὁ Μάχτος βαθέως καὶ ἀνεξιτήλως, ὡς διὰ γλυφίδος. Παρέλιπε δὲ τὸν τελευταῖον ὁρισμόν, «…κ᾽ ἔλα νὰ μ᾽ εὕρῃς», ὡς μὴ ἀπευθυνόμενον προσωπικῶς πρὸς αὐτόν.

Ἐν τούτοις ὁ Μάχτος δὲν εἶχε σκοπὸν νὰ σφετερισθῇ τὰ χρήματα ταῦτα, ἀλλ᾽ ἔδωκεν ἓν φλωρίον εἰς τὴν μητέρα του, ἓν εἰς τὸν ἀδελφόν του, καὶ ἀφήσας τὰ ἐπίλοιπα εἰς τὴν κρύπτην, ἔλαβεν αὐτὸς πέντε, εἰπὼν καθ᾽ ἑαυτόν, «ἕνα δι᾽ ἐμὲ τὸν Μάχτον, καὶ τέσσαρα διὰ τὴν Ἀϊμάν. Ἡ Ἀϊμὰ ἔχει μεγαλυτέραν ἀνάγκην. Πρέπει νὰ τὰ ἐξοδεύσω, διὰ νὰ τὴν εὕρω ὅπου καὶ 〈ἂν〉 εἶναι». Τοιαύτη λοιπὸν ἦτο ἡ κλοπὴ τοῦ Μάχτου, ἂν δύναται νὰ χαρακτηρισθῇ ὡς κλοπή. Περιπλέον δὲ δὲν ἐφανέρωσε τὴν κρύπτην οὔτε εἰς τὴν μητέρα οὔτε εἰς τὸν ἀδελφόν, ἀλλὰ προώριζε τὸν θησαυρὸν νὰ δαπανηθῇ ὅλος πρὸς ἀνεύρεσιν τῆς Ἀϊμᾶς, καὶ ὅ,τι ἤθελε περισσεύσει, θὰ διῃρεῖτο πάντοτε εἰς τέσσαρα ἴσα μέρη, διότι καὶ τὸ μερίδιον τοῦ πατρός του ἐπεθύμει νὰ μένῃ ἐν τῇ κρύπτῃ ἀνέπαφον. Οὕτως ἔκρινεν εὔλογον νὰ ἐκτελέσῃ τὴν διαθήκην τοῦ Γύφτου.

Ἄπορον εἶναι πῶς εἶχε κατορθώσει ν᾽ ἀντιληφθῇ τὴν παραγγελίαν ταύτην καὶ νὰ τηρήσῃ αὐτὴν εἰς τὴν μνήμην του. Διότι τὴν στιγμὴν ἐκείνην, ὡς ἐνθυμοῦνται οἱ ἀναγνῶσται, πάντα τὰ πρόσωπα τῆς σκηνῆς, καὶ ἰδίᾳ ὁ Μάχτος, διετέλουν ἐν μεγίστῃ ταραχῇ καὶ παραζάλῃ. Ἀλλ᾽ ἀκριβῶς τὴν στιγμὴν καθ᾽ ἣν ὁ ἑκατόνταρχος μετὰ τῶν ὑπ᾽ αὐτὸν ἀνδρῶν ἀπήγαγον τὴν Ἀϊμάν, ὁ Πρωτόγυφτος, τρέμων ἐκ τῆς ἀπειλῆς ἣν εἶχεν ἀκούσει, ἐστράφη πρὸς τὸν Βοῦγκον, καὶ εἶπε τὰς ἀνωτέρω παρατεθείσας λέξεις, ὁ δὲ Μάχτος ἠδυνήθη νὰ τὰς ἀκούσῃ ὡς ἐν ὀνείρῳ κατ᾽ ἀρχάς, καὶ ἐπὶ πολὺ ἐβόμβουν εἰς τὰ ὦτά του χωρὶς νὰ ἐννοῇ τίνα ἔννοιαν εἶχον. Τῇ ἐπιούσῃ ὅμως αἱ λέξεις αὗται ἦλθον εἰς τὴν μνήμην του ἐναργέστεραι καὶ τότε κατώρθωσε νὰ τὰς ἐννοήσῃ. Ἐν τούτοις τὴν ἑσπέραν ἐκείνην ἠκολούθησε τὴν Ἀϊμὰν ἀπαγομένην, καὶ κατόπιν αὐτοῦ ἤρχετο ὁ Σκούντας.

Ἀδύνατον νὰ φαντασθῇ τις τὴν ταραχήν, τὴν ἀγωνίαν, τὴν ἀπόγνωσιν τοῦ δυστυχοῦς νέου. Ἀπεπειράθη δὶς ν᾽ ἀναβῇ εἰς τὸν οἶκον ἐκεῖνον, ἀλλὰ δὶς ἀπεκρούσθη ὑπὸ τοῦ φυλάττοντος φρουροῦ ὅστις τὸν ἐσκόπευσε μὲ τὸ τόξον του καὶ τὸν ἠπείλει ὅτι ἤθελε τὸν φονεύσῃ.

― Σκότωσέ με, ἔκραξεν ὁ Μάχτος, τοῦτο θὰ εἶναι τὸ καλύτερον.

― Φεύγ᾽ ἀπ᾽ ἐδῶ, τῷ ἔκραξεν οἰκτείρας αὐτὸν ὁ φρουρός.

Ὁ Μάχτος ἀπεφάσισε νὰ μείνῃ ἐκεῖ μέχρι τῆς πρωίας, ὅπως ἴδῃ, τί ἔμελλε ν᾽ ἀπογίνῃ. Ἐκάθισεν ἐπὶ λίθου ἀντικρὺ τοῦ φρουροῦ καὶ δὲν ἐσάλευεν. Ὅσον διὰ τὸν Σκούνταν, οὗτος ἵστατο μακρόθεν εἰς τὸ σκότος καὶ δὲν ἐσκέπτετο νὰ πλησιάσῃ.

Ὁ φρουρός, ἰδὼν τὴν παράδοξον ἐπιμονὴν τοῦ Μάχτου, ἐπλησίασε καί τῷ εἶπε.

― Τί θέλεις; Δὲν μοῦ λές;

Ὁ Μάχτος ἀπεπειράθη νὰ λαλήσῃ, ἀλλὰ τὰ δάκρυα ἔπνιξαν τὴν φωνήν του. Ὁ στρατιώτης τὸν ἐλυπήθη ἔτι μᾶλλον.

― Ἡσύχασε, καὶ εἰπέ μου, ποῖον ζητεῖς; τὸν ἠρώτησε.

― Τὴν Ἀϊμάν, τὴν ἀδελφήν μου, εἶπε μετὰ πάθους ὁ Μάχτος.

― Τὴν ἀδελφήν σου; Ἐκείνη ἡ νέα εἶναι ἀδελφή σου;

―Ὢ ναί.

― Καὶ διατί σοῦ τὴν ἐπῆραν; Δὲν μοῦ λές;

―Ἠξεύρω κ᾽ ἐγώ; Αὐτὸ ἤθελα νὰ σ᾽ ἐρωτήσω.

― Καὶ ποῦ θὰ τὴν φέρουν;

― Δὲν ἠξεύρω.

― Κλαίεις, βλέπω. Εἶσαι δυστυχής;

― Πολὺ δυστυχής.

―Ἠμπορεῖ κανεὶς νὰ κλαίῃ τόσον;…

―Ὤ, ἄχ, ἔκαμεν ὁ Μάχτος.

― Διὰ μίαν ἀδελφήν; ἐπανέλαβεν ὁ φρουρός.

― Ναί, δι᾽ ἀδελφήν, εἶπεν ὁ Μάχτος.

― Σὲ λυποῦμαι, φίλε μου, εἶπεν ὁ φρουρός. Καὶ ἐκινήθη ὅπως ἀπομακρυνθῇ.

Ὁ Μάχτος τὸν ἐκράτησεν ἐκ τῆς χειρῖδος τοῦ χιτῶνος.

― Στάσου, εἶπε.

― Τί θέλεις;

―Ἠξεύρεις ποῦ θὰ τὴν πάγουν; ἠρώτησεν ὁ Μάχτος, λησμονήσας ὅτι τὴν αὐτὴν ἐρώτησιν ἀπηύθυνεν ἀρτίως ὁ φρουρὸς πρὸς αὐτόν.

― Δὲν ξεύρω, φίλε μου.

― Ποῦ τὴν ἔχουν τώρα;

― Εἶν᾽ ἐκεῖ, εἶπεν ὁ φρουρὸς δείξας ἓν παράθυρον.

― Καὶ ποῖοι εἶν᾽ ἐκεῖ μέσα; Στρατιῶται;

― Πῶς στρατιῶται; Αὐτὸ εἶναι ἡ κατοικία τοῦ ἀρχηγοῦ μας. Ἰδοὺ ὁ στρατών μας ποῦ εἶναι, προσέθηκε δείξας ἀριστερόθεν ἕτερον χαμηλότερον οἰκοδόμημα συνεχόμενον μὲ τὴν οἰκίαν.

― Καὶ ὁ ἀρχηγός σας, ἐπανέλαβεν ὁ Μάχτος, τί ἄνθρωπος εἶναι;

― Δὲν τὸν εἶδες; Εἶναι πολὺ καλὸς ἄνθρωπος, εἶπεν ὁ στρατιώτης.

― Καὶ κατοικεῖ ἐδῶ ἐπάνω μόνος του; ἐπανέλαβε μετὰ δισταγμοῦ ὁ Μάχτος.

― Πῶς μόνος του; Ἔχει τὴν οἰκογένειάν του.

―Ἄ, ἔχει γυναῖκα καὶ παιδιά; εἶπεν ὁ Μάχτος ἀνακουφισθείς.

― Βέβαια.

― Καὶ κατοικοῦν ἐπάνω ἐδῶ;

―Ἐννοεῖται.

Ὁ Μάχτος ἐξέπεμψε στεναγμὸν καὶ παρηγορήθη.

―Ὥστε τώρα ἡ Ἀϊμὰ θὰ εἶναι μὲ τὴν γυναῖκά του;

― Βέβαια, πιστεύω. Ἄ, ὅσον διὰ τοῦτο, (προσέθηκεν ὁ φρουρός, ἐννοήσας ἤδη τὴν ἀγωνίαν τοῦ Μάχτου), μὴν ἔχῃς κανένα φόβον. Ὁ ἀρχηγός μας εἶναι πολὺ τίμιος ἄνθρωπος. Καὶ ἡ γυναίκα του εἶναι καλῆς ψυχῆς.

― Σ᾽ εὐχαριστῶ, εἶπεν ὁ Μάχτος.

Καὶ ὁ φρουρὸς ἀπεμακρύνθη.

Ἐν τούτοις ὁ Μάχτος ἔμεινε καρτερικῶς μέχρι τῆς πρωίας εἰς τὴν θέσιν του. Ὅτε ἀνέτειλεν ἡ ἡμέρα, ὁ αὐτὸς φρουρός, ἀφοῦ ἀντικατασταθεὶς ἐκοιμήθη καὶ ἐξηγέρθη, τὸν εἶδε, τὸν ἀνεγνώρισε καὶ τῷ εἶπεν·

―Ἀκόμα ἐδῶ εἶσαι;

―Ἔφυγα, ἀπήντησεν ὁ νέος, καὶ πάλιν ἦλθα. Εἶπε δὲ τοῦτο συστελλόμενος νὰ εἴπῃ τὴν ἀλήθειαν, ἥτις θὰ ἐφαίνετο ἀλλόκοτος εἰς πάντα ἄνθρωπον. Παρῆλθεν ὀλίγος χρόνος, καὶ ὁ φρουρὸς ἠναγκάσθη νὰ τῷ εἴπῃ φιλικῶς.

― Τώρα δὲν ἠμπορεῖς νὰ μένῃς ἐδῶ, καθὼς ἔμεινες τὴν νύκτα, διότι εἶναι στρατιωτικὸς σταθμός, καὶ θὰ σοῦ τὸ ἀπαγορεύσουν. Πήγαινε, καὶ σοῦ ὑπόσχομαι, ὅ,τι μάθω, νὰ σοῦ τὸ εἴπω, διὰ τὴν ἀδελφήν σου.

― Θὰ τὴν μεταφέρουν ἀπ᾽ ἐδῶ σήμερον;

― Τίποτε δὲν ξεύρω, ἀλλ᾽ ὅπου καὶ ἂν τὴν μεταφέρουν, θὰ τὸ μάθω, καὶ σὺ θὰ τὸ μάθῃς ἀπ᾽ ἐμέ.

Ὁ Μάχτος τῷ ἐξέφρασε τὴν εὐγνωμοσύνην του καὶ ἀπεμακρύνθη. Ἐν τούτοις δὲν ἀπῆλθε πόρρω, ἀλλὰ κατέλαβε τὴν πρώτην τρίοδον δι᾽ ἧς ἔμελλε νὰ διέλθῃ πᾶσα συνοδία μέλλουσα τυχὸν νὰ ἐξέλθῃ διὰ τῆς κώμης, καὶ ἐκεῖ ἔμεινε παραμονεύων ἐπὶ μακρὰς ὥρας.

Τὴν ἡμέραν ἐκείνην οὐδὲν νεώτερον συνέβη. Ἡ Ἀϊμὰ ἔμεινεν βεβαίως ἐν τῇ οἰκία τοῦ ἑκατοντάρχου. Τὴν ἑπομένην νύκτα ὁ Μάχτος ἐνδοὺς εἰς τὸν τοσοῦτον κάματον, ἔκλεισε τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν ὕπνον καὶ ἀπεκοιμήθη παρὰ τὴν ὁδόν, ὅπου ἔμενεν ἐνεδρεύων. Τότε δ᾽ ἐν μέσῳ τοῦ ὕπνου του τῷ ἐφάνη ὅτι ἤκουσε βήματα ἵππων καὶ ἀνθρώπων καὶ θόρυβόν τινα· προσεπάθησεν ὡς ἐν ὑπνοβασίᾳ διατελῶν νὰ ἐγερθῇ, ἀλλὰ τὰ καταπεπονημένα μέλη του δὲν ἐκινήθησαν. Ἐστέναξε καὶ ἔμεινεν ὑπὸ τὸν σιδηροῦν κλοιὸν τοῦ ὕπνου. Ὅτε μετά τινας ὥρας ἀνηγέρθη, ἀνεπόλησε συγκεχυμένως τὸν θόρυβον, ὃν εἶχεν ἀκούσει ἐν τῷ ὕπνῳ του, καὶ ἐπείσθη ὅτι δὲν ἦτο ὄνειρον. Βεβαίως ἀπῆγον τὴν Ἀϊμὰν εἰς τὸν τόπον τὸν προορισθέντα δι᾽ αὐτήν.

Τὴν πρωίαν ἔσπευσε νὰ εὕρῃ τὸν ἀγαθὸν ἐκεῖνον στρατιώτην καὶ ἔμαθε παρ᾽ αὐτοῦ ὅτι τῷ ὄντι ἡ Ἀϊμὰ εἶχεν ἀναχωρήσει μετὰ τῶν ἀπαγωγέων της. Οὐδὲν πλέον ἐγίνωσκεν ὁ φρουρός, ἀλλ᾽ ὑπεσχέθη ὅτι, ἂν ἐμάνθανέ τι, ἔμελλε νὰ τῷ 〈τὸ〉 ἀνακοινώσῃ.

Παρῆλθον δύο ἢ τρεῖς ἡμέραι. Ὁ Μάχτος ἐπεσκέπτετο καθ᾽ ἑκάστην τὸν στρατιωτικὸν σταθμόν. Ἐν δὲ τῷ χαλκείῳ κατήφεια καὶ θλῖψις ἐπεκράτει. Ὁ Πρωτόγυφτος εἶχε γίνει ἄφαντος. Ἡ μαστόρισσα ἦτο ἀπαρηγόρητος διὰ τὴν ἀφάνειαν ταύτην, ὡς καὶ διὰ τὴν ἀναχώρησιν τῆς Ἀϊμᾶς, ἧς δὲν ἐνόει τὸ κέρδος καὶ τὸν σκοπόν.

Τέλος τὴν τετάρτην ἡμέραν, ὁ φρουρὸς κατώρθωσε νὰ πληροφορηθῇ ὅτι ἡ Ἀϊμὰ εὑρίσκετο εἰς τὸ μοναστήριον, καὶ μετέδωκε τὴν πληροφορίαν ταύτην πρὸς τὸν Μάχτον. Ὁ Μάχτος διὰ νυκτὸς ἐπορεύθη εἰς τὸ μέρος ἐκεῖνο, κατώπτευσε τὰ τείχη τοῦ οἰκοδομήματος, καὶ συνέλαβε τὸ παράβολον ἐκεῖνο σχέδιον, οὗ τὴν ἐκτέλεσιν εἴδομεν ὅτι ἤρχισεν. Ἀλλὰ πρὶν ἢ ἀρχίσῃ, ἦλθε τὴν ἡμέραν καὶ ἀπεπειράθη νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὸ μοναστήριον. Ὁ θυρωρὸς τῷ ἀπηγόρευσεν ἀποτόμως τὴν εἴσοδον, λέγων αὐτῷ ὅτι οὐδεὶς ἄρρην ἠδύνατο νὰ πλησιάσῃ ἐκεῖσε. Ἠρνήθη δὲ καὶ νὰ δώσῃ αὐτῷ πληροφορίαν τινά, ἐξ ὅσων ἐζήτει οὗτος. Τότε κατέφυγεν εἰς τὴν ἀπεγνωσμένην ἐκείνην ἀπόπειραν. Κατ᾽ ἀρχὰς ἐζήτησε νὰ μεταφέρῃ ἢ καὶ νὰ κατασκευάσῃ προχείρως κλίμακα, ὅπως ἀναβῇ τὸ τεῖχος. Ἀλλὰ ποῦ νὰ εὕρῃ τόσον ὑψηλὴν κλίμακα, καὶ πόθεν ἠδύνατο νὰ τὴν πορισθῇ, ἢ πόθεν νὰ τὴν μεταφέρῃ; Εἶτα ἐδοκίμασε τὸ ἱκανῶς ἀλλόκοτον ἐκεῖνο μέσον, τῆς βαθμιαίας διατρήσεως καὶ ἀναρριχήσεως τοῦ τείχους. Εὑρίσκετο δὲ ἤδη εἰς τὴν τρίτην νύκτα, καὶ ἡ ἐργασία δέν προέβαινε πόρρω, καθ᾽ ἣν ἑσπέραν συνήντησε τὸν Τρέκλαν καὶ ἐγνωρίσθη μετ᾽ αὐτοῦ. Τότε ἑκὼν ἄκων ἐπανεπαύθη εἰς τὰς πληροφορίας, ἃς περιέμενε παρ᾽ αὐτοῦ, καὶ μᾶλλον τῷ ἐπέβαλλε νὰ τῷ τὰς δώσῃ, παραγόμενος ὑπὸ τῶν ἐλπίδων του, ἢ ὅσον ἐκεῖνος ἐπηγγέλλετο αὐθορμήτως νὰ τῶ παράσχῃ ταύτας. Τὴν ἐπανατείλασαν πρωίαν ἐπανῆλθεν ὁ Μάχτος εἰς τὴν καλύβην ἡσυχώτερος, καὶ ἐκοιμήθη μέχρι τῆς μεσημβρίας, ὅπως συνήθιζεν, ἀφ᾽ οὗ χρόνου εἶχε καταλάβει αὐτὸν ἡ τρομερὰ ἀυπνία. Ὅτε δὲ ἀφυπνίσθη, ἄνθρωπός τις ἐνεφανίσθη ἐνώπιον αὐτοῦ.

Τοὺς χαρακτῆρας τοῦ ἀνθρώπου τούτου ἀνεγνώριζεν ὁ Μάχτος, ἀλλὰ τὸ ὄνομά του δὲν ἐγίνωσκεν, οὐδ᾽ ἀνεμιμνήσκετο ποῦ τὸ εἶχεν ἰδεῖ. Ἦτο 〈δὲ〉 οὗτος ὁ Τρανταχτής, ὁ φίλος τοῦ Σκούντα, καὶ γνώριμος ἡμῶν ἐκ τοῦ καπηλείου τοῦ Κατούνα.

― Φίλε μου, τῷ εἶπε, δουλεύεις τώρα ἐδῶ ἢ ὄχι;

― Δουλεύω, ἀπήντησε συστελλόμενος ὁ Μάχτος, ἂν καὶ ἀπὸ τῆς ἡμέρας καθ᾽ ἣν ἀπήγαγον τὴν Ἀϊμὰν δὲν εἶχεν ἐγγίσει τὴν σφῦραν.

― Καὶ τί δουλειὲς κάμνεις;

― Δουλειὲς τῆς τέχνης μου, ἀπήντησεν ὁ Μάχτος.

― Κάμνεις ψιλὴ δουλειά;

― Κάμνω βέβαια, ἀπήντησεν φιλοτιμούμενος ὁ νεαρὸς Γύφτος.

―Ἠμπορεῖς νὰ μοῦ φτιάσῃς ἕνα κλειδί, ὁποὺ μοῦ ἔπεσε στὸν δρόμο καὶ τὸ ἔχασα;

Ὁ Μάχτος ἐδίστασεν. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ποτὲ δὲν εἶχε κατασκευάσει κλειδίον. Ἀλλ᾽ ὅμως ἡ φιλαυτία του ὑπερίσχυσε, καὶ εἶπε·

― Σὰν νὰ μπορῶ, μοῦ φαίνεται.

― Σοῦ φαίνεται;

―Ἠμπορῶ χωρὶς ἄλλο, ἀπήντησεν ὁριστικῶς ὁ νέος.

― Τότε λάβε αὐτό.

Ὁ Τρανταχτὴς μετά τινος ἐνδοιασμοῦ τῷ ἔδωκε τύπον πεπλασμένον ἐκ κηροῦ, παριστῶντα τὸ σχῆμα τοῦ πτερυγίου τῆς κλειδός. Ὅπως δὲ μὴ διαπορήσῃ ὁ Μάχτος, ἔσπευσε νὰ προσθέσῃ.

― Δὲν εἶχα σύνεργα διὰ νὰ ξεκαρφώσω τὴν κλειδωνιά, νὰ σοῦ τὴν φέρω, καὶ τὸ σπίτι μου εἶναι μακριὰ ἀπ᾽ ἐδῶ, καὶ δὲν θέλω νὰ σοῦ δώσω κόπον νὰ ἔλθῃς ὁ ἴδιος. Δι᾽ αὐτὸ ἐπῆρα μοναχός μου τὸν τύπον μὲ τὸ κερί. Καὶ ὅποιος μὲ ἰδῇ, προσέθηκε μειδιῶν βεβιασμένως, θὰ νομίσῃ ὅτι θέλω νὰ κάμω κανένα ἀντικλείδι.

―Ὁ τεχνίτης, δὲν ἀνακατώνεται σ᾽ αὐτά, ἀπήντησεν ὑπερηφάνως ὁ Μάχτος. Μοῦ δίδεις ἐργασία, θὰ σοῦ τὴν κάμω, δὲν ξεύρω ἐγὼ τίποτε πλειότερο.

― Εὐχαριστῶ, εἶπεν ὁ Τρανταχτὴς δάκνων τὰ χείλη. Καὶ τί θὰ σοῦ δώσω διὰ τὸν κόπον σου;

―Ὅ,τι εὐχαριστεῖσαι, ἀπήντησεν ὁ Μάχτος.

― Καὶ πότε θὰ εἶναι ἕτοιμο;

― Αὔριον τὸ μεσημέρι χωρὶς ἄλλο.

Ὁ Μάχτος συνέλαβε κατ᾽ ἀρχὰς ἰδέαν ἐγκληματικήν. Ἐφαντάσθη νὰ κατασκευάσῃ δύο κλεῖδας, καὶ τὴν μὲν νὰ δώσῃ εἰς τὸν ἐντολέα, τὴν δὲ νὰ κρατήσῃ δι᾽ ἑαυτόν. Ἀλλ᾽ ὅμως πρὸς τί τοῦτο; Πόθεν ἠδύνατο νὰ ὑποπτεύσῃ ὅτι προύκειτο περὶ τῆς Ἀϊμᾶς;

Ὁ Τρανταχτὴς ἀποχαιρετίσας αὐτὸν ἀπῆλθε.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ´

ΦΙΛΟΣ ΑΝΤΙ ΦΙΛΟΥ

Τὴν ἑσπέραν τῆς ἐπιούσης ὁ Σκούντας καὶ ὁ Τρανταχτὴς συνηντήθησαν εἰς τὸ καπηλεῖον τοῦ μπάρμπα Κατούνα, παρὰ τὸν γραφικὸν ἐκεῖνον αἰγιαλόν, ὅπου ὁ ἐμβάτης ἔπνεεν εἰσκομίζων εἰς τοὺς ἡδυπαθῶς κινουμένους ρώθωνας τῶν δύο φιλοποτῶν τὰ θαλάσσια ἀρώματα, τὰ τόσον προσφιλῆ εἰς τοὺς κατοίκους τῆς παραλίας.

Οἱ δύο οὗτοι αξιέραστοι φίλοι δὲν ἔπασχον ἐκ ναυτίας, καὶ ἠγάπων τὴν ὑγρότητα τοῦ στομάχου καὶ τὴν θαλασσίαν ἅλμην. Ὁμολογητέον δὲ ὅτι τοῦτο δὲν συνιστᾷ κακῶς αὐτούς. Οὐδὲν εὐαρεστότερον οὐδὲ ἡδυπαθέστερον τῆς μετακομίσεως δι᾽ ἐρρύθμως κινουμένου, καὶ ἁρμονικῶς ἕρποντος φορείου, καθ᾽ ὃν χρόνον ὁ ἀστερισμὸς τοῦ Σειρίου, ὡς λέγει ὁ θεῖος Ὅμηρος «φέρει πολλὸν πυρετὸν δειλοῖσι βροτοῖσιν»· τότε λικνιζόμενός τις ὑπὸ τοῦ ἁρμονικοῦ τούτου ρόχθου, ριπιζόμενος ὑπὸ τῆς διαπνεούσης αὔρας, οὐδὲν ἡδυπαθέστερον τοῦ νὰ μετακομίζηται οὕτως εἰς δροσερὸν αἰγιαλόν, ὅπου τὸ εὐρὺ τοῦ ὁρίζοντος ,τὸ κυανοῦν τῆς θαλάσσης καὶ τὸ προκλητικὸν τῆς ξένης ἀηδόνος προσδοκῶσι τοὺς ἀπλήστους ὀφθαλμοὺς καὶ τὰς ἀκορέστους ἀκοάς, χωρὶς μηδεμία τύρβη μηδὲ μέριμνα ν᾽ ἀντιπερισπᾶ τὰ αἰσθητήρια τοῦ ψυχαγωγουμένου, χωρὶς μηδ᾽ αὐτὴ ἡ σεπτὴ ἀνάμνησις τῆς παραχρῆμα οἰχομένης γενεᾶς νὰ παρενοχλῇ τὴν φαντασίαν, μήτε οἱ τύμβοι τῶν ἡρώων ν᾽ ἀναπέμπωσι μυστηριῶδες παράπονον, μήτε τὰ αἵματα τῶν μαρτύρων νὰ βοῶσι. Ἀλλὰ πρὸς τί ταῦτα;

Ὁ Τρανταχτὴς καὶ ὁ Σκούντας, μηδὲν τούτων ἔχοντες ἐν νῷ, ἐκάθισαν παρὰ τὴν τράπεζαν τοῦ μπάρμπα Κατούνα, καὶ ἤρχισαν νὰ πίνωσι καὶ νὰ συνομιλῶσιν. Ἀνεκοίνωσαν δὲ πρὸς ἀλλήλους πολλὰ διαφέροντα ἄλλως πράγματα, ἀλλ᾽ ἡμεῖς θὰ παραλίπωμέν τινα χάριν τῶν ἀναγνωστῶν, καὶ θὰ ἔλθωμεν εἰς τὸ τέλος τῆς συνδιαλέξεως των.

― … Ὤ, διάβολε, εἶπεν ὁ Σκούντας, κάτι σὰ συλλογισμένος φαίνεσαι ἀπόψε.

― Τίποτε, ἀπήντησεν ὁ Τρανταχτής.

― Δὲν εἶσαι φίλος, εἶπεν ὁ Σκούντας (εἶχε δὲ κενώσει ἤδη πέντε ποτήρια ἐπιστεφῆ). Ἂν ἤσουν φίλος, ἔπρεπε νὰ μοῦ πῇς τὴν καρδιά σου, καθὼς κάμνω ἐγώ.

― Διάβολε, αὔριον ἔχω δουλειά.

―Ἔ, καὶ τί;

― Καὶ δὲν ἀδειάζω.

Ὁ Σκούντας οὐδὲν ἐνόησε.

― Φίλε μου, αὐτὸ πρῶτον τὸ ἤξευρα, μοῦ τὸ εἶχες εἰπεῖ. Ἔπειτα ἀφοῦ ἔχεις δουλειά, τὸ ξεύρω πὼς δὲν ἀδειάζεις, καὶ ἀφοῦ δὲν ἀδειάζεις θὰ πῇ πὼς ἔχεις δουλειά, ὥστε δὲν μοῦ λὲς τίποτε νεώτερο.

― Καὶ νυστάζω, εἶπεν ὁ Τρανταχτὴς τρίβων τοὺς ὀφθαλμούς.

― Αὐτὸ κάθε μέρα συμβαίνει, ὥστε καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι νεώτερο.

― Δὲν εἶναι ποὺ ἔχω δουλειά, ἀλλὰ εἶχα δώσει μίαν ὑπόσχεσιν, καὶ δὲν ἠμπορῶ νὰ φυλάξω τὸν λόγον μου.

― Ψυχή μου, αὐτὸ εἶναι μεγάλο δυστύχημα, παρετήρησεν ὁ Σκούντας.

― Τῷ ὄντι, εἶπεν ὁ Τρανταχτής. Καὶ πρώτη φορὰ μοῦ συμβαίνει.

― Τί κρῖμα, εἶπεν εἰρωνικῶς ὁ Σκούντας.

― Καὶ δὲν ξεύρεις πόσο κακὸ εἶναι νὰ γελάσῃ κανεὶς δικούς του ἀνθρώπους.

― Φίλοι σου λοιπὸν εἶναι αὐτοὶ ποὺ θὰ γελάσῃς;

― Εἶναι κάτι περισσότερο, εἶναι φιλενάδες μου.

― Φιλενάδες σου! Μεγάλο θαῦμα!

― Βέβαια. Δι᾽ αὐτὸ εἶμαι λυπημένος.

― Καὶ δὲν γίνεται ἄλλος τρόπος;

― Σὰν τί τρόπος;

― Νὰ μὲ διορίσῃς ἐμένα ἀντιπρόσωπό σου, διὰ νὰ φυλάξω ἐγὼ τὸν λόγο σου, ἀφοῦ δὲν ἠμπορεῖς νὰ τὸν φυλάξῃς ἐσύ.

Ὁ Τρανταχτὴς ἐκάγχασεν.

―Ἔχεις βλέπω μεγάλας ἀπαιτήσεις, εἶπε.

― Χάριν ἂν θέλῃς νὰ σοῦ κάμω, εἶπεν ἀπαθῶς ὁ Σκούντας, ἄλλως δὲν ἀνακατώνομαι.

― Καλά.

― Καὶ θὰ μοῦ πῇς τέλος πάντων τί φιλενάδες εἶναι αὐτές, καὶ ποίου εἴδους ὑπόσχεσιν ταῖς εἶχες δώσει;

― Παραιτεῖσαι ἀπὸ τὴν ἄλλη ἀπαίτησή σου;

― Ποίαν ἄλλη;

― Διὰ νὰ μὲ ἀντιπροσωπεύσῃς;

―Ὤ, αὐτὸ τὸ εἶπα χωρατά, εἶπεν ὁ Σκούντας.

― Νά διάβολε τί εἶναι, εἶπεν ὁ Τρανταχτής. Αὐτὸ εἶναι ὅλο καὶ ὅλο.

Καὶ ἐκβαλὼν ἐκ τοῦ θυλακίου του κλεῖδα νεωστὶ κατεσκευασμένην τὴν ἔδειξε πρὸς τὸν ὁμιλητήν του.

― Αὐτό; Καὶ τί εἶναι αὐτό;

― Τὸ βλέπεις, κλειδὶ εἶναι.

― Τὸ βλέπω ὅτι εἶναι κλειδί, ἀλλὰ μὲ αὐτὸ δὲν ἐννοῶ τίποτε.

Ὁ Τρανταχτὴς ἔσεισε τοὺς ὤμους.

― Διὰ ποῖον σκοπὸν εἶναι αὐτὸ τὸ κλειδί; ἐπανέλαβεν ὁ Σκούντας.

― Δι᾽ αὐτὸ δὲν ξεύρω οὔτ᾽ ἐγώ.

―Ἀλλ᾽ ὅμως ξεύρεις ποιὸς σοῦ τὸ ἔδωκε καὶ διὰ ποιὸν εἶναι.

―Ἄ, ὅσον δι᾽ αὐτό, μάλιστα.

― Αὐτὸ σ᾽ ἐρωτῶ κ᾽ ἐγώ.

― Λοιπὸν ἐπιμένεις νὰ τὸ μάθῃς;

―Ἂν θέλῃς νὰ μοῦ τὸ πῇς.

― Ξεύρεις τὴν γνωριμία μου, τὴν ἀδελφὴ Βεάτη;

Ὁ Σκούντας ἔκαμε κίνημά τι, ἐλέγχον συγκίνησιν. Ἀλλ᾽ ὅμως προσεποιήθη ἀπάθειαν.

― Ποῦ νὰ τὴν ξεύρω;

― Ξεύρεις τὸ μοναστήρι τῶν γυναικῶν;

Νέον κίνημα ἔκαμεν ἀκουσίως ὁ Σκούντας.

― Τὸ ἔχω ἀκουστά, ἀλλὰ δὲν ὑπῆγα ποτέ.

― Λοιπὸν ἡ Βεάτη, μοῦ εἶναι γνωστὴ ἀπὸ τὸν ὑποκριτὴν ἐκεῖνον τὸν Δερμίνην, ὁποὺ σοῦ εἶχα διαβάσει τὸ γράμμα του.

― Ποῖον Δερμίνην;

― Τὸν θαλαμηπόλον τοῦ καρδιναλίου.

―Ἐνθυμοῦμαι.

― Λοιπὸν αὐτὴ ἡ Βεάτη μοῦ παρήγγειλε νὰ τῆς κάμω ἕνα κλειδί.

―Ἄ!

― Καὶ μοῦ ἔστειλε τὸν τύπον.

―Ἐννοῶ.

― Λοιπὸν τὸ κλειδὶ εἶναι αὐτό.

― Καλά.

― Καὶ τῆς ὑποσχέθηκα νὰ τῆς τὸ φέρω αὔριον.

― Λοιπόν;

― Λοιπὸν ἐπειδὴ αὔριον ἔχω ἐργασίαν, δὲν ἔχω καιρὸν νὰ τῆς τὸ φέρω, καὶ εἶναι ἀρκετὰ μακράν.

Ὁ Σκούντας ἐφαίνετο σύννους.

― Τί συλλογίζεσαι; τῷ εἶπεν ὁ Τρανταχτής.

― Τίποτε.

― Πῶς σοῦ φαίνεται αὐτὸ τὸ κλειδί; Δὲν εἶναι παράξενο;

― Τί παράξενο; εἶπεν ὁ Σκούντας ὑποκρινόμενος ἄγνοιαν.

― Πρῶτον διατί νὰ μοῦ τὸ παραγγείλῃ, εἰς ἐμένα, νὰ τῆς τὸ κάμω;

―Ἀφοῦ εἶναι γνώριμη, ὑπέλαβε μετ᾽ ἐπιπλάστου ἀφελείας ὁ Σκούντας.

― Καὶ ἀπὸ πότε εἰς τὸ μοναστήριον ἔχουν ἀνάγκην τῶν γνωρίμων του διὰ νὰ προμηθευθῶσι κλειδιά;

― Δὲν ἠξεύρω, εἶπεν ὁ Σκούντας.

― Δεύτερον, διατί νὰ μοῦ στείλῃ κήρινον τύπον διὰ τὸ κλειδί;

― Ποιὸς ξέρει, εἶπε μετ᾽ ἀδιαφορίας ὁ Σκούντας.

― Δὲν σοῦ φαίνεται παράξενο;

― Τί νὰ πῶ κ᾽ ἐγώ; Ἐσὺ μπορεῖ νὰ ξεύρῃς.

Ἀφότου ἤκουσε περὶ τῆς κλειδὸς καὶ περὶ τοῦ μοναστηρίου ὁ Σκούντας, εἶχε πέσει εἰς βαθεῖαν σύννοιαν, ἣν μάτην προσεπάθει νὰ συγκαλύψῃ. Φαίνεται ὅτι ἐγίνωσκεν οὗτος ὅτι ἡ Ἀϊμὰ εὑρίσκετο ἐν τῷ εἰρημένῳ μοναστηρίῳ, ὁ δὲ Τρανταχτὴς ἠγνόει τὸ πρᾶγμα.

― Καὶ τώρα τί νὰ κάμω ἐγώ; εἶπε ὁ Τρανταχτής. Ἔχω ἐκείνην τὴν δουλειὰ ὁποὺ ξέρεις αὔριο, καὶ δὲν ἠμπορῶ νὰ πάγω ἐκεῖ.

― Τί νὰ σὲ κάμω; εἶπε ὁ Σκούντας μετ᾽ ἄκρας ἀπαθείας.

― Δὲν θὰ ἦτο ἄσχημον νὰ εὕρισκα μέσον νὰ τὸ στείλω.

―Ἠμπορεῖ νὰ εὕρῃς.

―Ἠξεύρεις κανένα;

―Ἐγώ; Ὄχι, μὰ τὸ Ναί.

― Καὶ τί ἔλεγες πρωτύτερα;

― Διὰ νὰ πάγω ἐγώ; Ἐχωράτευα, εἶπεν ὁ Σκούντας.

―Ὥστε ἔχεις καὶ σὺ δουλειά;

― Δὲν πιστεύω, ἀλλὰ τί μὲ μέλει;

― Δὲν σὲ μέλει λοιπὸν διὰ τὴν δυσκολίαν τοῦ φίλου σου;

― Ποίαν δυσκολίαν;

― Εἶναι μία δυσκολία αὐτὸ δι᾽ ἐμέ, εἶπεν ὁ Τρανταχτής. Δὲν θέλω νὰ δυσαρεστήσω τὴν Βεάτην.

Ὁ Σκούντας ἔσεισε τοὺς ὤμους.

― Λοιπὸν δὲν γίνεται; εἶπεν ὁ Τρανταχτής.

― Τί πρᾶγμα;

― Δὲν μπορεῖς νὰ πάγῃς;

― Ποῦ;

― Εἰς τὸ μοναστήρι.

― Μὲ τὰ σωστά σου τὸ λές;

― Δὲν εἶναι τρόπος;

―Ὤ, διάβολε, τρόπος.

―Ὥστε θὰ μ᾽ ἀφήσῃς εἰς τὴν στενοχωρίαν;

― Νὰ ἦτο στενοχωρία, ναί. Ἀλλ᾽ αὐτὸ δὲν μοῦ φαίνεται σπουδαῖον.

― Δὲν σοῦ φαίνεται; Νόστιμον.

―Ἂς εἶναι ὅσον νόστιμον θέλει.

―Ἂς ἀφήσωμε τὰ λόγια, εἶπεν ὁ Τρανταχτής. Θὰ ὑπάγῃς;

― Διάβολε! Ἐπιμένεις, βλέπω.

― Βέβαια ἐπιμένω. Τόσο χατίρι δὲν ἔχω;

― Τί νὰ σοῦ πῶ;

― Θὰ πάγῃς;

―Ἐσὺ πρέπει νὰ ἔχῃς λόγον νὰ ἐπιμένῃς τόσον, εἶπε μετὰ προσποιήτου εὐηθείας ὁ Σκούντας.

― Λόγον; Ἠμπορεῖ νὰ ἔχω.

― Καὶ δὲν ἐπιμένω νὰ μοῦ τὸν πῇς.

― Καὶ νὰ ἐπιμείνῃς δὲν σοῦ λέγω τίποτε τώρα. Ἄλλην φοράν, μάλιστα.

― Λοιπὸν ἀπαιτεῖς νὰ πάγω;

―Ἀπαιτῶ.

― Θὰ πάγω τότε, τί νὰ γένῃ.

― Εὖγε, εἶσαι φίλος, εἶπεν ὁ Τρανταχτής. Φίλος διὰ φίλου σώζεται.

Καὶ τῷ ἔδωκε τὴν κλεῖδα. Ὁ Σκούντας τὴν ἔλαβε καὶ τὴν ἔκρυψεν εἰς τὴν ζώνην του.

Καὶ ἰδοὺ πῶς ὁ Τρανταχτὴς ἐνόμισεν ὅτι κατάφερε τὸν Σκούνταν νὰ τῷ κάμῃ τὴν χάριν ταύτην, ἐνῷ οὗτος ἐπίστευε πάλιν ἐν συνειδήσει ὅτι αὐτὸς ἦτο ὁ πείσας τὸν Τρανταχτὴν νὰ τὸν πέμψῃ εἰς τὴν ἀποστολὴν ταύτην, καὶ νὰ τῷ εἴπῃ καὶ εὐχαριστῶ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ´

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΛΛΑΒΙΣΜΟΥ

Ὅσον ἀσύστατοι καὶ ἂν ἦσαν αἱ ἐπαγγελίαι τοῦ Τρέκλα, ἃς ὁ Μάχτος ἐξεβίασε παρ᾽ αὐτοῦ, οὐχ ἧττον κατώρθωσεν ὁ δίπους σύντροφος τοῦ Χόμο νὰ τύχῃ πληροφοριῶν τινων περὶ τῆς Ἀϊμᾶς καὶ περὶ τοῦ κελλίου ἐν ᾧ εὑρίσκετο ἐγκαθειργμένη αὕτη. Ἔμαθε δὲ τοῦτο παρὰ τῆς ἀδελφῆς Βεάτης, ἥτις δὲν ἦτο φειδωλὴ λόγων, οὐδ᾽ ἀπέφευγεν οὐδεμίαν ἀφορμὴν συνδιαλέξεως ἢ ἐξηγήσεως, προκειμένου περὶ πραγμάτων κινούντων τὴν ἰδίαν αὑτῆς φιλοπραγμοσύνην. Ὁ Τρέκλας μαθὼν ἅπαξ ὅ,τι ἐπεθύμει περιέμεινε μεθ᾽ ὑπομονῆς τὴν στιγμὴν καθ᾽ ἣν ἀπεμακρύνθη ἡ Βεάτη ἐκ τοῦ μαγειρείου, καὶ τότε ἔσπευσε ν᾽ ἀναβῇ τὰς λιθίνας καὶ εὐρωτιώσας βαθμίδας τῆς κλίμακος, ἥτις ἀνῆγεν εἰς τὸ πρῶτον πάτωμα, καὶ ἐκεῖθεν ἀνῆλθεν εἰς τὸ δεύτερον καὶ εἰς τὸ τρίτον. Τέλος ἔφθασεν εἰς τὸ ὑπερῷον, ὅπου ἦτο κεκλεισμένη ἡ Ἀϊμά.

Ὁ Τρέκλας εἶχεν ἐκλέξει τὴν στιγμὴν καθ᾽ ἣν αἱ μοναχαὶ ἔμελλον νὰ καθίσωσιν εἰς τὴν τράπεζαν, ὥστε ἀναβαίνων χανδὸν καὶ μετὰ τοῦ συνήθους αὐτῷ ὑποσκασμοῦ τὰς τρεῖς κλίμακας, δὲν ἐφοβεῖτο μὴ συναντήσῃ μοναχήν τινα δυναμένην νὰ ἐνοχλήσῃ αὐτόν, καὶ νὰ τὸν ἐρωτήσῃ ποῦ διηυθύνετο.

Ὅτε ἔφθασεν ἐνώπιον τῆς κλειστῆς θύρας τοῦ δευτέρου δωματίου, ὁ Τρέκλας ὑπέστη συναίσθημά τι ἀόριστον. Τῷ ἐφάνη ὅτι ᾐσθάνετο παρουσίαν ἀνθρώπου ὄπισθεν τῆς κεκλεισμένης θύρας.

―Ἐδῶ πρέπει νὰ εἶναι, ἐψιθύρισεν.

Ἐπλησίασε καὶ ἔκρουσε δειλῶς. Παραχρῆμα φωνὴ ἠκούσθη ἔσωθεν.

― Ποῖος εἶναι;

―Ἐδῶ μέσα εἶσαι; ἠρώτησεν ὁ Τρέκλας.

―Ἐδῶ, ἀπήντησεν ἡ φωνή.

― Χαιρετίσματα ἀπ᾽ τὸν ἀδελφό σου, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Τὸν ἀδελφό μου;

― Τὸν Μάχτο. Ἔτσι δὲν τὸν λένε;

― Τὸν εἶδες;

― Τὸν εἶδα, καὶ ἔχει σκοπὸν νὰ ἔλθῃ.

―Ὁ Μάχτος! ἐξεφώνησε περιχαρὴς ἡ Ἀϊμά.

―Ὁ Μάχτος, βέβαια, εἶπε παρῳδῶν ὁ Τρέκλας συναισθανθεὶς ὅτι δὲν ἠδύνατο νὰ βεβαιώσῃ τὸ πρᾶγμα.

―Ὤ, Μάχτο! εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Νὰ εἶσαι ἕτοιμη, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

―Ἕτοιμη;

― Θὰ ἔλθῃ νὰ σὲ πάρῃ.

―Ὤ, πότε; εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Σὲ λίγο, εἶπε διφορουμένως ὁ Τρέκλας.

― Καλῶς νὰ ἔλθῃ. Ὤ, Μάχτο!

― Μοῦ ἔδωσε κ᾽ ἕνα γράμμα, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Γράμμα;

― Ναί. Ἀλλὰ πῶς νὰ σοῦ τὸ δώσω;

― Δὲν ἠμπορεῖς ἀπ᾽ τὴν κλειδότρυπα; εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Νὰ δοκιμάσω, ἀπήντησεν ὁ Τρέκλας.

Καὶ σχηματίσας τὸν φάκελον εἰς λεπτὸν κύλινδρον, ἐπειράθη νὰ εἰσαγάγῃ αὐτὸν διὰ τῆς ὀπῆς. Μετὰ πολλοὺς ἀγῶνας, οὐδὲν κατώρθωσεν.

― Εἶναι μπατάλικο τὸ γράμμα, εἶπεν ὁ Τρέκλας. Πολὺ χονδρὸ χαρτί.

― Τώρα πῶς νὰ γίνῃ;

― Θέλεις νὰ τὸ ξεβουλώσω, καὶ νὰ τὸ κόψω εἰς δύο;

― Κάμε ὅπως θέλεις, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

Ὁ Τρέκλας ἀπεσφράγισε τὸν φάκελον, καὶ ἔκοψε τὸν χάρτην εἰς δύο. Εἶτα ἐσχημάτισε δύο μικροὺς κυλίνδρους. Ἐν τῷ μεταξὺ δὲ τὸ βλέμμα του ἔπεσεν εἰς τὸ περιεχόμενον τῆς ἐπιστολῆς, καὶ καλέσας εἰς βοήθειαν τὰ ὀλίγα μαθήματα ἀναγνώσεως, ἅτινα εἶχε διδαχθῆ κατὰ τὴν παιδικήν του ἡλικίαν εἰς τὴν Ὀκτώηχον παρὰ τοῦ ψάλτου τῆς ἐνορίας του, ἀνέγνω τὰ ἑξῆς:

«Ἀδελφή μου Ἀϊμά. Ἀφότου ἔφυγες, νύκτα καὶ ἡμέραν σὲ ζητῶ. Ἔμαθα ποῦ εὑρίσκεσαι. Ὅσον ὑψηλοὶ καὶ ἂν εἶναι οἱ τοῖχοι, θὰ τοὺς ὑπερβῶ, ὅσον στερεοὶ καὶ ἂν εἶναι οἱ μοχλοὶ θὰ τοὺς παραβιάσω. Θὰ ἔλθω νὰ σ᾽ εὕρω, ἀδελφή μου, αἰσθάνομαι τὴν δύναμιν ὅτι θὰ τὸ κατορθώσω. Θὰ σ᾽ εὕρω, καὶ θὰ ἔλθῃς μαζί μου, καὶ θὰ ζήσωμεν μαζὶ εἰς μίαν ἄκρην τῆς γῆς. Μακρὰν οἱ γονεῖς καὶ οἱ ἀδελφοί, μακρὰν οἱ ἐχθροὶ καὶ οἱ φίλοι. Ἡμεῖς οἱ δύο ἀρκοῦμεν εἰς ἡμᾶς. Κανένα μὴ ἀκούῃς, κανένα μὴ ἐμπιστεύησαι, κανεὶς ἄλλος δὲν σὲ ἀγαπᾷ, μόνος ἐγώ. Εἶναι ἀνάγκη νὰ ἔλθῃς πλησίον μου, καὶ ἐγὼ δύναμαι νὰ ὑπάγω διὰ σὲ εἰς τὴν ἄκρην τοῦ κόσμου. Καὶ ἂν δὲν σ᾽ εὕρω, ἂν δὲν σὲ ἴδω πλέον, ἂν σὲ χάσω διὰ πάντοτε, Ἀϊμά, ἤξευρε ὅτι δὲν δύναμαι πλέον νὰ ζῶ καὶ ὅτι ὁ κόσμος εἶναι μαῦρος δι᾽ ἐμέ, μαῦρος ὁ οὐρανός, ὁ ὁποῖος μὲ σκεπάζει, Ἀϊμά, μαύρη ἡ γῆ, ὁποὺ πατῶ, μαῦρον τὸ φῶς ποὺ μὲ φωτίζει, ὅλα μαῦρα, κατάμαυρα. Ἀπὸ σὲ περιμένω τὸ φῶς, ἀπὸ σὲ τὴν δρόσον, ἀπὸ σὲ τὸν ἀέρα, Ἀϊμά, καὶ χωρὶς ἐσὲ ὅλα εἶναι σκότος, ὅλα βάσανος, καὶ ὅλα κόλασις. Ἀπὸ σὲ ἐλπίζω νὰ μὲ συντροφεύσῃς εἰς τὸν ἔρημον τοῦτον κόσμον, καὶ νὰ μὲ βοηθήσῃς νὰ ζήσω τὴν ζωήν μου, Ἀϊμά, καὶ ἂν ἀποθάνω, ν᾽ ἀποθάνω εἰς τοὺς πόδας σου. Ὁ ἀδελφός σου, Μάχτος».

Ἡ ἀνάγνωσις αὕτη ἐνεποίησεν ἀλλόκοτον ἐντύπωσιν εἰς τὸν Τρέκλαν, καὶ ἄκων ἐψιθύρισεν· «Ἀδελφή του! Μὲ πόσον πόνον γράφει… Καὶ εἶναι ἀδελφή του. Ἄ! ἠξεύρω τί ἀδελφή του εἶναι!».

Προσέτι ὁ Τρέκλας ἐξέφερεν ἄκων καὶ ἓν ἐπιφώνημα, τὸ ἑξῆς·

―Ἄ! κ᾽ ἐγώ, κ᾽ ἐγὼ τὸ ἔπαθα! Μὴν ἐμπιστεύεσαι, πτωχὲ νέε! Εἶναι ὅλες ἄπιστες, ὅλες!

Ἐφαίνετο δὲ ὅτι ἡ ἀνάγνωσις τῆς ἐπιστολῆς ταύτης ἤνοιξε πληγὴν εἰς τὸ στῆθος τοῦ Τρέκλα. Τοῦτο ἦτο ἀναμφιβόλως ἡ τιμωρία τοῦ ἐγκλήματος, ὅπερ ἐξετέλεσε παραβιάσας τὴν ἀλλοτρίαν ἐπιστολὴν καὶ καταχρασθεὶς τὴν ἐμπιστοσύνην.

Ἐν τούτοις κατώρθωσε τώρα νὰ εἰσαγάγῃ διὰ τῆς ὀπῆς τὰ δύο τεμάχια. Ἡ Ἀϊμὰ τὰ ἥρπασεν.

―Ἔχεις τίποτε νὰ παραγγείλῃς διὰ τὸν Μάχτον; ἠρώτησεν ὁ Τρέκλας.

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἤκουσεν. Ἔρριψε τὸ βλέμμα ἐπὶ τῆς ἐπιστολῆς. Ἀλλὰ δὲν ἠδύνατο νὰ τὴν ἀναγνώσῃ.

―Ἔχεις τίποτε νὰ παραγγείλῃς; ἐπανέλαβεν ἡ φωνὴ τοῦ Τρέκλα. Ἐγὼ θὰ φύγω τώρα.

Ἡ Ἀϊμὰ διετέλει ἐν ἀμηχανίᾳ, σκεπτομένη τί ἠδύνατο νὰ παραγγείλῃ, χωρὶς ν᾽ ἀναγνώσῃ τὴν ἐπιστολήν.

― Περίμενε, σὲ παρακαλῶ, μίαν στιγμήν, εἶπε.

― Θὰ μ᾽ εὕρουν ἐδῶ, καὶ θὰ τὴν ἔχω κακά. Κρυφὰ ἦλθα.

Ἡ Ἀϊμὰ προσεπάθει εἰς μάτην νὰ συλλαβίσῃ τὰ γράμματα. Μία τῶν λίαν μεμακρυσμένων καὶ τεθαμμένων ἐν τῇ μνήμῃ ἀναμνήσεών της ἦτο καὶ αὕτη. Ἐνθυμεῖτο ὅτι εἶχε διδαχθῆ ἀνάγνωσιν, ἐν βρεφικῇ σχεδὸν ἡλικίᾳ. Ἀλλ᾽ ἐπὶ μακρὰ ἔτη οὐδὲν βιβλίον εἶχεν ἀναγνώσει, καὶ ἐλησμόνησε τὰ στοιχειώδη ἐκεῖνα μαθήματα. Τῇ ἦλθε πρὸς στιγμὴν ἡ ἰδέα νὰ ἐρωτήσῃ τὸν Τρέκλαν ἂν ἤξευρεν ἀνάγνωσιν καὶ νὰ διαβιβάσῃ διὰ τοῦ αὐτοῦ μέσου τὸ γράμμα πρὸς αὐτόν, ὅπως τῇ τὸ ἀναγνώσῃ. Ἀλλ᾽ ἀπετράπη τὸ μὲν ἕνεκα τῆς ἀνυπομονησίας τοῦ Τρέκλα ὅπως ἀπέλθῃ, τὸ δὲ ἐκ τῆς ἐπιθυμίας ἣν εἶχε ν᾽ ἀναγνώσῃ μόνη της τὴν ἐπιστολήν. Ἔπειτα ἡ Ἀϊμά, κατὰ τὰς μακρὰς ἐκείνας ὥρας τῆς αὐχμηρᾶς μοναξίας, ἃς διῆγεν ἐν τῇ εἱρκτῇ, ἔμελλε νὰ εὕρῃ ἔργον καὶ ψυχαγωγίαν τινὰ εἰς τὴν προσπάθειαν ταύτην. Ἀπήντησε λοιπὸν εἰς τὴν ἐρώτησιν τοῦ Τρέκλα.

― Εἰπὲ τοῦ Μάχτου ὅτι εἶμαι καλά, καὶ τὸν περιμένω.

―Ἄλλο τίποτε;

― Καὶ ὅτι τὸ γράμμα του δὲν τὸ διάβασα ἀκόμα.

― Καλά.

― Καὶ τὸν εὐχαριστῶ.

― Πολὺ καλά, εἶπε μορφάσας ὁ Τρέκλας.

― Καὶ σ᾽ εὐχαριστῶ διὰ τὸν κόπον ὁποὺ ἔλαβες.

―Ἔλα δά!

Καὶ ὁ Τρέκλας ἀπῆλθε μορμυρίζων.

―Ἄ! ἀδελφή του. Κ᾽ ἐγὼ εἶχα τέτοιας λογῆς ἀδελφήν. Τώρα δὲν ἔχω πλέον, μοῦ ἔφυγε. Μὰ νὰ σοῦ πῶ, μοῦ ἔκαμε καὶ τὴ χάρη.

Ἀπελθόντος τούτου, ἡ Ἀϊμὰ ἐνέκυψεν εἰς τὸ ὑπερφυὲς τοῦτο ἔργον, τοῦ νὰ δυνηθῇ ν᾽ ἀναγνώσῃ τὸ χειρόγραφον ἐκεῖνο χωρὶς νὰ ἔχῃ βεβαιότητα ὅτι ἤξευρε γράμματα. Μετὰ μακροὺς ἀγῶνας, τινῶν γραμμάτων ἡ προφορὰ ἐπανήρχετο εἰς τὴν μνήμην της, ἄλλα δέ τινα δὲν τὰ ἐνθυμεῖτο. Κατήντησε δὲ νὰ κάμνῃ ἐπὶ τοῦ χάρτου ἐκείνου μαθηματικοὺς ὑπολογισμούς, συγκρίνουσα τὸ σχῆμα τῶν ὁμοίων, καὶ ζητοῦσα νὰ φθάσῃ ἐκ τῶν γνωστῶν εἰς τὰ ἄγνωστα. Ἀλλὰ μάτην.

Μετὰ πολύωρον καὶ ἐπίμοχθον ἐργασίαν, εἶχε φθάσει εἰς ἀτελέστατον πόρισμα, καὶ ἀνεγίνωσκε τὰς πρώτας γραμμὰς ὡς ἑξῆς:

«Ἀδελφή μου Ἀϊμά.» Τὴν πρώτην ταύτην φράσιν ἔλαβεν ὡς δεδομένον. Κατ᾽ ἀρχὰς ἀνεγίνωσκεν Ἀϊμὰ τὴν πρώτην λέξιν. Ἀλλ᾽ ἀκολούθως ἠρίθμησε τὰ γράμματα τῆς λέξεως ἀδελφή, καὶ τῇ ἐφάνησαν παραπολλά. Ἡ λέξις Ἀϊμὰ εἶχε τέσσαρα μόνον γράμματα, περὶ τούτου εἶχε βεβαιότητα. Μεταβᾶσα λοιπὸν εἰς τὰς ἑπομένας λέξεις, εἶδεν ὅτι ἡ τρίτη εἶχε τῷ ὄντι τέσσαρα γράμματα. Αὐτὴ ἄρα ἔπρεπε νὰ λέγῃ Ἀϊμά. Ὅθεν κατὰ συμπερασμὸν παρεδέχθη, ἀδελφή μου Ἀϊμά. Εἶτα παρέβαλε τὸ πρῶτον γράμμα τῆς λέξεως Ἀδελφὴ καὶ τὸ πρῶτον καὶ τελευταῖον τῆς λέξεως Ἀϊμά, καὶ ἀνεγνώρισε τὴν γραπτὴν μορφὴν τοῦ φθόγγου Ἄλφα. Ἀκολούθως παρέβαλε τὴν τοῦ Μῦ. Τέλος μετὰ πολλοὺς κόπους ἀνεγίνωσκεν οὕτω. «Ἀδελφή μου Ἀϊμά, Ἀφ... ἔφ.ε. ..... .αϊ ἡμέ.α. .έ .η... Εμα.. .οῦ ε.......αϊ. Ο.ον ..ηλο. .αϊ ἄ. ...αϊ ο. .ο..ο. .ά .ού. …

Καὶ οὕτω καθεξῆς.

Ὕστερον ὅμως προχωρούσης τῆς παραβολῆς, κατώρθωσε νὰ ἐξακριβώσῃ καὶ ἄλλων στοιχείων τὸ σχῆμα καὶ τὴν φωνήν, καὶ ἀνεγίνωσκεν:

«Ἀδελφή μου Ἀϊμά, Ἀφό.ου ἔφυ.ες, ν..τα καῒ ἡμέραν σὲ ζητῶ. Ἔμαθα ποῦ ε.ρίσ.εσαϊ. Ὅσον ὑ.ηλοϊ καΐ ἂν ἔϊναϊ οϊ τοϊχοϊ θὰ τοὺς …» Καὶ τὰ λοιπά.

Τέλος μετὰ μακροὺς καὶ ἀπιστεύτους ἀγῶνας, κατώρθωσε νὰ ἐννοῇ μέρος τι τοῦ περιεχομένου τῆς ἐπιστολῆς. Ἡ ἡμέρα δὲ εἶχε κλίνει πρὸς τὴν δύσιν, καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἠσχολεῖτο εἰσέτι εἰς τὸ ἐπίπονον τοῦτο ἔργον. Αἴφνης ἤκουσε τὴν περιστροφὴν τῆς κλειδὸς εἰς τὸ κλεῖθρον. Ἔκρυψε ταχέως τὰ δύο τεμάχια τοῦ χάρτου εἰς τὸν κόλπον της, καὶ ἀνωρθώθη ὅπως δεχθῇ τὴν συνήθη ἐπίσκεψιν τῆς Σιξτίνης.

Ἤλπισεν ὅτι τὴν φορὰν ταύτην θὰ ἐτύγχανεν ἡ μοναχὴ εὐκαιρίας ὅπως τῇ διηγηθῇ τὴν ἱστορίαν ἐκείνην, ἣν εἶχε διακόψει τὴν προλαβοῦσαν νύκτα ἡ ἀπότομος τῆς ἡγουμένης εἴσοδος. Ἀλλ᾽ ὅταν ἡ θύρα ἠνοίχθη, ἐξεπλάγη ἡ Ἀϊμά.

Ἡ εἰσελθοῦσα δὲν ἦτο ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα. Ἦτο γραῖά τις μοναχή, ἣν πρώτην φορὰν ἔβλεπεν ἡ ἔγκλειστος. Ἐχαιρέτισε τὴν Ἀϊμὰν καὶ ἐκάθισεν.

― Εἶμαι ἡ ἀδελφὴ Καρμήλη, εἶπε, καὶ ἔλαβον εὐχὴν ἀπὸ τὴν ἡγουμένην νὰ ἀντικαταστήσω τακτικῶς τὴν ἀδελφὴν Σιξτίναν εἰς τὴν διακονίαν ταύτην.

Ἡ Ἀϊμὰ ὑπεκλίθη.

― Τοῦτο ἐφρόντισεν ἡ ἡγουμένη διὰ τὴν σωτηρίαν σου, διὰ νὰ μὴ ἁμαρτήσῃς. Τὰ βιβλία λέγουν· βεριτάτεμ δίξιτ λίγγουα μέα*.

― Καὶ ἡ ἀδελφὴ Σιξτίνα; ἠρώτησε μετὰ λύπης ἡ Ἀϊμά.

― Δὲν θὰ ἔλθῃ πλέον, ἀπήντησεν ἡ Καρμήλη. Ἡ ἡγουμένη τῆς ὥρισεν ἄλλο διακόνημα.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐσιώπησεν.

―Ἐκ τοῦ στόματός μου, ἐπανέλαβεν ἡ μοναχή, δὲν θὰ ἐξέλθῃ λόγος ψευδής, οὐδὲ δόλον θὰ μελετήσῃ ἡ καρδία μου. Λαβάμπο ἲν ἰννοτσέντιμπους μάνους μέας*.

Ἡ Ἀϊμὰ οὐδὲ λέξιν ἐνόει ἐκ τῶν λεγομένων ὑπὸ τῆς ἀδελφῆς Καρμήλης.

―Ἐλπίζω ὅτι ἔχεις ἁγίους λογισμοὺς εἰς τὸν νοῦν σου, κόρη μου, καὶ δὲν ἐπιθυμεῖς τὰ μάταια τοῦ κόσμου. Νόλι ἰντροδούτσερε νὸς ἲν τεντατσιόνεμ*.

Ἡ νεᾶνις ἐθεώρει μετ᾽ ἐκπλήξεως καὶ ἀλλόκοτος τῆς ἐφαίνετο ἡ γλῶσσα τῆς γυναικὸς ταύτης.

Ἡ ἀδελφὴ Καρμήλη εἶχεν ἀπὸ μακροῦ χρόνου τὴν ἕξιν ταύτην, νὰ μὴ δύναται οὐδὲ λέξιν νὰ προφέρῃ, χωρὶς νὰ παραθέτῃ συγχρόνως λατινικὰ κείμενα ἐκ τῆς Βουλγάτας, ὧν δὲν ἐνόει μὲν τὴν ἔννοιαν ἀλλ᾽ ἐνίοτε συνέπιπτεν, ὥστε ἡ σημασία αὐτῶν νὰ συμφωνῇ τυχαίως πρὸς τὰ ὑπ᾽ αὐτῆς λεγόμενα. Τοῦτο δὲ προήρχετο ἐκ τοῦ ὅτι αἱ συνδιαλέξεις της δὲν ἐξήρχοντο ποτὲ ἐκ τοῦ κύκλου τῶν ρητῶν, ὅσα εἶχεν ἀποστηθίσει. Ὁ λόγος της ἦτο πάντοτε ψηφιδωτὸν ἐκ τεμαχίων διδαχῶν, καὶ οὐδεμίαν ἐξεστόμιζε φράσιν χωρὶς νὰ ἀποβλέπῃ πρὸς ψυχικὴν οἰκοδομὴν τῶν ἀκροατῶν. Παρακατιόντες δὲ θὰ ἴδωσιν οἱ ἀναγνῶσται πόσον ἐκήδετο ὑπὲρ τῆς ψυχικῆς σωτηρίας τοῦ πλησίον.

― Λοιπὸν τέκνον μου, ἐπανέλαβε, μὴ περιφέρῃς τὸν νοῦν σου ἐδῶ καὶ ἐκεῖ, καὶ φύλαττε τὰς αἰσθήσεις σου καθαρὰς ἀπὸ παντὸς ρύπου. Μὴ ἐπαφήνῃς ραθύμως τὰς χεῖράς σου εἰς τὰ μέλη τῆς σαρκός σου, καὶ μὴ δίδῃς χώραν εἰς σαρκικοὺς γαργαλισμοὺς καὶ ἀκαθάρτους ἐπιθυμίας, αἵτινες θὰ καταστήσωσι τὰ μέλη σου σκεῦος ἄχρηστον εἰς τὴν ἄσκησιν τῆς ἀρετῆς. Φύλαττε τὸν νοῦν σου καὶ τὴν καρδίαν σου ἄσπιλον, καὶ μὴ συλλάβῃς μεμολυσμένην φαντασίαν, ἥτις θὰ κάμῃ τὴν σάρκα σου νὰ ἀσπαίρῃ ἐκ τῆς ἐπιθυμίας. Κούϊ νὸν ἒξ σάγγουϊμπους νέκουε ἒξ βολουντάτε κάρνις νάτι σούντ*.

Ἡ Καρμήλη ἐθεώρει ἀτενῶς τὴν Ἀϊμάν. Ἀλλ᾽ αὕτη δὲν ἔδειξεν ἐπὶ τῆς ὄψεως οὐδὲν σημεῖον ὅτι εἶχεν ἐννοήσει τοὺς λόγους τῆς μοναχῆς. Ἐν τούτοις αὕτη ἐξηκολούθησε νὰ λέγῃ ἀναλυτικώτερον.

― Φύλαττε τὸν νοῦν σου, φύλαττε τὴν καρδίαν σου, φύλαττε τὰ μέλη τοῦ σώματός σου ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ. Μὴ σχηματίσῃς ἴνδαλμα σατανικοῦ ἔρωτος καὶ παχυλὴν εἰκόνα γεώδους καὶ ἐνύλου πάθους ἐντὸς τῆς φαντασίας σου. Μὴ γαργαλισθῇς ὑπὸ σαρκικοῦ ἐρεθισμοῦ, διότι τάχιστα θὰ πέσῃς εἰς τὴν ἁμαρτίαν. Ἡ φαντασία γεννᾷ τὴν ἐπιθυμίαν, καὶ ἡ ἐπιθυμία τὴν ἔμπρακτον πεῖραν τῆς ἁμαρτίας. Τὰ εἴδη τῆς ἁμαρτίας εἶναι πολλὰ καὶ πολλαχῶς διαιροῦνται. Προκλήσεις εἰς ἀσέλγειαν, βλέμματα, νεύματα πορνικά, ἔνθερμοι πνοαί, στεναγμοί, ἁφαί, ἐρείσματα, ἐμπαθεῖς ἀσπασμοί, κνίσματα, ἐναγκαλισμοί, προστρίψεις, περισφίγξεις, συγκυλισμοί, ἐκμυζήσεις, δακτυλισμοί, καταγλωττίσματα, λεσβιασμοί, ἀσέλγειαι κατὰ φύσιν, ἀσέλγειαι παρὰ φύσιν, αἱμομειξίαι, κτηνοβασίαι καὶ ἄλλα.

Πᾶς ἄνθρωπος δὲν ὑπόκειται εἰς ὅλα ταῦτα, ἀλλὰ πίπτει ἄλλος εἰς ἄλλα. Ἀλλ᾽ ὅμως καλὸν εἶναι νὰ φυλάττηται, κόρη μου, ἐξ ὅλων τούτων. Ἔκτσε ἔνιμ ἴν ἰνικουϊτάτιμπους κοντσέπτους σοὺμ ἒτ ἲν πεκκάτις μὲ γκένουϊτ μάτερ μέα*.

Ἡ ἀτυχὴς Ἀϊμὰ ἤκουεν ἔκπληκτος τὰς ἀγνώστους ταύτας λέξεις, χωρὶς νὰ ἐννοῇ τί ἐσήμαινον. Ἐν τούτοις ἐνόμισε χρέος της ν᾽ ἀπαντήσῃ δι᾽ ὀλίγων εἰς τὰς παρακελεύσεις ταύτας, διότι ἄλλως ἤθελε φανῆ ψυχρὰ καὶ ἀγνώμων εἰς τὴν προθυμίαν τῆς ἀδελφῆς Καρμήλης.

― Σ᾽ εὐχαριστῶ, μῆτέρ μου, εἶπεν, ὅπου μοῦ δίδεις αὐτὰς τὰς καλὰς συμβουλάς. Θὰ τὰς ἀκολουθήσω καὶ ἐλπίζω νὰ ὠφεληθῶ.

Σημειωτέον ὅτι ἡ Ἀϊμὰ κατὰ τὰς ὀλίγας ἡμέρας, καθ᾽ ἃς διέμενεν ἐν τῷ μοναστηρίῳ, εἶχε συνηθίσει νὰ ἐπιτηδεύηται ὁπωσοῦν τὴν γλῶσσάν της, καὶ ἔμαθε νὰ ὁμιλῇ ἄλλως, ἢ ὡς ἦτο πρότερον συνηθισμένη. Ἑπτὰ ἢ ὀκτὼ συνεντεύξεις μετὰ τῆς Σιξτίνης καὶ μία ἢ δύο μετὰ τῆς ἡγουμένης ἤρκεσαν νὰ μεταδώσωσιν αὐτῇ χροιάν τινα σεμνοτυφίας, ἣν οὐδὲ κατ᾽ ὄψιν ἐγίνωσκε πρότερον.

Μετά τινας ἄλλας παρατηρήσεις προσέτι, ἃς ὁ χρονογράφος δὲν ἀπεμνημόνευσε μετ᾽ ἴσης ἀκριβείας, ἡ Καρμήλη ἀπεχαιρέτισε τὴν Ἀϊμάν. Ἀλλὰ πρὶν ἢ ἐξέλθῃ, ἐνθυμήθη ν᾽ ἀπευθύνῃ πρὸς αὐτὴν τελευταίαν τινὰ συμβουλήν, ἣν ἐνόμιζε λίαν ἐπείγουσαν. Ἐστάθη κρατοῦσα ἡμίκλειστον τὴν θύραν, καὶ στραφεῖσα πρὸς τὴν νέαν τῇ εἶπε.

― Μὴ λησμονήσῃς νὰ εἴπῃς τὴν προσευχήν σου πρὶν νὰ κοιμηθῇς. Ἡ νὺξ εἶναι τὸ μέγα κράτος τῆς ἁμαρτίας, εἶναι ἡ κονίστρα τοῦ πονηροῦ δαίμονος. Οἱ πονηροὶ λογισμοὶ ἐνδύονται σχῆμα ἑλκυστικῶν ὀνείρων καὶ παρουσιάζονται καθ᾽ ὕπνον εἰς τὴν ἀκρατῆ νεότητα, ψιθυρίζοντες εἰς τὰ ὦτα αὐτῆς λόγους διεγερτικοὺς πρὸς τὴν φιληδονίαν. Κλεῖσον τοὺς ὀφθαλμούς σου εἰς τὰς ἀπατηλὰς ὄψεις, κλεῖσον τὰ ὦτά σου εἰς τοὺς ἀκολάστους ψιθυρισμούς. Ὁ ὕπνος κοιμίζει τὸ πνεῦμα καὶ διεγείρει τὴν σάρκα εἰς τὴν ἀκάθαρτον ἐπιθυμίαν τῆς ἡδονῆς. Φυλάξου κόρη μου. Δεζιδέριουμ γένουϊτ πεκκάτουμ, ἒτ πεκκάτουμ γένουϊτ μόρτεμ*.

Καὶ ἀπῆλθεν κλειδώσασα ἐπιμελῶς τὴν θύραν.

Ἡ Ἀϊμὰ ἔμεινε μόνη ἐν τῇ νυκτερινῇ μοναξίᾳ, πρὸς ἣν εἶχεν ἐξοικειωθῆ, μόνη μετὰ τοῦ νυσταλέου λύχνου, καὶ τῆς ἐπιστολῆς τοῦ Μάχτου, ἣν δὲν ἠδύνατο ν᾽ ἀναγνώσῃ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ´

ΓΡΑΦΗ ΚΑΘ᾽ ΥΠΑΓΟΡΕΥΣΙΝ

Ἴσως διηπόρησεν ἤδη ὁ ἀναγνώστης πῶς κατώρθωσεν ὁ Μάχτος νὰ γράψῃ τὴν περίφημον ταύτην ἐπιστολήν. Θὰ ἀπαντήσωμεν εἰς τὴν ἐρώτησιν ταύτην, τοσούτῳ μᾶλλον, ὅσῳ καὶ ἄλλο κενὸν συμπληροῦται διὰ τῆς ἀπαντήσεως ταύτης, τὸ ἑξῆς. Πόθεν ἐγίνωσκεν ὁ Σκούντας ὅτι ἡ Ἀϊμὰ εὑρίσκετο ἐν τῷ μοναστηρίῳ;

Καὶ ἠδύνατο μὲν ὁ Σκούντας εἴτε κατὰ συγκυρίαν εἴτε ἐξ ἐρεύνης νὰ μάθῃ ποῦ εὑρίσκετο ἡ Ἀϊμά, ὅπως τὸ εἶχε μάθει καὶ ὁ Μάχτος. Ἀλλ᾽ ἡ τύχη, ἡ εἰρωνεία αὕτη τοῦ Θεοῦ, ἡ καταγελῶσα ἀσπλάγχνως πᾶσαν ἐλπίδα καὶ ματαιοῦσα πάντα ἀγῶνα, ἡ τύχη ἠθέλησεν ὥστε ὁ Σκούντας νὰ μάθῃ τοῦτο παρ᾽ αὐτοῦ τοῦ Μάχτου.

Δύο ἢ τρεῖς ἡμέρας μετὰ τὴν ἐξαφάνισιν τῆς Ἀϊμᾶς, εὑρέθη ὁ Μάχτος περιπατῶν παρὰ τὸν αἰγιαλόν, ὀνειροπολῶν, στενάζων, καὶ νομίζων ἑαυτὸν ἄξιον οἴκτου, ὑπὲρ πᾶν ἀνθρώπινον πλάσμα. Τότε περιφέρων εἰκῇ τὸ βλέμμα τῇδε κἀκεῖσε, εἶδε μακρόθεν τὸ καπηλεῖον τοῦ Κατούνα, ὅπερ ἀναπαρίστα εἰς τὰς ὄψεις αὐτοῦ τὴν προχθὲς συμβᾶσαν ἀξιοθρήνητον σκηνήν. Προέβη δὲ ἀκουσίως σχεδὸν πρὸς τὸ μέρος ἐκεῖνο, καὶ δὲν ἠδυνήθη νὰ μὴ εἰσέλθῃ.

Τὴν προτεραίαν εἶχε μάθει παρὰ τοῦ φρουροῦ ποῦ εἶχον μεταφέρει τὴν Ἀϊμάν, καὶ πρὸς τοῖς ἄλλοις σχεδίοις ἅτινα ἀνεκύκλου ἐν τῷ νῷ, ἦτο καὶ τὸ σχέδιον μιᾶς ἐπιστολῆς, ἣν ὤφειλεν ἀντὶ πάσης θυσίας νὰ πέμψῃ πρὸς τὴν ἔγκλειστον. ᾘσθάνετο δὲ παράδοξον θάρρος, ὅπως ἐκχύσῃ εἰς τὸν χάρτην μέρος τοῦ ὑπερχειλοῦς αἰσθήματος, ὅπερ κατέκλυζε τὴν καρδίαν του. Καὶ ταῦτα μὲν καλῶς, ἀλλὰ πῶς νὰ γράψῃ, ἀφοῦ δὲν ἐγίνωσκε γράμματα; Ἤλπιζε νὰ συναντήσῃ ἀγαθόν τινα ἄνθρωπον, εἰς ὃν νὰ ὑπαγορεύσῃ τὰ αἰσθήματά του. Ὅτε εἰσῆλθεν εἰς τὸ παράπηγμα τοῦ Κατούνα, ἦτο μεστὸς τῆς ἰδέας ταύτης.

Ὁ Μάχτος ἐκάθισεν ἐπὶ σκίμποδος ἐγγὺς τῆς θύρας, καὶ ἔβλεπε μελαγχολικῶς τὸ πέλαγος. Παρήγγειλεν εἰς τὸν κάπηλον νὰ τῷ φέρῃ ποτήριον οἴνου καὶ ὕδατος. Ὁ Κατούνας τὸν ἀνεγνώρισεν, ἀλλ᾽ οὐδὲν εἶπεν αὐτῷ.

Δύο ἢ τρεῖς θαμῶνες εὑρίσκοντο ἐν τῷ καπηλείῳ. Εἷς τούτων ἦτο ὁ Σκούντας. Ὁ Μάχτος καὶ ἂν ἐγνώριζεν αὐτόν, δὲν εἶχεν ἀφορμὴν ἵνα συλλάβῃ κακὴν ἰδέαν. Ἐν τούτοις ὁ Σκούντας ἐθεώρει αὐτὸν λοξῶς.

Ὁ Μάχτος καλέσας τὸν κάπηλον τῷ εἶπε κρυφίως.

―Ἠξεύρεις γράμματα;

― Δὲν ἠξεύρω, ἀπήντησεν ὁ Κατούνας.

― Δὲν εἶναι κανεὶς ἄλλος ἐδῶ νὰ ἠξεύρῃ; ἠρώτησεν ὁ νέος.

Ὁ Κατούνας τῷ ἔδειξε διὰ τῆς χειρὸς τὸν Σκούνταν. Τὸ βλέμμα τοῦ Μάχτου ἐστράφη πρὸς αὐτόν.

― Τί τρέχει; ἠρώτησεν ὁ Σκούντας παρατηρήσας ὅτι ὡμίλουν περὶ αὐτοῦ.

― Τίποτε, ἀπήντησεν ὁ Κατούνας. Ὁ φίλος ἐδῶ κάτι μ᾽ ἐρωτᾷ.

― Καὶ τί σ᾽ ἐρωτᾷ; εἶπεν ὁ Σκούντας μετ᾽ αὐξομένης περιεργείας.

Καὶ καταλιπὼν τὴν θέσιν του, διευθύνθη πρὸς τὸ μέρος τοῦ Μάχτου.

― Μ᾽ ἐρωτᾷ ἂν ξεύρῃς γράμματα.

― Ξεύρω, εἶπε μετὰ προθυμίας ὁ Σκούντας.

― Φίλε μου, εἶπε συσταλεὶς ὁ Μάχτος, ἐρωτοῦσα ἐδῶ τὸν ταβερνάρη ἂν ἠμπορῇ νὰ μοῦ κάμῃ ἕνα γράμμα…

―Ἐγὼ ἠμπορῶ, εἶπεν ὁ Σκούντας.

― Τότε…

― Σώνει νὰ θέλῃς, εἶπεν ὁ Σκούντας, ἠμπορῶ νὰ σοῦ κάμω.

― Εὐχαριστῶ, εἶπεν ὁ Μάχτος. Αὐτὸ ἤθελα κ᾽ ἐγώ.

―Ὕπαγε νὰ εὕρῃς χαρτί, Κατούνα, εἶπε προστακτικῶς ὁ Σκούντας. Βλέπεις ὅτι θέλομεν νὰ κάμωμεν γράμμα.

Καὶ ὁ Κατούνας ὑπήκουσεν.

Ὁ Μάχτος ὑπηγόρευσε μετ᾽ ἐμπιστοσύνης τὴν γνωστὴν ἐπιστολήν, καὶ ὁ Σκούντας ἐχάραττεν ἀνελλιπῶς τὰ ὑπαγορευόμενα. Μεταξὺ δὲ γράφων, ἐτόλμησε νὰ ἐρωτήσῃ τὸν Μάχτον.

― Καὶ ποῦ εὑρίσκεται τώρα ἡ ἀδελφή σου;

Ὁ Μάχτος οὐδεμίαν εἶχεν ἀφορμὴν ἵνα ψευσθῇ, καὶ ἀπήντησεν ὅτι εὑρίσκετο εἰς τὸ γυναικεῖον μοναστήριον.

Ἐντεῦθεν λοιπὸν ἐγίνωσκεν ὁ Σκούντας τὸ καταφύγιον τῆς Ἀϊμᾶς, καθ᾽ ὃν χρόνον ὁ Τρανταχτὴς τῷ ἀνέθηκε τὴν ἀπροσδόκητον ἐκείνην ἀποστολήν, ἵνα κομίσῃ πρὸς τὴν Βεάτην τὴν ἀντίκλειδα, ἣν αὐτὸς ὁ Μάχτος εἶχε πάλιν κατασκευάσει.

Καὶ ἔπειτα λέγει ὁ Ρωμαῖος σατυρικός, ὅτι ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι θεοποιοῦμεν τὴν τύχην.

Περὶ ὄρθρον τῆς ἐπιούσης ἐγερθεὶς ὁ Σκούντας ἤρχισε τὴν ὁδοιπορίαν, καὶ μικρὸν μετὰ τὴν ἀνατολὴν τοῦ ἡλίου ἔφθασεν εἰς τὸ μοναστήριον. Ὁ πυλωρὸς τῷ προέτεινε δυσκολίας. Ἀλλ᾽ ὁ Σκούντας ἐζήτησε θαρραλέως τὴν Βεάτην, καὶ μετ᾽ ὀλίγον ἦλθεν αὕτη εἰς τὸν πυλῶνα. Ὁ Σκούντας τῇ ἐσύριξε μακρόθεν τὸ ὄνομα τοῦ Τρανταχτῆ καὶ ἡ μοναχὴ ἔσπευσε νὰ διατάξῃ νὰ τὸν εἰσαγάγωσιν.

Ὁ Σκούντας δι᾽ ὀλίγων λέξεων ἐξήγησεν ὅτι ὁ φίλος του Τρανταχτής, τυρβάζων περὶ σπουδαίας ὑποθέσεις, δὲν ἐσχόλαζε νὰ ἔλθῃ, καὶ ἔπεμψεν αὐτὸν πρὸς τὴν Βεάτην. Ἡ μοναχὴ εὐηρεστήθη ἐκ τῆς προθυμίας καὶ ἐκ τῶν φιλοφρόνων τρόπων τοῦ Σκούντα, καὶ τὸν προσεκάλεσεν εἰς τὸ μαγειρεῖον.

― Λοιπὸν ἔφερες τὸ κλειδί; τῷ εἶπε μυστηριωδῶς.

― Ποιὸ κλειδί; ἠρώτησεν μετ᾽ ἄκρας φυσικότητος ὁ Σκούντας.

― Τὸ κλειδὶ ποὺ τοῦ παρήγγειλα νὰ μοῦ φτειάσῃ, ἀπήντησεν ἡ Βεάτη.

Ὁ Σκούντας ἐκαμώθη ὅτι ἀνακαλεῖ τὰς ἀναμνήσεις του, καὶ εἶπεν.

―Ἄ! τώρα θυμοῦμαι. Μοῦ εἶπεν ὁ Τρανταχτὴς γιὰ ἕνα κλειδί.

― Καὶ δὲν σοῦ τό ᾽δωσεν; ἠρώτησεν ἀποθαρρυνθεῖσα ἡ Βεάτη.

― Εἶπεν ὅτι θὰ τὸ φέρῃ ὁ ἴδιος αὔριον, εἶπεν ὁ Σκούντας.

―Ἄ, ἔκαμεν ἡ Βεάτη.

― Καὶ ἂν δὲν ἠμπορέσῃ, θὰ ὑπάγω ὁ ἴδιος αὔριον νὰ σᾶς τὸ φέρω.

―Ἔτσι;

― Τώρα μ᾽ ἔστειλε διὰ νὰ σᾶς ἀναγγείλω ὅτι αὔριον τὸ πρωὶ ἔρχεται τὸ κλειδί.

― Πολὺ καλά.

― Καὶ κάτι ἄλλα, παραγγελίας ἀκόμα, εἶπεν ὁ Σκούντας.

― Τί παραγγελίας;

Ὁ Σκούντας περιέβλεψε κύκλῳ.

― Δὲν μᾶς ἀκούει κανείς; εἶπεν.

― Εἴμεθα μόνοι. Λέγε.

―Ὁ φίλος μου, εἶπε σιγανῇ τῇ φωνῇ ὁ Σκούντας, ὁ φίλος μας ὁ Τρανταχτὴς ἔχει συμφέρον εἰς μίαν ὑπόθεσιν.

― Τί ὑπόθεσιν; ἠρώτησεν ἡ Βεάτη αἰσθανομένη ἄφατον εὐδαιμονίαν, διότι εὗρε νέαν φορβὴν διὰ τὴν ἀκόρεστον αὐτῆς περιέργειαν.

― Δὲν ἦλθεν ἐδῶ κάποιος; εἶπεν ὁ Σκούντας.

― Ποιὸς κάποιος;

― Μία νέα… μία Γυφτοπούλα…

―Ἄ! ἔκαμεν ἡ Βεάτη, μεθ᾽ ἡδονικῆς ἐκπλήξεως.

― Δὲν εἶναι ἐδῶ; ἐπανέλαβεν ὁ Σκούντας.

―Ὁ Τρανταχτὴς ἔχει λοιπὸν συμφέρον διὰ τὴν νέαν ταύτην;

― Βέβαια, ἔχει συμφέρον.

― Καὶ ποῖον συμφέρον ἔχει; ἐπέμεινεν ἡ Βεάτη.

― Δὲν εἶναι ἐδῶ πρῶτα; ἠρώτησε κατ᾽ ἐπανάληψιν ὁ Σκούντας.

― Ποῖον συμφέρον ἔχει; εἶπεν αὖθις ἡ Βεάτη.

― Συμφέρον… καὶ πολὺ μεγάλο συμφέρον. Ἀλλὰ δὲν μ᾽ εἴπατε ἂν εἶναι ἐδῶ αὐτή.

― Τὴν γνωρίζει λοιπὸν ὁ Τρανταχτής; ἐξηκολούθησεν ἡ Βεάτη.

― Βέβαια τὴν γνωρίζει…

― Καὶ ποίαν σχέσιν ἔχει μαζί της; ἐπανέλαβεν ἡ Βεάτη.

― Βέβαια πρέπει νὰ ἔχῃ κάποιαν σχέσιν, εἶπε σοβαρῶς ὁ Σκούντας. Ἀλλὰ δὲν μοὶ λέγετε, εὑρίσκεται αὐτὴ ἐδῶ;

― Καὶ διὰ ποῖον σκοπὸν ὁ Τρανταχτὴς θέλει νὰ μάθῃ δι᾽ αὐτήν;

―Ἔχει σκοπὸν βέβαια, εἶπεν ἀνυπομόνως ὁ Σκούντας. Ἀλλ᾽ εἶναι ἐδῶ αὐτὴ ἀκόμη;

―Ἐδῶ εἶναι, εἶπε τέλος ἡ Βεάτη. Ἀλλ᾽ εἰπέ μοι, διατί ὁ Τρανταχτὴς ἐνδιαφέρεται;

― Αὐτὴ εἶναι πτωχὴ νέα ἀξιολύπητη, καὶ φαίνεται ὅτι ὁ Τρανταχτὴς εἶναι φίλος τῆς οἰκογενείας της, εἶπεν ὁ Σκούντας. Καὶ εἰς ποῖον μέρος, παρακαλῶ, κατοικεῖ αὐτή;

― Παντοῦ ἀνακατώνεται αὐτὸς ὁ εὐλογημένος ὁ Τρανταχτής, εἶπεν ἡ Βεάτη. Καὶ πόθεν ἔμαθεν ὅτι εὑρίσκεται αὐτὴ ἐδῶ;

― Τὸ ἔμαθεν ἀπὸ τὸν ἀδελφόν της, εἶπεν ὁ Σκούντας. Ἀλλ᾽ εἰπέτε μοι, εἰς ποῖον δωμάτιον κατοικεῖ αὐτή;

―Ἔχει λοιπὸν καὶ ἀδελφόν; ἐπανέλαβεν ἡ Βεάτη. Καὶ πῶς τὴν ἄφησε νὰ τὴν πάρουν;

― Εἶναι ἀνόητος, ὡς φαίνεται, εἶπεν ὁ Σκούντας. Εἰς ποῖον μέρος τοῦ μοναστηρίου εὑρίσκεται τὸ δωμάτιόν της;

― Καὶ ἠξεύρει ὁ Τρανταχτὴς μὲ ποῖον σκοπὸν τὴν ἔφεραν ἐδῶ; ἐξηκολούθησε νὰ ἐρωτᾷ ἡ Βεάτη.

― Δὲν πιστεύω νὰ τὸ ἠξεύρῃ, ἀπήντησεν ὁ Σκούντας. Ἀλλὰ δείξατέ μοι, παρακαλῶ, τὸ δωμάτιόν της.

― Αὐτὴ εἶναι κλεισμένη μέσα, εἶπεν ἡ Βεάτη. Τί τὴν θέλεις; Πῶς τὴν ζητεῖς;

― Εἶναι κλεισμένη; ἐπανέλαβεν ὁ Σκούντας. Καὶ δὲν ἐξέρχεται ποτέ;

―Ἐγὼ δὲν τὴν ἔχω ἰδεῖ ἀκόμα, εἶπεν ἡ Βεάτη.

― Δὲν τὴν ἔχεις ἰδεῖ; Λοιπὸν εἶναι φυλακωμένη;

― Τὴν εἶδα ἀπὸ τὴν κλειδότρυπα μόνον, εἶπε μηχανικῶς ἡ Βεάτη.

―Ἀπὸ τὴν κλειδότρυπα; ἐπανέλαβεν ὁ Σκούντας ἐνθυμηθεὶς τὴν κλεῖδα ἣν εἶχεν εἰς τὸ θυλάκιον.

― Καὶ διατί θέλεις νὰ τὴν ἰδῇς; εἶπεν ἡ Βεάτη. Ὁ Τρανταχτὴς σοῦ παρήγγειλε τίποτε νὰ τῆς πῇς;

―Ὁ Τρανταχτὴς… ὄχι μόνον ὁ Τρανταχτής.

―Ἀλλὰ καὶ ποῖος ἄλλος;

―Ὁ ἀδελφός της, εἶπε σκοπίμως ὁ Σκούντας.

―Ὁ ἀδελφός της; Καὶ τί τῆς παραγγέλλει ὁ ἀδελφός της;

― Δὲν ἠμπορῶ νὰ τῆς ὁμιλήσω κ᾽ ἐγὼ ἀπὸ τὴν κλειδότρυπα; εἶπεν ὁ Σκούντας.

― Δύσκολον πρᾶγμα ζητεῖς… Καὶ τί θὰ τῆς εἴπῃς;

― Θὰ τῆς εἴπω… ἀσπασμοὺς ἀπὸ τὴν οἰκογένειάν της, εἶπεν ὁ Σκούντας.

― Τῆς τοὺς λέγω ἐγώ, εἶπεν ἡ Βεάτη. Δὲν ἠμπορῶ νὰ σ᾽ ἀνεβάσω ἐκεῖ ἐπάνω χωρὶς σκάνδαλον.

― Καὶ ποῦ εἶναι τὸ δωμάτιόν της; ἠρώτησεν ἐκ νέου ὁ Σκούντας, νεύων συγχρόνως διὰ τῶν ὀφθαλμῶν.

―Ἐκεῖ ἐπάνω, εἶπεν ἡ Βεάτη, καὶ ἔκαμεν ἀόριστον χειρονομίαν.

― Ποῦ; Ἐκεῖ; ἐπέμεινεν ὁ Σκούντας δεικνύων διὰ τῆς χειρός.

Ἡ Βεάτη ἠναγκάσθη νὰ δείξῃ τὸ ὑπερῷον.

―Ἂς ἔβλεπα μόνον τὸ δωμάτιόν της, εἶπεν ὁ Σκούντας, καὶ δὲν ἐπιμένω νὰ τῆς ὁμιλήσω.

―Ὑπομονή, εἶπεν ἡ Βεάτη, ὅταν νυχτώσῃ, ἠμποροῦμεν ν᾽ ἀναβῶμεν μαζί, προσέθηκε ταπεινῇ τῇ φωνῇ.

―Ἄ, σᾶς παρακαλῶ, εἶπεν ἱκετικῶς ὁ Σκούντας.

―Ἀλλὰ δὲν μ᾽ εἶπες τί συμφέρον ἔχει ὁ Τρανταχτὴς εἰς τὴν ὑπόθεσιν αὐτήν.

Ὁ Σκούντας ἠναγκάσθη ν᾽ αὐτοσχεδιάσῃ ἱστορίαν τινά, καὶ νὰ διηγηθῇ αὐτὴν πρὸς τὴν Βεάτην.

―Ὁ Τρανταχτὴς ἤλπιζεν ὅτι τὴν βλέπεις καθ᾽ ἡμέραν, καὶ διὰ τοῦτο ἤθελε νὰ σοῦ τὴν συστήσῃ νὰ τὴν περιποιῆσαι. Ὁ Τρανταχτὴς εἶναι φίλος τῆς οἰκογενείας της. Ἡ οἰκογένειά της σύγκειται ἐξ ἐργατικῶν οἱ ὁποῖοι ἂν καὶ Γύφτοι, εἶναι καλοὶ ἄνθρωποι. Μίαν ἑσπέραν ἥρπασαν ἔξαφνα τὴν Ἀϊμάν, καὶ τὸ πρωὶ δὲν εὑρέθη εἰς τὴν κλίνην της. Καὶ ἂν δὲν ἦτον ὁ Τρανταχτής, ὅστις ἔχει σχέσεις μὲ ὅλον τὸν κόσμον καὶ μανθάνει ὅλα τὰ νέα, ἡ οἰκογένειά της ποτὲ δὲν ἤθελε μάθει ποῦ εὑρίσκεται ἡ Ἀϊμά. Ὅταν ἐξύπνησαν τὸ πρωὶ καὶ ηὗραν τὴν κλίνην τῆς Ἀϊμᾶς ἀδειανήν, ἠπόρησαν, καὶ ἤρχισαν νὰ σταυροκοποῦνται. Τὴν ἐπερίμεναν ἕως τὸ μεσημέρι, ἀλλὰ πούποτε δὲν ἐφάνη. Τότε ὁ γέρο Γύφτος ἔστειλε τοὺς δύο υἱούς του δεξιὰ καὶ ἀριστερά, ἀλλὰ δὲν ἠμπόρεσαν ν᾽ ἀνακαλύψουν τίποτε. Ὁ Τρανταχτὴς ὅστις ἠξεύρει ὅλα τὰ μυστικά των, τοὺς ἐλυπήθη καὶ ἀνέλαβε νὰ φροντίσῃ. Τὸ συμφέρον λοιπὸν τοῦ φίλου μου τοῦ Τρανταχτῆ εἰς αὐτὴν τὴν ὑπόθεσιν εἶναι ὅλως ἠθικόν. Καὶ τῷ ὄντι ὁ Τρανταχτὴς εἶναι χρυσῆ καρδιὰ καὶ θυσιάζεται διὰ τοὺς φίλους του. Ἐγὼ ἂν ἤμην, νὰ σοῦ πῶ, τὸ κάτω κάτω, δὲν μ᾽ ἔμελεν ἐμὲ νὰ σκοτίζωμαι, διὰ μίαν Γυφτοπούλαν. Ἀλλὰ τί νὰ γίνῃ; Ὅταν ἐμπλέξῃ κανείς, ἂς εἶναι καὶ μὲ Γυφτοπούλαν, δὲν ξεμπλέκει εὔκολα. Οὔτε τὸν διάβολο ν᾽ ἀπαντήσῃς, οὔτε τὸν σταυρόν σου νὰ κάμῃς.

Ἐνταῦθα ἡ Βεάτη διέκοψε τὸν ἀφηγητήν.

― Πῶς εἶπες; ἔμπλεξεν ὁ Τρανταχτὴς μὲ τὴν Γυφτοπούλαν;

―Ὄχι, δὲν ἐννοοῦσα αὐτό… Τάχα θέλω νὰ πῶ ὅτι ἀνεκατώθη εἰς τὴν ὑπόθεσιν.

―Ἄλλ᾽ ἀντ᾽ ἄλλων μοὶ λέγεις, εἶπεν ἡ Βεάτη. ᾘσθάνετο δὲ ἀδημονίαν ὅτι δὲν ἐκορέννυτο ἐπαρκῶς ἡ πολυπραγμοσύνη της ἐκ τῶν αὐτοσχεδίων διηγημάτων τοῦ Σκούντα.

―Ὄχι, μὰ τὸν Θεόν, ἀπήντησεν οὗτος, τὴν ἀλήθειαν σᾶς λέγω, ἔτσι νὰ χαρῶ, νὰ ἔχῃς καὶ καλὴν ψυχήν. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀλήθεια.

Ἡ Βεάτη ἦτο ἕτοιμος νὰ διηγηθῇ πρὸς αὐτὸν τὰ περὶ τῆς κλειδός, ἣν εἶχε παραγγείλει διὰ τοῦ Τρανταχτῆ, ὅτι ἦτο ἀκριβῶς προωρισμένη διὰ τὸν αὐτὸν σκοπόν, ὑπὲρ οὗ καὶ ἐκεῖνος διεφέρετο, κατὰ τὴν ἀφήγησιν τοὐλάχιστον τοῦ Σκούντα. Ἀλλ᾽ ἐπέσχε μετ᾽ ἀγῶνος τὴν γλῶσσάν της, καὶ ἀπεφάσισε νὰ φανῇ ἐχέμυθος. Βαρυνθεῖσα δὲ τέλος τὸν ἀπέπεμψεν, εἰποῦσα αὐτῷ νὰ περιέλθῃ τὰ πέριξ τοῦ μοναστηρίου, καὶ τὴν ἑσπέραν νὰ ἐπανέλθῃ, ὅπως ἀναβῶσιν ὁμοῦ εἰς τὸ ὑπερῷον.

Ὁ καλὸς Σκούντας ἔσπευσε νὰ ὑπακούσῃ, καὶ καταβαίνων τὴν κλίμακα τοῦ μαγειρείου, περιειργάζετο λίαν προσεκτικῶς τὰ πάντα.

Ὅτε κατῆλθεν εἰς τὴν αὐλήν, ἐστράφη πρὸς τὰ ἀριστερά, ὡς νὰ μὴ ἤξευρεν ὅτι ἡ πύλη ἔκειτο πρὸς τὰ δεξιά, καὶ φθάσας παρά τινα γωνίαν τοῦ περιβόλου, ἔβλεπεν ἐπιμόνως κάτω. Ἐφαίνετο ὅτι κατώπτευε τὰ θέμεθλα τῆς οἰκοδομῆς. Ἀλλὰ μετ᾽ ὀλίγον φοβηθεὶς μήπως παρατηρηθῇ παρά τινος τῶν καλογραιῶν, ἢ μήπως ἐπιπληχθῇ καὶ παρ᾽ αὐτῆς τῆς Βεάτης, μετέβαλε διεύθυνσιν, καὶ ἀπῆλθεν εἰς τὴν πύλην. Ἐξῆλθε δ᾽ ἐκ τοῦ περιβόλου.

Περιῆλθε τὰ τείχη τοῦ κτιρίου ἔξωθεν, καὶ ἐφαίνετο ὡς νὰ ἠρίθμει τὰς γωνίας καὶ τὰς ἀντηρίδας τοῦ πολυσυνθέτου τούτου σχεδίου.

Φθάσας εἰς τὴν δυτικὴν πτέρυγα, εἶδεν ὀρσοθύραν ἀνοικτήν. Αὕτη ἐχρησίμευε συνήθως εἰς τὰς εἰσόδους καὶ ἐξόδους τῶν κηπουρῶν καὶ τῶν ἐργατῶν. Ἔσωθεν τῆς μονῆς κατήρχετό τις εἰς αὐτὴν δι᾽ ὑπογείου διαδρόμου, κειμένου ὑπὸ εὐρύ τι ἐξώστῳον. Ὁ Σκούντας ἐπλησίασεν, εἰσῆλθεν, ἔψαυσε τὴν θύραν, τὴν ἠρεύνησεν, ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν, καὶ συγχρόνως περιέφερε προφυλακτικὰ βλέμματα πέριξ, προνοῶν μὴ τὸν ἴδῃ τις. Τότε ἀνεκάλυψεν ὅτι ἡ θύρα αὕτη ἐκλείετο ἔσωθεν διὰ δύο παχέων μοχλῶν, καὶ δὲν ἐφαίνετο ἔχουσα κλεῖθρον. Ὁ κατοπτευτὴς ἐφάνη ὅτι εὐχαριστήθη ἐκ τῆς ἀνακαλύψεως ταύτης, καὶ ρίψας τελευταῖον βλέμμα εἰς τὸ τεῖχος, ὡς διὰ νὰ σημειώσῃ καλῶς τὴν θέσιν τῆς ὀρσοθύρας, ἀπεμακρύνθη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΔ´

Ο ΨΕΥΔΗΣ ΜΑΧΤΟΣ

Ἦτο μικρὸν πρὸ τοῦ μεσονυκτίου, καὶ ἡ Ἀϊμὰ εἶχεν ἀρτίως κατακλιθῆ. Τὴν ἑσπέραν ἐκείνην εἶχε φαιδρὰς ἐλπίδας. Ἐσκέπτετο ὅτι ὑπῆρχέ τις, ὅστις δὲν τὴν εἶχε λησμονήσει, ὅστις πρὸ τριῶν ἡμερῶν τῇ εἶχε πέμψει τὴν ἐπιστολὴν ἐκείνην, ἣν ἠγωνίσθη τοσοῦτον ὅπως κατορθώσῃ νὰ συλλαβίσῃ ἡ Ἀϊμά, καὶ ἐπὶ τέλους οὐδὲν κατώρθωσεν. Ἀλλ᾽ ἦτο ἓν καὶ τὸ αὐτό. Δὲν ἀναγινώσκει τις ἐπὶ τοῦ χάρτου εἰμὴ τὰ ἴδια αὐτοῦ ὄνειρα, λέξεις δὲ διὰ μελάνης γεγραμμέναι δὲν δύνανται ν᾽ ἀμαυρώσωσι φαιδρὰς εἰκόνας. Κατόπιν τῆς ἐπιστολῆς τῇ ἔστειλεν ὁ Μάχτος καὶ ἄλλον φίλον.

Πρὸ δύο ὡρῶν ὁ Σκούντας καὶ ἡ Βεάτη εἶχον ἀναβῆ τὰς τέσσαρας κλίμακας τὰς ἀγούσας εἰς τὸ ὑπερῷον, καὶ συνωμίλησαν μετὰ τῆς Ἀϊμᾶς διὰ τοῦ μέσου τοῦ γνωστοῦ εἰς τὴν Βεάτην. Ὁ Σκούντας μετεβίβασεν εἰς τὴν Ἀϊμὰν τοὺς χαιρετισμοὺς τοῦ Μάχτου!

Ἡ Ἀϊμὰ τὸν ἠρώτησεν, ἂν θὰ ἔλθῃ ὁ Μάχτος ταχέως, καθὼς τῇ εἶχεν ὑποσχεθῆ διὰ τῆς ἐπιστολῆς. Ὁ Σκούντας ἀπήντησε μηχανικῶς ὅτι θὰ ἔλθῃ.

― Πότε; ἠρώτησεν ἡ Ἀϊμά.

― Πολὺ γρήγορα, ἀπήντησεν ὁ Σκούντας, ἴσως…

Ἤθελε νὰ εἴπῃ «ἴσως ἀπόψε», ἀλλὰ διεκόπη ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ τῆς Βεάτης. Ὅτε οἱ δύο ἀπεσύρθησαν, ἡ Ἀϊμὰ κατεκλίθη μεστὴ τῆς ἰδέας ταύτης, ὅτι ὁ ἀδελφός της ἔμελλεν ὅσον οὔπω νὰ ἔλθῃ, καὶ περιέμενεν αὐτὸν εἰς τὰ ὄνειρά της. Ἀλλ᾽ ἐσκέπτετο πάλιν ὅτι ἐνδέχεται νὰ βραδύνῃ, ἕνεκα τῶν κωλυμάτων ἅτινα ἤθελεν ἀπαντήσει, καὶ τότε ἐσχεδίαζε τὴν ἐπιστολήν, ἣν ἤθελε γράψει πρὸς αὐτόν, ἂν ἐγίνωσκε τὴν γραφήν, εἰς ἀπάντησιν τῆς ἐπιστολῆς τοῦ Μάχτου, ἣν ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἠδυνήθη ν᾽ ἀναγνώσῃ.

Ἀπεκοιμήθη δὲ συντάττουσα καθ᾽ ἑαυτὴν ἀπάντησιν τοιαύτην· «Ἀδελφὲ Μάχτο, Ἡ ἐπιστολή σου μοὶ ἐπροξένησε πολλὴν χαράν, διότι μοὶ λέγεις ὅτι θὰ ἔλθῃς. Ἔλα γρήγορα νὰ μ᾽ ἐλευθερώσῃς, διότι εἶμαι φυλακωμένη, καὶ ὑποφέρω πολύ. Διατί μ᾽ ἔφεραν ἐδῶ, δὲν ἠξεύρω. Εἶμαι κλεισμένη ὁλομόναχη. Κατ᾽ ἀρχὰς ἐφοβούμην πολὺ τὴν νύκτα, τώρα συνήθισα νὰ μὴ φοβοῦμαι, ἀλλ᾽ ὅμως στενοχωροῦμαι παραπολύ. Τὰς πρώτας ἡμέρας ἤρχετο μία καλογραῖα καθ᾽ ἑκάστην καὶ μ᾽ ἔβλεπεν. Αὐτὴ μ᾽ εὐχαριστοῦσε, διότι μοῦ ἔλεγε πράγματα, τὰ ὁποῖα μοὶ ἐφαίνοντο ὡς νὰ τὰ εἶχα ὑποφέρει ἄλλοτε. Τώρα μοῦ τὴν ἐπῆραν αὐτήν, καὶ ἔρχεται μία ἄλλη, ἥτις δὲν μ᾽ εὐχαριστεῖ καθόλου, διότι ἐκεῖνα ὁποὺ μοὶ λέγει δὲν τὰ ἐννοῶ, καὶ μοὶ φαίνεται ὅτι καὶ ἂν τὰ ἐννοοῦσα, θὰ ἦτον ἀκόμη χειρότερα. Τὸ μόνον ὁποὺ μὲ παρηγορεῖ, εἶναι ἡ ἐλπὶς ὅτι θὰ ἔλθῃς νὰ μ᾽ ἐλευθερώσῃς. Ἡ ἡγουμένη μοὶ ὑπεσχέθη νὰ μοὶ εἴπῃ διὰ ποίαν αἰτίαν μ᾽ ἔχουν κλεισμένην, ἀλλὰ δὲν τὴν ξαναεῖδα. Τὴν καλογραῖαν, ἥτις ἔρχεται, τὴν παρεκάλεσα νὰ τῆς εἰπῇ νὰ ἔλθῃ, ἀλλ᾽ αὐτὴ μοὶ ἀπήντησεν ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἔχω ἁμαρτωλὰς ἐπιθυμίας. Τί ἐννοεῖ, δὲν ἠξεύρω. Εἶναι ἀπορίας ἄξιον διατί μ᾽ ἔχουν κλεισμένην ἐδῶ. Ἔλα λοιπὸν γρήγορα, φίλτατε Μάχτο, καὶ σὲ περιμένω νύκτα καὶ ἡμέραν…» Τοιαύτην ἐπιστολὴν ἐσχεδίαζεν ἡ Ἀϊμά.

Πρὶν ἢ ἀποκοιμηθῇ ἀνηγέρθη ἐπὶ μίαν στιγμὴν καὶ ἔσβεσε τὸν λύχνον. Εἶχε συνηθίσει ἤδη εἰς τὸ σκότος. Εἶπε καθ᾽ ἑαυτὴν ὅτι δὲν ἠδύνατο νὰ ἴδῃ ὄνειρα, ἂν ἄφηνε τὸν λύχνον ἀνημμένον. Τέλος ἔκλεισε τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ ἐταλαντεύετο μεταξὺ ὕπνου καὶ ἐγρηγόρσεως.

Δὲν εἶχεν ἀκόμη ἀποκοιμηθῆ καὶ ἤκουσε δοῦπον ἔξωθεν τῆς θύρας, ὡς βήματα ἀνθρώπου. Εἶτα ἤκουσε λεῖον κρότον, ὡς νὰ ἔξεέ τις τὴν θύραν μὲ τοὺς ὄνυχας, ἢ ὡς νὰ προσεπάθει τις νὰ εἰσαγάγῃ κλεῖδα εἰς τὴν ὀπὴν τοῦ κλείθρου, ψηλαφῶν ἐν τῷ σκότει. Μετὰ τοῦτο ἀντήχησε σφοδρότερος κρότος, ὡς ἐκ περιστροφῆς τῆς κλειδός. Τέλος μετά τινας στιγμὰς ἡ θύρα ἠνοίχθη…

Ἡ Ἀϊμά, ἀνετινάχθη ἐπὶ τῆς κλίνης της, καὶ ἀφῆκε πεπνιγμένην κραυγήν.

― Ποῖος εἶναι;

―Ἐγώ, ὁ Μάχτος, ἀπήντησεν ὁ εἰσελθών. Σιωπή!

― Σύ! Μάχτο! Ἦλθες! Ὦ Μάχτο! σὺ εἶσαι; ἔκραξεν ἡ Ἀϊμά.

― Σιωπή, φρόνιμα, ἐψιθύρισεν ἡ φωνὴ τοῦ εἰσελθόντος.

Ἡ Ἀϊμά, μὴ δυναμένη νὰ κρατηθῇ, ἐν ἐξάλλῳ ἀγαλλιάσει, ἐρρίφθη εἰς τὰς ἀγκάλας τοῦ νομιζομένου Μάχτου.

―Ὑπάγωμεν, ἐψιθύρισε μὲ ὑπόκωφον φωνὴν οὗτος. Εἶσαι ἕτοιμη;

―Ἕτοιμη, ἕτοιμη, Μάχτο! Ὑπάγωμεν, εὐθύς· ὤ, ἦλθες, Μάχτο!

―Ὑπάγωμεν, ἐπανέλαβεν ἐκεῖνος. Μὴν ἀργῇς!…

― Τώρα νὰ ἐνδυθῶ, Μάχτο! Ν᾽ ἀνάψω τὸ φῶς.

―Ὢ μὴν ἀνάπτῃς φῶς, εἶπε μετὰ τρόμου ὁ ἀποκαλῶν ἑαυτὸν Μάχτον. Θὰ μᾶς ἴδουν.

―Ἔχεις δίκαιον. Περίμενε νὰ εὕρω τὸ φόρεμά μου.

Καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἐψηλάφησεν ἐν τῷ σκότει, εὑροῦσα δὲ τὰς ἐμβάδας της, ἐφόρεσεν αὐτὰς ταχέως, εἶτα τὴν ἐσθῆτά της.

―Ὑπάγωμεν, ἐψιθύρισεν ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος, τείνων τὴν χεῖρά του πρὸς τὴν Ἀϊμάν.

―Ὑπάγωμεν, εἶπεν ἡ νέα, λαβοῦσα τὴν χεῖρά του.

Καὶ κατέβησαν ὁμοῦ, ψηλαφῶντες τοὺς τοίχους ἐν τῷ σκότει, πατοῦντες ἐπ᾽ ἄκρων τῶν ὀνύχων, κωφαίνοντες τὸν κρότον τῶν βημάτων ἕρποντες καὶ συνέχοντες τὴν ἀναπνοήν, κατέβησαν τὴν κλίμακα τοῦ ὑπερῴου, ἔφθασαν εἰς τὸν πρῶτον διάδρομον, κατῆλθον τὴν δευτέραν κλίμακα, ἔφθασαν εἰς τὸ μεσαῖον πάτωμα, καὶ τέλος εὑρέθησαν εἰς τὴν αὐλήν. Ἡ Ἀϊμὰ ἐφυλάττετο νὰ ὁμιλήσῃ, καὶ ὁ συνοδεύων αὐτὴν οὐδὲν ἐτόλμα νὰ ὑποψιθυρίσῃ. Ὅτε ἔφθασαν εἰς τὸ ὕπαιθρον, ἂν καὶ ἡ νὺξ ἦτο ζοφερωτάτη καὶ πυκνὰ νέφη ἐσκότιζαν τὸ στερέωμα, ὁ καλούμενος Μάχτος ἔκυπτεν τόσον τὸ πρόσωπον πρὸς τὴν γῆν, ὥστε ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἠδύνατο νὰ διακρίνῃ τοὺς χαρακτῆρας τοῦ προσώπου του. Ἡ νέα ἐκράτει σφιγκτῶς τὸν βραχίονά του, ἐκεῖνος δὲ δὲν ἔστρεφε πρὸς αὐτὴν τὸ πρόσωπον. Ὡδήγησε δὲ αὐτὴν εἰς τὸν ὑπόγειον διάδρομον, τὸν ἄγοντα πρὸς τὴν μικρὰν θύραν.

― Ποῦ ὑπάγομεν, Μάχτο; ἠρώτησεν ἡ Ἀϊμά, αἰσθανθεῖσα σκότος καὶ ὑγρασίαν.

― Εἰς τὴν θύραν, ἀπήντησεν ὑπόκωφος ἡ φωνὴ τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου.

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἀπηύθυνε δευτέραν ἐρώτησιν.

Ὅτε ἔφθασαν εἰς τὴν ὀρσοθύραν, ὁ ψευδὴς Μάχτος ἀπέσπασε τὸν βραχίονα ἀπὸ τῆς χειρὸς τῆς Ἀϊμᾶς καὶ ἐψηλάφησε νὰ εὕρῃ τοὺς μοχλοὺς τῆς θύρας. Ὤθησε τὸν ἕνα αὐτῶν πρὸς τὸν τοῖχον, καὶ οὗτος ἐνέδωκεν. Εἶτα ὤθησε τὸν δεύτερον, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἀντέστη.

Ὁ ψευδὴς Μάχτος ἔψαυσεν ἐπιμελῶς διὰ τῶν δαχτύλων ὅλον τὸ μῆκος τοῦ μοχλοῦ, ἵνα εὕρῃ ποῦ ἦτο ἡ ἀντίστασις. Ἀνεκάλυψε δὲ κρεμαστὸν κλεῖθρον προσαρμόζον τὸν μοχλὸν ἐπὶ δύο κρίκων. Ἐν τούτοις τὸ κλεῖθρον τοῦτο ἦτο ἀσθενές. Ὁ ξένος κατέβαλε σφοδρὸν κόπον καὶ τέλος τὸ ἔθραυσεν.

―Ὤ, ἐψιθύρισε, κ᾽ ἐγὼ ἐνόμιζα ὅτι δὲν εἶχε κλειδαριά.

Ὁ μοχλὸς ἐνέδωκε καὶ ἀπεσύρθη, ἀλλ᾽ ὅμως ἡ θύρα ἔμενεν εἰσέτι κλειστή.

Ὁ ἄγνωστος ἔξεεν ἀνυπομόνως διὰ τῶν ὀνύχων τὴν θύραν καὶ τὰς παραστάδας. Τέλος ἀνεκάλυψεν ὅτι ὑπῆρχε καὶ δεύτερον κλεῖθρον, κρεμαστὸν καὶ τοῦτο, ἀλλ᾽ ὅμως πολὺ ἰσχυρότερον, προσαρμόζον τὸ θύρωμα ἐπὶ τῆς παραστάδος. Ἐδοκίμασε μεθ᾽ ὅλης τῆς δυνάμεώς του νὰ τὸ συντρίψῃ. Ἀλλ᾽ εἰς μάτην.

― Κατάρα! ἔκραξεν ὁ νομιζόμενος Μάχτος, καὶ ἦτο ἡ πρώτη φορὰ καθ᾽ ἣν ἐξέφερε φωνὴν χωρὶς νὰ μεταπλάσῃ ἢ νὰ παραποιήσῃ αὐτήν.

― Δὲν ὁμοιάζει μὲ τὴν φωνὴν τοῦ Μάχτου! ἐσκέφθη ἡ Ἀϊμά.

Ἀλλ᾽ ὅμως ἐξηκολούθει νὰ πιστεύῃ ὅτι ἦτο ὁ Μάχτος.

Ὁ ἄγνωστος ἐλύσσα. Προσεπάθει εἰς μάτην νὰ συντρίψῃ τὸ κλεῖθρον ἐκεῖνο.

― Τώρα, εἶπε, τώρα τί νὰ κάμω;

― Βέβαια ὁ Μάχτος εἶναι, διενοήθη ἡ Ἀϊμά, μεμφομένη ἑαυτὴν ἐπὶ τῇ δυσπιστίᾳ της.

Ὁ ψευδὴς Μάχτος κατέβαλε τελευταῖον ἀγῶνα, ὅπως θραύσῃ τὸ σιδηροῦν ἐκεῖνο ἐμπόδιον, καὶ τέλος ἀπηλπίσθη.

― Τώρα, ἔλεγε καθ᾽ ἑαυτόν, μία μόνη ἐλπὶς μένει, νὰ ἐξυπνίσω τὸν θυρωρόν, νὰ τὸν ἀπειλήσω, νὰ τὸν βιάσω νὰ μοῦ ἀνοίξῃ τὴν μεγάλην πύλην. Ἀλλ᾽ ὤ! Τοῦτο εἶναι δύσκολον.

Ἐν τούτοις ἔλαβε τὴν χεῖρα τῆς Ἀϊμᾶς, καὶ τῇ εἶπε μὲ στυγνὴν φωνήν.

―Ὑπάγωμεν.

― Ποῦ ὑπάγομεν, Μάχτο; ἠρώτησεν ἡ κόρη.

― Εἰς τὴν ἄλλην πόρταν, ἐψέλλισεν ὁ ἄγνωστος.

Ἡ Ἀϊμὰ τὸν ἠκολούθησεν ἐν σιγῇ, ὁ ξένος τὴν ὡδήγησεν οὐχὶ διὰ τῆς αὐλῆς, ἀλλὰ διὰ τῶν εὐρέων διαδρόμων τοῦ μαγειρείου καὶ τῆς τραπέζης. Ἡ Ἀϊμὰ ἐβάδιζε μετὰ καρτερίας καὶ ἀποφάσεως, ὁ δὲ ξένος ἐφαίνετο κατεχόμενος ὑπὸ δεινῆς ἀγωνίας. Τέλος ἔφθασαν εἰς τὸν πυλῶνα ὅπου ἦτο τὸ κελλίον τοῦ πυλωροῦ. Ὁ ψευδὴς Μάχτος ἔβαλε τὴν νέαν νὰ καθίσῃ ἐπί τινος πεζούλας, ὄπισθεν τῆς κατοικίας τοῦ πυλωροῦ, αὐτὸς δ᾽ ἔκρουσε τὴν θύραν τοῦ κελλίου.

Παρῆλθε χρόνος τις μέχρις οὗ ὁ μπάρμπα Φούρβης, ὁ μεμψίμοιρος οὗτος ἄνθρωπος, ὅστις παρεπονεῖτο προκειμένου περὶ παντός, ἀκούσῃ καὶ ἀπαντήσῃ εἰς τὴν πρόσκλησιν τοῦ κρούοντος. Τέλος ἠκούσθη ὑπόκωφος φωνή, φαινομένη ὡς νὰ ἐξήρχετο ἐκ πίθου ἢ ἐξ ἀπεξηραμμένου φρέατος.

― Ποῖος εἶναι πάλι; Δὲν σὲ ἀφήνουν ποτέ, ποτὲ ἥσυχον.

― Σηκώσου, ἔκραξεν ὁ ψευδώνυμος Μάχτος.

― Δὲν ἔκλεισα μάτι, εἶπεν ὁ γέρων Φούρβης. Ἀκόμα δὲν μ᾽ ἐπῆρε ὁ ὕπνος.

― Σηκώσου κι᾽ ἄνοιξε, ἐπανέλαβε ἡ φωνὴ τοῦ κρούοντος τὴν θύραν.

― Τί μὲ θέλεις; Ὁ διάβολος σ᾽ ἔβαλε, μεσάνυκτα.

― Κάμε γρήγορα.

Ὁ γέρων Φούρβης ἤνοιξε τὴν θύραν καὶ ἐνεφανίσθη μὲ τὸ ὑποκάμισον εἰς τὸ διάκενον αὐτῆς.

― Ποῖος εἶσαι; Ποιὸς σ᾽ ἔστειλε; Τί θέλεις;

― Νὰ μοῦ ἀνοίξῃς τὴν πόρτα.

― Σοῦ τὴν ἄνοιξα.

― Τὴν πόρτα τοῦ μοναστηρίου.

― Διὰ νὰ φύγῃς;

― Βέβαια.

― Καὶ διὰ ποῦ; Ὁ διάβολος σ᾽ ἔβαλε, τέτοιαν ὥρα.

― Νὰ μοῦ ἀνοίξῃς, ἐπέμενεν ὁ ξένος.

― Βέβαια, δὲν εἶσαι εἰς τὰ λογικά σου, εἶπεν ὁ μπάρμπα Φούρβης. Τέτοιαν ὥρα νὰ σοῦ ἀνοίξω ἐγὼ πόρτα; Μὴν τὰ ἔχεις χαμένα;

― Θὰ μοῦ ἀνοίξῃς, εἶπεν ἰσχυρογνωμόνως ὁ ψευδὴς Μάχτος.

―Ἐγώ; Μὴν εἶσαι τρελός; Καὶ ποῦ θὰ πᾷς;

― Φέρε τὰ κλειδιά, γέρο, καὶ μὴ μοῦ κάνῃς τὸ δύσκολο.

―Ἐγὼ κλειδιά; Τέτοιαν ὥρα, μεσάνυχτα!

Ὁ Σκούντας (διότι οὗτος ἦτο ὁ ὑποδυθεὶς τὸ πρόσωπον τοῦ Μάχτου) δὲν ἔχασε καιρόν, ἀλλ᾽ ὁρμήσας συνέλαβε τὸν Φούρβην ἀπὸ τῆς γενειάδος, καὶ μὲ τὴν ἄλλην χεῖρα τοῦ ἐπίεσε σφοδρῶς τὸν λαιμόν.

―Ἐχάθης, σ᾽ ἐσκότωσα, δός μου τὰ κλειδιὰ γρήγορα. Ἂν φωνάξῃς, σὲ πνίγω.

Ὁ γέρων ἔβαλε πεπνιγμένας κραυγάς, ἀλλ᾽ ὁ Σκούντας διὰ τῆς ἰσχυρᾶς τοῦ λαιμοῦ πιέσεως δὲν ἐπέτρεψε ν᾽ ἀκουσθῶσιν αὗται.

― Τὰ κλειδιά, ἔλεγε μόνον.

―Ὤ, διάβ…ολε.. σοῦ τὰ… δίν…ω…, εἶπε κεκομμένῃ τῇ φωνῇ ὁ Φούρβης.

Ὁ Σκούντας ἄφησε τὸν λαιμὸν τοῦ θύματός του, ἀλλὰ δὲν ἄφησε καὶ τὸ γένειον αὐτοῦ.

―Ἔλα, κάμε γρήγορα, ποῦ εἶναι;

Ὁ Φούρβης, ψηλαφῶν εἰς τὸν τοῖχον, διότι δὲν ὑπῆρχε φῶς καὶ συνάμα κρατούμενος ἐγγύθεν ὑπὸ τοῦ Σκούντα, ἀνεῦρε τὰ κλειδία καὶ τῷ τὰ ἐνεχείρισε.

― Πάρε τα, καὶ ξεφορτώσου με, εἶπεν. Ὢ διάβολε! Αὐτὸ μᾶς ἔλειπε. Θὰ μ᾽ ἔπνιγες, ἀκόμα λίγο.

―Ἔλα νὰ μοῦ ἀνοίξῃς, εἶπεν ὁ Σκούντας, μὴ ἀρκεσθεὶς εἰς τὴν κατοχὴν τῶν κλειδίων.

Ὁ Φούρβης δὲν ἐτόλμησε ν᾽ ἀντιστῇ, καὶ ἐξῆλθε μετὰ τοῦ Σκούντα, ὅστις ἐκράτει αὐτὸν σφιγκτῶς ἐκ τοῦ βραχίονος.

Ὅτε εἶδε τὴν Ἀϊμάν, εἶπεν ὁ Φούρβης.

― Αὐτὴ πάλι τί εἶναι;

― Σιωπή, εἶπεν ὁ Σκούντας.

Ὁ Φούρβης εἰσήγαγε τὴν κλεῖδα εἰς τὸ μικρὸν κλεῖθρον ἀποσύρας τὸν μοχλὸν καὶ ἤνοιξε τὴν θυρίδα.

―Ἀπ᾽ ἐδῶ ἠμπορεῖτε νὰ ἐβγῆτε, εἶπε, δὲν εἶναι ἀνάγκη ν᾽ ἀνοίξωμεν τὴν μεγάλη.

Ὁ Σκούντας καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἔκυψαν ἵνα ἐξέλθωσιν ἐκ τοῦ περιβόλου τῆς μονῆς.

Τὴν αὐτὴν στιγμὴν οἱ κώδωνες ἤρχισαν νὰ σημαίνωσι διὰ τὸ μεσονυκτικόν.

Τότε ὁ γέρων Φούρβης ἔβαλε κραυγὴν καὶ συνέλαβε τὸν Σκούνταν ἐκ τῶν ὄπισθεν.

― Τρέξατε! Ἐδῶ τοὺς ἔχω. Τοὺς ἔπιασα.

Ὁ Σκούντας τοσοῦτον σφοδρῶς τὸν ὤθησεν, ὥστε τὸν ἀνέτρεψεν ὕπτιον ἐπὶ τοῦ πλακοστρώτου ἐδάφους. Ὁ Φούρβης πεσὼν ἐδούπησεν ὡς ἀδρανὴς ὄγκος.

― Εὐθηνὰ τὴν γλυτώσαμε, διενοήθη ὁ Σκούντας. Ἰδοὺ ἐξύπνησαν αἱ καλογραῖαι.

Καὶ ἐξελθὼν αὐτὸς διὰ τῆς θυρίδος, ἔδωκε τὴν χεῖρα εἰς τὴν Ἀϊμάν, καὶ ἐβοήθησεν αὐτὴν νὰ διέλθῃ. Ἤρχισαν δὲ τὴν πορείαν των ἐν μέσῳ τῶν ἀγρῶν καὶ τῶν δρυμώνων, ἐν τῷ σκότει τῆς νυκτός. Τὴν τελευταίαν στιγμὴν καθ᾽ ἣν ὁ Σκούντας κατέφερε τὸν σφοδρὸν ἐκεῖνον κτύπον κατὰ τοῦ γέροντος πυλωροῦ, ἡ Ἀϊμὰ ἐκ τοῦ κινήματός του ὑπώπτευσε πάλιν ὅτι δὲν ἦτο ὁ Μάχτος. Ἀλλ᾽ ὅμως δὲν ἐπεθύμει πλέον νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὴν εἱρκτήν της, καὶ ἀπεφάσισε ν᾽ ἀκολουθήσῃ καρτερικῶς τὴν τύχην της, ὅπου ἔμελλε νὰ τὴν ὁδηγήσῃ αὕτη.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α´

ΥΠΕΡ ΒΩΜΩΝ ΚΑΙ ΕΣΤΙΩΝ

Ἐπί τινος ὑψηλοῦ λόφου ὑπερκειμένου τῆς πόλεως Σπάρτης, ἦτο ἱδρυμένη μεγαλοπρεπὴς οἰκοδομή. Τὸ μέγαρον τοῦτο ἔμενεν ἀκατοίκητον κατὰ τὰς τρεῖς ὥρας τοῦ ἔτους, κατῳκεῖτο δὲ συνήθως κατὰ τοὺς χειμερινοὺς μῆνας. Τὸ μέγαρον τοῦτο ἦτο τοῦ Δεσπότου τῆς Πελοποννήσου. Καθ᾽ ὃν χρόνον ὑπόκεινται τὰ τῆς παρούσης ἱστορίας, ἤτοι κατὰ Μάϊον τοῦ ἔτους Ὴαυνγ´, ὁ οἶκος οὗτος ἔμενεν ἀκατοίκητος. Ἀλλ᾽ ὅμως δὶς ἢ τρὶς τοῦ μηνὸς συνήρχοντο ἐνταῦθα πολλοὶ τῶν προκρίτων τῆς Λακεδαίμονος, ὅπως συζητήσωσι τὰς τότε δεινὰς περιστάσεις.

Πρωίαν τινὰ τοῦ εἰρημένου μηνός, ἔκτακτος συρροὴ συνέβαινεν εἰς τὸ μέγαρον. Πολλοὶ ἐκ τῶν ἀρχοντίσκων τῶν πέριξ καὶ πολλοὶ ἐκ τῶν ἀνθρώπων τοῦ λαοῦ διευθύνοντο εἰς τὸν λόφον, ἐφ᾽ οὗ ἔκειτο τὸ μέγαρον, εἰσήρχοντο, ἀνέβαινον καὶ κατέβαινον. Καί τινες μὲν περιέμενον ἐν τῷ προαυλίῳ, τινὲς δ᾽ ἐν τοῖς προθαλάμοις. Οἱ εἰσερχόμενοι συνήντων τοὺς ἐξερχομένους, οἱ ἀναβαίνοντες ἠρώτων διὰ νευμάτων καὶ διὰ χειρονομιῶν τοὺς καταβαίνοντας. Ἀλλ᾽ ὅσον περιεργότεροι ἦσαν οἱ πρῶτοι, τόσον οἱ δεύτεροι ἐδεικνύοντο, ὡς συνήθως συμβαίνει, ἐχεμυθότεροι. Καὶ ἐκεῖνοι μὲν ἐπεθύμουν, φυσικῷ τῷ λόγῳ, νὰ μάθωσιν ὅπερ ἠγνόουν, οὗτοι δὲ τυχόντες ἤδη τῆς ἐμπιστοσύνης, ἢ καὶ ψευσθέντες τῆς προσδοκίας, δὲν ἔκρινον εὔλογον νὰ μεταδώσωσι καὶ πρὸς ἄλλους τὴν μερίδα, ἣν ἔλαβον.

Ἄλλως δὲ τὸ αἴσθημα τὸ κινοῦν τοὺς ἀναβαίνοντας εἰς τὴν πρόωρον ταύτην ἐξέτασιν ἦτο ἡ ἀνυπομονησία. Διότι ἕκαστος κατὰ σειρὰν εἰσήρχοντο ἀνὰ ἕνα εἰς μέγαν θάλαμον, καὶ ἡ ἀκρόασις ἑκάστου ὀλίγας στιγμὰς διήρκει.

Ἐν τῷ θαλάμῳ τούτῳ εὑρίσκοντο δύο ἄνδρες καθήμενοι παρά τινα τράπεζαν. Ὁ πρεσβύτερος τῶν δύο, ἀνὴρ λίαν γεραρός, μὲ πολιὸν γένειον, ἀπέτεινε τὸν λόγον πρὸς τοὺς εἰσερχομένους, ὁ δὲ νεώτερος κύπτων ἐπί τινος καταλόγου, ἐφαίνετο ἐκτελῶν ἔργα γραμματέως, ἀπήγγελλεν ὀνόματα καὶ ποσά, καὶ ἐσημείου σταυροὺς καὶ κεραίας εἰς τὸ περιθώριον. Οὗτος ἦτο ὁ Ἰωάννης Κομνηνός, ἐλθὼν ἐκ τῆς βασιλευούσης πρὸ δύο μηνῶν, μετ᾽ ἀποστολῆς ἵνα στρατολογήσῃ ἐπικούρους ὑπὲρ τοῦ βασιλέως Κωνσταντίνου. Ὁ δὲ λευκοπώγων ἦτο ὁ φιλόσοφος Πλήθων.

Ἕκαστος τῶν εἰσερχομένων ἔλεγε τὸ ὄνομά του πρὸς τὸν γραμματέα· τότε ὁ Πλήθων τὸν ἠρώτα.

― Πόσους ἄνδρας ἔχεις;

Ὁ ἐρωτώμενος ἀπήντα, κατὰ τὸν βαθμὸν τῆς φιλαληθείας ἢ τῆς θρασύτητος ἣν εἶχε. Δέκα, εἴκοσι, πεντήκοντα, ἑκατόν, κ.τ.λ.

Τότε ὁ Πλήθων ἔλεγε πρὸς τὸν Κομνηνόν.

― Γράψον.

Καὶ ὁ Κομνηνὸς ἐσημείου τὸ ποσὸν τῶν χρημάτων, ὅπερ ἔμελλε νὰ λάβῃ ὡς προκαταβολὴν ἕκαστος τῶν στρατολογούντων. Εἶτα ἔδιδεν αὐτῷ σημείωσιν τοῦ ποσοῦ μετὰ τῆς ὑπογραφῆς του, καὶ τὸν παρέπεμπεν εἰς τὸν παρακείμενον θάλαμον, ὅπου ἠκούετο κρότος νομισμάτων. Ἐκεῖ ἐγίνετο ἡ ἐξόφλησις. Ἐπιστρέφων ἐκεῖθεν ἕκαστος τῶν στρατολόγων, ὤφειλε νὰ διέλθῃ αὖθις διὰ τοῦ γραφείου.

Τότε ὁ Πλήθων τῷ ἀπέτεινε τὸν λόγον.

― Πότε θὰ συνάξῃς τοὺς ἄνδρας;

― Αὔριον.

― Ποῦ;

― Εἰς τὴν Σπάρτην.

― Καὶ πότε θ᾽ ἀναχωρήσητε;

― Μεθαύριον.

―Ἀγαθῇ τύχῃ, ἔλεγεν ἐνθέρμως ὁ Πλήθων. Ἐμπνεύσατε εἰς τοὺς ἄνδρας σας πίστιν καὶ ἐνθουσιασμόν. Πορεύεσθε εἰς τὸν μέγιστον κίνδυνον καὶ εἰς τὸν ἐνδοξότατον ἀγῶνα. Ἐγκαρτερήσατε. Ἡ πατρὶς εὐγνωμονεῖ ἤδη ὑμῖν. Ἀναμνήσθητε ὅτι εἶσθε ἀπόγονοι τοῦ Λεωνίδα καὶ τῶν τριακοσίων.

Καὶ ἐπειδὴ οἱ πλεῖστοι τῶν ἀνδρῶν ἐκείνων ἠγνόουν ἂν ὑπῆρξέ ποτε Λεωνίδας καὶ τίνες ἦσαν οἱ τριακόσιοι, ὁ Πλήθων αὐτοσχεδίως ἠναγκάζετο νὰ διηγῆται εἰς ἕνα ἕκαστον αὐτῶν τὴν ἱστορίαν τῆς μάχης τῶν Θερμοπυλῶν.

Περὶ τὰ τέλη σχεδὸν τῆς ἐργασίας ταύτης, ὅτε οἱ εἰσερχόμενοι καθίσταντο ἀραιότεροι, ἐνεφανίσθη εἰς τὴν θύραν ἄνθρωπός τις, εἰς οὗ τὴν παρουσίαν ἐξεπλάγη ὁ Πλήθων.

― Τί εἶναι, Θεόδωρε; ἠρώτησεν.

Ὁ Θεόδωρος ἔκαμε νεῦμα πρὸς τὸν Πλήθωνα, καὶ πλησιάσας εἰς τὴν ἕδραν ἐφ᾽ ἧς οὗτος ἐκάθητο, τῷ ἐψιθύρισε λέξεις τινὰς εἰς τὸ οὖς.

―Ἐκείνη ἦλθε.

― Ποῦ;

― Εἰς τὸ σπήλαιον.

― Πῶς;

― Παράδοξον ἐφάνη καὶ εἰς ἐμέ, ἀλλ᾽ ἦλθε.

― Μόνη;

Ὁ Θεόδωρος δὲν ἀπήντησεν εὐκρινῶς εἰς τὴν τελευταίαν ἐρώτησιν. Ὁ Πλήθων τῷ εἶπε λέξεις τινὰς καὶ τὸν ἀπέπεμψε.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β´

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΕΙΟΝ ΤΗΣ ΝΥΚΤΟΣ

Ὅτε ὁ Σκούντας καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἐξῆλθον ἐκ τοῦ μοναστηρίου, σκότος βαθὺ ἐπεκράτει ὑπὸ τὸν οὐρανόν. Ὁ αἰθὴρ ἐκαλύπτετο ὑπὸ μαύρων νεφῶν, καὶ σφοδρὸς ἄνεμος ἐσύριζε διὰ μέσου τῶν δένδρων. Ὁ Ἀργέστης ἤστραπτεν ἀσθενῶς ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρόν. Ὁ Σκούντας προσεπάθει νὰ κρύπτῃ τὸ πρόσωπον. Ἡ καταιγὶς προηγγέλλετο. Ψεκάδες τινὲς ὄμβρου εἶχον ἀρχίσει νὰ πίπτωσιν. Ἡ Ἀϊμὰ ᾐσθάνετο τὸ μέτωπόν της ὑγραινόμενον καὶ τὸ ψῦχος διεπέρα τὰ φορέματά της.

Ὁ Σκούντας τὴν ὡδήγησε πρὸς τὸ μέρος τῆς κοιλάδος, ὅπου ἤλπιζε νὰ εὕρῃ μέρος τι ὑπήνεμον, ἵνα μείνωσι μέχρι τῆς πρωίας. Διότι ἀδύνατον σχεδὸν ἦτο νὰ ὁδοιπορήσωσι τὴν νύκτα. Ἡ νέα ἐξηκολούθει νὰ τὸν ἐρωτᾷ πάντοτε.

― Ποῦ θὰ ὑπάγωμεν, Μάχτο;

Ὁ ψευδὴς Μάχτος ἀπήντα δι᾽ εἴδους ἀνάρθρου ὑποτονθορυσμοῦ εἰς τὰς ἐρωτήσεις ταύτας. Ἀπέφευγε δὲ τὸ νὰ συνάψῃ συνδιάλεξιν μετ᾽ αὐτῆς. Πατοῦντες μετὰ προφυλάξεως καὶ ὀλισθαίνοντες ἐπὶ τοῦ ὑγροῦ ἐδάφους, ἔφθασαν εἰς τὸ βάθος τῆς σκοτεινῆς κοιλάδος, ὑπὸ τὰς πλατάνους, ὅπου δὲν διέκρινον πλέον τὴν ἀτραπόν, καὶ δὲν ἠδύναντο νὰ προβῶσι. Μεταξὺ τῶν ὑψηλῶν τούτων δένδρων ἔκειτο κτίριόν τι ἢ μᾶλλον ἐρείπιον. Ἦτο δὲ τοῦτο παλαιὸς νερόμυλος τοῦ μοναστηρίου, διότι δὲν εἶχον ἐξέλθει ἐκ τῆς περιοχῆς. Ὁ Σκούντας διελογίσθη ὅτι οὐδεὶς κίνδυνος ἦτο νὰ διέλθωσιν ἐνταῦθα τὴν νύκτα, διότι αἱ καλογραῖαι δὲν ἔμελλον βεβαίως νὰ τοὺς καταδιώξωσι διὰ νυκτός. Τὸ κτίριον ἦτο ἡμισκεπὲς καὶ ἑτοιμόρροπον. Ὁ Σκούντας ἔψαυσε τὴν θύραν, πιστεύσας ὅτι αὕτη θὰ ἦτο ἀνοικτή. Ἀλλ᾽ ὅμως δὲν ἠνοίχθη. Μέγας λίθος τεθειμένος ὄπισθεν ἐμπόδιζε τοῦτο.

Ἡ Ἀϊμὰ κρυώνουσα, ἐκάθισε παρὰ τὸν τοῖχον, καὶ συνεστάλη, ὁ δὲ Σκούντας προσεπάθει ν᾽ ἀνοίξῃ τὴν θύραν.

Ἀλλ᾽ ὅμως ἄλλη τις ἰδέα τῷ ἐπῆλθεν: Ἀφοῦ ἡ θύρα ἦτο κλειστή, πιθανὸν νὰ ὑπῆρχον ἐντὸς ἄνθρωποι, καὶ τότε συνέφερε νὰ παρουσιασθῶσιν οἱ φυγάδες εἰς αὐτούς; Τί θὰ ὑπώπτευον ἐκεῖνοι; Βεβαίως ὁ Σκούντας δὲν θὰ ἔλεγεν ὅτι ἤρχοντο ἐκ τοῦ μοναστηρίου, τοὐναντίον δὲ θὰ διηγεῖτο ὅτι ἔρχονται πολὺ μακρόθεν. Ἀλλ᾽ ἂν καὶ ἐκεῖνοι, πρὸς οὓς θὰ ἔλεγε τοῦτο θὰ τὸ ἐπίστευον, ὁ Σκούντας ὅμως δὲν θὰ ἐπίστευεν εἰς αὐτούς. Τοσοῦτον δ᾽ ἐκυριεύθη ὑπὸ τοῦ φόβου, ὥστε εἶπεν αἴφνης πρὸς τὴν Ἀϊμάν.

― Σηκώσου νὰ πηγαίνωμεν.

― Ποῦ νὰ πηγαίνωμεν; ἠρώτησεν ἐκείνη καταπλαγεῖσα.

― Εἰς τὸν δρόμον μας, ἀπήντησε μὲ ζοφερὰν φωνὴν ὁ Σκούντας.

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ᾐσθάνετο δυνάμεις ἵνα ὑπακούσῃ. Τὰ γόνατά της εἶχον ἀρχίσει νὰ τρέμωσιν. Ἡ πολυήμερος κάθειρξις αὐτῆς ἐν τῷ ὑπερῴῳ, ἡ ἑκούσιος ἀσιτία εἰς ἣν εἶχεν ὑποβάλει ἑαυτὴν καὶ ἡ στενοχωρία, εἶχον ἐξασθενίσει τὸ σῶμά της. Ἡ βιαία δὲ καὶ ἀπότομος εἰς τὸ ὕπαιθρον μετάβασις, ὁ ἄνεμος, τὸ ψῦχος καὶ ἡ ὑγρασία τῇ ἐπροξένουν νάρκην. Δὲν ἠδύνατο οὐδὲ νὰ σταθῇ ὀρθία.

― Σηκώσου, ἐπανέλαβε γογγύζων ὁ Σκούντας.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐσιώπα.

ὉΣκούντας ἥρπασε τὸν βραχίονά της καὶ ἐβίασεν αὐτὴν νὰ ἀνορθωθῇ.

― Δὲν μπορῶ νὰ περιπατήσω, Μάχτο, εἶπεν ἡ νεᾶνις. Διατί δὲν ἐμβαίνομεν εἰς αὐτὸ τὸ σπιτάκι;

― Εἶναι κλεισμένον, ἐμορμύρισεν ὁ Σκούντας.

― Σπρῶξε ν᾽ ἀνοίξῃς τὴν πόρτα.

Καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἐδοκίμασε μὲ τὰς τρεμούσας χεῖράς της νὰ ὠθήσῃ αὐτὴ τὴν θύραν πρὸς τὰ ἔσω. Ἀλλ᾽ ἡ ἀντίστασις ἦτο ἰσχυρά.

― Βοήθησε, Μάχτο, εἶπεν ἱκετικῶς ἡ νέα.

Ἀλλ᾽ ὁ Σκούντας, ὅσον διελογίζετο, τόσον πλειοτέρους λόγους εὕρισκεν ὅπως μὴ ἐπιθυμῇ νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὸν οἰκίσκον ἐκεῖνον. Ἂν ὑπῆρχον ἐντὸς ἄνθρωποι, θὰ ἤναπτον φῶς πρὶν τοῖς ἀνοίξωσι τὴν θύραν, καὶ αὐτὸς δὲν ἐπεθύμει νὰ ἴδῃ τὸ πρόσωπόν του ἡ Ἀϊμὰ μέχρι τῆς πρωίας.

Τὴν στιγμὴν ταύτην τῷ ἐφάνη ὅτι ἤκουσεν ρογχασμόν τινα κοιμωμένου ἐντὸς τοῦ οἰκίσκου, καὶ τόσῳ μείζονα σπουδὴν ᾐσθάνθη ὅπως ἀπομακρυνθῇ τάχιστα.

―Ὑπάγωμεν γρήγορα· εἶπε λαμβάνων τὴν Ἀϊμὰν ἐκ τῆς χειρός.

― Δὲν μπορῶ, Μάχτο.

Καὶ ὁ Σκούντας τὴν ἔσυρεν αὐθαδῶς. Ἀλλ᾽ ἡ νέα ἀντέστη εἰποῦσα.

―Ἂς περάσῃ λίγο, διὰ νὰ ἔλθω εἰς τὸν ἑαυτό μου.

Ὁ Σκούντας ἠναγκάσθη νὰ περιμένῃ. Ἡ Ἀϊμὰ τὸν παρεκάλεσεν ἐκ νέου νὰ προσπαθήσῃ ν᾽ ἀνοίξῃ τὴν θύραν τοῦ οἰκίσκου.

― Εἶναι ἄνθρωποι μέσα, ἀπήντησεν ὁ Σκούντας.

―Ἂν εἶναι ἄνθρωποι τόσον καλύτερα, θὰ μᾶς λυπηθοῦν, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

Ὁ Σκούντας ἔμεινεν ἀκίνητος. Ὅσον διὰ τὴν Ἀϊμάν, ᾐσθάνθη καὶ αὖθις τὸ τρίτον, ἤδη, ἀλλ᾽ ἐναργέστερον τὴν σκιὰν ἐκείνην τῆς ὑπονοίας, ὅτι ὁ ἄνθρωπος οὗτος δὲν ἦτο ὁ Μάχτος. Ἀλλ᾽ οὐδὲν ἠδύνατο νὰ πράξῃ ὅπως βεβαιωθῇ. Ὁ Σκούντας ἤθελε νὰ τῇ εἴπῃ ὅτι κίνδυνος ἦτο μὴ ἀναγνωρίσωσιν αὐτήν, διότι οἱ ἐν τῷ οἰκίσκῳ θὰ ἦσαν ἐξ ἅπαντος ἄνθρωποι τοῦ μοναστηρίου, καὶ τότε θὰ τὴν συνελάμβανον ὅπως τὴν παραδώσωσιν ἐκ νέου εἰς τὰς καλογραίας. Ἀλλ᾽ ἐκωλύετο, μὴ τολμῶν νὰ προφέρῃ τοσαύτας λέξεις μὲ τὴν ἰδίαν φωνήν του. Διότι ὅσον καὶ ἂν ἦτο μῖμος, δὲν ἠδύνατο ἐντελῶς νὰ μιμηθῇ τὴν φωνὴν τοῦ ἀληθοῦς Μάχτου. Τελευταῖον ἡ Ἀϊμὰ τῷ εἶπε.

― Διατί δὲν θέλεις, Μάχτο, νὰ ἔμβωμεν μέσα;

― Δὲν ἀνοίγει ἡ πόρτα, ἐψιθύρισεν ὁ Σκούντας.

― Σπρῶξε, Μάχτο, ἐσὺ εἶσαι δυνατός. Ἂς εἶναι καὶ ἄνθρωποι. Κτύπα νὰ μᾶς ἀνοίξουν.

Καὶ ταῦτα λέγουσα, ἐκράτει τὴν κεφαλήν της δι᾽ ἀμφοτέρων τῶν χειρῶν καὶ ἐφαίνετο καταβεβλημένη. Ὁ Σκούντας διενοήθη νὰ πλησιάσῃ πρὸς αὐτήν, νὰ τὴν θωπεύσῃ, νὰ τὴν ὀνομάσῃ ἀδελφήν του, καὶ νὰ τὴν πείσῃ ν᾽ ἀπέλθωσιν. Ἀλλὰ δὲν ἐτόλμα. Τῇ ἔλεγε μόνον.

―Ἂς ὑπάγωμεν καλύτερα.

― Ποῦ;

― Εἰς τὸ σπίτι μας.

― Εἶναι πολὺ μακριά;

― Δὲν εἶναι πολύ.

Τέλος ἡ Ἀϊμὰ μὴ δυνηθεῖσα νὰ κατανικήσῃ τὴν ἐπιμονήν του, ἀπεφάσισε νὰ τὸν ἀκολουθήσῃ. Ἀλλὰ καθ᾽ ἣν στιγμὴν ἠγέρθη, καὶ προεχώρησαν ὁμοῦ δύο βήματα, σφοδραὶ ὑλακαὶ ἠκούσθησαν, καὶ μεγαλόσωμος κύων πηδήσας διὰ μέσου τῶν θάμνων ἥρπασε τὴν ἄκραν τῆς ἐσθῆτος τῆς Ἀϊμᾶς. Ὁ Σκούντας ᾐσθάνθη τρόμον, καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἐφοβήθη πολύ. Ὁ Χόμο εἵλκυσε σφοδρῶς τὸ ἄκρον τῆς ἐσθῆτος, καὶ ἀνέτρεψε τὴν Ἀϊμὰν ἐπὶ τῆς χλόης. Ὁ Σκούντας ἐζήτει ματαίως ἐπὶ τοῦ ἐδάφους λίθον ἢ ξύλον τι, ὅπως μεταχειρισθῇ αὐτὸ ὡς ἀλεξιτήριον κατὰ τοῦ ἐπιδρομέως. Τέλος εὗρεν ἕνα λίθον καὶ ρίψας αὐτὸν κατὰ τοῦ κυνὸς τὸν ἐκτύπησεν εἰς τὴν κεφαλήν.

Ὁ Χόμο ὠλόλυξε καὶ ἄφησε τὸ φόρεμα τῆς Ἀϊμᾶς ὅπερ ἐκράτει μὲ τοὺς ὀδόντας.

Ἡ Ἀϊμὰ ᾐσθάνθη αἴφνης ἄλγος εἰς τὴν κνήμην. Ὁ κύων τὴν εἶχε δαγκάσει.

―Ὤ, πονῶ, πονῶ! ἔκραξεν· ὦ Μάχτο, Μάχτο!

― Τί ἔχεις; Σ᾽ ἐδάγκασε;

― Πονῶ πολύ, ἐπανέλαβε κλαυθμυρίζουσα.

Ὁ Σκούντας ἠγωνίζετο ν᾽ ἀπομακρύνῃ τὸν Χόμο, ὅστις ἐπὶ ταῖς ἀπειλαῖς καὶ ταῖς χειρονομίαις αὐτοῦ ὑπεχώρησε δύο ἢ τρία βήματα, καὶ ἐπανήρχετο πάλιν εἰς τὴν ἔφοδον. Οἱ γαυγισμοὶ δὲ ἀντήχουν εἰς τὴν βαθεῖαν φάραγγα. Τέλος ὁ Σκούντας κατώρθωσε διὰ βροχῆς λίθων καὶ βώλων γῆς, νὰ τὸν ἀπομακρύνῃ. Ὁ Χόμο κατέβη εἰς τὴν κοίτην τοῦ χειμάρρου, καὶ οἱ ὀλολυγμοί του ἠκούοντο εἰσέτι, ἀλλὰ οἱ λίθοι οὓς ἔρριπτε κατ᾽ αὐτοῦ ὁ Σκούντας τὸν ἐκράτουν εἰς ἀπόστασιν. Αἴφνης ἔγινεν ἄφαντος. Ἴσως ἐτράπη πρὸς ἄλλην διεύθυνσιν, καὶ ἔμελλε νὰ ἀρχίσῃ ἀλλαχόθεν νέαν ἔφοδον.

Ὁ Σκούντας ἐπανῆλθε πρὸς τὴν Ἀϊμάν. Ἡ νέα ἤλγει καὶ ἐκράτει τὴν κνήμην μὲ τὰς δύο χεῖρας.

― Πονεῖς πολύ; εἶπεν ὁ Σκούντας.

―Ὢ ναί. Καὶ ἔκλαιεν ἀκατασχέτως.

Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ὁ Σκούντας ὑπέστη παράδοξον ἐνδόμυχον τροπήν. ᾘσθάνθη τύψεις συνειδήσεως, ᾐσθάνθη μεταμέλειαν καὶ κατάνυξιν. Τότε πρώτην φορὰν ἀνελογίσθη τὴν πρᾶξίν του, καὶ ἐμέμφθη ἑαυτόν. Καθὼς ἡ ἁρπαγεῖσα ἐκείνη ψυχὴ (ἡ δοξασία τοῦ λαοῦ λέγει τοῦτο), ἡ περιφερομένη παρὰ τοῦ ἀγγέλου ἐπὶ τεσσαράκοντα ἡμέρας μετὰ τὸν ἀπὸ τοῦ σώματος χωρισμόν, εἶδε παρά τινα πηγὴν δυσῶδες καὶ σκωληκόβρωτον σῶμα, ὅπερ δὲν ἀνεγνώρισεν, ἀλλ᾽ ἐβδελύχθη· ὅτε δ᾽ ἔμαθεν ὅτι τοῦτο ἦτο τὸ σκῆνος, ὅπερ εἶχεν ἐγκαταλίπει, κατεπλάγη καὶ ᾐσχύνθη διὰ τὸ μικρόψυχον αἴσθημα ὅπερ ἐκράτει σφιγκτῶς ἐγκαθειργμένην αὐτὴν ἐντὸς τοῦ δυσώδους τούτου σκήνους… οὕτω καὶ ὁ Σκούντας εἶδε πρώτην φορὰν μὲ γυμνοὺς ὀφθαλμοὺς τὴν πρᾶξίν του, καὶ ᾐσθάνθη τὸ δυσῶδες καὶ ἀποτρόπαιον αὐτῆς. Ἐβδελύχθη, ἔφριξε καὶ κατεταράχθη. Ἔμεινεν ἐπί τινας στιγμὰς διαλογιζόμενος. Ἀλλ᾽ ὅμως δὲν εἶχε τὴν γενναιότητα νὰ ριφθῇ εἰς τοὺς πόδας τῆς Ἀϊμᾶς, καὶ νὰ τῇ ὁμολογήσῃ τὴν ἀλήθειαν. Ἐπροτίμησε ν᾽ ἀγνοῇ καὶ ἐκείνη καὶ αὐτὸς τί ἔμελλε νὰ πράξῃ. Μίαν μόνην ἀπόφασιν ἔλαβε: Νὰ κρούσῃ τὴν θύραν τοῦ οἰκίσκου καὶ νὰ ζητήσῃ ἄσυλον διὰ τὴν Ἀϊμὰν μέχρι τῆς πρωίας. Τοῦτο δὲ καὶ ἔπραξε.

Παρῆλθε πολὺς χρόνος μέχρις οὗ ὁ Τρέκλας, ὅστις ἐκοιμᾶτο ἐντὸς τοῦ οἰκίσκου, ἀφυπνισθῇ καὶ ἀνοίξῃ τὴν θύραν. Τέλος ἠγέρθη μορμυρίζων, ἀπέσυρε τὸν βαρὺν λίθον ὅστις ἔκλειεν ὄπισθεν τὴν θύραν, καὶ ἤνοιξεν.

Ὁ Σκούντας τῷ εἶπε.

― Μία κόρη εἶναι ἐδῶ ἄρρωστη. Ἄνοιξέ μας νὰ ἔμβωμεν, διότι μᾶς ἐπῆρε βροχή.

― Τί κάθεσαι καὶ μοῦ λές; εἶπεν ὁ Τρέκλας. Ποιὸς εἶσαι; Κάπως γνωρίζω τὴν φωνή σου.

Ὁ Σκούντας ἐταράχθη. Τῷ ἐφάνη ὅτι καὶ αὐτὸς τὸν ἀνεγνώριζε.

― Στάσου ν᾽ ἀνάψω φῶς, εἶπεν ὁ Τρέκλας.

― Μὴν ἀνάπτῃς, σὲ παρακαλῶ, εἶπεν ὁ Σκούντας.

Ὁ Τρέκλας εἶχεν ὀπισθοχωρήσει καὶ ἐν ἀκαρεῖ συνέκρουσε τὸν πυρίτην λίθον μὲ τὸν σίδηρον, καὶ ἤναψε δᾷδα. Ὁ Σκούντας ἐρρίφθη ὁρμητικῶς ἐπ᾽ αὐτῆς καὶ τὴν ἔσβεσεν. Ἀλλ᾽ ὅσον ἀσύλληπτος ἐν νῷ καὶ ἂν ἦτο ἡ στιγμὴ καθ᾽ ἣν διήρκεσε τὸ φῶς, ὁ Τρέκλας εἶδε τὸ πρόσωπον τοῦ ἀνθρώπου τούτου.

― Σὺ εἶσαι! Σὲ ἀναγνωρίζω· ἔκραξε μανιωδῶς.

Καὶ τὸν ἥρπασεν ἐκ τοῦ λαιμοῦ.

Ὁ Σκούντας τὸν συνέλαβε καὶ αὐτὸς ἐκ τοῦ πώγωνος.

Ἡ Ἀϊμὰ τρέμουσα ἐκ τοῦ ψύχους, τοῦ ἄλγους καὶ τοῦ φόβου, ἐπλησίασε. Νέα αὐτὴ συμφορὰ ἣν δὲν ἠδύνατο οὐδὲ νὰ ἐννοήσῃ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ´

ΔΥΟ ΕΧΘΡΟΙ

Πάλη τότε τρομερὰ συνέβη ἐν τῷ σκότει μεταξὺ τῶν δύο τούτων ἀνθρώπων. Πάλη θηριώδης καὶ ἀδιάλλακτος. Σύγχυσις, ταραχή, κραυγαὶ καὶ κρότος. Ἡ Ἀϊμὰ ἔμεινε μὲ τὸ στόμα ἀνοικτόν, καὶ δὲν ἠδύνατο νὰ ἐννοήσῃ τί συνέβη. Καθ᾽ ἣν στιγμὴν ἀνήφθη ἐπὶ μίαν στιγμὴν ἡ δᾴς, ἡ κόρη εἶχεν ἰδεῖ ἀκαριαίως τὸ πρόσωπον τοῦ Τρέκλα φωτισθέν, καὶ πάλιν τὸ σκότος ἐπανῆλθεν. Ὅσον διὰ τὸν Σκούνταν, οὗτος εἶχεν ἐστραμμένα πρὸς αὐτὴν τὰ νῶτα, ἀλλ᾽ ὅμως καὶ πάλιν τὸν εἶδεν ἐκ πλαγίου, καὶ τῇ ἐφάνη ὅτι δὲν ἦτο ὁ Μάχτος. Ἀλλὰ τὴν ἰδέαν ταύτην μόλις εἶχεν προφθάσει νὰ συλλάβῃ καὶ εὐθὺς ἡ προσοχή της μετεβιβάσθη εἰς τὸ θέαμα ἐκεῖνο τῆς ἀγρίας πάλης, ὅπερ κατέπληξεν αὐτήν. Ἐλησμόνησε δὲ καὶ τὸ ἄλγος τῆς κνήμης της καὶ τὸ ψῦχος, καὶ πᾶσαν ἄλλην δυστυχίαν.

― Διὰ τὸν Θεόν! Τί εἶναι; ἔκραξε τρομάξασα ἡ νέα.

Ἀλλὰ τίς ἤθελεν ἀπαντήσει πρὸς αὐτήν; Οἱ δύο ἐκεῖνοι ἄνθρωποι δὲν εἶχον καιρὸν νὰ τὴν ἀκούσωσιν. Ὁ Τρέκλας ἐκράτει τὸν ἐχθρόν του σφιγκτῶς ἀπὸ τοῦ λαιμοῦ, καὶ τὸν εἶχεν ἤδη καταβάλει καὶ ἐγονυπέτει ἐπὶ τοῦ στήθους του. Ἠκούετο τὸ ρογχῶδες ἆσθμα τοῦ Σκούντα καὶ οἱ ἀπειλητικοὶ γρυσμοὶ τοῦ ἀντιπάλου αὐτοῦ. Πέριξ δὲ σκότος, σιγὴ καὶ ἐρημία. Οἱ κλῶνες τῶν δένδρων ἐσείοντο ὑπὸ τοῦ ἀνέμου, ὁ ρύαξ κάτωθεν ἐμορμύριζεν εἰς τὴν κοίτην του, καὶ τὰ νέφη ἐξηκολούθουν σωρευόμενα ἄνωθεν εἰς τὸν αἰθέρα. Μεμακρυσμέναι βρονταὶ ἀντήχουν, καὶ αἱ ψεκάδες τοῦ ὄμβρου διέλειπον ἐπὶ μικρὸν καὶ πάλιν ἤρχιζον νὰ πίπτωσιν.

Ὁ Τρέκλας ἦτο ἄφωνος καὶ δὲν ἔλεγε τὸ αἴτιον τῆς ὀργῆς του. Ἀλλὰ στιγμήν τινα ἠκούσθη μασωμένη μεταξὺ τῶν ὀδόντων του ἡ λέξις.

―Ἄθλιε! μοῦ πῆρες τὴν… Καὶ διεκόπη.

Ἀλλ᾽ ἂς σπεύσωμεν νὰ εἴπωμεν πρὸς τὸν ἀναγνώστην τὸ πιθανότατον αἴτιον τῆς ἐπιθέσεως ταύτης. Δὶς ἢ τρὶς ἤδη ἐν τοῖς προλαβοῦσι κεφαλαίοις ὁ Τρέκλας ἠκούσθη παραπονούμενος, ὅτι ἡ σύζυγός του τὸν εἶχεν ἐγκαταλίπει. Τὸ μυστικὸν τοῦτο μόνον εἰς τὸν Χόμο ἠδύνατο νὰ ἐμπιστευθῇ. Ἀλλ᾽ ὅμως ἐβάρυνε τὴν καρδίαν του, καὶ ἦτο δι᾽ αὐτὸν ὡς ἐφιάλτης. Φαίνεται λοιπὸν ὅτι ἐκ τῆς φωνῆς τοῦ Σκούντα καὶ ἐκ τῆς μορφῆς αὐτοῦ, ἣν κατώρθωσεν ἐπὶ μίαν στιγμὴν νὰ ἴδῃ, τὸν ἀνεγνώρισεν ὅτι οὗτος ἦτο ὁ ἅρπαξ τῆς συζύγου του· 〈τὸ〉 τραῦμα δὲ αὐτοῦ ἦτο πρόσφατον, καὶ ἡ ὀργή του ἀφορμὴν ἐζήτει ὅπως ἐκραγῇ. Εὐθὺς δ᾽ ὡς εἶδε τὸν Σκούνταν, ἐξέλαβε τοῦτο ὡς δῶρον τῆς Νεμέσεως καὶ ἐρρίφθη ἐπ᾽ αὐτοῦ μὲ τὴν λύσσαν τῆς τίγρεως. Ὁ Σκούντας εἶχεν ἴσως τοὺς βραχίονας ἰσχυροτέρους, ἀλλ᾽ ἦτο ἀπαράσκευος, καὶ εὑρέθη εἰς θέσιν προχείρου ἀμύνης. Ὁ δὲ Τρέκλας ἦτο θρασύδειλος καὶ σκληρός, καὶ ᾐσθάνθη ὅτι οἱ βραχίονές του ἀνέλαβον πρόσκαιρον νευρικὴν δύναμιν.

Ὁ Σκούντας ὑπέκυψεν εἰς τὸν πνιγμόν, καὶ αἱ χεῖρες αὐτοῦ, ἁρπάσασαι κατ᾽ ἀρχὰς τὸν ἀντίπαλόν του ἐκ τοῦ πώγωνος, εὐθὺς παρελύθησαν. Κατεβλήθη καὶ τὸ γόνυ τοῦ ἐχθροῦ του ἐτέθη ἐπὶ τοῦ στήθους του.

Ἡ Ἀϊμά, συνάπτουσα τὰς χεῖρας, ἐπτοημένη, ἔξαλλος, ἠθέλησε νὰ πλησιάσῃ. Ἂν τὴν ἔβλεπεν ὁ Τρέκλας, τίς οἶδε, ἴσως ἔμελλε νὰ τὴν ἐκλάβῃ ἀντὶ τῆς γυναικὸς αὐτοῦ. Εὐτυχῶς ὅμως ἡ Ἀϊμὰ εἶχε στρέψει πρὸς αὐτὸν τὰ νῶτα.

― Διὰ τὸν Θεόν! ἐπανέλαβεν ἡ Ἀϊμά, τί ἔχετε;

Ὁ Τρέκλας ἤκουσε τὴν φωνὴν ταύτην, καὶ αὐτομάτως ἐστράφη. Ἀποσπασθείσης δ᾽ ἐπὶ μίαν στιγμὴν τῆς προσοχῆς αὐτοῦ, ἐχαλαρώθη καὶ ἡ περίσφιγξις τῆς χειρός του. Ὁ Σκούντας ἀνακουφισθεὶς μικρόν, ἐπειράθη νὰ ἐγερθῇ. Ἀλλ᾽ ὁ Τρέκλας δὲν ἐπτοήθη, καὶ ἐπανέλαβεν σφοδρότερον νὰ τῷ σφίγγῃ τὸν λαιμόν. Δὲν ἠδύνατο δὲ ὁ Τρέκλας νὰ ἴδῃ τὴν Ἀϊμάν, διότι ἔστρεφε πρὸς αὐτὴν τὰ νῶτα. Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ἐπανῆλθε καὶ ἐπίκουρος τοῦ Τρέκλα ὁ Χόμο, ὅστις ἀφοῦ ἐξετέλεσε τὴν περίοδόν του, ἐπανῆλθε ἐκβάλλων φοβερὰς ὑλακάς. Ἡ Ἀϊμὰ ὀπισθοχώρησε τρέμουσα, ἀλλ᾽ ὁ κύων δὲν ἐστράφη κατ᾽ αὐτῆς. Τὴν μανίαν του κατηύθυνε κατὰ τοῦ θύματος τοῦ Τρέκλα, καὶ ὁρμήσας ἤρχισε νὰ δάκνῃ μανιωδῶς τοὺς ὤμους καὶ τὰς πλευρὰς αὐτοῦ. Συγχρόνως δὲ ἐκ τοῦ οἰκίσκου ἐξῆλθε καὶ ἄλλο τι πρόσωπον. Ἀνὴρ ὑψηλός, σκυθρωπὸς καὶ σιωπηλὸς ἦλθε καὶ ἔστη ὡς φάντασμα πλησίον τῆς Ἀϊμᾶς. Ἡ νέα ἐτρόμαξε καὶ ἀφῆκε κραυγήν.

― Θεέ μου! Ποῖος εἶσαι;

Ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ἀνεγνώρισε τὴν φωνὴν ταύτην, καὶ ἀποτείνας τὸν λόγον πρὸς τὴν νέαν τῇ εἶπε.

― Σὺ εἶσαι, ἡ Ἀϊμά;

―Ὢ Θεέ μου! ἐψιθύρισεν ἡ κόρη.

―Ὑπάγωμεν, Ἀϊμά, εἶπε παραδόξως ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος. Τώρα αὐτοὶ θὰ σκοτωθοῦν.

―Ὁ Μάχτος;… εἶπε διστακτικῶς ἡ Ἀϊμὰ δεικνύουσα τὸν ὑπὸ τὸν πνιγμὸν τοῦ Τρέκλα ἐκπνέοντα.

― Δὲν εἶναι ὁ Μάχτος, εἶπεν ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος. Ποῖος σοὶ τῷ εἶπεν;

Ἡ Ἀϊμὰ ἀνέπνευσεν.

―Ὑπάγωμεν, Ἀϊμά, ἐπανέλαβεν ὁ ὑψηλὸς ἄνθρωπος.

Καὶ ἔσυρε τὴν νέαν μεθ᾽ ἑαυτοῦ. Αὕτη δὲν εἶχεν οὐδὲ δύναμιν ν᾽ ἀντιστῇ. Ἄλλως δὲ αἱ τοιαῦται συγκινήσεις τὴν εἶχαν νεκρώσει. Ἐν τούτοις πρὶν ἢ κάμῃ βῆμα ἐδοκίμασε νὰ εἴπῃ.

― Δὲν τὸν βοηθοῦμεν; Καὶ ἐδείκνυε πάλιν τὸν καταβεβλημένον ὑπὸ τοῦ Τρέκλα ἄνθρωπον.

― Νὰ τὸν βοηθήσωμεν; εἶπε μετὰ ψυχροῦ σαρκασμοῦ ὁ μυστηριώδης ἄνθρωπος· ἔλα στὸ νοῦ σου Ἀϊμά.

Δὲν ἦτο δὲ ἴσως καὶ ἐπίκαιρος ἡ τοιαύτη βοήθεια. Ὁ Σκούντας ἦτο ἄδηλον ἂν ἔζη εἰσέτι. Ἡ μανιώδης περίσφιγξις τοῦ Τρέκλα καὶ τὰ δήγματα τοῦ Χόμο, τὸν εἶχαν καταβάλει.

Ἐν τούτοις οὐδεὶς μάρτυς παρέστη εἰς τὸ τέλος τῆς σκηνῆς ταύτης. Ἡ χλόη ἐφαίνετο πεπατημένη τὴν ἐπαύριον, καὶ χῶμα εἶχε σωρευθῆ ἐνιαχοῦ ὅπως καλύψῃ τὸ αἷμα, ὅπερ ἔκαμαν νὰ ρεύσῃ τὰ δήγματα τοῦ Χόμο. Ὄπισθεν δὲ τοῦ ἐρήμου νερομύλου, εἰς μέρος ἀπάτητον καὶ ἀπρόσιτον, μεταξὺ θάμνων καὶ βάτων, μέγας σωρὸς χώματος ὁμοιάζων μὲ τάφον, εἶχεν ἐγερθῆ. Ἀλλὰ τὸ μέρος ἐκεῖνο ἦτο ἀόρατον ἀπὸ ἀτραποῦ καὶ οὐδεὶς οὐδὲν ἠδύνατο νὰ ὑποπτεύσῃ.

Τὴν ἐπαύριον περὶ τὴν μεσημβρίαν, ὅτε ὁ Τρέκλας διετάχθη νὰ ὑπάγῃ εἰς τὸ ἄντρον τοῦ Πλήθωνος, ὅπως κομίσῃ τὴν εἴδησιν περὶ τῆς ἀποδράσεως τῆς Ἀϊμᾶς ἐκ τοῦ μοναστηρίου, οὐδὲν ἴχνος τῆς νυκτερινῆς πάλης πλὴν ἀμυχῶν τινων, ἐφαίνετο ἐπὶ τοῦ προσώπου τοῦ Τρέκλα. Ἦτο μάλιστα εὔθυμος, καὶ εἶχε διάθεσιν πρὸς φλυαρίαν, ὡς νὰ ἦτο ἕωλος ἐξ οἴνου. Αἱ δὲ ἀμυχαὶ ἐκεῖναι, λαμβανομένου ὑπ᾽ ὄψιν τοῦ ἐπαγγέλματος τοῦ κηπουροῦ, ὅπερ μετήρχετο, ἠδύναντο νὰ νομισθῶσιν ὅτι προῆλθον ἐκ τῶν βάτων καὶ ἀκανθῶν, καθ᾽ ὧν ἐπάλαιεν, ὅπως καλλιεργήσῃ τοὺς ἀπὸ πολλοῦ χέρσους κήπους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ´

ΝΥΞ ΕΝ Τῌ ΕΡΗΜΙᾼ

Ὁ Πρωτόγυφτος, ὅστις εἶχε γίνει ἄφαντος ἀπὸ πολλῶν ἡμερῶν, δὲν ἔμελλεν ἐπὶ μακρὸν χρόνον νὰ μείνῃ ἀόρατος. Τὴν νύκτα ἐκείνην καὶ τὰς προλαβούσας εἶχε φιλοξενηθῆ παρὰ τοῦ Τρέκλα, καὶ εὑρέθη ἐπικαίρως παρών, ὅπως ὁδηγήσῃ καὶ προστατεύσῃ τὴν Ἀϊμάν. Ἀλλὰ πῶς συνέβη τοῦτο; Ὁ Πρωτόγυφτος εἶχε λάβει ἀπό τινος χρόνου τὴν ἕξιν τοῦ νὰ παρέχῃ ὑπηρεσίας, ὅπως μὴ εἶναι παντελῶς ἄχρηστος εἰς τὸν πρόσκαιρον κόσμον. Γινώσκων λοιπὸν ποῦ εὑρίσκετο ἡ Ἀϊμά, ἐνόμισεν ὅτι ὤφειλε νὰ περιφοιτᾷ τακτικῶς εἰς τὰ μέρη ἐκεῖνα, καὶ τοῦτο ὅπως μανθάνῃ ἐγκαίρως πᾶν καινὸν δυνάμενον νὰ συμβῇ. Ἠδύνατο δὲ λίαν ἐπωφελῶς, ὡς ἐπίστευε, νὰ ἀναγγέλλῃ τοῦτο εἰς τοὺς περὶ τὸν Πλήθωνα, ἂν καὶ οὐδεμίαν παραγγελίαν εἶχε λάβει πρὸς τοῦτο. Τὴν ἡμέραν ὁ Πρωτόγυφτος οὐδαμοῦ ἐφαίνετο. Πιθανῶς ἔμενε κεκρυμμένος ἔν τινι τρώγλῃ. Τὴν δὲ νύκτα ἀνέβαινεν εἰς τὴν ἐπιφάνειαν καὶ περιήρχετο ὡς πενθοῦσα σκιὰ περὶ τὰ τείχη τοῦ μοναστηρίου. Εἰς μάτην περιέμενε τὸν Βοῦγκον νὰ ἔλθῃ νὰ τὸν εὕρῃ. Ὁ δυστυχὴς νέος δὲν εἶχεν ἐννοήσει τὴν παραγγελίαν τοῦ πρώτου τῶν Γύφτων, καὶ ἔμενεν ἀδρανής, προσπαθῶν νὰ παρηγορήσῃ τὴν μητέρα του, ἥτις ἔκλαιε καθ᾽ ἑκάστην πρωίαν τὴν στέρησιν τοῦ συζύγου. Τὴν νύκτα ἐκείνην ὁ Πρωτόγυφτος ἰδὼν τὸ θυελλῶδες τοῦ καιροῦ, ἐτόλμησε νὰ ζητήσῃ φιλοξενίαν παρὰ τοῦ Τρέκλα. Ὅτε δ᾽ εὑρίσκετο εἰς τὸν τρίτον καὶ τελευταῖον ὕπνον, τὸν ἀφύπνισεν ἀποτόμως ὁ θόρυβος τῆς συμπλοκῆς. Ὁ Πρωτόγυφτος ἠγέρθη, ἔτριψε τοὺς ὀφθαλμούς, ἐπλησίασεν εἰς τὴν θύραν καὶ διασκελίσας τοὺς δύο παλαίοντας, οἵτινες ἔκειντο ὁ ἕτερος ἐπὶ τοῦ ἑτέρου ἀποφράττοντες τὴν εἴσοδον, ἐξῆλθεν. Εἶδε τότε ὀρθίαν ἐνώπιον αὐτοῦ τὴν Ἀϊμάν. Τὴν ἀνεγνώρισε δὲ σχεδὸν ἐξ ὁρμεμφύτου. Τῇ ἀπέτεινε τὸν λόγον μετὰ δισταγμοῦ, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ ἤχου τῆς φωνῆς της, ὅτε αὕτη ἀπήντησε, τὴν ἀνεγνώρισεν ἐντελῶς. Ἡ νεᾶνις παρεσύρθη ὑπ᾽ αὐτοῦ μὴ ἔχουσα δύναμιν ἵν᾽ ἀντισταθῇ, καὶ ἀπεμακρύνθησαν.

Ὁ Γύφτος ὡδήγησε τὴν Ἀϊμὰν εἰς λόχμην τινά, γνωστὴν εἰς αὐτόν, διότι κατὰ τὰς προλαβούσας ἡμέρας εἶχε κατοπτεύσει τὸ ἔδαφος, καὶ πολλὰ εἶχεν ἀνακαλύψει. Τῇ ἔδειξε κόγχην τινὰ ὑποκάτω ἑνὸς βράχου καὶ τῇ εἶπε νὰ κοιμηθῇ. Ἡ νέα συνεστάλη ἐντὸς τοῦ κοιλώματος ἐκείνου καὶ ὁ Γύφτος ἐκάθισεν πλησίον αὐτῆς. Τὸ μέρος ἦτο ὑπήνεμον καὶ ἐσκέπαζε τὴν Ἀϊμὰν ἀπὸ τῶν σταγόνων τῆς βροχῆς, ἥτις κατὰ διαλείμματα ἔπιπτεν. Ἄνωθεν σκοτεινὸς αἰθὴρ ἐπέκειτο, καὶ ἀστραπαὶ διέσχιζον τὸν ἀέρα. Ἡ βροντὴ ἐμυκᾶτο καὶ ὁ ἄνεμος ἐγόγγυζε διὰ μέσου τῶν κλώνων τῶν δένδρων. Ἡ νέα περιετυλίχθη ἐντὸς τοῦ ἐπενδύτου της, ἀλλὰ δὲν εἶχε σκοπὸν νὰ κοιμηθῇ· ἐφοβεῖτο. Ἄγνωστα αἰσθήματα ἀποστροφῆς καὶ ὀδύνης συνέθλιβον τὴν καρδίαν της. Διετέλει ἐν ἀμηχανίᾳ καὶ δὲν ἤξευρε τί νὰ σκεφθῇ περὶ τοῦ Γύφτου, ἢ τί νὰ τῷ εἴπῃ. Ἀνεμιμνήσκετο ὅτι ὁ ἄνθρωπος οὗτος τὴν εἶχε πωλήσει. Ἡ νέα εἶχεν ἐννοήσει καλῶς τοῦτο. Καὶ τώρα κατὰ παράδοξον τῆς τύχης προδοσίαν ἔπιπτεν ἐκ νέου εἰς τοὺς ὄνυχάς του. Ἡ περίστασις ἠδύνατο νὰ χρησιμεύσῃ διὰ τὸν Πρωτόγυφτον, ὡς ἀφορμὴ ὅπως ἐπιδείξῃ τὴν ἐμπορικὴν πίστιν καὶ ἀρετὴν αὐτοῦ, παραδίδων ἐκ δευτέρου τὴν κόρην εἰς τὰς χεῖρας τῶν ἀγοραστῶν. Πλὴν τούτου ἠδύνατο νὰ ἐλπίσῃ καὶ προσθέτου τιμήματος ἀπολαβήν, ἂν ἔπραττε τοῦτο. Ἦτο δὲ τοσούτῳ φοβερώτερος ὁ κίνδυνος οὗτος, ὅσῳ ἡ Ἀϊμά, ὡς πάντες, ἠγνόει ποῖοί τινες ἦσαν οἱ ἀγορασταὶ καὶ τίς ὁ σκοπός των. Ὅσον διὰ τὸν Πρωτόγυφτον, οὗτος ἐκάθητο ἥσυχος ἐγγὺς αὐτῆς, καὶ οὐδ᾽ ἐφαίνετο ὑποπτεύων ὑπὸ ποίων λογισμῶν κατείχετο ἡ νέα. Δὲν ᾐσθάνετο τὴν ἀνάγκην τοῦ ν᾽ ἀπολογηθῇ πρὸς τὴν Ἀϊμάν, ἀλλὰ τῇ ἔλεγεν ἠρέμα.

― Τώρα πλέον θὰ πᾶμε στὸ σπίτι μας, Ἀϊμά,… χμ… θὰ ζήσωμεν ἥσυχα ἀπὸ δῶ κ᾽ ἐμπρός. Κανένας δὲν θὰ μᾶς πειράξῃ. Πέρασες καλὰ αὐτὲς τὲς ἡμέρες;

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἀπήντησε.

―Ὁ Βοῦγκος καὶ ὁ Μάχτος, ἐπανέλαβεν ὁ Πρωτόγυφτος, εἶναι καλά, ἔμαθα, τὰ δύο μας παιδιά. Νὰ δουλεύουν τάχα τὸ ἀργαστήρι, ἢ μὴ τὸ παράτησαν; Ἐκείνη ἡ στρίγλα ἡ μάννα τους τὰ φταίγει ὅλα. Σὺ δὲν τῆς μοιάζεις, εἶσαι καλὸ κορίτσι, Ἀϊμά.

―Ὁ Μάχτος, ἐψιθύρισεν ἡ νέα. Ἀλήθεια πὼς δὲν ἦτον ὁ Μάχτος αὐτός;

― Ποῖος;

―Ἐκεῖνος.

Καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἐδείκνυε μόνον διὰ τῆς χειρὸς τὴν διεύθυνσιν πρὸς ἣν ἔκειτο ὁ μύλος, ὅθεν εἶχον ἀναχωρήσει. Ἐφαίνετο δὲ μὴ ἔχουσα τὴν δύναμιν νὰ ἐξηγηθῇ διὰ λέξεων. Ὁ Πρωτόγυφτος ἀπήντησε.

― Λέγεις ἐκείνους τοὺς δύο ποὺ μάλωναν;

― Ναί.

― Δὲν ἦτον ὁ Μάχτος. Ποιὸς σοῦ τὸ εἶπε;

Ὁ Πρωτόγυφτος ἠδύνατο ἐκ τοῦ διαλόγου τούτου νὰ λάβῃ ἀφορμήν, ὅπως τὴν ἐρωτήσῃ πῶς εὑρέθη ἐκεῖ, καὶ πῶς κατώρθωσε νὰ ἐξέλθῃ ἐκ τοῦ μοναστηρίου, ἀκολουθήσασα τὸν ἄνθρωπον ἐκεῖνον. Ἀλλ᾽ ὅμως δὲν ἔπραξε τοῦτο. Ἴσως ἐπεθύμει ν᾽ ἀποφύγῃ πᾶσαν ἀφορμὴν πρὸς ἐξήγησιν. Ἡ Ἀϊμὰ τὸν ἠρώτησε.

― Καὶ ποῖος ἦτον;

― Δὲν τὸν γνωρίζω.

Ὁ Γύφτος ἔλεγε τὴν ἀλήθειαν. Δὲν εἶχεν ἀναγνωρίσει τὸν Σκούνταν, ἄδηλον δὲ καὶ ἂν τῷ ἦτο ἐξ ἀρχῆς γνωστός.

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἀπηύθυνεν ἄλλην ἐρώτησιν.

― Κοιμήσου, τῆς εἶπε καὶ ἐκ δευτέρου ὁ Πρωτόγυφτος, καὶ αὔριον πρωὶ θὰ πᾶμε πλέον στὸ σπίτι μας.

Ἀλλ᾽ ἡ Ἀϊμὰ πολὺ ἀπεῖχε τοῦ νὰ ὑπακούσῃ εἰς τὴν παρακέλευσιν ταύτην, καὶ ἐβυθίσθη εἰς ἀντιφατικοὺς διαλογισμούς. Ἐσκέπτετο ὅτι εἰς τὸν ἄνθρωπον τοῦτον θὰ ὤφειλεν ἐπὶ τέλους σέβας καὶ εὐγνωμοσύνην, διότι εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἀνετράφη καὶ ηὐξήθη τῇ ἡλικίᾳ. Ἀλλ᾽ ὅμως τὴν ἐπώλησεν. Ἠδύνατο ἆρα ἡ εὐγνωμοσύνη νὰ νικήσῃ τὴν ἀγανάκτησιν; Ἀλλ᾽ ὅμως μετ᾽ ὀλίγον ἀπέκρουε τοὺς διαλογισμοὺς τούτους, ὡς προώρους. Ἡ νῦν θέσις της δὲν ἦτο ἀσφαλής. Περιέμενε τὴν πρωίαν ν᾽ ἀνατείλῃ. Ἠγνόει τί ἔμελλε νὰ πράξῃ. Ἠδύνατο ἑκουσίως ν᾽ ἀκολουθήσῃ τὸν Πρωτόγυφτον, ἢ διὰ τῆς βίας θὰ τὸν ἠκολούθει; Ἔπρεπε νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ, ἀφοῦ παρεβιάσθη τὸ ἱερὸν τῆς στέγης καὶ τῆς ἑστίας διὰ τῆς πωλήσεως; Καὶ ἂν ἠρνεῖτο νὰ μεταβῇ ἐκεῖσε, ποῦ εἶχε νὰ καταφύγῃ; Τρομεραὶ αἱ ἀπορίαι αὗται διὰ τὴν ἀτυχῆ νέαν. Ἦλθε στιγμή τις καθ᾽ ἣν μικροῦ δεῖν μετενόει διατί νὰ φύγῃ ἐκ τοῦ μοναστηρίου. Διότι οὐδὲν τῷ ὄντι εἶχε καταφύγιον.

Οὕτω παρῆλθεν ἡ νὺξ ἐκείνη. Μετὰ τρεῖς ὥρας ὑπέφωσκεν ἡ Ἠώς. Ἡ Ἀϊμὰ δὲν εἶχε κλείσει τοὺς ὀφθαλμούς, ὁ δὲ Πρωτόγυφτος ἀπεκοιμήθη καθήμενος καὶ ἔρρεγχεν. Εἰς τὴν Ἀϊμὰν εἶχεν ἐπέλθει ἡ ἰδέα νὰ σηκωθῇ καὶ νὰ φύγῃ, ἐγκαταλείπουσα τὸν Πρωτόγυφτον, ἀλλὰ δὲν εἶχε σθένος φυσικὸν ἢ ἠθικὸν νὰ πράξῃ οὕτω. Ὁ κάματος, ἡ ἔκλυσις τῶν δυνάμεων, ὁ φόβος ὑφ᾽ οὗ κατείχετο, τὸ ἀμυδρὸν ἀλλ᾽ ἐπίμονον αἴσθημα τῆς ἐρημίας καὶ τῆς ἐλλείψεως ἀσύλου τὴν ἐμπόδιζον, ἀποτελοῦντα φραγμὸν εἰς τὰ διαβήματα αὐτῆς. Ὅτε ἡ πρώτη ἀκτὶς τῆς Ἠοῦς ἐφάνη, διαφωτίσασα τὸ βαθὺ σκότος τῆς θυελλώδους νυκτός, τότε ἤνοιξε καὶ ὁ Πρωτόγυφτος τοὺς ὀφθαλμούς.

― Δὲν ἐκοιμήθης, Ἀϊμά; τῇ εἶπεν.

―Ἐκοιμήθην, ἀπήντησεν ἡ νέα.

Ὁ Πρωτόγυφτος ἀνωρθώθη, περιῆλθε δὶς ἢ τρὶς περὶ τὸν βράχον, καὶ εἶτα τῇ εἶπε·

― Σηκώσου νὰ πᾶμε.

Ἡ Ἀϊμὰ ὑπήκουσε. Τότε ἤρχισαν νὰ ὁδοιπορῶσι διὰ μέσου τῶν δρυμώνων. Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἐγίνωσκε τὰς ὁδοὺς καὶ ἠγνόει πρὸς ποίαν διεύθυνσιν ἔπρεπε νὰ μεταβῶσι, καὶ ποῦ ἔκειτο ἡ Μονεμβασία. Τὸν ἠκολούθει δὲ μηχανικῶς.

Ὁ Γύφτος ἐφαίνετο γνωρίζων κατὰ σπιθαμὴν τὸ ἔδαφος, τὴν ὡδήγει δὲ διὰ τῶν πλαγίων ἀτραπῶν καὶ τῶν φαράγγων, ἀποφεύγων νὰ συναντήσῃ διαβάτην. Ἦτο ἤδη ἡμέρα. Ὅτε ἤκουον μακρόθεν βήματα, ὁ Γύφτος τὴν ἔσυρε πρὸς ἄποπτόν τι μέρος, καὶ ἐκρύπτοντο ἐκεῖ. Εἶτα ὁ Πρωτόγυφτος τὴν ἠρώτα.

― Εἶσαι κουρασμένη;

―Ὄχι, ἀπήντα ἡ Ἀϊμά. Τῷ ὄντι δὲ τὰ μέλη τοῦ σώματός της ἐφαίνοντο ἀπολέσαντα τὴν αἴσθησιν τοῦ καμάτου.

―Ἂν εἶν᾽ ἔτσι, πᾶμε, ἔλεγεν ὁ Γύφτος.

Καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἠγείρετο καὶ τὸν ἠκολούθει. Ὅτε ἔφθασαν εἰς λόφον τινά, οὗ ἀντικρὺ ἐφαίνετο κώμη τις, ὁ Πρωτόγυφτος τῇ εἶπε·

― Πεινᾷς;

―Ὄχι, ἀπήντησεν ἡ Ἀϊμά.

Οὐδ᾽ ᾐσθάνετο δὲ τὴν πεῖναν, ἂν καὶ οὐδὲν εἶχε φάγει ἀπὸ δύο ἡμερῶν.

― Δὲν γίνεται, εἶπεν ὁ Γύφτος, κ᾽ ἐγὼ πεινῶ. Περιμένεις ἐδῶ, νὰ ὑπάγω ἀντικρὺ ν᾽ ἀγοράσω ψωμί;

― Περιμένω, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

Εἰς τὸν Πρωτόγυφτον ἐπῆλθεν ἡ ἰδέα ὅτι ἡ Ἀϊμὰ ἠδύνατο εὐκόλως νὰ φύγῃ, ἂν τὴν ἄφηνε μόνην. Μεταμεληθεὶς λοιπὸν εἶπε·

―Ἠμπορεῖ νὰ φοβῆσαι νὰ σ᾽ ἀφήσω μοναχήν. Καλύτερα νὰ ἔλθῃς μαζί μου. Αὐτοὶ οἱ χωριάτες δὲν μᾶς γνωρίζουν. Πᾶμε μαζί;

― Πᾶμε, εἶπε μετ᾽ ἀδιαφορίας ἡ Ἀϊμά.

Καὶ καταβάντες τὸν λόφον, ἐπλησίασαν εἰς τὰ πρόθυρα τοῦ χωρίου. Οὐδεὶς παρετήρησεν αὐτούς. Μία μόνον γυνή, ἥτις ἐκάθητο ὑπὸ δένδρον τι, παρὰ τὴν θύραν τῆς καλύβης της, κρατοῦσα ἠλακάτην, ἔστρεψε τὸ βλέμμα πρὸς αὐτούς.

―Ἀπὸ ποῦ ἔρχεσθε; τοὺς ἠρώτησε.

―Ἀπὸ τὸ χωριό μας, ἀπήντησεν ὁ Γύφτος.

― Καὶ τί θέλετε;

― Περαστικοὶ εἴμασθε ἀπ᾽ ἐδῶ.

― Καὶ ποῦ πᾶτε τάχατες;

― Στὰ χωράφιά μας, εἶπεν ὁ Πρωτόγυφτος.

―Ἔχετε δῶ σιμὰ χωράφια; Ἐγὼ δὲν σᾶς εἶδα ἄλλην φοράν.

― Τώρα γρήγορα τ᾽ ἀγοράσαμε.

― Δὲν μοιάζετε γιὰ χωραφάδες, εἶπεν ἡ γυνή, παρατηροῦσα τὸ μαυρισμένον πρόσωπον καὶ τὰς μολυβδόχρους χεῖρας τοῦ Γύφτου.

― Σὰν τί μοιάζουμε;

― Φαίνεσθε σὰν Ἀτσίγγανοι.

―Ἠμπορεῖ νὰ εἴμασθε κιόλας, ἐμορμύρισε δυσμενῶς ὁ Πρωτόγυφτος. Σὲ πειράζει τοῦτο τίποτες;

―Ὄχι.

― Τότε γιατί ρωτᾷς;

― Καὶ αὐτὴ τί τὴν ἔχεις; ἐπανέλαβεν ἡ γυνὴ δεικνύουσα τὴν Ἀϊμάν.

― Εἶναι κόρη μου.

― Σὰν ἄρρωστη μοῦ φαίνεται, εἶπεν ἡ φιλοπράγμων γυνή.

Ὁ Πρωτόγυφτος ἐμορμύρισε.

― Πᾶμε, Ἀϊμά.

Καὶ λαβὼν ἐκ τῆς χειρὸς τὴν νέαν προυχώρησεν, ὅπως ἀποφύγῃ τὰς φορτικὰς ἐρωτήσεις τῆς γυναικὸς ἐκείνης. Αὕτη ἠκολούθησεν αὐτούς, ἀνυπόδητος καὶ μὲ τὴν ἠλακάτην ὅπως ἦτο, βαδίζουσα τριάκοντα βήματα ὄπισθεν αὐτῶν. Ὁ Γύφτος καὶ ἡ Ἀϊμὰ διευθύνθησαν εἰς τὸ κέντρον τοῦ χωρίου, ὅπου ἠγόρασαν τροφὰς καὶ ἐξῆλθον ἐκεῖθεν σπεύδοντες.

Ἡ γυνὴ σταθεῖσα παρά τινα γωνίαν παρετήρει αὐτοὺς μακρόθεν. Ἰδοῦσα δὲ γειτόνισσάν τινα, τὴν ἔκραξε.

― Βλέπεις ἐκεῖ;

― Ποῖος εἶναι;

―Ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸ κορίτσι ποὺ σέρνει ἀπὸ τὸ χέρι.

― Βλέπω.

― Μοῦ φαίνεται παράξενο.

― Διατί;

― Σήμερα τὸ πρωὶ ἀπέρασ᾽ ἀπ᾽ ἐδῶ ἕνας ἄνθρωπος κουτσός.

― Ποῖος;

―Ἕνας γνώριμος τοῦ ἀνδρός μου. Καὶ μᾶς εἶπεν ὅτι χθὲς βράδυ ἔγινεν ἄφαντη ἀπὸ τὸ μοναστήρι τῶν καλογραιῶν μία νέα Γυφτοπούλα.

―Ἔ, καὶ τί μ᾽ αὐτό;

― Λοιπὸν αὐτὸς ὁ γέρος ἐκεῖ, εἶναι Γύφτος, μοῦ φαίνεται.

― Καὶ ἡ νέα ἠμπορεῖ νὰ εἶναι ἐκείνη ἡ Γυφτοπούλα, ὁποὺ ἔφυγεν ἀπὸ τὸ μοναστήρι;

〈― Ναί.〉

―Ἔ, καὶ τί μᾶς μέλει;

― Δὲν λέγω πὼς μὲ μέλει, ἀλλὰ σοῦ λέγω τάχατες, διὰ νὰ τὸ ξεύρῃς καὶ σύ.

―Ὥρα καλή!

Καὶ ἡ γειτόνισσα στρέψασα τὰ νῶτα ἀπεμακρύνθη.

Ἐν τούτοις οἱ δύο ὁδοιπόροι ἐξῆλθον ἐκ τῆς κώμης, καὶ ἐπανέλαβον τὴν πορείαν των. Ὁ Γύφτος δέν εἶπε πλέον πρὸς τὴν Ἀϊμὰν νὰ φάγῃ, ἀλλὰ τὴν ἐβίαζε νὰ σπεύδῃ τὸ βῆμα, ἡ δὲ κόρη τὸν ἠκολούθει ἀγογγύστως. Φαίνεται ὅτι αἱ ἐπίπονοι ἐξετάσεις τῆς χωρικῆς ἐκείνης εἶχον ἐμποιήσει ἀνησυχίαν εἰς τὸν Πρωτόγυφτον. Ὅτε δὲ ἀπεμακρύνθησαν παραπολύ, τότε μόνον τῇ ἐπρότεινεν νὰ καθίσωσιν εἰς μέρος τι καὶ νὰ ἀριστήσωσιν.

Εἶτα δὲ τῇ εἶπε·

― Τώρα εἶναι ἀνάγκη νὰ καθίσωμε ᾽δῶ, ποὺ εἶναι παράμερα. Κοντεύομεν νὰ φθάσωμεν εἰς τὸ χωριό μας. Δὲν πρέπει νὰ φανῶμεν ἐκεῖ τὴν ἡμέραν, μὴ μᾶς ἰδοῦν. Ὅταν νυχτώσῃ, τότε θὰ πᾶμε.

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἀπήντησεν, ἀλλ᾽ ὑπετάχθη σιωπηλῶς. Ἔκλινε δὲ πρὸς τὴν δύσιν ἡ ἡμέρα. Ὅτε ἐπῆλθεν ἡ νύξ, τότε ὁ Πρωτόγυφτος τῇ λέγει·

― Σηκώσου τώρα. Εἶναι καιρὸς νὰ πηγαίνωμε.

Καὶ ἡ νέα ὑπήκουσεν. Διῆλθον πολλῶν μιλίων ὁδόν. Ἡ Ἀϊμὰ ἐβάδιζε μετ᾽ ἀπιστεύτου καρτερίας. Ἄλλως δὲ εἶχεν ἀναπαυθῆ κατὰ τὸν τελευταῖον σταθμόν, καὶ ἡ λιτὴ τροφή, ἣν ἔλαβε, τῇ ἀπέδωκε τὰς δυνάμεις της. Ἦτο δὲ βαθὺ σκότος. Ὁ καιρὸς εἶχε μεταβληθῆ ἀπὸ τῆς πρωίας, καὶ ἦτο εὐδία. Ὁ Γύφτος ἐγίνωσκε καλῶς τὰς ὁδούς, καὶ ὡδήγει τὴν Ἀϊμάν. Ὅτε ὅμως εἶχον ἀναβῆ εἰς ἀπότομόν τινα ἀκρώρειαν τοῦ Ταϋγέτου, ὁ Γύφτος ἐστάθη αἴφνης διστάζων. Ἐκοίταζε δεξιὰ καὶ ἀριστερά, ὡς νὰ διετέλει ἐν ἀμηχανίᾳ.

― Τί εἶναι; ἠρώτησεν ἡ Ἀϊμά.

― Δὲν ξέρω, μοῦ φαίνεται σὰν νὰ ἔχασα τὸ δρόμο.

―Ἀλήθεια; Ἐγὼ καὶ πρωτύτερα θὰ σοῦ τὸ ἔλεγα, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Πῶς; Γνωρίζεις ἐσὺ τοὺς δρόμους; εἶπε μὲ σκληρὸν τόνον ὁ Πρωτόγυφτος.

― Δὲν τοὺς γνωρίζω, ἀλλὰ δὲν ξέρω πῶς μοῦ ἐφάνη πὼς εἴμεθα πολὺ μακριὰ ἀπὸ τὸ χωριό μας.

―Ἄ! ἔκαμε πτοηθεὶς ὁ Γύφτος. Καὶ πῶς ἐκατάλαβες ὅτι εἴμασθε μακριά;

―Ἔτσι μοῦ ἐφάνη.

―Ἔχεις λάθος, πρωτύτερα ἐπηγαίναμεν πολὺ καλά, κορίτσι μου. Τώρα ὅμως…

― Τώρα;

― Δὲν ξεύρω ἂν θὰ μείνωμε καὶ ἄλλην μίαν βραδιὰ εἰς τὸ βουνὸ νὰ ξενυχτίσωμεν.

―Ὤ!

― Καὶ εἰς αὐτὸ τὸ μέρος λέγουν πὼς εἶναι λύκοι.

― Λύκοι! εἶπε μετὰ τρόμου ἡ Ἀϊμά.

― Σοῦ λέγω, ὁ δρόμος μας εἶναι χαμένος, ἐπανέλαβεν ὁ Γύφτος.

― Καὶ τώρα τί νὰ κάμωμεν; εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ συνάπτουσα τὰς χεῖρας.

Ὁ Γύφτος περιέβλεψεν εἰσέτι ἐπί τινα χρόνον ἐξετάζων τὰ πέριξ, περιῆλθε τὸ μέρος, καὶ ἐπέστρεψε πρὸς τὴν Ἀϊμάν.

― Φαίνεται φῶς ἐκεῖ πέρα, εἶπε.

― Ποῦ;

―Ἔλα νὰ τὸ ἰδῇς, ἂν θέλῃς.

Ἡ Ἀϊμὰ τὸν ἠκολούθησεν εἰς στροφήν τινα τῆς ἀτραποῦ, καὶ εἶδε τῷ ὄντι φῶς λάμπον ἐν μέσῳ τῶν θάμνων, εἰς χιλίων βημάτων ἀπόστασιν.

― Καὶ τώρα θέλεις νὰ πᾶμε ἐκεῖ νὰ παρακαλέσωμεν νὰ μᾶς δεχθοῦν ἀπόψε διὰ τὴν νύκτα;

―Ὅπως θέλεις, ἀπήντησεν ἡ Ἀϊμά.

Ἐπροχώρησαν. Τὸ φῶς ἦτον εἰς τὴν ρίζαν ἑνὸς βράχου, καὶ ὅσον ἐπλησίαζον, τόσον εὐκρινέστερον καθίστατο. Ὅτε ἦλθον ἐγγύτερον, ὁ Πρωτόγυφτος εἶπε·

― Κάθεσαι σὺ ἐδῶ, νὰ ὑπάγω ἐγὼ μίαν στιγμὴν νὰ ἰδῶ τί ἄνθρωπος εἶναι, καὶ γυρίζω καὶ σὲ παίρνω.

―Ἂς εἶναι, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

Ἤδη μόλις ἀπεῖχον περὶ τὰ ἑκατὸν βήματα. Ὁ Γύφτος καταλιπὼν τὴν Ἀϊμάν, ἔσπευσε πρὸς τὸ μέρος ἐκεῖνο μὲ ἐλαφρὸν καὶ σταθερὸν βῆμα, ὡς νὰ ἦτον ἐξῳκειωμένος ἀπὸ πολλοῦ νὰ βαδίζῃ ἐπὶ τοῦ ἐδάφους τούτου. Ἔκρουσε δὲ ἀσφαλῶς καὶ μετὰ πολλοῦ θάρρους τὴν θύραν τῆς κατοικίας ἐκείνης.

― Ποῖος εἶναι, ἠρώτησαν ἔνδοθεν.

―Ἐγὼ ὁ Πρωτόγυφτος.

Ἡ θύρα ἀνεῴχθη, καὶ ἄνθρωπός τις ἐπαρουσιάσθη εἰς τὸ διάκενον.

― Ποῦ εὑρέθης ἐδῶ; ἠρώτησε.

―Ἦλθα νὰ περάσω ἐδῶ τὴν νύκτα.

― Καὶ ἐκείνη ἔφυγε! τῷ εἶπε μετὰ μεμπτικοῦ τόνου ὁ ἄνθρωπος.

―Ἔφυγεν, ἀλλ᾽ ἦλθεν.

―Ἦλθε;

― Βέβαια.

― Ποῦ εἶναι;

―Ἐκεῖ.

―Ἀλήθεια;

―Ἀλήθεια.

― Δὲν μὲ γελᾷς;

―Ὁ Πρωτόγυφτος δὲν λέγει ψεύματα.

― Καὶ πῶς ἔγινε τοῦτο;

― Θὰ σοὶ τὸ διηγηθῶ ἄλλην φοράν.

― Καὶ τώρα;

― Τώρα νὰ φύγῃς ἀπ᾽ ἐδῶ, καὶ νὰ μᾶς παραχωρήσῃς τὴν φωλεάν σου.

― Διατί ;

― Διὰ νὰ μὴ σὲ γνωρίσῃ.

―Ἔχεις δίκαιον.

― Καὶ ὁ ἀφέντης ποῦ εἶναι; ἠρώτησεν ὁ Πρωτόγυφτος.

― Πρὸ μιᾶς ὥρας ἀνεχώρησε διὰ τὴν Σπάρτην.

― Λοιπὸν θὰ ὑπάγῃς καὶ σὺ ἐκεῖ;

― Αὔριον πρωί.

― Ναί, ἀλλὰ φύγε ἀπ᾽ ἐδῶ, νὰ μὴ σὲ ἰδῇ.

Ὁ ἄνθρωπος ἐξελθών, ἐστράφη περὶ τὸν βράχον, καὶ ἀπεμακρύνθη ταχέως. Ὁ Γύφτος ἐπανῆλθε πρὸς τὴν Ἀϊμὰν καὶ τῇ εἶπε.

― Πᾶμε, κόρη μου.

― Μᾶς δέχονται; ἠρώτησεν ἡ νέα.

― Μᾶς δέχονται. Εἶναι καλοὶ ἄνθρωποι. Πολὺ καλοὶ ἄνθρωποι. Καὶ προπορευομένου τοῦ Γύφτου, εἰσῆλθεν ἡ Ἀϊμὰ εἰς τὸ ἐρημικὸν ἐκεῖνο οἴκημα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε´

ΚΑΤΟΠΙΝ ΕΟΡΤΗΣ

Τὴν ἑσπέραν τῆς αὐτῆς ἐκείνης ἡμέρας, καθ᾽ ἣν ὁ Τρέκλας εἶχε κομίσει εἰς τὸν Πλήθωνα τὸ ἄγγελμα τῆς ἀποδράσεως τῆς Ἀϊμᾶς, ὁ φιλόσοφος εἶχεν ἀναχωρήσει ἐκ τοῦ ἄντρου καὶ μετέβη εἰς Σπάρτην. Ὁ ἀναχωρητὴς οὗτος περιεσπᾶτο ὑπὸ πολλῶν φροντίδων. Μία τούτων ἦτο ἡ περὶ τῆς στρατολογίας τῶν ἐπικούρων… Φεῦ! ὀψέ, λίαν ὀψέ, ἐμερίμνων ἐν Ἑλλάδι πρὸς ἐκπλήρωσιν τῆς ἱερᾶς ταύτης ὀφειλῆς. Ἦτο ἤδη περὶ τὸ τρίτον δεκαήμερον τοῦ Μαΐου τοῦ ἔτους ᾳυνγ´. Καὶ ἡ βασιλεύουσα μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας… Τὴν ἐπαύριον τῆς ἡμέρας ἐκείνης, συνέβη ἐν Σπάρτῃ ἡ στρατολογία ἐκείνη καὶ ἡ χρηματικὴ διανομή, ἣν περιεγράψαμεν διὰ βραχέων ἐν τοῖς προηγουμένοις. Μεταξὺ τῶν αὐτοκλήτων ἢ αἱρετῶν ἀρχηγῶν τοῦ κινήματος τούτου, ὑπῆρχον βεβαίως ἄνθρωποι μικροῦ ἄξιοι, κερδοσκοποῦντες ἐπὶ τῆς δεινῆς ἐκείνης ἀνάγκης. Ἀλλ᾽ ὑπῆρχον καὶ χρηστοὶ ἄνδρες, δυνάμενοι νὰ συντελέσωσιν εἰς ἀγαθόν τι ὑπὲρ τοῦ προκειμένου τότε ἀγῶνος, ἂν ἡ κίνησις ἐγίνετο δύο ἢ τρεῖς μῆνας πρότερον. Ὀνόματα ἀναφέρονται ἐν τοῖς χρονικοῖς τὰ ἑξῆς. Ἰωάννης Κομνηνός, ὅστις ἦλθεν ἐκ τῆς βασιλευούσης ἔχων παρὰ τοῦ βασιλέως ἐντολὴν πρὸς στρατολογίαν. Κωνσταντῖνος ὁ Βεράτιος, ἀνὴρ πολλάκις πολεμήσας καὶ διαπρέψας. Οὗτος ἐστρατολόγησεν ἐκ τῆς Μεσσηνίας πλείονας τῶν διακοσίων ἀνδρῶν. Γεώργιος ὁ Πύλιος, πολεμήσας πρὸς τοὺς Βενετοὺς κατὰ θάλασσαν. Ὁ Ἀλβανὸς Ματθαῖος Ἀρκουλᾶς, ὅστις ἐλάμβανεν ἐξ ὑπαμοιβῆς τὸ ἄροτρον καὶ τὴν σπάθην, καὶ ἐθέρισεν ἐκ τῶν ἀγρῶν τόσους μεδίμνους σίτου, ὅσα σώματα ἐχθρῶν ἐν τοῖς στρατοπέδοις τῆς Ἀλβανίας καὶ τῆς Βορείου Μακεδονίας. Εἶχε δ᾽ ἐξορισθῆ εἰς Πελοπόννησον ἕνεκα μηχανορραφίας τῶν ἐχθρῶν του ἐναντίον αὐτοῦ. Τέλος ὁ Ἀννίβας Βελμίννης, περὶ οὗ διηγοῦντο παράδοξα οἱ σύγχρονοι. Οὗτος εἶχε γεννηθῆ ἐν Κεφαλληνίᾳ ἐκ πατρὸς Βενετοῦ. Παῖς ὤν, ἡμέραν τινὰ ἐνῷ ἡλίευε παρὰ τὰς ἀκτὰς τῆς Ἀκαρνανίας, εἶχεν αἰχμαλωτισθῆ ὑπὸ τῶν Βαρβαρέζων, οἵτινες κατέστησαν αὐτὸν πιστὸν Μουσουλμάνον καὶ τολμηρὸν πειρατήν. Εἶτα ἐφόνευσε τὸν κύριόν του καὶ ἐδραπέτευσεν. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ εὐκόλως δὲν ἠδύνατο ν᾽ ἀπομάθῃ τὴν τέχνην ἣν εἶχε διδαχθῆ, κατώρθωσε νὰ ὁπλίσῃ, ἢ κατ᾽ ἄλλους ν᾽ ἁρπάσῃ ἔκ τινος ναυστάθμου, πλοῖον ἐσκευασμένον καὶ ἕτοιμον καθ᾽ ὅλα, καὶ μετήρχετο τὴν πειρατείαν δι᾽ ἴδιον λογαριασμόν. Καὶ ἐνόσῳ μὲν ἡ τύχη τὸν εὐνόει καὶ εὕρισκε λείαν δι᾽ ἑαυτὸν καὶ τοὺς συντρόφους του, καλῶς εἶχε τὸ πρᾶγμα. Ἀλλ᾽ ἓν ἔτος συνέβη νὰ ἐπέλθῃ ἀφορία κατὰ θάλασσαν, ἢ μᾶλλον ἀπραξία ἐμπορική, καὶ ὁ Βελμίννης δὲν εἶχε νὰ πληρώσῃ τοὺς μισθοὺς τῶν συντρόφων του. Τότε καὶ ἐκεῖνοι, οἵτινες ἀπὸ πολλοῦ ἀφορμὴν μόνον ἐζήτουν ὅπως στασιάσωσι, τὸν ἔδεσαν ὀπισθάγκωνα ἐπὶ τοῦ ἱστοῦ, καὶ γυμνώσαντες τὸ πλοῖον ἀπῆλθον διὰ τῆς λέμβου. Εἰς μάτην ὁ δυστυχὴς Βελμίννης ἔκραζεν ἐπικαλούμενος ἔλεος, λέγων ὅτι καλύτερον ἦτο νὰ τὸν ρίψωσιν εἰς τὴν θάλασσαν ν᾽ ἀποθάνῃ τὸν οἰκεῖον εἰς τοὺς ναυτικοὺς θάνατον. Τὰ θηρία τὸν ἄφησαν δέσμιον καὶ ἀπῆλθον. Τὸ πλοῖον ἐφέρετο ἐπὶ τῶν κυμάτων εἰκῇ, ὅπου τὸ ὤθουν οἱ ἄνεμοι, ψυχὴ ἄλλη δὲν ὑπῆρχεν ἐπ᾽ αὐτοῦ, καὶ ὁ Βελμίννης δέσμιος ἐπὶ τοῦ ἱστοῦ δὲν εἶχε τοὐλάχιστον τὴν παρηγορίαν τοῦ νὰ ἀποθάνῃ ἐλεύθερος καὶ ἀγωνιζόμενος τὸν ὑπὲρ τῆς ζωῆς ἀγῶνα.

Ὁ δεσμώτης ἐλύσσα, ἐφρύαττεν, ἔδακνε τὰς ἁλύσεις, ἀλλὰ δὲν εἶχεν ὑπεράνθρωπον δύναμιν ὅπως διαρρήξῃ αὐτάς. Τὰ κύματα ἔπληττον προκλητικῶς τὰς πλευρὰς τοῦ σκάφους, ὡς νὰ ἐνέπαιζον σκληρῶς τὴν ἀγωνίαν καὶ ἀπόγνωσιν τοῦ δυστυχοῦς τούτου. Εἶχε περιέλθει εἰς τὸ ἔσχατον σημεῖον τῆς ἀπογνώσεως, καὶ θαῦμα μόνον ἠδύνατο νὰ τὸν σώσῃ. Καὶ τὸ θαῦμα τοῦτο συνέβη πράγματι: Τοὐλάχιστον ὁ Βελμίννης διηγεῖτο τοῦτο, καὶ ἐφαίνετο πιστεύων ἐν πεποιθήσει ὅτι εἶχε συμβῆ. Ὁ ἀνὴρ οὗτος εἶχε καταστῆ ὀπαδὸς τῆς νέας παλαιᾶς θρησκείας, τῆς ἐγκαινισθείσης ὑπὸ τοῦ Γεωργίου Γεμιστοῦ, καὶ εἴτε ἐπίστευεν αὐτὸς εἴτε ὄχι τὰ θαύματα τῶν ἐπανιδρυθέντων θεῶν, ἐπεθύμει ὅμως νὰ κάμῃ τοὺς ἄλλους νὰ τὰ πιστεύσωσι.

Λοιπόν, ἐνῷ ὁ Ἀννίβας Βελμίννης διετέλει εἰς τὴν τρομερὰν ἐκείνην θέσιν, αἴφνης ἀκούει λεῖον κρότον, ὡς ὀλισθηροῦ σώματος ἀναβαίνοντος τὴν πλευρὰν τοῦ σκάφους. Στρέφεται. Τί νὰ ἴδῃ; Περικαλλὴς κόρη ἀνέβη εἰς τὸ κατάστρωμα, ἀλλὰ δὲν ἦτο ὅλη κόρη. Ἀπὸ τῆς ὀσφύος καὶ κάτω ἦτο ἰχθύς. Ὁ Ἀννίβας ἐξέστη πρὸς τὸ θέαμα τοῦτο. Αἱ Σειρῆνες λοιπόν, ἢ Γοργόνες κατὰ τοὺς ἡμετέρους ναύτας, αἱ μυθολογούμεναι αὗται θαλάσσιαι νύμφαι, ὑπῆρχον πραγματικῶς, δὲν ἦσαν τῆς φαντασίας πλάσματα! Ἰδοὺ ὁ Βελμίννης ἔβλεπε τοῦτο ἰδίοις ὀφθαλμοῖς. Καὶ δὲν ἐφοβήθη, δὲν ὑπέστη τὸ ζοφερὸν ἐκεῖνο αἴσθημα τῆς δεισιδαιμονίας, τὸ ἰδιάζον εἰς τὰς τοιαύτας παραλόγους πίστεις. ᾘσθάνθη μόνον θάμβος καὶ κατάνυξιν. Ἠθέλησε νὰ τῇ ἀποτείνῃ τὸν λόγον, νὰ ἀπαγγείλῃ προσευχὴν πρὸ τῆς ἐμφανίσεως ταύτης. Ἀλλ᾽ ἡ γλῶσσά του ἔμεινεν ἀκίνητος. Ἡ θαλασσία νύμφη ἐπλησίασεν ἠρέμα, δι᾽ ὁμαλοῦ κινήματος, πρὸς τὸν δεσμώτην, καὶ κτυπήσασα διὰ τῆς οὐρᾶς τὰς ἁλύσεις, τὰς διέρρηξεν. Ὁ Ἀννίβας εὑρέθη ὄρθιος καὶ ἐλεύθερος ἐν ἀκαρεῖ. Ἐγονυπέτησεν αὐτομάτως. Ἀλλ᾽ ἡ νύμφη διολισθήσασα ταχέως ἐπήδησεν εἰς τὴν θάλασσαν, περιρραίνουσα τὸ κατάστρωμα δι᾽ ὕδατος, καὶ ἔγινεν ἄφαντος. Ὁ Βελμίννης ἔμεινε κατάπληκτος, διαπορῶν μὴ ἦτο ὄνειρον τὸ συμβὰν τοῦτο. Ἀλλ᾽ ὅμως ἦτο ἀληθές. Αἱ αἰσθήσεις του δὲν ἠδύναντο ν᾽ ἀπατήσωσιν αὐτόν, οὐδ᾽ αὐτὸς ἠδύνατο ν᾽ ἀπατήσῃ τοὺς ἄλλους. Ὅτε συνῆλθεν ἐκ τῆς ἐκπλήξεως, τὸ δεσπόζον αὐτοῦ αἴσθημα ἦτο ἡ ἐπιθυμία. Ἐπόθει νὰ ἐπανίδῃ τὴν ἄγνωστον ἐκείνην θεότητα, τὴν διφυῆ ἐκείνην νύμφην, ἥτις εἶχεν εὐεργετήσει αὐτὸν τοσοῦτον ἐπικαίρως. Ἀλλ᾽ ὅμως ταχέως συνῃσθάνθη ὅτι, καίπερ ἀπαλλαχθεὶς τοῦ κυριωτάτου κινδύνου, ὅμως εἶχεν εἰσέτι νὰ ἐργασθῇ ὅπως σώσῃ τὸ σκάφος καὶ ἑαυτόν. Ἦτο μόνος ἐπὶ τοῦ πλοίου. Ἡ ἐπαφὴ τῆς οὐρᾶς ἐκείνης τῷ εἶχε δώσει δεκαπλασίαν δύναμιν. Ἐξετέλεσε πάντας τοὺς ἀναγκαίους χειρισμοὺς τῶν ἱστίων, ἴθυνε τὸ πηδάλιον, καὶ μετ᾽ ὀλίγον προσωρμίζετο εἰς τὸν ἐγγύτατον λιμένα. Ἐπώλησεν ἀντὶ εὐτελοῦς τιμῆς τὸ σκάφος καὶ τὸν ἐξαρτισμόν, καὶ ἀγοράσας λέμβον κατέστη ἐκ νέου ἁλιεύς, ὡς καὶ κατὰ τοὺς παλαιοὺς χρόνους. Ἀλλὰ σήμερον ὁ σκοπός του δὲν ἦτο μόνον ὅπως ἁλιεύῃ. Ὁ Βελμίννης ἦτο ἐρωτόληπτος, ἐρωτόληπτος μὲ τὴν θαλασσίαν νύμφην. Ἤλπιζεν εἰς τὴν τύχην ὅτι ἠδύνατο καὶ πάλιν νὰ τὴν ἐπανίδῃ, τὴν εὐεργετικὴν ἐκείνην κόρην, τὴν περικαλλῆ Σειρῆνα, ἧς τὸ πρόσωπον, τὸ στῆθος καὶ ὁ κορμὸς ἦσαν τόσον περικαλλῆ, ὅσον δὲν ἐνδέχεται εἰς τὴν θνητὴν φύσιν. Τὸ δὲ κατωτέρω τῆς ὀσφύος τεράστιον ὁ Ἀννίβας εὐκόλως συνεχώρει, λογικῶς σκεπτόμενος ὅτι δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ ζῇ ἐν τοῖς ὕδασιν, ἂν δὲν εἶχε τὴν οὐρὰν ἐκείνην τοῦ δελφῖνος, προσηρτημένην εἰς τὸ θελκτικὸν σῶμα αὐτῆς. Ἐν τούτοις ὁ ἐρωτόληπτος ἁλιεύς, ἐπιβὰς τῆς λέμβου του, ἣν εἶχε κοσμήσει καὶ εὐτρεπίσει λίαν φιλοκάλως, περιέπλεεν ἀπὸ κολπίσκου εἰς κολπίσκον, καὶ ἀπὸ ὑφάλου εἰς ὕφαλον, ἐρευνῶν ὅλα τὰ σπήλαια, ὅλας τὰς ἀκτὰς καὶ τοὺς ὅρμους, καὶ ἐλπίζων ν᾽ ἀνακαλύψῃ ἡμέραν τινὰ τὴν κατοικίαν τῆς θαλασσίας νύμφης. Εἶχε λάβει μεθ᾽ ἑαυτοῦ μίαν κιθάραν, τὸ ἀπαραίτητον τοῦτο ἐφόδιον ὅλων τῶν ἐρωτευμένων, καὶ κατὰ πᾶσαν νύκτα ὑπὸ τὸ φέγγος τῆς Σελήνης ἐξήγειρε τὰς θαλασσίας ἠχοὺς διηγούμενος τὸν πόνον του εἰς τὰς ποντιάδας αὔρας καὶ εἰς τὰς ἀπογείους. Τὸ μονότονον ᾆσμα ἀνεμείγνυτο μὲ τὸν συριγμὸν τοῦ ἀνέμου καὶ τὸ πορφυροῦν κῦμα ἐφλοίσβιζε περὶ τὴν τρόπιν τοῦ ἀκατίου, ἀλλ᾽ ἡ θαλασσία Νύμφη δὲν συνῄνεσεν οὐδὲ μίαν νύκτα νὰ τονίσῃ καὶ αὐτὴ τὴν θεσπεσίαν μολπήν της, δι᾽ ἧς ἠδύνατο νὰ βωβάνῃ τοὺς γλυκεῖς ἐκείνους ἤχους. Τέλος βαθεῖάν τινα πρωίαν, ἅμα τῇ ἀνατολῇ τῆς κροκοπέπλου Ἠοῦς, ὁ ἁλιεὺς ἐπίστευσεν ὅτι ἔφθασεν εἰς τὸ τέρμα τῶν ἀγώνων. Μεμακρυσμένη τις καὶ ἀσθενὴς φωνὴ ἠκούσθη ᾄδουσα, ἀλλὰ μόλις ἠκούετο. Ὅσον ὁ Βελμίννης ἔτεινε τὰ ὦτα, τόσον ἡ φωνὴ καθίστατο ἀσθενεστέρα. Μὲ σφοδροὺς παλμοὺς καρδίας ἥρπασεν ὁ ἁλιεὺς τὰς κώπας καὶ ἤλασε πρὸς τὸ μέρος ὁπόθεν τῷ ἐφαίνετο ἐρχομένη ἡ ἠχὼ τῆς φωνῆς. Ἀλλ᾽ εἰς μάτην. Ὅσον ἡ λέμβος ἐπλησίαζε, τόσον τὸ ᾆσμα ἀπεμακρύνετο, ἑωσοῦ τελείως ἀπεσβέσθη καὶ ἐσίγησεν. Ὁ Ἀννίβας, ᾐσθάνθη ἑαυτὸν εἴπερ ποτὲ δυστυχέστερον. Ἀλλ᾽ ὅμως δὲν ἤθελε ν᾽ ἀποβάλῃ τὴν παράφρονα ἐλπίδα, οὐδὲ νὰ παύσῃ τὰς ἐπιμόνους ἐρεύνας. Νύκτα τινὰ ὁ πατὴρ τῶν ἀνέμων προσεποιήθη ὅτι ἦτο ὠργισμένος ἐναντίον τοῦ αὐθάδους καὶ καλέσας τοὺς δύο κραταιοὺς υἱούς του, τὸν Βορέαν καὶ τὸν Ἀργέστην, διέταξεν αὐτοὺς νὰ ὀργώσωσι βαθέως τὰ κύματα.

Οἱ δύο ἄνεμοι μόνον ἀφορμὴν περιέμενον, ὅπως δοθῶσιν εἰς τὴν παιδιὰν ταύτην, καὶ ἑνώσαντες τὰς δύο ἰσχυρὰς πνοάς των εἰς μίαν καὶ μόνην, ἤρχισαν εὐθὺς νὰ φυσῶσι μανιωδῶς. Τότε συνέβη φοβερὰ ἀλλοίωσις ἐπὶ τοῦ προσώπου τῆς θαλάσσης. Τὰ κύματα ἤρχισαν εὐθὺς νὰ πυργοῦνται, καὶ ἀπετέλεσαν κορυφάς, αἵτινες ὠρχοῦντο, ἀνέβαινον, κατέπιπτον, ἐσχίζοντο, διερρήγνυντο ἀφρίζουσαι, καὶ ἡμιλλῶντο νὰ φθάσωσι εἰς τὸ ὕψος τὰς προεξοχὰς τῶν ἀπορρώγων ἀκτῶν.

Ἡ θάλασσα μὴ εὐχαριστουμένη νὰ φαίνεται λεία καὶ ὁμαλή, καὶ νὰ παραβάλληται ὑπὸ τῶν ποιητῶν μὲ κάτοπτρον, ἐφάνη ὡς νὰ ἤθελε νὰ δείξῃ ὅτι ἔχει καὶ αὐτὴ ὄρη καὶ κοιλάδας, ἀλλ᾽ ὑγρὰ ὄρη καὶ ρευστὰς κοιλάδας. Τότε ποῦ νὰ φανῇ τὸ ἀκάτιον τοῦ δυστυχοῦς ἐρωτολήπτου; Ἰσοβαρὲς μὲ φύλλον, ὁμοιόσχημον μὲ κέλυφος, εἶχεν ἐκσφενδονισθῆ ἐπὶ τῆς πρώτης τυχούσης σπιλάδος, καὶ κατασυνετρίβη εἰς μυρία τεμάχια. Ὁ δὲ Ἀννίβας ὁ δυστυχὴς εἶχεν ἀκολουθήσει καὶ αὐτὸς τὸν αὐτὸν δρόμον, ἀλλὰ κατ᾽ εὐτυχίαν ἓν κῦμα, μειλιχιώτερον τῶν λοιπῶν, τὸν εὐσπλαγχνίσθη, καὶ ἀπέθηκεν αὐτὸν ἠρέμα ἐπὶ τῆς ἄμμου. Ὁ ἁλιεύς, ἂν καὶ ἰλιγγία καὶ ἤλγει τὴν κεφαλὴν ἐκ τοῦ τρομεροῦ ἐκείνου κτύπου, ὑπηγέρθη ἡσύχως, καὶ τετραποδίζων ἐπὶ τῆς ἄμμου κατώρθωσε νὰ φθάσῃ εἰς μέρος τι, ὅπου δὲν τὸ ἔφθανον τὰ κύματα. Ἐκεῖ δὲ ἀπηυδηκὼς καὶ ἐκλελυμένος ὑπὸ τῶν παθημάτων ἀπεκοιμήθη μέχρι τῆς πρωίας. Ἀλλ᾽ ὅτε ἀφυπνίσθη δὲν εὑρέθη πλέον εἰς τὸ αὐτὸ μέρος. Ἦτο ἐντὸς σπηλαίου τινός. Ἐκ τῆς ὀροφῆς ἐκρέμαντο σταλακτῖται λάμποντες ὑπὸ τῶν ἀκτίνων τοῦ ἡλίου, εἰσερχομένων διὰ τῆς στενῆς θύρας, αἱ 〈δὲ〉 πλευραὶ τοῦ ἄντρου ἦσαν κεκοσμημέναι μὲ μαργαρίτας, πορφύρας καὶ κοράλια. Ἡ κλίνη του συνέκειτο ἐξ ὑγρῶν βρύων καὶ ἁλμυρίδων, παρὰ τοὺς πόδας του ἔκειντο κογχύλαι καὶ ἄλλα θαλάσσια προϊόντα. Ὁ ἀὴρ ἦτο ἐλαφρὸς καὶ εὐώδης, καὶ ἡ καρδία του ᾐσθάνετο εὐδαιμονίαν. Ποῦ ἦτο; Δὲν ἐτόλμα νὰ συμπεράνῃ. Τέλος στρέψας τὸ βλέμμα πρὸς τὰ δεξιὰ βλέπει… τὴν θαλασσίαν Νύμφην καθημένην ἐνώπιον αὐτοῦ! Ὁ Ἀννίβας ἐξέπεμψε κραυγήν. Ἐκείνη τῷ ἔνευσε νὰ σιωπήσῃ. Ἐκάθητο πλησίον του, καὶ τὸ ἥμισυ τοῦ σώματός της τὸ ἰχθυοειδὲς ἦτο κεκρυμμένον ἐντὸς τοῦ ὕδατος, διότι τὸ ἔδαφος τοῦ ἄντρου ἀπετέλει ἡ θάλασσα. Τὸ δ᾽ ἕτερον ἥμισυ, τὸ περικαλλὲς καὶ θεσπέσιον, προέκυπτεν ὑπεράνω τοῦ κύματος εἰς τὰς ἐκπεπληγμένας ὄψεις τοῦ ἐραστοῦ. Ὁ Ἀννίβας δὲν ἤξευρε τί νὰ πιστεύσῃ. Ἡ πρώτη σκέψις του ὑπῆρξε: Μὲ ἀγαπᾷ! Ἀλλὰ τὸ βλέμμα τῆς νύμφης, καίπερ μειδιῶν, δὲν ἔλεγε τοῦτο· ἐξέφραζε μᾶλλον οἶκτον ἐκ συγκαταβάσεως καὶ χαρίεσσαν περιφρόνησιν. Μετ᾽ ὀλίγον δὲ τῷ εἶπε καὶ διὰ λέξεων τὰ αὐτὰ περίπου. Ἡ φωνή της ἦτο γλυκεῖα καὶ συμπαθής. Ὁ Ἀννίβας ἤκουεν αὐτὴν ἀπλήστως, προσέχων μᾶλλον εἰς τὸν ἦχον ἢ εἰς τὴν ἔννοιαν τῶν λέξεων.

― Νέε θνητέ, τῷ εἶπε, βλέπεις ὅτι σὲ θεωρῶ μετ᾽ οἴκτου; Ὀφείλω νὰ σοὶ εἴπω τὴν ἀλήθειαν. Χείλη Νύμφης δὲν πρέπει νὰ ψεύδωνται. Παραφροσύνη εἶναι ὁ ἔρως, ὃν ἔχεις συλλάβει δι᾽ ἐμέ. Ἡ φύσις τῶν θνητῶν ἀνθρώπων ὁμοιάζει μὲ τὸ ξύλινον ἐκεῖνο κέλυφος, ὅπερ οἱ ἀδελφοί μου Βορέας καὶ Ἀργέστης συνέτριψαν πρὸ μικροῦ ἐπί τινος βράχου, ἐξ ἧς καταστροφῆς ἐγὼ συνῄνεσα ἐξ οἴκτου προσκαίρως νὰ σωθῇς. Παρῆλθε πλέον πρὸ πολλοῦ ὁ χρόνος, καθ᾽ ὃν οἱ θνητοὶ ἐτόλμων ν᾽ ἀποβλέπωσι μετ᾽ ἐπιθυμίας πρὸς τὰς θεαίνας, αὗται δὲ συγκατέβαινον ἐνίοτε εἰς τὰ παράβολα ταῦτα ὁρμήματα, ὧν ἡ ἐπιτυχία ἦτο χείρων δι᾽ αὐτούς, διότι ἦσαν προωρισμένοι μόνον εἰς δεινοτέραν συμφορὰν καὶ σκληρότερον θάνατον. Ἡ θνητὴ φύσις δὲν προσδέχεται τὴν μετὰ τῆς ἀθανάτου ἐπιμειξίαν, ὅπως δὲν στέργει τὸ πῦρ τῆς Στυγός, ὅπως δὲν δύναται νὰ ὑποστῇ τοῦ κεραυνοῦ τὴν φλογώδη ἐπαφήν. Καὶ τί καλὸν ἤθελε προέλθει ἐκ τῆς μετ᾽ ἐμοῦ ἑνώσεώς σου; Οὐδὲν καὶ τοῦ οὐδενὸς ἔλασσον. Ἄλλοτε ἡ ἔνοχος συγκατάβασις τῶν θεαινῶν εἶχε μίαν δικαιολογίαν, ὅτι οἱ θνητοὶ μᾶς ἐλάτρευον, καὶ προτοῦ νὰ καταστῶσιν ἐρασταί, ἦσαν ταπεινοὶ λάτρεις τῶν ἡμετέρων ἀγαλμάτων. Τώρα ὅμως πρὸ πολλοῦ τὰ ὁλοκαυτώματα ἔπαυσαν νὰ καπνίζωσιν ἐπὶ τῶν βωμῶν, τὸ φάσγανον δὲν τέμνει πλέον τοὺς λαιμοὺς τῶν σφαγίων, καὶ ἡ ἱερὰ τοῦ τερασκόπου τέχνη δὲν ἐρευνᾷ πλέον τὰ σπλάγχνα τῶν ἀμνῶν. Ἠρημώθησαν τὰ τεμένη, ἐγκατελείφθησαν τὰ ἡρῷα, κατηδαφίσθησαν οἱ ναοί. Τὸ πῦρ δὲν καίει πλέον εἰς τὰς ἑστίας, καὶ αἱ εἰκόνες τῶν ἐφεστίων δὲν κοσμοῦσι πλέον τὰ μέλαθρα. Τὰ στέμματα ἀφῃρέθησαν ἀπὸ τῶν μετώπων ἡμῶν, καὶ ὅ,τι πρότερον ἐλατρεύετο, σήμερον ἐμποιεῖ ἀποστροφὴν καὶ φρίκην. Ἐκεῖνο ὅπερ τὸ πάλαι ἦτο θρησκεία, κατέστη νῦν δεισιδαιμονία, καὶ οἱ ἄνθρωποι ἤλλαξαν ὡς καὶ τὰ ὀνόματα ἡμῶν, καὶ μᾶς ἀποκαλοῦσιν ἀκαθάρτους δαίμονας. Μισοῦσι καὶ βδελύττονται πᾶσαν ἀνάμνησιν ἣν κατελίπομεν ἐπὶ τοῦ ἐδάφους ἐκείνου, καὶ ἀποστρέφουσιν ἀφ᾽ ἡμῶν τὰς ὄψεις, πιστεύοντες ὅτι εἴμεθα φθοροποιὰ καὶ ἀπαίσια πνεύματα. Ὤ, ἡ γενεὰ αὕτη εἶναι γενεὰ ἀγροίκων. Καὶ σὺ ἐξ ἐκείνων εἶσαι, ὦ νέε θνητέ. Ποῖος εἶσαι σὺ ὁ αὐθάδης ὅστις ἐτόλμησας νὰ ὑψώσῃς τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐπ᾽ ἐμὲ μετὰ τοσαύτης ἀναιδείας καὶ θρασύτητος; Δὲν ἠρκέσθης ὅτι σ᾽ εὐηργέτησα, σώσασά σε ἐκ βεβαίου καὶ σκληροῦ θανάτου, ὅτε οἱ σύντροφοί σου σὲ εἶχον δεσμεύσει ἐπὶ τοῦ ἱστοῦ, ἀλλὰ τολμᾷς ν᾽ ἀτενίζῃς μετ᾽ ἐπιθυμίας πρὸς τὴν ὑπερήφανον τῶν θαλασσῶν Νύμφην, καὶ νὰ ὑβρίζῃς τὴν ἐκπεσοῦσαν δόξαν καὶ μεγαλειότητα;…

Ταῦτα εἶπεν ἡ Νύμφη μετ᾽ ἀγερώχου καὶ προκλητικοῦ ἤθους, καὶ ἐσίγησεν. Ἦτο εὐπλόκαμος, ξανθή, γλαυκὴ τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ χαριεστάτη. Ὁ ἁλιεὺς ἠτένιζε πρὸς αὐτὴν ὅλος μεθύων, καὶ τῷ ἐφαίνετο ὅτι ἤλλαζεν ὄψεις ἀπὸ στιγμῆς εἰς στιγμήν. Ὁτὲ μὲν χείμαρρος πυρὸς ἐξήρχετο ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν της, ὁτὲ δ᾽ εὐώδη ρόδα ἐξεχύνοντο ἐκ τῶν χειλέων της. Ὁ ἐρωτόληπτος τὴν ἐθεώρει ἔξαλλος. Ἀλλὰ δὲν ὑπώπτευσεν ὅτι ἡ ὀργὴ αὐτῆς ἦτο προσποίητος. Οὐδ᾽ εἶχε παρατηρήσει ὅτι ἐφρόντιζεν ἐκείνη νὰ κρύπτῃ τὸ ἥμισυ τοῦ σώματός της, τὸ δελφινοειδές, ἐντὸς τῶν κυμάτων. Τοῦτο προσεκτικὸς παρατηρητὴς ἤθελεν ἐκλάβει ὡς φιλαρέσκειαν. Ἀλλὰ δὲν ἐπιτρέπεται εἰς τοὺς θνητοὺς νὰ τηρῶσι τὴν ἀταραξίαν αὐτῶν ἐπὶ παρουσίᾳ τῶν ἀθανάτων, καὶ ἄνευ ἀταραξίας δὲν δύναταί τις νὰ εἶναι παρατηρητής.

Διὰ τοῦτο τὰ βουλεύματα τῶν θεῶν μένουσι πάντοτε κεκρυμμένα ἀπὸ τῆς ὄψεως τῶν ἀνθρώπων, ἐνῷ τούτων τὰ διανοήματα πάντοτε φανερὰ εἰς τὸ βλέμμα ἐκείνων πρόκεινται. Ὁ Ἀννίβας τεθορυβημένος καὶ ἀμηχανῶν, ἠθέλησε νὰ ψελλίσῃ λέξεις τινὰς εἰς ἀπολογίαν του, ἀλλ᾽ ἡ Νύμφη τῷ ἐπέβαλεν ἐκ δευτέρου διὰ τοῦ νεύματος σιγήν. Τῷ εἶπε νὰ φάγῃ κογχύλας καὶ καραβίδας, ἂν ἐπείνα, καὶ αἴφνης ἔγινεν ἄφαντος, καταλιποῦσα αὐτὸν μόνον.

Τότε ἤρχισεν οὗτος νὰ σκέπτηται μακρὸν χρόνον περὶ τοῦ συμβάντος τούτου, ὅπερ δὲν τῷ ἐφαίνετο ὡς ὄνειρον, ἀλλ᾽ ὅμως μετὰ πολλὰς σκέψεις ἔφθασεν εἰς τὸ συμπέρασμα ὅτι ἠδύνατο καὶ νὰ μὴ συμβῇ ὅπως συνέβη. Προσέτι ἠπόρει καὶ δι᾽ ἄλλο τι. Ἂν καὶ ἦτο τέχνῃ θαλάσσιος, ἦτο ὅμως φύσει χερσαῖος, καὶ δὲν ἠδύνατο νὰ καταστῇ ὑδρόβιος. Καὶ ὅμως ἂν καὶ ἡ κλίνη, ἐφ᾽ ἧς κατέκειτο, ἦτο ὅλη ὑγρά, δὲν ἠνώχλει αὐτὸν ἡ τοιαύτη ὑγρότης. Μὴ ἆρα μετέβαλεν αἰφνιδίως φύσιν; Τότε ἐνθυμήθη καὶ τὴν τελευταίαν ἐντολὴν τῆς Νύμφης, εἰπούσης αὐτῷ νὰ φάγῃ, καὶ συλλέξας κογχύλας, γαρίδας καὶ καρκίνους ἠρίστησε μετὰ πολλῆς ὀρέξεως. Μόλις δὲ εἶχεν ἀποφάγει, καὶ καταληφθεὶς ὑπὸ ἀκαθέκτου νυσταγμοῦ, ἀπεκοιμήθη πάλιν. Ἀλλ᾽ ἡ ἐκ τοῦ δευτέρου τούτου ὕπνου ἐξέγερσις, δὲν ὑπῆρξεν εὐάρεστος ὡς ἡ προλαβοῦσα. Ὅτε ἀφυπνίσθη, ἔκειτο ἐπὶ τῆς ἄμμου παρὰ τὸν αἰγιαλόν, τὸ δὲ σπήλαιον τῆς Νύμφης εἶχε γίνει ἄφαντον, ὡς ἦτο ἑπόμενον.

Ὁ Ἀννίβας ἐπιστρέψας εἰς τὸν λιμένα του ἐφρόντισε νὰ ὁπλίσῃ νέαν λέμβον διὰ τὰς ἁλιευτικὰς ἐκδρομάς του. Λέγεται δὲ ὅτι ἡ θαλασσία Νύμφη δὲν ἔμεινε μέχρι τέλους ἄτεγκτος καὶ συνῄνεσε νὰ εἶναι ὁρατὴ ἅπαξ τοῦ μηνὸς εἰς τὸν λατρευτήν της. Εἰς ἀμοιβὴν τῆς εὐνοίας ταύτης ὁ Ἀννίβας κατέστη ἔνθερμος κήρυξ καὶ ἀπόστολος τῆς παλιμψήστου θρησκείας τοῦ Πλήθωνος.

Τὸ ἀνωτέρω διήγημα ἐτύγχανε πολλῆς πίστεως περὶ τὰ μέσα τῆς ΙΕ´ ἑκατονταετηρίδος. Μοὶ εἶπον δὲ ὅτι αἱ θαλάσσιαι Γοργόνες, δι᾽ ὧν χθὲς καὶ πρῴην ἔστιζον κατ᾽ ἔθος τὰ στήθη καὶ τὰς ὠλένας πολλοὶ τῶν ἡμετέρων ναυτικῶν, ἔχουσι τὴν ἀρχὴν ἐκ τοῦ διηγήματος τούτου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ´

ΤΟ ΠΕΝΘΙΜΟΝ ΤΕΛΟΣ

Σκότος βαθὺ ἐκάλυπτε πᾶσαν τὴν γῆν, καὶ ἡ Ἀϊμὰ εἶχεν εἰσέλθει μετὰ τοῦ πατρός της εἰς τὸ καταφύγιον ἐκεῖνο. Ἡ νέα ἐξεπλάγη ἐκ τοῦ ἀσυνήθους τούτου ἐσωτερικοῦ. Λύχνος ἔφεγγεν ἐπί τινος ἑστίας, καὶ ὑπεράνω αὐτῆς ἔκειντο δυσδιάκριτά τινα ἀντικείμενα! Ἦσαν ταῦτα ἀγαλμάτια. Περαιτέρω ἐφαίνοντο ὄρθια μεγάλα ἀγάλματα θεῶν. Ἡ Ἀϊμὰ ἀφῆκε κραυγήν. Εἶχεν ἐκλάβει ἐκ πρώτης ὄψεως ταῦτα ὡς ἀνθρώπους ζῶντας. Ἀλλ᾽ ὁ Πρωτόγυφτος τῇ εἶπε.

― Δὲν εἶναι τίποτε. Μὴ φοβεῖσαι.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐμάντευσε ποῦ εὑρίσκοντο. Ἐψιθύρισε δὲ κεκομμένῃ τῇ φωνῇ.

― Διατί μ᾽ ἔφερες ἐδῶ;

― Μὴ φοβεῖσαι, ἀπήντησεν ὁ σκληρὸς Γύφτος. Ἀλλ᾽ ἡ φωνή του ἔτρεμε.

Ἡ Ἀϊμὰ παρετήρησεν ὅτι ἦσαν μόνοι.

― Δὲν εἶναι ἄνθρωποι ἐδῶ; εἶπε.

― Τώρα θὰ ἔλθουν, ἀπήντησεν ὁ ἀκάματος Πρωτόγυφτος.

― Καλύτερα νὰ μὴν ἔλθουν, ἐσκέφθη ἡ Ἀϊμά.

Μεγαλοφώνως δὲ εἶπε.

― Δὲν θέλω νὰ μείνω ἐδῶ.

― Καὶ ποῦ θὰ ὑπάγῃς;

― Προτιμῶ νὰ φύγω.

― Γιὰ νὰ σοῦ πῶ, εἶπεν ὁ Γύφτος, ἐγὼ εἶμαι κουρασμένος, θέλω νὰ κοιμηθῶ. Ἂν θέλῃς νὰ φύγῃς, φύγε. Τί σοῦ ἦλθεν;

Ἡ Ἀϊμὰ διηυθύνθη πρὸς τὴν θύραν. Ἀλλ᾽ ὁ Πρωτόγυφτος ἦτο διπλοῦς ὑποκριτής. Ἔνθεν μὲν προσεποιεῖτο ὅτι τὴν ἄφηνεν ἀδιαφόρως νὰ φύγῃ, ἔνθεν δὲ ὅτι τὴν ἐμπόδιζεν ἐκ διαφέροντος.

― Ποῦ θὰ πάγῃς, κορίτσι μου; Εἶσαι στὰ καλά σου; Θέλεις νὰ σὲ φᾶνε οἱ λύκοι; Καὶ ποῦ θὰ πᾷς τέτοιαν ὥρα μοναχή σου, ὁλομόναχη;

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἀπήντησεν, ἀλλ᾽ ἀπεπειράθη νὰ ἐξέλθῃ. Ὁ Γύφτος ἐστάθη ἔμπροσθεν τῆς θύρας.

― Πίσω, τῆς εἶπε. Μὴ τὰ κάμνῃς αὐτὰ τὰ χωρατά.

― Χωρατά; εἶπε μετὰ πικρίας ἡ νεᾶνις. Καὶ ἤρχισε νὰ κλαίῃ.

Τότε ὁ Πρωτόγυφτος συνεκινήθη, καὶ ἱκέτευεν αὐτὴν μειλιχίῳ τῷ τρόπῳ.

― Μεῖνε, κορίτσι μου. Ἐγὼ ὁρκίζομαι ὅτι δὲν θὰ πάθῃς κανένα κακό. Δὲν σ᾽ ἔφερα διὰ κακὸ ἐδῶ. Ποῦ θὰ πᾷς νύχτα μονάχη σου; Ἀπόψε θὰ μείνωμε οἱ δύο μας ἐδῶ. Ἐγὼ εἶμαι ἱκανὸς νὰ σὲ γλυτώσω, ἂν σὲ πειράξῃ κανείς. Αὔριο πρωὶ σοῦ ὑπόσχομαι ἅμα ξυπνήσωμε, νὰ φύγωμε μαζί. Μεῖνε. Σοῦ τὸ ὑπόσχομαι.

― Διατί νὰ μὲ φέρῃς ἐδῶ; ἠρώτησεν ἡ Ἀϊμά.

― Δὲν σ᾽ ἔφερα διὰ κακὸν σκοπόν, σοῦ τὸ ὁρκίζομαι.

― Καὶ τίνος εἶναι αὐτὸ τὸ σπίτι;

― Εἶναι… ἑνὸς καλοῦ ἀνθρώπου… αὐτὸς σὲ ἀγαπᾷ πολύ, ἀλλὰ δὲν θέλει στανικῶς νὰ σὲ πάρῃ. Ἂν θέλῃς νὰ τὸν ἀκολουθήσῃς.

―Ὦ Θεέ μου! ἔκραξεν ἡ Ἀϊμά, συνάπτουσα τὰς χεῖρας. Σῶσέ με.

― Μὴ φοβεῖσαι.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐστάθη διστάζουσα ἐπὶ μακρὸν καὶ βλέπουσα ἐπιμόνως εἰς τὴν θύραν. Ἀλλ᾽ ὁ Πρωτόγυφτος, βαρύς, σκληρὸς καὶ ἀκίνητος ὡς ἀνδριάς, δὲν παρεμέριζεν ἐκ τῆς παραστάδος.

― Στάσου νὰ σοῦ πῶ, Ἀϊμά, τῇ εἶπε. Νά αὐτὴ ἡ πόρτα κλείει ἀπὸ μέσα. Σὺ ἡ ἰδία τὴν κλειδώνεις, καὶ ἔχεις τὸ κλειδὶ ἀπάνω σου, διὰ νὰ μὴν ὑποπτεύεσαι τίποτε. Κοιμᾶσαι σύ. Ἐγὼ στέκω ἔξυπνος, καὶ σὲ φυλάγω. Ἅμα φέξῃ, ἅμα ἐβγῇ ὁ ἀστέρας, ἅμα τὸ πρῶτο γλυκοχάραγμα φανῇ στὸν οὐρανό, σ᾽ ἐξυπνῶ, ἢ ξυπνᾶς μοναχή σου, καὶ φεύγομε. Θέλεις ἄλλο τίποτε; Δὲν πιστεύεις ἐμένα; Ἐγὼ εἶμαι πατέρας σου.

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἐτόλμησε νὰ ἐπιμείνῃ, καὶ ἠναγκάσθη νὰ δεχθῇ τὸ μέσον τοῦτο. Ὁ Πρωτόγυφτος ἐκλείδωσεν ἔσωθεν τὴν θύραν, καὶ τῇ ἔδωκε τὴν κλεῖδα. Εἶτα ἐκάθισαν παρὰ τὴν φέγγουσαν ἑστίαν.

Ἡ Ἀϊμὰ εἶχεν ἀπόφασιν νὰ μὴ κοιμηθῇ, ἀλλ᾽ ὁ κάματος καὶ ὁ ὕπνος ἐνίκησαν αὐτήν. Ἔκυψε τὴν κεφαλὴν ἐπὶ τῶν γονάτων της καὶ ἀπεκοιμήθη. Ὁ δὲ Πρωτόγυφτος ἔμεινεν ἄγρυπνος. Μόνον περὶ ὄρθρον βαθύν, ὅτε ἤκουσε κρότον τινά, ὡς νὰ ἀπεπειρᾶτό τις ν᾽ ἀνοίξῃ τὴν θύραν ἔξωθεν, τότε παραδόξως ἔκλεισε τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ ἐφάνη ὅτι ἐκοιμᾶτο.

Φαίνεται δὲ ὅτι παρὰ πάσας τὰς διαβεβαιώσεις τοῦ Γύφτου, ἡ θύρα εἶχε καὶ ἄλλο μέσον δι᾽ οὗ ἠνοίγετο καὶ ἔξωθεν, διότι ἠνοίχθη τῷ ὄντι αὕτη καὶ εἰσῆλθεν ἄνθρωπός τις. Οὗτος ἐπλησίασε μετὰ προφυλάξεως πρὸς τοὺς δύο κοιμωμένους, καὶ ἔμεινεν ἐπὶ πολὺ ὄρθιος, παρατηρῶν τὴν Ἀϊμάν, ἥτις ἔκυπτε τὴν κεφαλὴν ἐπὶ τῶν γονάτων, καὶ οἱ καστανοὶ πλόκαμοι τῆς κόμης αὐτῆς, διχῇ σχιζόμενοι ὄπισθεν τῆς κεφαλῆς, ἄφηνον νὰ φαίνεται ὁ ὠχρὸς καὶ στρογγύλος τράχηλος αὐτῆς. Εἶτα ὁ ξένος μὲ τὸ αὐτὸ ἐλαφρὸν βῆμα ἐστράφη πρὸς τὸ μέρος ὅπου ἵσταντο τὰ ἀγάλματα.

Ἦτο ἀνὴρ ἑξηκοντούτης περίπου, μέτριος τὸ ἀνάστημα, ἔχων μακρὰν μεσαιπόλιον τὴν κόμην, καὶ στρογγύλον λευκὸν τὸ γένειον. Ἦτο ἀσκεπὴς τὴν κεφαλήν, καὶ τὸ ὑψηλόν του μέτωπον ἐφαίνετο ὅλον συνεσταλμένον ὑπὸ τῶν ρυτίδων. Ἐφόρει βραχὺν χιτῶνα, περιεσφιγμένον ὑπὸ στενῆς μεταξίνης ζώνης περὶ τὴν ὀσφύν, καὶ κατερχόμενον ὑπεράνω τῶν γονάτων. Αἱ κνῆμαί του ἦσαν σπειροειδῶς περιδεδεμέναι μὲ ἐρυθροὺς ἱμάντας, καὶ εἰς τοὺς πόδας ἐφόρει ἐλαφρὰ πέδιλα. Ὅτε εἰσῆλθεν, ἔφερεν ὑπεράνω τοῦ χιτῶνος κυανόχρουν ἱμάτιον, ἀλλ᾽ ἅμα εἰσελθὼν ἀπέρριψεν αὐτὸ ἐπί τινος ἐπίπλου. Ἐστάθη ἐν μέσῳ τῶν ἀγαλμάτων, καὶ συνάψας τὰς χεῖρας ἐγονυπέτησεν. Ἠκούσθη τότε ἐν τῇ σιγῇ τῆς νυκτὸς καὶ ὑπὸ τὸ σκιόφως ἐκεῖνο τῆς ἡμισβέστου λυχνίας ἔνθερμος προσευχή.

― Θεοὶ παντεπόπται καὶ ἀθάνατοι, θεοὶ οὐρανίωνες καὶ ὑποχθόνιοι, οἰκτείρατέ με. Ὑμεῖς μόνοι βουλεύεσθε σταθερὰς βουλάς, ὑμεῖς γινώσκετε αὐτὰς καὶ νὰ ἐκτελῆτε, τὰ δὲ τῶν θνητῶν εἶναι ἄστατα καὶ ἀβέβαια. Ἐπὶ πολὺν χρόνον ἐνόμιζον ὅτι ἤμην βελτίων πάντων τῶν θνητῶν, ἀλλ᾽ ἰδοὺ σήμερον ἀναγνωρίζω τὴν ἰδίαν μου ἀσθένειαν. Ἐπίστευον ὅτι ἠδυνάμην νὰ συλλάβω σκοποὺς καὶ νὰ τοὺς ἐκτελέσω, ἀλλ᾽ ὅτε ἔφθασεν ἡ στιγμή, δισταγμὸς μὲ καταλαμβάνει, καὶ οὐδὲν δύναμαι νὰ ἀποφασίσω. Κάκιστον εἶναι τὸ νὰ πιστεύῃ τις ὅτι ἔχει σκοπόν, ὅτι ἔχει σχέδιον κατηρτισμένον, καὶ ὅταν ἔλθῃ ἡ στιγμὴ τῆς ἐκτελέσεως, ν᾽ ἀνακαλύπτῃ αἴφνης ὅτι οὐδὲν σχέδιον, οὐδένα σκοπὸν ἔχει. Ἢ ἀφαιρέσατέ μου τελείως τὰς φρένας, θεοί, ἢ δότε μοι τόλμην. Διατί, ὅπως δύναταί τις νὰ κλείῃ τοὺς ὀφθαλμούς, νὰ βύῃ τὰ ὦτα, διατί δὲν δύναται νὰ κοιμίζῃ προσκαίρως καὶ τὴν σκέψιν, διατί νὰ εἶναι κατάδικος εἰς τὸ νὰ κυλινδῇ τὸν λίθον τοῦ Σισύφου ἐν τῇ ἰδίᾳ αὑτοῦ ψυχῇ; Διὰ νὰ ὁμολογῇ τὴν ἀδυναμίαν αὐτοῦ; Διὰ νὰ ἐννοῇ τὸ ἀνίσχυρον καὶ ἀτελὲς τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως; Φεῦ! Εἴμεθα λοιπὸν χείρονες καὶ τῶν θηρίων; Τὰ κτήνη εἶναι τέλεια ἐν τῇ ἀτελείᾳ. Ὁ λέων εἶναι τέλειος εἰς τὴν δύναμιν αὐτοῦ, ἡ τίγρις εἶναι τελεία εἰς τὴν ἀγριότητα αὐτῆς, ὁ ὄφις εἶναι τέλειος εἰς τὴν ἑρπετὴν αὐτοῦ φύσιν. Μόνος ὁ ἄνθρωπος, νομίζων ἑαυτὸν ὑπέρτερον εἶναι ἀτελὴς εἰς τὴν ἀρετήν, ἀτελὴς καὶ εἰς τὴν κακίαν. Ἀλλὰ τίς δύναται νὰ καταστῇ διαιτητὴς τῶν ἰδίων αὑτοῦ ἀξιώσεων; Τὸ ἐπ᾽ ἐμοὶ οὐδεμίαν γινώσκω ἄλλην ὑπεροχήν, ἢ τὴν ἐκ τῶν συμφορῶν ἃς ὑπέστην. Καὶ πάλιν θὰ μοὶ ἦτο λυσιτελὴς αὕτη, ἂν ἐγίνωσκον νὰ ὠφεληθῶ ἐξ αὐτῶν. Ἀλλ᾽ εἰς μάτην! Τὰ κύματα πλήττουσι καὶ τὸν βράχον, πλήττουσι καὶ τὰ ναυάγια. Ὁ μὲν βράχος ἀνθίσταται, τὰ δὲ ναυάγια παρασύρονται, αὕτη εἶναι ἡ διαφορά. Καὶ ὁ μὲν βράχος κατὰ μικρὸν φθείρεται, αἱ δὲ σανίδες ἐξαφανίζονται, ἀλλὰ δὲν θραύονται. Καὶ αὕτη ἄλλη διαφορά. Ὁ ἄνθρωπος ἕρμαιον τῆς ἰδίας αὑτοῦ ἀδυναμίας, ἣν οἱ μὲν θεοὶ ὀνομάζουσι Μωρίαν οἱ δὲ θνητοὶ καλοῦσι Μοῖραν κατ᾽ ἀναγραμματισμὸν ἴσως, παρασύρεται ὑπὸ τῆς ἀκαθέκτου φορᾶς τῶν παθῶν, μέχρις οὗ ὁ κρημνὸς τὸν κατασυντρίψῃ ἢ ἡ ἄβυσος τὸν καταπίῃ, καὶ οὕτως ἐπανέλθῃ εἰς τὸ μηδέν. Καὶ τοῦτο θὰ ἦτο τὸ μέγιστον εὐτύχημα. Αἰσθάνομαι ὅτι ἔγκειται ἐν τῇ ψυχῇ μου ἡ νοσταλγία τοῦ μηδενός, ὁ πόθος τῆς ἀνυπαρξίας. Μόνον ἡ ἀναίσθητος φύσις δὲν φοβεῖται τὴν ἀνυπαρξίαν, διότι δὲν αἰσθάνεται τὴν ὕπαρξιν. Τελειοποίησις ἆρα τῶν ὄντων μὴ εἶναι ἡ εἰς τὴν ὕλην ἐπιστροφή; Ἐπὶ τεσσαράκοντα ἔτη ἐθώπευσα ἐπὶ τῆς καρδίας μου τὰ δόγματα τοῦ θείου Πλάτωνος, ζητῶν παρ᾽ αὐτῶν ἀναψυχὴν καὶ παραμυθίαν. Ἀλλὰ καὶ οὗτος μὲ ἠπάτησεν. Ἀλλ᾽ ὅμως Πλατωνικὸς ἐγώ, δὲν δύναμαι ν᾽ ἀποκηρύξω τὰ τοῦ Πλάτωνος. Τοῦτο θὰ ἦτο τερατῶδες. Ἐν τούτοις δὲν ἐνθουσιῶ πλέον. Τὸ πῦρ τῆς διανοίας μου ἐσβέσθη, καὶ ἔμεινε τέφρα καὶ σποδός. Αἰσθάνομαι τὸ κενὸν περὶ ἐμέ, τὸ κενὸν καὶ ἐν ἐμοί. Ὁποῖος σαρκασμὸς διὰ τὸ ὄνομα ὅπερ πομπωδῶς ἀνέλαβον! Μετὰ τοσούτους δισταγμοὺς καὶ ταλαντεύσεις ἐπιθυμῶ νὰ ἐπανέλθω εἰς τὸν κατὰ φύσιν ἄνθρωπον. Πιστεύω ὅτι οἱ ἀμαθεῖς εἶναι εὐτυχέστεροι τῶν σοφῶν. Νὰ ἐπανέλθῃ τις εἰς τὴν ἀφορμήν, ἀφ᾽ ἧς ἀνεχώρησε, τοῦτο δὲν εἶναι τὸ τέρμα πάσης ἀποδημίας;

Καὶ ἡ ἀνθρωπότης μετὰ τοσαύτας περιπλανήσεις δυνατὸν νὰ ἐπανέλθῃ ποτὲ εἰς τὴν ἀμάθειαν, προτιμῶσα αὐτὴν τῆς σοφίας, καὶ εἰς τὴν βαρβαρότητα, προκρίνουσα αὐτὴν τοῦ πολιτισμοῦ… Ἀλλὰ τί λέγω; Ληρεῖς, ὦ Πλήθων. Θεοί, σύγγνωτε! Ἐλησμόνησα ὅτι ἦλθον νὰ ζητήσω βουλὴν παρὰ τῶν ἱερῶν ὑμῶν βωμῶν, καὶ ἐξετράπην εἰς ἀδολεσχίας. Καὶ τώρα τί νὰ πράξω, ὦ θεοί; Ἡ ἀκμὴ τοῦ πάθους τούτου φλεγμαίνει ἐν ἐμοί, καὶ σεῖς δὲν μ᾽ ἐμπνέετε; Εὐδοκήσατε νὰ μοὶ ὑποδείξητε τὴν βουλήν σας. Ἀπὸ πολλοῦ οὐδένα οἰωνὸν εἶδον εἰς τὸν ἀέρα, οὐδὲν σημεῖον ἐπὶ τῆς γῆς. Ὑπαγορεύσατέ μοι διὰ σημείου μαντικοῦ, δι᾽ οἰωνοῦ ἢ καὶ διὰ νυκτερινῆς ὄψεως τὴν εὐμενῆ ὑμῶν ἀπόφασιν, μέχρι τῆς ἀνατελλούσης ἡμέρας.

Καὶ ταῦτα εἰπὼν ὁ Πλήθων ἀνωρθώθη. Ἐπανῆλθε πρὸς τὴν θύραν, χωρὶς νὰ ρίψῃ ἄλλο βλέμμα ἐπὶ τῆς κοιμωμένης Ἀϊμᾶς, ἔλαβε τὸ ἱμάτιόν του, καὶ ἐξῆλθε κλείσας τὴν θύραν.

Ὁ Πρωτόγυφτος, ὅστις ὑπεκρίνετο ὅτι ἐκοιμᾶτο, ἤνοιξε τοὺς ὀφθαλμούς, καὶ ἔβλεπεν αὐτὸν ἐξερχόμενον. Τὸ βλέμμα του ἐξέφραζεν ἀπορίαν. Διετύπωσε δὲ καθ᾽ ἑαυτὸν τὴν ἑπομένην σκέψιν, μὴ τολμῶν καὶ νὰ ἐκφράσῃ αὐτήν.

―Ἄ! φεύγει. Τόσον καλύτερα!

Ὅσον διὰ τὴν Ἀϊμάν, αὕτη ἐκοιμᾶτο ἀνήσυχον ὕπνον. Καὶ ὄχι μόνον ἐκοιμᾶτο, ἀλλὰ καὶ ὠνειρεύετο. Τοῦτο ἐδείκνυον τὰ κινήματα, ἅτινα ἐτάραττον αἰφνιδίως τὸ σῶμα αὐτῆς, καὶ οἱ ἐλαφροὶ στεναγμοί, οἱ ἐξερχόμενοι ἐκ τοῦ στήθους της. Τῇ ἐφαίνετο ὅτι εὑρέθη εἰς ἔρημον τόπον μὴ ἔχοντα βλάστην καὶ φυτείαν καὶ ἦτο ἐκτεθειμένη εἰς τὸ φλογερὸν καῦμα τοῦ ἡλίου. Ἦτο δὲ μόνη καὶ ἠγνόει τὴν ὁδόν, ἣν ἔπρεπε νὰ βαδίσῃ, ὅπως ἀπομακρυνθῇ ἐκ τοῦ αὐχμηροῦ ἐκείνου τόπου. Περιέβλεπεν ἐναγωνίως γύρω, ἀναζητοῦσα νὰ ἴδῃ ἀνθρωπίνην ψυχήν, ὅπως ἐρωτήσῃ περὶ τῆς ὁδοῦ ἣν ἔπρεπε ν᾽ ἀκολουθήσῃ. Μετὰ πολλὰς ἀναζητήσεις, ἐφάνη τέλος ὡς σκιά τις προσεγγίζουσα. Ὅτε προσῆλθεν ἐγγύτερον αὕτη, ἡ Ἀϊμὰ ἐξεπλάγη ἀναγνωρίσασα τὴν μυστηριώδη ἐκείνην γυναῖκα, ἥτις εἶχεν ἄλλοτε, κατ᾽ ὄναρ ἢ καθ᾽ ὕπαρ, (ἡ Ἀϊμὰ οὐδέποτε ἐνόησεν ὁριστικῶς τοῦτο) ἐμφανισθῆ ἤδη πρὸς αὐτήν. Ἡ νέα τὴν ἔβλεπεν ἔκπληκτος, καὶ ἠθέλησε νὰ τῇ ὁμιλήσῃ πρώτη. Ἀλλ᾽ ἡ ξένη ἔνευσεν ἐπιτακτικῶς νὰ σιγήσῃ, καὶ ἀνοίξασα τὸ στόμα τῇ εἶπε μυστηριωδῶς· «Ζητεῖς νὰ μάθῃς ποῖον δρόμον θὰ βαδίσῃς; Ἔχε θάρρος. Βαδίζεις τὸν ἄριστον, τὸν δρόμον τοῦ μαρτυρίου». Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἐνόησε τί ἐσήμαινεν ἡ φράσις αὕτη, ὁ δρόμος τοῦ μαρτυρίου. Ἡ ξένη ἐπανέλαβε· «Μικρὸν εἰσέτι καὶ θὰ φθάσῃς εἰς τὸ τέρμα. Σοὶ ἀπόκειται ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος». Ἡ Ἀϊμὰ δὲν εἶχεν ἀναγνώσει τὰς ἐπιστολὰς τοῦ θείου Παύλου, καὶ ἠγνόει ποῖός τις ἦτο ὁ στέφανος τῆς δικαιοσύνης, ἂν καὶ ἡ λέξις αὕτη, στέφανος, ἤρεσκεν αὐτῇ, ἀναμιμνήσκων τὸν ἔρημον κῆπόν της, ὃν μετὰ τόσης ἐκαλλιέργει ποτὲ στοργῆς. Τέλος ἡ γυνὴ τῇ εἶπεν ἐκ τρίτου· «Δὲν πρέπει νὰ μὲ καταισχύνῃς. Τὰ τέκνα μου εἶναι προωρισμένα εἰς τὸν σκληρότατον ἀγῶνα. Δεῖξον καρτερίαν καὶ θὰ σωθῇς». Ἡ τελευταία αὕτη παρακέλευσις ἦτο εἰς τὴν Ἀϊμὰν μᾶλλον ἀκατανόητος ἢ αἱ πρὸ αὐτῆς δύο. Τέλος ἡ ξένη ἔγινε παραδόξως ἄφαντος, ἢ μᾶλλον, ὅπερ παραδοξότερον, μετεμορφώθη ἔμπροσθεν τῶν ὀφθαλμῶν τῆς Ἀϊμᾶς. Ἀλλ᾽ ἡ τοιαύτη μεταμόρφωσις πολὺ ἀπεῖχε τοῦ νὰ εἶναι εὐάρεστος. Ἡ ξένη, οἵα ἐφαίνετο ἐξ ἀρχῆς, εἶχε συμπαθῆ τὴν μορφὴν καὶ μειλίχιον τὸν λόγον. Τὸ δὲ ἀνάστημά της ἦτο ὀρθὸν καὶ εὐθυτενές. Ἀλλ᾽ ὑπὸ τὴν νέαν μεταμόρφωσίν της, ἡ μὲν ὄψις κατέστη ρικνὴ καὶ ἀπεχθής, τὸ δὲ ἀνάστημα ἐκάμφθη, καὶ δύο ὀγκώδεις ὕβοι ἐσχηματίσθησαν ἐπὶ τῆς ράχεώς της. Ἐκράτει εἰς τὴν ἀριστερὰν χεῖρα ὀζώδη ράβδον, καὶ φυτευθεῖσα ἀκίνητος ἐπὶ τοῦ ἐδάφους ἐθεώρει τὴν Ἀϊμὰν μετὰ σατανικοῦ σαρκασμοῦ καὶ φαρμακεροῦ μίσους. Τέλος ὅλοι οἱ χαρακτῆρές της ὡμοίαζον μὲ τοὺς τῆς Ἑφταλουτροῦς, τῆς στυγερᾶς ἐκείνης γραίας. Ἀφοῦ ἐπὶ πολὺ ἐθεώρησε χαιρεκάκως τὴν τρέμουσαν Ἀϊμάν, ἤρχισε νὰ τῇ λέγῃ· «Ἐδῶ εἶσαι, Γυφτοπούλεζα; Κ᾽ ἐγὼ σ᾽ ἔχασα τόσον καιρόν, καὶ δὲν σ᾽ ἔβλεπα; Νὰ χαθῇ τὸ χνάρι σου, νὰ μὴ σὲ βλέπω! Τί ἔγινες τόσον καιρὸν καὶ δὲν ἐφάνης πουθενά, γυφτοκόνισμα; Καλὰ εἶσαι ἐδῶ, καλὰ σ᾽ ἔχω. Κοιμᾶσαι; Κοιμήσου, ποὺ νὰ μὴ ξυπνήσῃς!» Ἡ Ἀϊμὰ ἐν τούτοις ἐξύπνησε τεταραγμένη, καὶ ὅλη ἀσπαίρουσα. Ἦτο μίαν στιγμὴν μετὰ τὴν ἔξοδον τοῦ Πλήθωνος. Ἱδρὼς ἀγωνίας περιέβρεχε τὸ μέτωπον αὐτῆς, καὶ στραφεῖσα πρὸς τὸν Πρωτόγυφτον, ὅστις εἶχε ἀνοικτοὺς τοὺς ὀφθαλμούς, τῷ εἶπε: «Σηκώσου γρήγορα νὰ πᾶμε».

Ὁ Γύφτος τρίψας τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀπήντησε πρὸς αὐτήν:

― Ποῦ θέλεις νὰ πᾶμε;

― Νὰ φύγωμε ἀπ᾽ ἐδῶ! εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ ἀνορθωθεῖσα.

― Τί σοῦ ἦλθε πάλι; εἶπε ψυχρῶς ὁ Πρωτόγυφτος. Ἔπαθες τίποτε μὲς στὸν ὕπνο σου;

― Σηκώσου, πατέρα, ἢ θὰ φύγω.

― Φύγε.

Ἡ Ἀϊμὰ μετέβη εἰς τὴν θύραν, ἀλλ᾽ αὕτη ἦτο κλειστή.

Τότε ἐνθυμήθη ὅτι εἶχεν αὐτὴ τὴν κλεῖδα, καὶ ἐρευνήσασα εἰς τὸ ἔνδυμά της τὴν εὗρε.

Προσήρμοσεν εἰς τὸ κλεῖθρον τὴν κλεῖδα, ἀπώθησε τὸν μοχλόν. Ὁ μοχλὸς ἀπεσύρθη καὶ τὸ κλεῖθρον ἠνοίχθη. Ἀλλ᾽ ἡ θύρα ἔμενε κλειστή. Ὅσον διὰ τὸν Πρωτόγυφτον, οὗτος δὲν ἐκινεῖτο, καὶ ἴσως θὰ ἤξευρεν ὅτι δὲν ἠδύνατο ν᾽ ἀνοιχθῇ ἡ θύρα.

Ἡ Ἀϊμὰ στραφεῖσα, εὗρε κατάραν τινὰ νὰ ἐκφράσῃ, καὶ τῷ εἶπε:

― Δαίμονα! μ᾽ ἐπρόδωσες.

―Ἐγώ; εἶπεν ὁ Γύφτος.

―Ἐσύ.

― Γιατί;

― Ἡ πόρτα δὲν ἀνοίγει.

― Καὶ τί φταίω ἐγώ;…

― Μοῦ εἶχες ὑποσχεθῆ… ἤρχισε νὰ λέγῃ ἡ Ἀϊμά, καὶ ὁ λόγος της ἐκόπη. Κῦμα ἀγανακτήσεως πλημμυρῆσαν ἔπνιγε τὴν φωνὴν ἐν τῷ λάρυγγι αὐτῆς.

Τὴν φορὰν ταύτην ὁ Πρωτόγυφτος ἠναγκάσθη ν᾽ ἀπολογηθῇ, ἀλλ᾽ ὅπως συμβαίνει εἰς πάντας τοὺς μὴ κατέχοντας τὴν τέχνην τοῦ ἥττονος λόγου, τοὺς ἀνεπιτηδείους, ἔμελλε νὰ καταστήσῃ τὰ πράγματα χείρονα διὰ τῆς ἀπολογίας του.

― Καὶ τί σοῦ φταίω ἐγώ, ἀφοῦ σὺ ἀγαπᾷς τὸν ὕπνον, εἶπε μετὰ σαρκασμοῦ. Δὲν ἀγροίκησες τὸν ἄνθρωπον ὁποὺ ἐμβῆκε τώρα ἐδῶ μέσα;

―Ἄνθρωπος ἐμβῆκε; Τί λέγεις;

―Ἄνθρωπος, ναί. Κ᾽ ἐγὼ ἐφοβήθην ἅμα τὸν εἶδα. Ἔμεινε μισὴν ὥραν. Καὶ ἔφυγεν. Αὐτὸς μᾶς ἐκλείδωσεν ἀπ᾽ ἔξω.

―Ὤ, Σατανᾶ! εἶπεν ἡ νέα, καὶ ἡ ὀργὴ ἐκόχλαζεν εἰς τὰ στήθη της.

― Φώναζε ὅσον θέλεις, εἶπεν ἀμέριμνος ὁ Πρωτόγυφτος. Ἐγὼ θὰ πέσω νὰ κοιμηθῶ. Δὲν ἔφεξε ἀκόμα καλά.

Καὶ τυλιχθεὶς μὲ τὴν κάπαν του ὁ Πρωτόγυφτος ἐξηπλώθη ἀνέτως ἐπὶ τοῦ χαλικοστρώτου ἐδάφους, θεὶς καὶ τὰ πέδιλά του ὡς προσκεφάλαιον.

Ἐνῷ δὲ ἡ Ἀϊμὰ συνῆπτε τὰς χεῖρας, καὶ διετέλει ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἐκείνῃ τῆς ἀπογνώσεως στιγμῇ, ἐφ᾽ ἧς ἡ ἀρχαία ποίησις καὶ τέχνη δὲν εὗρεν ἄλλο κορύφωμα νὰ ἐπιθέσῃ ἢ τὴν ἀπολίθωσιν, αἴφνης κρότος ἠκούσθη, ἡ θύρα ἔτριξεν ἐπὶ τῶν στροφίγγων της καὶ εἰσῆλθεν ὁ Πλήθων.

Ἡ Ἀϊμὰ ἔμεινε μὲ τὸ στόμα κεχηνός, θεωροῦσα αὐτόν, ἄναυδος καὶ κατάπληκτος. Ὁ φιλόσοφος ἔθηκε τὴν χεῖρα ἐπὶ τοῦ στόματος, ὅπως ἐπιτάξῃ σιγήν, καὶ προέβη μετὰ σοβαρότητος πρὸς τὴν νεάνιδα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ´

Η ΠΑΡΑΜΟΝΗ

Ἡ ἐπανατέλλουσα ἡμέρα ἦτο ἡ προτεραία τῆς κθ´ Μαΐου ͵αυνγ´. Ὁποῖον ρῖγος ἔπρεπε νὰ διατρέχῃ τὰς φλέβας τῶν Ἑλλήνων!

Ἀλλὰ τίς ἐγίνωσκεν ὅτι ἡ ὑστεραία ἔμελλε νὰ εἶναι τοιούτων γεγονότων πρόξενος; Τίς ἠδύνατο νὰ προείπῃ ὅτι ἔμελλεν αὕτη νὰ σημειωθῇ διὰ μελανῶν γραμμάτων εἰς τὰς δέλτους τῆς ἱστορίας;

Τίς ἠδύνατο; Καὶ ὅμως ἂν θεωρήσωμεν ἀνεπίδεκτον πάσης ἀμφιλογίας τὴν ἀξιοπιστίαν τῶν συγχρόνων παραδόσεων καὶ χρονικῶν 〈ὅτι〉 προεσημάνθη ἡ ἡμέρα αὕτη, οὐχὶ βεβαίως παρὰ τῶν ἀνθρώπων, τίς ἤθελε πιστεύσει τοῦτο; Ἀλλὰ τὰ στοιχεῖα προεσήμαινον αὐτήν. Τοὐλάχιστον ὅλα τὰ γραΐδια τῶν πέριξ χωρίων, ἐν τῇ σκηνῇ τῆς ἱστορίας ἡμῶν Λακωνικῇ, ἢ καὶ ἀλλαχοῦ, ἐσταυροκοποῦντο ἐκτενῶς ἀπὸ πολλῶν ἡμερῶν. Καὶ ἐν πρώτοις ἔκτακτος πλήμμυρα εἶχε συμβῆ εἰς τὴν παραλίαν τῆς Οἰτύλου, συνοδευομένη μετὰ πατάγου καὶ ὑπογείου βοῆς, ὅτε δ᾽ ἐπῆλθεν ἡ ἄμπωτις αἰφνιδία καὶ αὕτη, μυριάδων ἰχθύων καὶ ἄλλων κατοίκων τῆς θαλάσσης ἔμειναν τὰ τεθνεῶτα σώματα, σηπόμενα ὑπὸ τὰς ἀκτῖνας τοῦ ἡλίου.

Ἔπειτα ἡ Σελήνη ἐφαίνετο ἐπὶ ἡμέρας ἐστεμμένη μὲ εἶδός τι ξιφοειδοῦς τόξου ἐρυθροῦ. Οἱ γέροντες ἀπὸ ἑβδομήκοντα ἐτῶν καὶ ἀνωτέρω δὲν ἐτήρουν ἐν τῇ μνήμῃ των ἐκ μακρῶν χρόνων τὸ τέρας τοῦτο.

Τρίτον, καθ᾽ ὅλον τὸν μῆνα Μάϊον σεισμοὶ συνέβαινον πολλαχοῦ τῆς Πελοποννήσου. Πολλῶν χωρίων οἱ κάτοικοι δὲν ἐτόλμων νὰ κατακλιθῶσι τὰς νύκτας ὑπόστεγοι, ἐτρύπωνον δὲ ὑπὸ τοὺς σχοίνους ἢ κατεσκεύαζον προχείρους σκηνὰς καὶ καλύβας ὅπως κοιμηθῶσι τὴν νύκτα.

Ἱερεύς τις ἐφημερεύων εἴς τινα κώμην, ἠγέρθη περὶ τὴν ἑβδόμην ὥραν τῆς νυκτὸς (ἤτοι τὴν πρώτην μετὰ τὰ μεσάνυκτα, κατὰ τοὺς νεωτέρους) ὅπως μεταβῇ εἰς τὴν ἐκκλησίαν του καὶ ἀναγνώσῃ τὸν ὄρθρον. Δὲν ἦτο ἡ συνήθης ὥρα, ἀλλ᾽ ὁ ἀτυχὴς ρασοφόρος εἶχεν ἀπατηθῆ. Καὶ οὐδὲν παράδοξον, διότι εἰς τὸν ὕπνον του τῷ ἐφάνη ὅτι ἤκουσε σφοδρὸν κρότον κώδωνος. Ὁ δυστυχὴς ἱερεὺς ἐνόμισε φυσικῷ τῷ λόγῳ ὅτι ὁ συνεφημέριός του, πρὸς ὃν ἀντεφέρετο ἀμοιβαίως, εἶχε προλάβει αὐτόν, καὶ ἰδὼν ὅτι δὲν ἠδύνατο νὰ ἀποσπασθῇ εὐκόλως ἐκ τῆς ἀγκάλης τοῦ ὕπνου, ὠφελήθη ἐκ τῆς εὐκαιρίας ὅπως δυσφημήσῃ αὐτὸν παρὰ τοῖς ἐνορίταις του ὡς ὀκνηρόν. Ὁ ἱερεὺς ἐγείρεται, ἀναπηδᾷ, περιβάλλεται ταχέως τὸ ράσον, φορεῖ τὴν μίαν κάλτσαν, ὑποδένεται τὰ πέδιλα, καὶ τρέχει. Ὅτε ἔφθασεν εἰς τὸν ναόν, ψυχή. Ἴσως ὁ συνάδελφός του ἐσήμανε τὸν κώδωνα, καὶ ἔφυγεν, ἀλλ᾽ ἡ εἰκασία αὕτη ἦτο ἀπίθανος. Ἴσως θορυβοποιοί τινες ἢ κωμασταὶ ἀγρυπνοῦντες ἠθέλησαν νὰ παίξωσι τὴν παιδιὰν ταύτην. Ἀλλ᾽ ἡ κώμη ἦτο ἥσυχος, οὔτε ᾆσμα οὔτε βῆμα ἠκούετο. Ὁ ἀγαθὸς ἱερεὺς ἐπίστευσε μικροῦ δεῖν ὅτι συνέβη ὑπερφυσικόν τι, καὶ ἀόρατα πνεύματα ἐνησμενίσθησαν νὰ κρούσωσι τὸν κώδωνα τοῦ ναοῦ, ὅπως πειράξωσι τὸν εὐλαβῆ ἱερέα. Κατ᾽ ἀρχὰς ἐσκέφθη νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὴν εἰσέτι θερμὴν κλίνην του, ὅπως συνεχίσῃ τὴν τόσον εὐάρεστον ἐκείνην ἀνάπαυσιν, ἐξ ἧς ἀποτόμως εἶχεν ἀποσπασθῆ. Ἀλλὰ τὴν ἰδέαν ταύτην ἔκρινεν ἀπορριπτέαν. Ἀνέσυρεν ἐκ τῆς ζώνης τὴν κλεῖδα, καὶ ἀνοίξας τὴν θύραν τοῦ ναοῦ εἰσῆλθε. Τί εἶδε τότε; Δυστυχῶς ἔμεινε βωβὸς ἔκτοτε, καὶ δὲν ἠδύνατο νὰ τὸ διηγηθῇ. Δυστυχέστερος τοῦ Ζαχαρίου, πατρὸς τοῦ Προδρόμου, δὲν ἐλύθη τὴν γλῶσσαν μετ᾽ ἐννέα μῆνας ἀπὸ τοῦ συμβάντος τούτου, καὶ οὐδὲν διηγήθη προφορικῶς πρὸς τοὺς ἐνορίτας του. Ἔτι δυστυχέστερος τοῦ αὐτοῦ Ζαχαρίου, ἐγίνωσκε μὲν ν᾽ ἀναγινώσκῃ τὰς Ὥρας καὶ τὰς εὐχάς, ἦτο, καθὼς λέγει ὁ Ραβελαί, «Λαμπρὸς ξεχαλινωτὴς τῶν λειτουργιῶν καὶ ξελασπωτὴς τῶν παννυχίδων», ἀλλὰ τόσον μόνον καὶ οὐδὲν πλέον.

Νὰ γράφῃ δὲν ἤξευρε. Καὶ πάλιν εἶναι ἀμφίβολον ἂν ὅτε ἔλεγε τὰς Ὥρας, τὰς ἀνεγίνωσκεν ἔσωθεν, ἢ μᾶλλον ἐκ μνήμης ἀπήγγελλε τοὺς ψαλμούς, καὶ ἂς ἔβλεπεν ἐντὸς τοῦ βιβλίου. Ὁ ἀγαθὸς ἱερεὺς οὐδὲν εἰς οὐδένα κατώρθωσε νὰ διηγηθῇ περὶ τοῦ συμβάντος. Ἔκαμνε μόνον πρὸς τοὺς ἐρωτῶντας αὐτὸν φρικώδεις χειρονομίας καὶ φοβερὰ νεύματα, δι᾽ ὧν ἀπαίσιά τινα ἤθελε νὰ σημάνῃ. Ἀλλ᾽ οὐδεὶς ἠδύνατο νὰ ἐννοήσῃ οὐδὲν τῶν νευμάτων καὶ χειρονομιῶν, οὐδ᾽ ἐκ τοῦ ἀνάρθρου γρυσμοῦ ὅστις ἀπέμεινεν εἰς τὸ βάθος τοῦ οὐρανίσκου του ὡς ἴχνος τῆς πάλαι ἀνθρωπίνης φωνῆς. Πολλοὶ ὅμως ὕστερον ἐπίστευσαν καὶ διέδωκαν μῦθόν τινα, οἷος ὁ ἑξῆς. Ὁ ἀτυχὴς κληρικὸς εἶχεν ἰδεῖ παραδοξότατα πράγματα ἐντὸς τοῦ ναοῦ τὴν νύκτα ἐκείνην, καὶ εὐλόγως κατέστη ἄλαλος. Τέσσαρες λευκοχίτωνες δερβίσαι ὠρχοῦντο μανιωδῶς περὶ τὸ ἱερὸν Θυσιαστήριον, πλήττοντες τὰ στήθη καὶ ἐκβάλλοντες ἀφροὺς ἐκ τοῦ στόματος. Περὶ τὴν Ὡραίαν Πύλην ἰμάμαι εἶχον στρώσει ψιάθους καὶ τάπητας ἐπὶ τοῦ ἐδάφους, καὶ γονυπετεῖς ἐπ᾽ αὐτῶν ἀνέπεμπον τὰς ἀλλοθρόους καὶ βαρβαροφώνους αὐτῶν προσευχάς. Οἱ θόλοι τοῦ ναοῦ ἀντήχουν ἐκ τῶν ἀήθων τούτων φθόγγων, καὶ ἤθελέ τις νομίσει ὅτι ἀκούει μελαγχολικῶς ἐπαναλαμβανόμενον ἐκεῖ τὸν στίχον τοῦ ψαλμῳδοῦ· «ὁ Θεός, ἤλθοσαν ἔθνη εἰς τὴν κληρονομίαν σου, ἐμίαναν τὸν ναὸν τὸν ἅγιόν σου…».

Ποῦ εὑρέθησαν ἐκεῖ οἱ δερβίσαι καὶ οἱ ἰμάμαι οὗτοι; Ὑπῆρχον ἤδη τοιοῦτοι ἐν τῇ μικρᾷ τῆς Πελοποννήσου κώμῃ; Οὐχί. Ἀναμφιβόλως ἡ ἐμφάνισις ἦτο ὑπερφυσική, καὶ ὑπῆρχε λόγος ὅπως ἀπομείνῃ τις βωβὸς διὰ βίου.

Τοιαῦτα σημεῖα ἐπεφάνησαν τότε, κατὰ τὰς οἰκείας παραδόσεις, προάγγελα τῆς ἐπικειμένης ἐσχάτης συμφορᾶς.

Ἡ βασιλὶς τῶν πόλεων, ἡ πόλις τῆς Θεοτόκου, ἡ λατρευτὴ Κωνσταντινούπολις, ἔμελλε νὰ πέσῃ εἰς τὰς χεῖρας τῶν ἀλλοπίστων. Προσκυνήσατε πάντες οἱ Ἕλληνες τὴν ἀνάμνησιν ταύτην, ἐνόσῳ αὕτη δὲν ἐξηλείφθη ἀκόμη. Διότι εἶναι ἀνάμνησις μόνον καὶ οὐχὶ πλέον ἐλπίς. Δὲν ἐνθυμοῦμαι τίνος λαοῦ παροιμία λέγει: «Ἡ ἐλπίς ἦτο καλή, ἀλλ᾽ ὁ ὄνος τὴν ἔφαγεν». Ἀγνοῶ ποῖος ὄνος ἔφαγε τὴν ἐλπίδα τῶν Ἑλλήνων. Ὅπως καὶ ἂν ἔχῃ τοῦτο, πταίουσιν οἱ Ἕλληνες, οἵτινες ἐπέτρεψαν εἰς τὸν ὄνον νὰ τὴν φάγῃ. Ἀλλὰ ταῦτα περιττά.

Εἴπομεν ὅτι οἱ χωρικοὶ ἐσταυροκοποῦντο, μὴ ἔχοντες ἄλλο πρόχειρον μέσον ὅπως δείξωσι τὴν ἀπορίαν των. Κατὰ τὰ περίχωρα τῆς Σπάρτης εἶχον συμβῆ συνεχεῖς σεισμοὶ τὰς ἡμέρας ἐκείνας. Γραῖά τις διηγεῖτο τὴν ὀπτασίαν ἣν εἶδε. Χάριν συντομίας παραλείπομεν τὴν ἀφήγησιν ταύτην. Ἀλλὰ τὸ συμπέρασμα αὐτῆς ἀπέβη ἐναντίον πρὸς τὰ πράγματα, διότι αὕτη διετείνετο ὅτι ἡ βασιλὶς τῶν πόλεων δὲν ἔμελλέ ποτε νὰ πέσῃ. Καὶ τίς ἠδύνατο νὰ προεικάσῃ τὸ ἐναντίον; Οἱ λαοὶ οἱ ζῶντες ὑπὸ τὸ κράτος τῆς προλήψεως ὑπόκεινται, ὡς γνωστόν, εἰς ἀΐδιον πλάνην. Ὀλίγιστοι ἄνθρωποι εὑρίσκοντο τότε ἐν Ἑλλάδι μὴ βεβυθισμένοι μέχρι τῆς κορυφῆς εἰς τὴν ἰλὺν τῆς προλήψεως. Ἄλλως δέ, ὅστις ἠδύνατο ν᾽ ἀπαλλαχθῇ, δυνάμει τῆς ἰδίας ὑπεροχῆς, τῆς γενικῆς ταύτης ἐπηρείας, ὑπέπιπτεν εἰς ἄλλον χείρονα τούτου παραλογισμόν. Καὶ παράδειγμα ὁ Γεώργιος Γεμιστός, ὅστις ἠθέλησε νὰ παίξῃ κατὰ τὸν χρόνον τοῦτον τὴν παιδιὰν τοῦ Ἑωσφόρου. Ἀλλ᾽ ἡ παιδιὰ αὕτη ὑπῆρξε πάντοτε κινδυνωδεστάτη καὶ δὲν ὠφέλησε πολὺ τοὺς ἀποπειραθέντας αὐτῆς. Μάρτυρες τούτου αὐτὸς ὁ Ἑωσφόρος, ὁ Ἥφαιστος, ὁ Σαλμωνεὺς καὶ τόσοι ἄλλοι, ὧν ἀμνημονοῦμεν τὰ ὀνόματα.

Ἡμέραν τινὰ ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς (τοῦτο συνέβη εἴκοσιν ἔτη πρὸ τοῦ χρόνου, καθ᾽ ὃν συμβαίνουσι τὰ ἐν τῇ παρούσῃ ἱστορίᾳ) διηγήθη εἰς ἕνα τῶν μαθητῶν του μῦθόν τινα, ὅστις δὲν ἠδύνατο νὰ εὕρῃ πολλοὺς τοὺς δυναμένους νὰ τὸν πιστεύσωσιν. Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς παραδόξως ἐφαίνετο τὴν ἡμέραν ἐκείνην φοιβόληπτος. Ἦτο νέος τότε. Κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον συνέλαβε, φαίνεται, πρώτην φορὰν τὴν ἰδέαν τοῦ νὰ παραστήσῃ τὸ πρόσωπον τοῦ ἀναμορφωτοῦ. Ἀπὸ πολλοῦ εἶχε καταληφθῆ ὑπὸ παραδόξου ὀργασμοῦ, καὶ ἦτο προφανὴς ἡ κυριεύουσα αὐτοῦ ἔξαψις. Συχναὶ ἀυπνίαι, ἄτακτος δίαιτα, ἀλλόκοτοι λόγοι, μονήρεις περίπατοι, ταῦτα ἦσαν τὰ συμπτώματα, τὰ ἐλέγχοντα τὸν παροξυσμὸν αὐτοῦ. Ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς εὗρε τὸν φίλον του ἐν τῇ ἀγορᾷ τῆς Σπάρτης, ὅπου κατὰ μίμησιν τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων περιεπάτει ἐνίοτε. Ἐκάλεσεν αὐτὸν κατὰ μέρος καὶ τῷ εἶπε· ― «Παράδοξόν τι μοὶ συνέβη τὴν παρελθοῦσαν νύκτα. Εἶδον καθ᾽ ὕπνους τὴν Ἀθηνᾶν, αὐτὴν τὴν Παλλάδα Ἀθηνᾶν». Ὁ ἀκροατής του ἀφῆκε κραυγὴν ἐκπλήξεως καὶ ἀπιστίας. Ὁ Πλήθων ἀτάραχος ἐπανέλαβε. «Ἦτο τοιαύτη ὁποία παρίσταται εἰς τὸ Ἄλφα τῆς Ἰλιάδος, ὁποίαν παρέστησεν αὐτὴν ὁ Φειδίας καὶ οἱ ἄλλοι μαρμαροξόοι. Ἐφόρει ἀπαστράπτον κράνος ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, τὸν θώρακα μετὰ τῆς αἰγίδος ἐπὶ τοῦ στήθους. Ἐκράτει τὸ δόρυ μὲ τὴν δεξιάν, καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτῆς ἐφαίνοντο δεινοὶ τὴν ὄψιν. Ἔστη ἐγγὺς ἐμοῦ κοιμωμένου. Μὲ ἤγγισε μὲ τὴν ἄκραν τοῦ δόρατός της, καὶ μὲ ἀφύπνισεν. Ἐθαύμασα καὶ μετετράπην. Εὐθὺς δ᾽ ἐγνώρισα τὴν Παλλάδα Ἀθηνᾶν, οἵαν σοὶ τὴν περιέγραψα πρὸ μικροῦ.» Ὁ ὁμιλητὴς ὑπέλαβε κατ᾽ ἀρχὰς ὅτι ὁ Πλήθων εἶχεν ἰδεῖ τὴν Ἀθηνᾶν πρὶν ἢ ἀφυπνισθῇ, ἀλλ᾽ ὕστερον ἐνόησεν ὅτι τὸ σχῆμα, ὅπερ μετῆλθεν ὁ διδάσκαλος εἰς τὴν διήγησίν του, ἦτο πρωθύστερον, καὶ οὕτως ἡσύχασεν. Ὁ Πλήθων ἐπανέλαβε. «Μοὶ ὡμίλησε μὲ τὴν λαμπρὰν φωνήν της. Ἔμεινα κατάπληκτος ἀκούων τοὺς οὐρανίους ἐκείνους φθόγγους, ὧν παραπλήσιοι ἀπὸ μακροῦ χρόνου δὲν ἀντήχησαν εἰς ὦτα θνητῶν. Μοὶ εἶπε δέ· “Ἐγέρθητι, ὦ Πλήθων, ἐγέρθητι καὶ ἀνίδρυσον τοὺς βωμούς, ἀνάστησον τὰ ἀγάλματα, καὶ ἐπανόρθωσον τὴν λατρείαν τῶν θεῶν.

Ἀπὸ μακρῶν αἰώνων, οἵτινες εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν θεῶν φαίνονται ὡς μία ἡμέρα, ἀλλ᾽ εἰς τὰ ὄμματα τῶν ἀνθρώπων ἀποτελοῦσιν ἀμέτρητον χρόνον, ἀπὸ αἰώνων ἔπαυσαν οἱ βωμοὶ νὰ καπνίζωσιν, ἔπαυσαν οἱ ναοὶ νὰ προσκυνῶνται, καὶ ἡ ἱερὰ λύρα δὲν μελῳδεῖ πλέον τοὺς ὕμνους τῶν θεῶν. Ὑστερεῖται λατρεία ὀφειλομένη, ἀπρακτεῖ ὁσία καλλιέρησις, ἀποδημεῖ νεμεσητὴ θυσία. Μὴ οἱ θνητοὶ ἀπέβαλον τὴν συνείδησιν τῆς ἱερᾶς ὀφειλῆς, καὶ ἐλησμόνησαν τὰ πρὸς τοὺς θεοὺς νόμιμα; Ἡ χλόη κατεκάλυψε τοὺς ἱεροὺς οὐδούς, καὶ ἡ ἀράχνη ὑφαίνει τοὺς ἱστοὺς αὐτῆς ἐπὶ τῶν σεπτῶν φλιῶν. Ἰώθη τὸ φάσγανον τοῦ θύτου, ἔρημα ἀναθημάτων ἀπέμειναν τὰ περιζώματα, ἐξέλιπον τὰ ἐναγίσματα καὶ αἱ σπονδαί, ὑστέρησαν οἱ δᾳδοῦχοι καὶ αἱ κανηφόροι. Περιῃρέθη ἡ ἀειθαλὴς κόμη τῶν ἐλαιῶν, ἡ ποθεινὴ μύρτος ἔκρυψεν ὑπὸ αἰσχύνης τὰ ἄνθη της καὶ ἡ γεραρὰ δάφνη ἔκλινε τοὺς σεμνοὺς κλῶνας πρὸς τὴν γῆν ἀπαξιοῦσα νὰ στέψῃ κορυφὰς ἀδόξους. Ποῦ ἡ ἀλκὴ καὶ ἡ ρώμη, ποῦ οἱ ἆθλοι καὶ οἱ ἀγῶνες; ᾬχετο τὸ κράτος καὶ ἡ δύναμις, «ἀπόλωλεν ἀνδρὸς ἀρετά», τὸ κάλλιστον θήραμα τοῦ βίου. Εἰς τοὺς νῦν Ἕλληνας λυσιτελεῖ τεθνάναι μᾶλλον ἢ ζῆν, κατὰ τὴν συμβουλὴν τοῦ θείου Πλάτωνος. Ἐγέρθητι, ὦ Πλήθων, καὶ τήρησον τὰς παραδόσεις αὐτοῦ, ἐγέρθητι καὶ δεῖξον σὺ ὅτι ζῆν μᾶλλον ἢ τεθνάναι. Πάρασχε σαυτὸν πρόθυμον εἰς τὰ ὑπ᾽ ἐμοῦ κελευόμενα, παρασκεύασον τὴν σαυτοῦ ψυχὴν ὡς ταμεῖον τῶν σοφῶν τούτων ὑποθηκῶν καὶ δογμάτων. Ἡ οἰκουμένη μετεβλήθη τὴν ὄψιν, λαοὶ καὶ βασιλεῖς ὁπλίζονται, βάρβαροι ἀμφισβητοῦσι πρὸς τοὺς Ἕλληνας τὸ γέρας τῆς νίκης. Φορὰ βαρβαρικὴ κατέκλυσε τὴν Ἑλλάδα, βέβηλοι πόδες μολύνουσι τὰ ἱερὰ ἐδάφη, βαρβαρόφωνοι φθόγγοι μιαίνουσι τὰς ἠχούς. Ἀπεσβέσθησαν τῆς σοφίας τὰ νάματα, ἐξηράνθησαν αἱ πηγαὶ τῆς γνώσεως, ἐσίγησαν οἱ μινυρισμοὶ τῆς ἐμμούσου ἀηδόνος καὶ ὁ Φοῖβος ἀφῃρέθη τὴν αἰνετὴν λύραν καὶ τὴν μαντικὴν δάφνην. Ἔκθαψον τοὺς τεθαμμένους θησαυρούς, περισύλλεξον τὰ ἐσκορπισμένα κειμήλια, εἰσποίησον τὰ ἀπωσμένα τίμια σκεύη καὶ μετάδος αὐτῶν εἰς τὰς ἐπερχομένας γενεάς. Ἐγέρθητι, ὦ Πλήθων, ἐγέρθητι καὶ ἀνίδρυσον τὰ ἀγάλματα τῶν θεῶν!” Ταῦτα καὶ ἄλλα ἔτι μοὶ εἶπεν ἡ θεά. Ἔμεινα ἔκθαμβος καὶ ἰλιγγιῶν πρὸ τῆς ἀπίστου ὄψεως, καὶ τῆς ἀνηκούστου ἐντολῆς. Ἐπεθύμουν νὰ παραστήσω πρὸς τὴν θεὰν τὴν ἀναξιότητα ἐμοῦ διὰ τὸ τηλικοῦτον ἔργον. Ἀλλ᾽ ἡ θεά, ἰδοῦσά με ἐνδοιάζοντα, διέγνω τὰ διανοήματά μου καὶ μοὶ εἶπεν· “Οὐχὶ παρ᾽ ἀνθρώπων ἀλλὰ παρὰ τῶν θεῶν ἡ τοιαύτη βουλὴ προέρχεται. Οἱ θεοὶ θὰ γίνωσι συναρωγοὶ καὶ τοῦ ἔργου. Μὴ ὄκνει. Τάχιστα θὰ ἴδῃς τὴν παρὰ τῶν θεῶν βοήθειαν ἐπερχομένην”. Ταῦτα εἰποῦσα, προέβη ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν μου, ὅλη δι᾽ ἑνὸς κινήματος, χωρὶς νὰ φαίνεται κινοῦσα τοὺς πόδας, μηδὲ πατοῦσα ἐπὶ τοῦ ἐδάφους. Τότε ἐθάρρησα νὰ τῇ εἴπω· “Ποῦ βαίνεις, ὦ θεά;” “Εἰς τὸν οἶκόν μου”, ἀπήντησεν ἐκείνη. Καὶ τὸ μὲν πρῶτον ὑπέλαβον ὅτι ἔβαινεν εἰς τὸν Ὄλυμπον. Ἀλλ᾽ εὐθὺς ὕστερον ἐνόησα ὅτι οἶκον αὐτῆς ἐνόει τὴν Ἀκρόπολιν καὶ τὸν Παρθενῶνα. Διότι δὲν ἀνῆλθεν εἰς τὰ ἄνω, ἀλλὰ κατηυθύνθη πρὸς ἄρκτον γείτων τῆς γῆς, μόλις ὑπερέχουσα τοῦ ἐδάφους. Ἀλλὰ πλὴν τούτου μοὶ εἶπε τὸ τελευταῖον. “Ἀπέρχομαι ἵνα καθάρω τὸν ναόν μου ἀπὸ τῶν συμβόλων τῆς βαρβαρότητος, καὶ ἵνα καταλάβω αὐτὸν ὡς ἀνήκοντα εἰς ἐμὲ μόνην.” Ἤδη ἐβεβαιώθην ὅτι ἀπήρχετο εἰς τὸν Παρθενῶνα. Ἔμεινα ἐπὶ πολύ, βλέπων αὐτὴν ἀτενῶς, ἐπὶ νεφέλης πατοῦσαν καὶ βαίνουσαν διὰ τῶν ἀκρωρειῶν τοῦ Ταϋγέτου, μέχρις οὗ ἔγινεν ἄφαντος ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν μου, ἀπευθύνασά μοι τελευταῖον νεῦμα διὰ τῆς ἀμβροσίας αὐτῆς χειρός. Τῇ δὲ ὑστάτῃ στιγμῇ ἐφάνη πάλλουσα τὸ δόρυ, κινοῦσα τὴν ἀσπίδα, καὶ δεινὴ ἀστραπὴ κατέλαβε τὸν Ταΰγετον, ὁ δὲ ἀὴρ ἐπλήσθη ἀμβροσίας ὀσμῆς. Ἔμεινα ἐπὶ πολλὴν ὥραν ἔκπληκτος, ἀνασκοπῶν ἐν ἐμαυτῷ τὴν ὀπτασίαν ταύτην. Ἐγερθεὶς δέ, εὗρον ἐμαυτὸν ἀλλοῖον ἢ οἷος ἤμην πρότερον. Τὸ βῆμά μου κατέστη ὡς ὑπόπτερον, καὶ ἡ διάνοιά μου ἦτο διαυγής, ὡς νὰ κατωπτρίζετο ἐν αὐτῇ ἡ περικαλλὴς μορφὴ τῆς θεᾶς. Σήμερον δὲ συναντιλήπτορας μόνον ζητῶ, ὅπως ἐκτελέσω τὴν ἐπιτραπεῖσάν μοι ἐντολήν. Διότι βουλῆς οὐδεμιᾶς ἔχρηζον, ἀφοῦ εἶχε διαλεχθῆ πρὸς ἐμὲ αὐτὴ ἡ πηγὴ τῆς ἀληθοῦς βουλῆς καὶ συνέσεως».

Ὁ Πλήθων, εἰς τὸ αὐτὸ πάντοτε συμπέρασμα καταφθάνων, διηγήθη τὸ μύθευμα τοῦτο εἰς πολλοὺς ἄλλους κατόπιν, καὶ πρὸς πάντα, ἔλεγε· «Συναντιλήπτορας μόνον ζητῶ», ὡς νὰ ἔλεγεν, «ἔχω ἀνάγκην ὀπαδῶν, ὅπως ἐπιχειρήσω τὴν μεταρρύθμισιν ταύτη.» Εὗρε δὲ οὐκ ὀλίγους ὀπαδούς, ὡς εἶναι γνωστόν. Ἀλλ᾽ ὅσοι καὶ ἂν ἦσαν οὗτοι, ἦσαν ἀνεπαρκεῖς. Καὶ ἀσυγκρίτως δὲ ἂν ἦσαν πολυαριθμότεροι, βεβαίως οὐδὲν ἠδύνατο ὁ Πλήθων νὰ κατορθώσῃ. Οἱ πλεῖστοι τῶν λογίων τοῦ καιροῦ ἐκείνου ὑπῆρξαν ὁμιληταὶ τοῦ Πλήθωνος, ἐκ δὲ τῶν λογίων τῶν καταφυγόντων εἰς Ἰταλίαν ἅμα τῇ ἁλώσει, πολλοὶ ἦσαν ὀπαδοὶ τῶν δογμάτων αὐτοῦ. Ἀλλ᾽ ἡ διδασκαλία τοῦ Πλήθωνος, μηδὲν θετικὸν δυναμένη νὰ δημιουργήσῃ, ἦτο βεβαίως ἀρνητικὴ καὶ ἀνατρεπτική, οὕτω δὲ προελείανε μόνον τὴν ὁδὸν τοῦ ἐκλατινισμοῦ τῶν τοιούτων λογίων. Διότι ἀποβαλόντες οἴκοι πᾶσαν χριστιανικὴν πεποίθησιν, εὑρέθησαν ἔτοιμοι νὰ δεχθῶσιν ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ ἐμπορίας χάριν, πᾶσαν ἄλλην ἣν ἤθελε προτείνει τις εἰς αὐτούς. Τὰ δόγματα ἄρα τοῦ Πλήθωνος, ἀδυνάτου ὄντος νὰ ἱδρυθῶσιν ἐπὶ ἑδραίας βάσεως ἐν Ἑλλάδι, συνετέλεσαν μόνον εἰς τὸ νὰ διασαλεύσωσιν οὐ μικρὸν τὰ θεμέλια τῆς Ἀνατολικῆς ἐκκλησίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η´

Η ΑΠΟΠΛΑΝΗΣΙΣ

Ὅπως καὶ ἂν ἔχῃ τοῦτο, εἶναι ἀληθὲς ὅτι ὁ Πλήθων ὑπῆρξε καὶ αὐτὸς ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του δεινὸς τῆς χριστιανικῆς θρησκείας διώκτης. Ὑπῆρχε μάλιστα γνώμη τις, ἣν φειδόμενος μέχρι τοῦδε δὲν ἀνεκοίνωσα εἰς τοὺς ἀναγνώστας, ἀλλὰ σκληρὸν χρέος μὲ βιάζει νὰ πράξω τοῦτο σήμερον. Τὸ πρόσωπον τῆς Ἀϊμᾶς, οἷον ἐν τοῖς χρονικοῖς μνημονεύεται, ἐξελήφθη ὑπό τινων ὡς πρόσωπον ἀλληγορικόν, ὡς σκότιον τῆς φαντασίας πλάσμα, μηδέποτε δυνάμενον νὰ ὑπάρξῃ. Καὶ ἀναφέρεται ρητῶς ὅτι τὸ πρόσωπον τοῦτο ἦτο ἡ προσωποποίησις αὐτῆς τῆς ἰδέας ἣν κατεδίωκεν ὁ Πλήθων, ἤτοι τῆς θρησκείας τοῦ Χριστοῦ!… Τὸ ἐπ᾽ ἐμοί, δὲν ἀσπάζομαι τὴν γνώμην ταύτην. Ἀλλ᾽ ὅμως οἱ κριτικοὶ τῶν πραγμάτων τοῦ μεσαίωνος, οἱ σκληροὶ οὗτοι περιτρῶκται τῶν μεμβρανῶν καὶ τῶν κωδίκων, ἐμμένουσι μετά τινος πιθανότητος ἐπὶ τῆς ἀλλοκότου ταύτης ἰδέας, ἥτις καὶ ὀρθὴ ἂν ἦτο, τόσον τὸ χειρότερον, θ᾽ ἀφῄρει πᾶν διαφέρον ἀπὸ τοῦ μυθιστορήματος τούτου, καὶ δὲν ἠδυνάμην διὰ τοῦτο νὰ τὴν παραδεχθῶ. Ἀπαγορεύεται εἰς τοὺς γράφοντας διηγήματα νὰ παρακολουθῶσι πιστῶς εἰς πάσας τὰς σκοτεινὰς τρωγλοδυσίας αὐτῶν τοὺς τυμβωρύχους τοῦ μεσαίωνος. Οἱ μυθογράφοι δὲν εἶναι κριτικοί.

Τὴν ἀνωτέρω παράγραφον δύναται νὰ θεωρήσῃ ὁ ἀναγνώστης ὡς μὴ γραφεῖσαν.

Ἐν τούτοις ὁ Πλήθων, ἂν κατώρθωσε νὰ εὕρῃ ὀπαδοὺς διὰ τὴν νεοφανῆ σχολήν, δὲν δύναται νὰ εἴπῃ τις ὅτι δὲν ὑπῆρξεν ἄξιος τούτου. Ὅπως ἐπιτύχῃ τούτου ἐδέησε νὰ ἐργασθῇ, καὶ εἰργάσθη ὑπερανθρώπως. Ὅτε κατ᾽ ἀρχὰς ἔρριψεν εἰς τὸ μέσον διὰ τῶν συγγραμμάτων του τὴν περὶ καταργήσεως τοῦ χριστιανισμοῦ ἰδέαν, εἶχεν ἤδη θέσιν κεκτημένην, φήμην ἐξόχου λογίου καὶ φιλοσόφου. Τὸ γόητρον αὐτοῦ εἶχεν ἀσκηθῆ ἤδη παρὰ τοῖς συγχρόνοις. Πρὶν ἢ εὕρῃ ὀπαδοὺς διὰ τὴν θρησκευτικὴν μεταρρύθμισιν, εἶχεν ἤδη τοιούτους τῶν φιλοσοφικῶν του δογμάτων. Αἱ δὲ ἀξιώσεις αὐτοῦ δὲν ἦσαν καὶ κατὰ τοῦτο μέτριαι. Ὁ Πλήθων παρίστα ἑαυτὸν οὐδὲν ἧττον ἢ νέον Πλάτωνα, μέλλοντα νὰ διαδεχθῇ τὸν παλαιὸν εἰς τὴν ἴθυνσιν τῆς ἀκαδημαϊκῆς φιλοσοφίας. Ὁ Πλήθων δὲν ἠνείχετο νὰ καλῆται νεοπλατωνικός, ἀπεκήρυττε δὲ τὰ δόγματα πασῶν τῶν νεωτέρων σχολῶν. Ἡ δὲ παρ᾽ αὐτοῦ εἰσαγομένη διδασκαλία ἦτο μεῖγμα πλατωνικῶν δογμάτων καὶ ἀριστοτελικῶν ἀποδείξεων. Τὸ χάσμα ὅπερ ἐφαντάζοντο πάντες ὑπάρχον μεταξὺ τοῦ διδασκάλου καὶ τοῦ μαθητοῦ, ὁ Πλήθων ἠξίου ὅτι ἦτο ἱκανὸς νὰ τὸ ἰσοπεδώσῃ. Ἐπεχείρει νὰ ἱδρύσῃ ζεῦγμά τι μεταξὺ τῆς πλατωνικῆς ἐξάρσεως καὶ τῆς ἀριστοτελικῆς ἐρεύνης. Τὸ βάθος τοῦ ἑτέρου τῶν συστημάτων τούτων ἤθελε νὰ τὸ ἀναπληρώσῃ διὰ τοῦ ὕψους τοῦ ἑτέρου. Καὶ μετὰ πολλοὺς ἀγῶνας κατώρθωσε νὰ πλάσῃ σύστημά τι εὐπρόσωπον ὡς πρὸς τὴν τότε ἐποχήν, ὅπερ ἠδύνατο ἴσως νὰ ἐπαρκέσῃ εἰς τὰς πνευματικὰς τῶν εὐπαιδεύτων ἀνάγκας. Ἀλλ᾽ ἐν τούτοις δὲν ἠδύνατο ἄνευ δυσχερειῶν καὶ κινδύνων νὰ πράξῃ τοσαῦτα, τὸ δὲ χείριστον ἦτο ὅτι ἠναγκάζετο νὰ περιβάλλῃ τὸν βίον του μὲ ζοφερόν τι μυστήριον. Γνωσταὶ εἶναι αἱ παρὰ τῷ λαῷ διαδοθεῖσαι προλήψεις περὶ τοῦ ἀπαισίου τῆς κατοικίας του, καὶ περὶ τῶν ἀθεμίτων σχέσεων ἃς εἶχε συνάψει μὲ τοὺς πονηροὺς δαίμονας. Τῷ 1448 ἐπανειλημμένως σύστασις ἐγένετο ἐναντίον αὐτοῦ ἐν Σπάρτῃ. Ὁ λαὸς ἠθέλησε νὰ παραβιάσῃ τὸ ἄσυλον τοῦ φιλοσόφου, νὰ καύσῃ τὸν οἶκόν του καὶ νὰ ἀνατρέψῃ τὰ κωφὰ καὶ ἀναίσθητα ξόανα, εἰς ἃ προσέφερεν ἀπηγορευμένην λατρείαν. Ἐρημίτης μοναχός, ἀσκητεύων ὑπὸ βράχον τινά, ὄχι μακρὰν τοῦ Πληθωνείου ἄντρου, ἐδέχετο ταπεινοφρόνως τὰ ἐλέη τῶν εὐλαβῶν Χριστιανῶν. Νύκτα τινὰ ὠνειρεύθη ὅτι ἔμελλε νὰ καῇ ἀπ᾽ ἄκρου εἰς ἄκρον ἡ ἄλλως ἄκαρπος καὶ πετρώδης χώρα, ἂν δὲν κατεστρέφετο ἐκ βάθρων ἡ φωλεὰ ἐκείνη τῆς λατρείας τῶν δαιμόνων. Τὴν δὲ πρωίαν ηὐτύχησε νὰ διηγηθῇ τὴν ὀπτασίαν του εἰς τὸν πρῶτον χοιροβοσκόν, ὃν συνήντησε παρὰ τὴν ἀκρώρειαν. Οὗτος δὲ καταλιπὼν τοὺς χοίρους του εἰς τὸν εὐλαβῆ ἀσκητήν, ὅπως ποιμάνῃ προσκαίρως αὐτούς, ἐπέστρεψεν εἰς τὸ χωρίον, καὶ διηγήθη τὸ πρᾶγμα εἰς δύο ἢ τρεῖς ἄλλους. Ὁ ἱερεὺς τοῦ χωρίου, ὅστις ἀπὸ πολλοῦ ἠγωνίζετο νὰ σκάψῃ ὑπονόμους ἐναντίον τοῦ Πλήθωνος, ᾐσθάνθη ἁγίαν πνευματικὴν ἀγαλλίασιν μαθὼν ὅτι καὶ ὁ εὐλαβὴς ἀσκητής, ὁ τρεφόμενος διὰ κερατίων, προσῆλθεν ἀρωγὸς τῶν εὐσεβῶν προσπαθειῶν του, καὶ ἡμίσεια δωδεκὰς γραϊδίων, ἅτινα δὲν ἦτο δύσκολον νὰ συναθροισθῶσιν ἀπὸ τῶν τεσσάρων ἄκρων τοῦ χωρίου, καὶ νὰ εὑρεθῶσιν ἐγκαίρως πανταχοῦ ὅπου συνέβαινε συνδιάλεξίς τις προσοχῆς ἀξία, ἔθεσαν εὐθὺς τὰς θρυαλλίδας. Ἦτο ἡμέρα Σάββατον, μέχρι δὲ τῆς ἑσπέρας τὸ ἄγγελμα εἶχε διακωδωνισθῆ εἰς ὅλα τὰ περίχωρα. Τὴν ἐπαύριον Κυριακὴν οἱ ἀγρόται δὲν εἶχον ἐργασίαν νὰ κάμωσι, καὶ συναθροισθέντες πανταχόθεν περὶ τοὺς πεντήκοντα τὸν ἀριθμόν, μετὰ σκαπανῶν, πελέκεων, ἀξινῶν καὶ πτύων, μετέβησαν εἰς τὸ ἄντρον, καὶ ἤρχισαν νὰ πολιορκῶσι τὸ ἄσυλον τοῦ φιλοσόφου. Ὁ Πλήθων, ἂν καὶ οὐδὲν εἶχε πληροφορηθῆ περὶ τῶν χαλκευομένων, εἶχεν ὅμως πάντοτε μισθοφόρους, ὑπηρετοῦντας αὐτόν. Ἀλλ᾽ οὗτοι δὲν ἦσαν ἀρκετοὶ τὸν ἀριθμόν, ὅπως σώσωσιν αὐτὸν ἀπὸ τῆς μανίας τοῦ πλήθους. Τὴν φορὰν ἐκείνην ἡ ὀργὴ τοῦ λαοῦ ἦτο ἔξαλλος, καὶ ὁ κίνδυνος ἐπέκειτο φοβερός. Ὁ Πλήθων ἠναγκάσθη νὰ ἐξέλθῃ διὰ τῆς ἄνω ἐξόδου τοῦ ἄντρου, ἀγνώστου οὔσης διὰ τὸ κοινόν, καὶ νὰ κρυβῇ ὄπισθεν τῶν ἀπορρώγων βράχων, ὅπου οὐδεὶς ὀφθαλμὸς ἠδύνατο νὰ τὸν ἀνακαλύψῃ. Ἀλλ᾽ ὁ Θευδᾶς διαταχθεὶς νὰ μείνῃ ἐκεῖ μέχρι τέλους, ἐμωλωπίσθη δεινῶς ὑπὸ τῶν ἐπιδρομέων, καὶ οἱ μισθοφόροι ἡττηθέντες ἀφωπλίσθησαν καὶ ἐδεσμεύθησαν. Ἀλλ᾽ εὐτυχῶς κατέφθασεν ἐγκαίρως ἐπικουρία ἐκ Σπάρτης, καὶ αὕτη κατώρθωσε νὰ διασκορπίσῃ τὸ πλῆθος, καὶ νὰ σώσῃ τὰ ἀγάλματα ἀπὸ τῆς ἀπειλουμένης καταστροφῆς.

Ἡ μνήμη ὅμως τοῦ συμβάντος τούτου ἔμεινεν ἀνεξίτηλος ἐν τῇ διανοίᾳ τοῦ Πλατωνικοῦ. Πικρία δέ τις ὑπελείφθη πάντοτε ἀλλοιοῦσα τὴν ἄλλοτε ἄπλαστον φαιδρότητα, ἥτις ἐπεκράτει ἐν τῷ ἤθει τοῦ φιλοσόφου. Καὶ οὗτοι δὲν ἦσαν οἱ μόνοι κίνδυνοι οὕς ποτε ἐκινδύνευσε.

Κατά τινα χρόνον ὁ Πλήθων εἶχεν ἐπιχειρήσει μακρὰν ὁδοιπορίαν ἀνὰ τὰς πόλεις καὶ κώμας τῆς Ἀνατολῆς. Ἐπεσκέφθη πάσας σχεδὸν τὰς πόλεις τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἔπλευσεν εἰς πάσας τὰς νήσους τοῦ Αἰγαίου καὶ τοῦ Ἰονίου. Ὁ σκοπὸς τῆς περιοδείας ταύτης δὲν σαφηνίζεται ἀρκούντως ἐν ταῖς ἱστορικαῖς παραδόσεσι. Λέγεται ὅμως ὅτι ἡ κυριωτέρα τοῦ φιλοσόφου πρόθεσις ἦτο ἡ διάδοσις τῶν δογμάτων τοῦ νεοπαγοῦς θρησκεύματος παρὰ τῷ λαῷ τῆς Ἑλλάδος. Ὁ Πλήθων ἔγραψεν αὐτὸς σχοινοτενῆ ἀπομνημονεύματα τῆς ἀποδημίας ταύτης, ἀλλὰ τὸ σύγγραμμα τοῦτο δὲν διεσώθη. Ἐν τούτοις ἡ ὁδοιπορία δὲν ἠδύνατο νὰ διεξαχθῇ ἄνευ πολλῶν δυσχερειῶν καὶ μόχθων. Ὁ φιλόσοφος παρηκολουθεῖτο μέχρι τινὸς ὑπὸ τοῦ μαθητοῦ αὐτοῦ Ἀνδρονίκου, ἢ Νικάνδρου, ὡς φέρεται διττῶς τὸ ὄνομά του ἐν τοῖς κειμένοις, ἀλλὰ μετ᾽ ὀλίγον βαρυνθεὶς οὗτος τὸ τραχὺ τῆς πορείας, ἐγκατέλιπε τὸν διδάσκαλον εἰς τὸ ἥμισυ τῆς ὁδοῦ, καὶ ἐπανῆλθεν οἴκαδε. Ἡ μακρὰ ἐκείνη πορεία τοῦ Πλατωνικοῦ ἦτο πάντῃ ἀλλόκοτος. Κατ᾽ ἀρχὰς εἶχε πόρους εἰς τὴν διάθεσίν του, προερχομένους ἐκ τῆς ἐλευθεριότητος τῶν φίλων του ἀρχόντων τῆς Πελοποννήσου. Ἀλλ᾽ ὕστερον τὰ χρήματα ἀπέλιπον. Ἐν τούτοις ὁ Πλήθων ἐξηκολούθει ἐπιμόνως τὴν ὁδοιπορίαν. Ὅπως ἀποφεύγῃ τὰς ἐνοχλήσεις, ἐπλάττετο ἄλλοτε ὡς Ἑβραῖος πραγματευτὴς καὶ ἄλλοτε ὡς ἀλήτης Ἀθίγγανος. Τοῦτο ἐπήνεγκεν αὐτῷ πολλὰ δυσάρεστα. Ἀλλ᾽ ὁ Πλήθων ἀντεῖχε καὶ μόνον ἐν ἐσχάτῃ ἀνάγκῃ κατέφευγεν εἰς τὰ ἄκρα μέσα. Ὁσάκις ἄρχων τις ἐζήτει νὰ τὸν φυλακίσῃ, τότε ἐπεδείκνυεν ὁ Πλήθων τὰ βασιλικὰ χρυσόβουλλα, ἅτινα ἔφερε μεθ᾽ ἑαυτοῦ. Ὁσάκις ὁ ὄχλος ἐζήτει νὰ τὸν λιθοβολήσῃ, τότε ἐδημηγόρει ἐκ τοῦ προχείρου περὶ ὁμονοίας καὶ εἰρήνης, καὶ περὶ τῆς εἰς τὰ θεῖα εὐσεβείας. Ἐν τούτοις ὁ σκοπός του ἐβράδυνε νὰ κατορθωθῇ, καὶ τὸ θάρρος ἤρχισε νὰ καταπίπτῃ. Νύκτα τινά, ἐνῷ διήρχετο μόνος δάσος τι, καὶ αἱ δυνάμεις του ἦσαν ἐκλελυμέναι, καταιγὶς ἐξερράγη, καὶ ἐζήτησε νὰ στεγασθῇ ὑπὸ δρῦν τινα, ἀλλ᾽ ὅμως ὁ ὄμβρος διεπέρα τοὺς κλῶνας καὶ τὸν κατέβρεχεν. Ὁ Πλήθων τὴν στιγμὴν ἐκείνην ᾐσθάνθη τὸ ἄκρον ἄωτον τῆς ἀπογνώσεως, καὶ κατηρᾶτο ἐνδομύχως τὸν σκοπόν του. Αἴφνης παρὰ τὴν ρίζαν τῆς δρυὸς βλέπει θύραν ἀνοικτήν, ἥτις ἄδηλον πῶς εὑρέθη ἐκεῖ. Ἔπειτα οἱ τέσσαρες τοῖχοι τῆς οἰκοδομῆς ἐφάνησαν ὡς νὰ ἐξῆλθον ἐκ τοῦ στελέχους τοῦ δένδρου. Εἶτα φῶς ἔλαμψεν ἔνδοθεν τοῦ οἰκήματος καὶ ὁ Πλήθων ἔκπληκτος εἰσῆλθεν. Ἦτο μικρὸν οἴκημα, ἀρκοῦν ἵνα σκεπάσῃ κατὰ τῆς καταιγίδος τὸν ὁδοιπόρον, ἀλλὰ δὲν ἦτο κτιστὴ οἰκία, ὡς τὸ ἐξέλαβε κατ᾽ ἀρχάς. Ἦτο κοίλωμα εἰς τὴν ρίζαν τῆς δρυός, αἰφνιδίως αὐτοσχεδιασθὲν διὰ θείας δυνάμεως. Καὶ ἡ λυχνία, ἥτις ἔκαιε τρεμαμένη ἀπὸ τῆς ὀροφῆς, καὶ τὸ ξύλινον βάθρον ὅπερ εὗρεν ὁ Πλήθων ἵνα καθίσῃ, καὶ ἡ ἐκ πτερίδων καὶ χλοερῶν φύλλων κλίνη, ἥτις ἔκειτο παρὰ τὴν γωνίαν, ὅπως ἀναπαυθῇ ὁ ὁδοιπόρος; Πῶς εὑρέθησαν ταῦτα πάντα; Ὁ Πλήθων ἐξέλαβε τὸ δῶρον ὡς παρὰ τῶν θεῶν προερχόμενον, καὶ ἀνέπεμψεν ἔνθερμον προσευχήν. Πρὶν ἢ τελειώσῃ ταύτην, βλέπει μικρὸν τρίπουν κείμενον ἐνώπιόν του, καὶ ἐπ᾽ αὐτοῦ ἑφθὰ ᾠὰ ἀχνίζοντα, ὀπώρας καὶ γάλα. Ὁ Πλήθων ἐδείπνησε σιωπηλός, καὶ δὲν ἐτόλμα νὰ ἄρῃ τὴν φωνὴν πρὸς εὐχαριστίαν σεβόμενος τῆς φιλοξένου θεᾶς τὸ ἀόρατον. Ὅτε δὲ ἀπεκοιμήθη ἐπὶ τῆς χλωρᾶς κοιτίδος, τότε τῷ ἐπεφάνη καθ᾽ ὕπνους ἡ Δρυάς. Ἦτο ὑψηλὴ καὶ ὡραία, ἡ ξανθὴ κόμη της ἦτο περιδεδεμένη μὲ θαλλοὺς καὶ μὲ ἀστάχυς. Ἐφόρει ἐγκαρσίως περὶ τὴν ὀσφὺν καὶ περὶ τὰς λαγόνας πρασινόχρουν ὀθόνιον, τὸ δὲ λοιπὸν τοῦ σώματος ἦτο γυμνόν. Ἔφερε τὸν δάκτυλον εἰς τὰ χείλη, κατὰ τὸ ἔθος ὅπερ ἀσκοῦσιν αἱ νύμφαι ὅταν θέλωσι νὰ ἐπιτάξωσιν εἰς τοὺς θνητοὺς σιγήν, καὶ ἀφοῦ ἐπράυνε τὴν ψυχὴν τοῦ Πλήθωνος διὰ τῶν δώρων τοῦ ὕπνου, ἑλκύσασα ἀκεραίαν τὴν προσοχὴν αὐτοῦ, τῷ εἶπε:

― Διατί, ὦ Πλήθων ἐβαρυθύμησας ἐναντίον τῶν θεῶν; Ἀγνοεῖς ὅτι ἡ εὐδαιμονία ἀπαιτεῖ μακρὰν ὁδόν, καὶ οἱ θνητοὶ διὰ πόνων καὶ μόχθων βραβεύονται παρὰ τῶν ἀθανάτων; Ἰδοὺ ὅτι οἱ θεοὶ σὲ προώρισαν εἰς ἔργον, ὅπερ δὲν ἦτο παρεσκευασμένον δι᾽ ἄλλον θνητόν. Ἀντὶ νὰ σεμνύνεσαι δικαίως διὰ τοῦτο, ὀκνεῖς καὶ βαρέως φέρεις; Τί θὰ εἴπωσιν οἱ Ὀλύμπιοι, ὅταν ἡ Ἶρις τοῖς κομίσῃ τὸ ἄγγελμα τοῦτο, ὅτι ὁ Πλήθων ἐδειλίασε τὸν ὄμβρον καὶ τὸν ἄνεμον; Χειμὼν καὶ εὐδία, θύελλα καὶ καταιγίς, πάντα ὑπηρέται τῶν θεῶν εἶναι. Ἡ βροντὴ τοῦ ὑψιβρεμέτου Διὸς ἐκπέμπεται ἐκ τοῦ Ὀλύμπου, καὶ ὁ αἰθαλόεις κεραυνὸς διασχίζει μετὰ τῆς ἀστραπῆς τὸν αἰθέρα, ἀπειλῶν τοὺς ἀσεβεῖς καὶ ἀνοσίους, καὶ φειδόμενος τῶν ἀγαθῶν καὶ θεοφιλῶν. Μὴ ἔχε φόβον τινά, κοιμήθητι ἐν εἰρήνῃ. Εἶσαι ὑπὸ τὴν στέγην τῆς νύμφης τῶν δρυμώνων. Οὐδὲν δύναται νὰ σ᾽ ἐνοχλήσῃ. Ἤδη ὅτε ἀσυνήθης αἴγλη ἤρχισε νὰ διαυγάζῃ ἐν τῷ αἰθέρι, ὅτε οἱ ὕμνοι τῶν θεῶν ἤρχισαν αὖθις νὰ πληρῶσι τὰς ἠχούς, ὅτε τὰ ἀγάλματα μέλλουσι νὰ ἐπανιδρυθῶσι καὶ οἱ βωμοὶ νὰ καπνίζωσι, ἤδη ἡ ἐλπίς σου διεσείσθη καὶ φόβος σὲ κατέλαβεν; Ἄνοιξον τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ τεῖνον τὰ ὦτα.

Μόλις εἶχε προφέρει τὰς τελευταίας λέξεις ἡ Δρυάς, καὶ ὁ Πλήθων ἤκουσε μακρόθεν θεσπεσίαν ἀοιδὴν ἀντηχοῦσαν. Τὰς λέξεις τοῦ ᾄσματος δὲν ἠδυνήθη νὰ νοήσῃ, καὶ τὸ μέλος ἐπὶ μακρὸν χρόνον προσεπάθει ἀκολούθως νὰ ἀνασχηματίσῃ ἐν ἑαυτῷ, ἀλλ᾽ ὑπῆρξεν ἀδύνατον. Ἦτο οὐρανία φωνὴ ᾄδουσα ἐξαίσιον μέλος, συνοδευομένη ὑπὸ θαυμασίων ὀργάνων. Κατὰ μικρὸν ὁ ἦχος προσήγγιζε. Τότε ἠκούσθησαν βήματα ἀντηχοῦντα.

Ὁ Πλήθων αὐτομάτως ἤνοιξε τοὺς ὀφθαλμούς, ὡς τῷ εἶχεν εἰπεῖ ἡ Νύμφη, καὶ εἶδε φαεινὰς ὄψεις ὑπερφυεῖς, ἀστραπομόρφων ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν διερχομένων ἐνώπιον αὐτοῦ. Ὁ ἡγέτης τοῦ θιάσου ἦτο περικαλλὴς καὶ λαμπρὸς νεανίας. Ἐκράτει χρυσῆν λύραν ἐν τῇ δεξιᾶ, καὶ ἡ ὄψις του ἦτο φαιδρὰ καὶ ἐξαίσιος. Ἦτο ὁ Φοῖβος Ἀπόλλων. Εἰσῆλθε διὰ τῆς θύρας τοῦ ἄντρου, ἔστη ἐπὶ μίαν στιγμὴν πρὸ τοῦ Πλήθωνος (ὅστις, ὡς τῷ ἐφαίνετο, ἵστατο ὄρθιος καὶ πλήρης σεβασμοῦ) καὶ τῷ εἶπε· «Μὴ φοβοῦ. Εἶμαι ὁ Φοῖβος Ἀπόλλων. Λάβε τὴν δάφνην ταύτην, καὶ θάρρει.» Καὶ ἔγινεν εὐθὺς ἄφαντος διὰ τοῦ ὀρόφου, ὅστις εἶχεν ἐκλίπει, καὶ ὁ αἰθὴρ ἐφαίνετο ἀναπεπταμένος ὕπερθεν. Ἀκολούθως διέβη ἐνώπιον τοῦ Πλήθωνος θίασος ἐννέα περικαλλῶν παρθένων. Ἐκράτουν βαρβίτους, κιθάρας καὶ φόρμιγγας, δι᾽ ὧν ἔμελπον τοὺς ὕμνους τῶν θεῶν. Οὐδέποτε θνητὸς ἐφαντάσθη τηλικοῦτον κάλλος εὐαρμοστοῦν μετὰ τοσαύτης σεμνότητος, οἵαν ἐνέφαινον αἱ ἐννέα αὗται ἀγλαόμορφοι ἀδελφαί, αἵτινες ὡμοίαζον πρὸς ἀλλήλας κατὰ τὴν λαμπρότητα, ἀλλ᾽ ἄλλη ἄλλο εἶχεν ἀθάνατον δώρημα διακρῖνον τὴν μορφὴν αὐτῆς ἀπὸ πασῶν τῶν λοιπῶν. Αὗται παρῆλθον ἀμοιβαδὸν πρὸ τοῦ ἐκπεπληγμένου φιλοσόφου καὶ ἀφοῦ ἐθάμβουν αὐτὸν διὰ τῆς οὐρανίας αἴγλης ἣν ἐξέπεμπον, ἐγίνοντο ἄφαντοι, ἀποτείνουσαι πρὸς αὐτὸν ἔπος τι παραμυθητικόν. Καὶ ἡ μὲν πρώτη αὐτῶν, ἥτις ἦτο ἔξοχος τὸ εἶδος καὶ τὸ μέγεθος, καὶ ἐφαίνετο πρεσβυτάτη πασῶν, τῷ εἶπε· «Χαῖρε, ὦ Πλήθων. Τὸ σεμνὸν τῆς ἀοιδῆς μου ἐπὶ σοί.» Ἡ δὲ δευτέρα τῷ εἶπε· «Χαῖρε. Τὸ κλέος τῆς φήμης παρὰ σοί.» Ἡ δὲ τρίτη εἶπε πρὸς αὐτόν. «Χαῖρε. Τὸ λιγὺ τοῦ ᾄσματος πρὸς σέ.» Ἡ τετάρτη. «Χαῖρε. Τὸ φαιδρὸν τῆς μολπῆς ἐπὶ σέ.» Ἡ πέμπτη. «Τὸ σεμνὸν τοῦ βίου μετὰ σοῦ.» Ἡ ἕκτη. «Ἡ χάρις καὶ ἁρμονία παρὰ σοί.» Ἡ ἑβδόμη. «Τὸ ἐρατεινὸν τοῦ πόθου παρὰ σέ.» Ἡ ὀγδόη. «Χαῖρε. Ὕμνος καὶ σπονδὴ διὰ σοῦ.» Καὶ ἡ ἐνάτη. «Χαῖρε, ὦ Πλήθων. Τὸ ὕψος τῆς γνώσεως παρὰ σοί.» Καὶ οὕτως ἔγιναν ἄφαντοι. Εὐθὺς μετ᾽ αὐτὰς ἐφάνη εὐειδὴς νεανίας, μόλις χνοάζων τὴν μορφήν, ἀπαστράπτων δὲ φαιδρότητα ἐκ τῆς ὄψεως. Ἔστη ἐπὶ μίαν στιγμὴν ἐνώπιον τοῦ Πλήθωνος, καὶ ἐπέθηκε περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ στέμμα ἐκ κισσοῦ, χωρὶς μηδὲν νὰ εἴπῃ. Προέπεμπον δὲ αὐτὸν λυσίκομοι νεάνιδες, βαστάζουσαι δᾷδας καὶ ἀνακράζουσαι. Εὐοῖ! Εὐοῖ! Ἐν μέσῳ τοῦ χοροῦ τῶν νεανίδων τούτων ἐφέρετο γέρων τις ἐπὶ ὄνου καθήμενος. Δύο τῶν νεανίδων κρατοῦσαι φιάλας οἴνου ὑπεβάσταζον τὸν γηραιόν, διότι μόλις ἠδύνατο νὰ κρατηθῇ ἐπὶ τοῦ ὄνου, καὶ ἡ κεφαλή του ἀδιαλείπτως ἔνευεν. Οὐδέποτε ὁ Πλήθων εἶδε θορυβωδεστέραν οὐδὲ φαιδροτέραν συνοδίαν τῆς τελευταίας ταύτης. Τὰ μειδιάματα τῶν νεανίδων ἐκείνων ἐπὶ πολὺν χρόνον μετὰ ταῦτα περιεπλανῶντο ὑπὸ τὰς ὄψεις τοῦ φιλοσόφου, καὶ ἡ ἀκοὴ αὐτοῦ ἀντήχει ἀπαύστως τὴν σφοδρὰν ταύτην ἐπιφώνησιν. Εὐοῖ! Εὐοῖ!

Ἐν τούτοις ὁ Πλήθων ἀφυπνίσθη, καὶ ἐπειδὴ ἡ αὐτοσχεδιασθεῖσα καλύβη ὅπου ἐκοιμήθη εἶχε γίνει ἄφαντος, ἐνόμισε καλὸν νὰ ἐπαναλάβῃ τὴν πορείαν του. Διήρκεσε δὲ ἡ περιοδεία ἐπὶ πολὺν εἰσέτι χρόνον, καὶ ἀπεπερατώθη εἰς τὴν βασιλεύουσαν πόλιν, ὅπου μείνας ἐπί τινας ἑβδομάδας, ἐπανῆλθεν εἶτα εἰς τὸ ἄντρον του.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ´

ΨΗΓΜΑΤΑ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

Οὐδέποτε ἡ Ἀϊμὰ εὑρέθη εἰς τοσαύτην ἀμηχανίαν, ὅσην ᾐσθάνθη ὅτε ἔστη αἰφνιδίως ἀντιμέτωπος τοῦ Γεωργίου Γεμιστοῦ. Ὅτε ὁ φιλόσοφος εἶχεν ἐξέλθει μετὰ τὴν μακρὰν ἐκείνην προσευχήν, ἣν ἀπηύθυνε πρὸς τοὺς θεούς, εἶχε καθίσει ἔξω ἐγγὺς τῆς θύρας, καὶ ἔπλεεν εἰς πέλαγος διανοημάτων καὶ δισταγμῶν. Δὲν παρῆλθε πολὺς χρόνος, καὶ ἡ Ἀϊμὰ εἶχεν ἐξεγερθῆ. Τότε ὁ φιλόσοφος ἤκουσε τὸν σφοδρὸν ἐκεῖνον διάλογον μεταξὺ τῆς κόρης καὶ τοῦ πρώτου τῶν Γύφτων. Κατανυγεὶς τὴν καρδίαν, ἔκρινεν ἐπίκαιρον νὰ ἐμφανισθῇ, καὶ ἀνοίξας τὴν θύραν εἰσῆλθε. Τὸ πρῶτον κίνημα ὅπερ ἔκαμεν, ἦτο νὰ νεύσῃ πρὸς τὸν Πρωτόγυφτον ἵνα ἀποσυρθῇ. Οὗτος δὲ ἀφορμὴν μόνον περιέμενε, καὶ ἐξῆλθεν εὐθύς, προτοῦ ἡ Ἀϊμὰ προλάβῃ νὰ τὸν παρατηρήσῃ. Ἀλλ᾽ ὅμως ἔστρεψεν ἀκολούθως τὸ ὄμμα καὶ εἶδε τὴν ἀφάνειαν τοῦ Γύφτου. Τότε περιέφερε μετὰ τρόμου τὸ βλέμμα ἐπὶ τοῦ προσώπου τοῦ Πλήθωνος. Ὁ φιλόσοφος ἐνέβλεπεν αὐτῇ μετὰ πολλῆς ἡμερότητος, καὶ ἡ κόρη ἔλαβε μικρὸν θάρρος.

― Μὴ φοβοῦ, τῇ εἶπεν.

Ἡ νέα τρέμουσα τὰ γόνατα, κατέπεσε καὶ ἐκάθισεν ἐπί τινος βάθρου.

― Διατί τρέμεις, κόρη μου; ἐπανέλαβεν ὁ Πλήθων. Μάθε ὅτι δὲν εἶμαι ἐχθρός σου, καθὼς νομίζεις. Εἶμαι φίλος.

― Φίλος, ἐπανέλαβε μηχανικῶς ἡ Ἀϊμά.

― Φίλος καὶ μάλιστα προστάτης. Οὐδεὶς ἐπὶ τῆς γῆς σὲ ἀγαπᾷ πατρικῶς, ὡς ἐγώ.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐσίγησεν. Ἀλλ᾽ ὅμως τὸ βλέμμα αὐτῆς ἐξέφραζεν ἀπορίαν.

― Καὶ δύναμαι ν᾽ ἀποδείξω τοῦτο. Ζήτησόν μου τί ἐπιθυμεῖς, καὶ θὰ ἴδῃς ἂν εἶμαι πρόθυμος νὰ σοὶ τὸ παραχωρήσω.

Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἐτόλμα νὰ λαλήσῃ. Ὁ φιλόσοφος ἔβλεπε τὸν δισταγμόν της διὰ μέσου τῶν βλεφαρίδων της, αἵτινες ἐσκέπαζον τοὺς τεταπεινωμένους αὐτῆς ὀφθαλμούς.

― Εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴ ἐπιθυμῇς τι, ἐπανέλαβεν ὁ Πλήθων. Δὲν ὑπάρχει ἀνθρώπινον πλάσμα, ὅπερ νὰ μὴ φλογίζῃ ἡ ἐπιθυμία. Ἀλλὰ τοῦτο δὲν ἀπαγορεύουσιν οἱ θεοί. Ἀρκεῖ ἡ τοιαύτη ἐπιθυμία νὰ εἶναι θεμιτή. Ἡ νέα ἐφάνη ἀποφασίσασα. Εἶπε δὲ διὰ ταπεινῆς φωνῆς.

― Εἰπέ μοι τίνες εἶναι οἱ γονεῖς μου, καὶ δὲν ἐπιθυμῶ τίποτε ἄλλο.

Ὁ Πλήθων ἀνεσκίρτησεν. Ὡς φαίνεται δὲν εἶχε προβλέψει ἐγγύθεν τὴν τοιαύτην ἀπαίτησιν.

― Τοὺς γονεῖς σου; ἐπανέλαβε. Μόνον αὐτὸ ζητεῖς;

― Μόνον αὐτό, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Καὶ τοῦτο ὑπόσχομαι νὰ σοὶ τὸ εἴπω, ὦ κόρη.

― Εἰπέ μοι λοιπόν, εἶπεν ὑψώσασα τὸ βλέμμα ἡ Ἀϊμά.

―Ὄχι τώρα, εἶπεν ὁ φιλόσοφος.

― Διατί ὄχι τώρα; ἠρώτησε μετὰ θάρρους ἡ νέα.

―Ἐν καιρῷ θὰ μάθῃς τοῦτο.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐφάνη λυπηθεῖσα.

― Διατί ἀνυπομονεῖς; εἶπεν ὁ Πλήθων. Ὅταν σοὶ λέγω ὅτι εἶμαι φίλος, διστάζεις;

― Φίλος; ἐπανέλαβε μετὰ πικρίας ἡ Ἀϊμά! Καὶ μὲ καταδιώκεις…

―Ἐγώ;

― Δέκα ἔτη καὶ πλειότερον. Ἀπὸ τότε ποὺ ἤμουν μικρή! Δὲν μὲ ἔρριψες εἰς τὸν κρημνὸν διὰ νὰ ἀποθάνω;

Ὁ Πλήθων ἀνεσκίρτησε βιαίως. Ἴσως δὲν ἐπίστευεν ὅτι τὸν ἐνθυμεῖτο ἡ νέα. Ἐνόμιζεν ὅτι αὕτη δὲν ἠδύνατο νὰ τὸν ἀναγνωρίσῃ ἐκ τόσον μακροῦ χρόνου.

―Ἐνθυμεῖσαι λοιπόν; εἶπε.

―Ἐνόμιζες ὅτι τὸ ἐλησμόνησα; εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

Ὁ Πλήθων σκεφθεὶς ἐπ᾽ ὀλίγον εἶπε.

― Καὶ ὅμως… ὅταν σοὶ εἴπω… πιστεύω ὅτι καὶ εἰς τοῦτο θὰ μοὶ ἀποδώσῃς τὸ δίκαιον.

― Εἰπέ μοι, διηγήσου μοι τοῦτο, καὶ ἐγὼ αὐτὸ ζητῶ, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Τοῦτο ἀποτελεῖ ἀκριβῶς τὴν δυσκολίαν. Ὅταν σοὶ διηγηθῶ τοῦτο, θὰ σ᾽ εἴπω ὅλην τὴν ἱστορίαν.

― Καὶ δὲν θέλεις νὰ μοὶ τὴν εἴπῃς;

― Δὲν δύναμαι σήμερον.

― Διατί;

― Διὰ νὰ σοὶ εἴπω τὸ διατί, πρέπει νὰ σοὶ διηγηθῶ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα, ὅπερ ἀπαιτεῖς. Ἄκουσον, κόρη. Ἔχε ὑπομονήν. Θέλω νὰ σοὶ εἴπω τὰ πάντα, πίστευσόν με. Καὶ ὄχι μόνον θέλω, ἀλλ᾽ ὀφείλω νὰ σοὶ τὰ εἴπω. Διότι ἡ ἱστορία αὕτη σοὶ ἀνήκει, εἶναι ἰδιοκτησία σου, καὶ ἐγὼ εἶμαι θεματοφύλαξ αὐτῆς. Εἶσαι ἰσχυρὰ ἐν τῷ δικαίῳ σου, καὶ δὲν πρέπει νὰ καταχρᾶσαι. Θὰ σοὶ τὰ εἴπω τάχιστα. Μὴ ἀδημονῇς.

―Ἀλλὰ πότε; εἶπεν ἡ Ἀϊμά. Προσδιόρισε πότε θὰ μοὶ τὸ εἴπῃς.

― Μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας.

― Καὶ ἐγὼ τί θὰ κάμω ἐν τῷ μεταξύ;

― Θὰ περιμένῃς.

― Ποῦ; Ἐδῶ δὲν θὰ μείνω.

― Διὰ τῆς βίας δὲν σὲ κρατῶ. Ἀλλὰ σὲ παρακαλῶ νὰ μείνῃς.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐδίσταζεν. Ὁ Πλήθων ἐπανέλαβε.

― Σοὶ εἶπα νὰ μοὶ ζητήσῃς ὅ,τι ἐπιθυμεῖς. Δὲν ἐπιθυμεῖς τι;

―Ἀλλὰ σοὶ εἶπα κ᾽ ἐγὼ τί ἐπιθυμῶ.

― Εἶναι τὸ μόνον; Ὡς νέα δὲν ἔχεις ἐπιθυμίαν τινά;

― Ποίαν ἐπιθυμίαν νὰ ἔχω; ἀπήντησεν ἀφελῶς ἡ Ἀϊμά.

―Ἤκουσα ὅτι… ἠξεύρεις ὅτι ὁ Μάχτος δὲν εἶναι ἀδελφός σου, εἶπεν ὁ Πλήθων.

Ἡ περίφρασις δὲ αὕτη ἐσήμαινεν: «Ἤκουσα ὅτι… ἀγαπᾷς τὸν Μάχτον.»

―Ἠξεύρω βεβαίως ὅτι δὲν εἶναι ἀδελφός μου, εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ ἑρμηνεύουσα κατὰ γράμμα τὴν φράσιν.

― Λοιπόν… μήπως τυχὸν θέλεις;…

― Τί νὰ θέλω; ἠρώτησεν ἀποροῦσα ἡ Ἀϊμά.

― Μήπως θέλεις νὰ τὸν νυμφευθῇς;

―Ἐγώ; ἔκραξεν ἔκπληκτος ἡ Ἀϊμά.

― Οὕτω πρέπει νὰ εἶναι, εἶπεν ὡς νὰ ὡμίλει καθ᾽ ἑαυτὸν ὁ Πλήθων, ἐκλαβὼν τὴν ἔκπληξιν τῆς νεάνιδος ὡς δισταγμὸν ἐκ παρθενικῆς ἀπορρέοντα δειλίας.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐσίγα.

― Λοιπὸν θὰ σᾶς νυμφεύσω, ἐπανέλαβε φαιδρῶς ὁ φιλόσοφος. Ναί, ἀπὸ πολλοῦ ἐπεθύμουν νὰ συμπέσῃ τοιαύτη περίστασις, προσέθηκε μᾶλλον μονολογῶν. Κατὰ τὸν χρόνον τοῦ ἱερατικοῦ μου σταδίου δὲν ἐτέλεσα γάμον, οὐδὲ προσήνεγκον σπονδὰς ὑπὲρ νεονύμφων. Ἔθυσα θυσίας ἄλλας βιοτικὰς καὶ νεκρωσίμους ἀλλ᾽ ὑμέναιον οὐδένα ἐτέλεσα. Καὶ ἤδη εἶναι καιρὸς νὰ σπείσω τὴν σπονδὴν ταύτην. Ἠξεύρεις ὦ κόρη, ὅτι εἶμαι ἱερεύς;

― Ἱερεύς; ἐπανέλαβεν ἡ Ἀϊμά.

― Ναί, ἱερεὺς τῶν θεῶν. Ἐγὼ αὐτὸς θὰ τελέσω τὸν γάμον σου μετὰ τοῦ Μάχτου.

Καὶ ταῦτα λέγων ἐπίστευεν ἐνδομύχως ὁ Πλήθων, ὅτι μεγίστην καὶ ἀμύθητον προυξένει εὐτυχίαν εἰς τὴν Ἀϊμάν. Ἀλλ᾽ οἱ θεοί, τοσαῦτα ἀπονείμαντες αὐτῷ δωρήματα, ἐφείσθησαν τοῦ μαντικοῦ χαρίσματος, καὶ δὲν κατέστησαν αὐτὸν οἰωνοσκόπον.

― Καὶ εὐθὺς μετὰ τὸν γάμον, ἐπανέλαβε, θὰ σοὶ διηγηθῶ τέλος τὴν ἱστορίαν ἐκείνην, δι᾽ ἣν τοσοῦτον ἀνυπομονεῖς. Λέγουσιν ὅτι οἱ θεοὶ δὲν δωροῦσι τέλειο τὸ εὐεργέτημα τῶν ἀγαθῶν φρενῶν εἰς τὴν κόρην, προτοῦ νὰ καταστῇ αὕτη γυνή. Περὶ σπουδαίων πραγμάτων δύναται ν᾽ ἀκούσῃ τις ὅταν εἶναι ἤδη σύνευνος καὶ μέλλει ὅσον οὔπω νὰ καταστῇ μήτηρ ἀγαθῶν τέκνων, βλαστῶν τοῦ ὑμεναίου. Ἀλλ᾽ εἰς κόρην τίς δύναται νὰ διηγηθῇ σοβαρὰ πράγματα; Ἡ κόρη εἶναι κούφη ὡς τὸ πτερόν, ἐλαφρὰ ὡς νεφέλη, εὐαπάτητος καὶ εὐπαγίδευτος ὡς στρουθίον.

Ὅταν ἀναφθῶσιν αἱ δᾷδες τοῦ ἱμέρου καὶ ἀντηχήσῃ ὁ ὕμνος τοῦ ὑμεναίου, τότε τὸ στρουθίον συνελήφθη εἰς τὴν παγίδα, ἡ κόρη ὑπερέβη τὸν οὐδὸν τοῦ βίου, καὶ μετέστη ἀπὸ τοῦ προσκαίρου σταθμοῦ εἰς τὴν ἀληθῆ κονίστραν τοῦ ἐγκοσμίου ἀγῶνος. Ἤκουσάς ποτε, ὦ κόρη, ὑμέναιον ᾀδόμενον;

―Ὄχι, εἶπεν ἡ Ἀϊμά.

― Λοιπὸν εὐτύχημα ὅτι ὁ πρῶτος ὃν θ᾽ ἀκούσῃς θὰ εἶναι ὁ ἐδικός σου. Εἰπέ, εἶσαι εὐχαριστημένη;

Ἡ Ἀϊμὰ ἔνευσε κάτω καὶ οὐδὲν ἀπήντησε.

― Παρθενικὴ αἰδώς, εἶπε μονολογῶν ὁ Πλήθων. Πᾶν ἔαρ ἔχει τὰ ρόδα του, καὶ τὸ μάλιστα εὐῶδες καὶ εὔχρουν ρόδον εἶναι τὸ τῆς παρθενίας, τοῦ καλλίστου τούτου ἔαρος. Δύσμοιρον γῆρας, βαρὺς καὶ παγετώδης χειμὼν τοῦ βίου, ὅστις μόνον τὴν ἀνάμνησιν τῆς εὐωδίας ταύτης διασώζεις! Καὶ πάλιν εὐτύχημα τοῦτο διὰ σέ. Ὅταν τὰ ρόδα ἐξηράνθησαν, τὰ διατηρεῖ τις ἐπιμελῶς ἐξηραμμένα. Ἂν οἱ θεοὶ παράσχωσιν εἰς γέροντά τινα ἀγαθὴν μέχρι τέλους συνείδησιν, καὶ στρώσωσι διὰ τῶν ἀπεξηραμμένων τούτων ἀνθέων τὸ προσκεφάλαιον αὐτοῦ, τοῦτο εἶναι ἡ ἀρίστη ἐξόφλησις τῆς ἀπαραιτήτου ταύτης ὀφειλῆς, ἡ καλλίστη συντέλεσις τοῦ μοχθηροῦ τούτου ἀγῶνος, τοῦ ἐπιβαλλομένου εἰς πάντας. Ἀλλ᾽ ἡ μεγίστη παραμυθία τοῦ γήρατος εἶναι τὸ νὰ δύναταί τις νὰ δώσῃ εἰς ἄλλους τὴν εὐτυχίαν, χωρὶς νὰ τὴν ἔχῃ αὐτός. Τί λέγω; Τοῦτο καθ᾽ αὑτὸ ἀποτελεῖ τὴν μεγίστην εὐτυχίαν. Μὴ φθόνει, ὦ θνητέ. Τοῦτο εἶναι θεῖον, διότι οἱ θεοὶ μόνοι δύνανται νὰ καθιστῶσιν εὐτυχεῖς. Καὶ ὁ Πλάτων ὁρίζει οὕτω τὸ θεῖον, παρέχων αὐτῷ γνωρίσματα τοιαῦτα· «ἀγαθός, φθόνου ἐκτὸς ὤν.» Ὅταν δύναταί τις νὰ εἶναι ἐκτὸς φθόνου, τότε ἀληθῶς εἶναι ὑπεράνθρωπος, τότε ἐξαίρεται, τότε θεοῦται.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐθεώρει ἄφωνος τὸν παράδοξον τοῦτον ἄνθρωπον, καὶ ἤκουεν αὐτὸν μονολογοῦντα χωρὶς νὰ ἐννοῇ λέξιν.

― Λοιπόν, τῇ εἶπεν αἴφνης ὁ φιλόσοφος, σύμφωνοι; Θὰ μείνῃς ἐδῶ, αὔριον θὰ ἔλθῃ ὁ Μάχτος, καὶ θὰ σᾶς νυμφεύσω. Δὲν ἔχει οὕτω;

Ἡ κόρη ἐδίσταζε.

― Δὲν ἀπαντᾷς; ἐπανέλαβεν ὁ Πλήθων.

― Ναί, εἶπεν ἡ Ἀϊμὰ πεπνιγμένῃ τῇ φωνῇ.

Καὶ ὁ Πλήθων ἐξῆλθεν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι´

ΟΥΔΕΝ ΚΑΙΝΟΝ

Ἐκεῖνο ὅπερ ἠνάγκασε τὴν Ἀϊμὰν νὰ προφέρῃ τὸ πεπνιγμένον τοῦτο ναί, ἦτο ἡ ἐλπὶς καὶ ἡ προσδοκία τῆς ἀποκαλύψεως ἣν τῇ ὑπεσχέθη ὁ Πλήθων. Ἄλλως δὲ ἡ κόρη αὕτη συνέλαβεν ἔνοχον σχέδιον. Ὁ σκοπὸς αὐτῆς ἦτο νὰ μείνῃ, νὰ ὑποστῇ τὸν γάμον τοῦτον ὃν τῇ ἐπέβαλλεν ὁ Πλήθων, ν᾽ ἀκούσῃ αὐθημερὸν τὰς ἀποκαλύψεις αὐτοῦ, καὶ ἀκολούθως… νὰ δραπετεύσῃ.

Τίς ἤθελε τὸ πιστεύσει ὅτι ἠδύνατο νὰ διανοηθῇ τοιαῦτα τὸ ἥμερον τοῦτο πλάσμα; Καὶ ὅμως εἶναι ἀληθές. Ὁ χρονογράφος διαβεβαιοῖ τοῦτο μεθ᾽ ὅρκου, καίπερ συνειδὼς ὅτι ὀφείλει νὰ συνηγορήσῃ ὑπὲρ αὐτῆς. Ἄλλως δὲ οἱ ἀναγνῶσται ἡμῶν θ᾽ ἀποδώσωσιν ἡμῖν δικαιοσύνην, ὅτι δὲν περιπίπτομεν ὡς πρὸς τοῦτο εἰς ἀντίφασιν. Οὐδέποτε μέχρι τοῦδε εἴπομεν ὅτι ἡ Ἀϊμὰ ἠγάπα ἐρωτικῶς τὸν Μάχτον, οὐδ᾽ ὑπῃνίχθημεν τοῦτο. Ἡ πρὸς τὸν νέον στοργὴ αὐτῆς ἦτο ἀδελφική, παρομαρτούσης καὶ τῆς εὐγνωμοσύνης, ἐπὶ τῇ χρηστοτέρᾳ φιλοφροσύνῃ, ἣν ἐπεδείκνυεν ὁ νεαρὸς Ἀθίγγανος πρὸς αὐτήν. Καὶ αὐτοῦ δὲ τοῦ Μάχτου τὸ πρὸς τὴν Ἀϊμὰν αἴσθημα, δὲν ὠνομάσαμεν ρητῶς ἔρωτα, ἂν καὶ ὡς τοιοῦτο ἀπ᾽ ἀρχῆς τὸ ἐνοήσαμεν. Λυπηρὸν ὅτι ἡ φαντασία τινῶν τῶν ἀναγνωστῶν προέδραμε τῆς ἡμετέρας. Τοῦτο εἶναι δυστύχημα διὰ τὸν μυθιστοριογράφον οὐχ ἧττον ἢ διὰ τοὺς ἀναγνώστας. Ἐνόμισάν τινες ὅτι ἡ Ἀϊμὰ ὤφειλε πάντως ν᾽ ἀγαπᾷ τὸν Μάχτον, καὶ ἄλλως δὲν ἠδύνατο νὰ γίνῃ τὸ πρᾶγμα.

Ἡ προκατάληψις αὕτη δὲν κατέλαβε μόνους τοὺς ἀναγνώστας, ἀλλ᾽ ἐπεξετάθη καὶ ἀλλαχόσε. Φιλόμουσός τις κύριος εὐαρεστηθεὶς νὰ παραφράσῃ ἰταλιστὶ τὴν «Γυφτοπούλαν», ἔκρινεν εὔλογον ν᾽ ἀλλοιώσῃ πολλὰ μέρη τῆς ἀφηγήσεως, προσθεὶς οὐδὲν ἧττον ἢ ἀφελῶν. Ὅτε εἶδον κατὰ τύχην ἓν φύλλον τῆς ἐφημερίδος ἐν ᾗ δημοσιεύεται ἡ μετάφρασις, δὲν ἀνεγνώρισα πλέον τὴν «Γυφτοπούλαν». Οὕτως ἐν τῇ σκηνῇ ἐκείνῃ τοῦ πρώτου μέρους, ἐν ᾗ ἐκφεύγει ἐκ τοῦ σιδηρουργείου διὰ μέσου τῶν διωκτῶν της, εἰσάγεται ἡ Ἀϊμὰ φοβουμένη καὶ τρέμουσα, οὐχὶ ὑπὲρ ἑαυτῆς, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τοῦ Μάχτου. Τοιοῦτον μελοδραματικὸν αἴσθημα, τὸ κατ᾽ ἐμέ, δὲν ἠδυνάμην νὰ δώσω εἰς τὴν Ἀϊμάν, ἀφοῦ δὲν ἦτο βέβαιον ὅτι ἡ Ἀϊμὰ ἠρωτεύετο τὸν Μάχτον. Καὶ πῶς ἡ Ἀϊμά, αὐτὴ κινδυνεύουσα, φοβεῖται διὰ τὸν Μάχτον, ὅστις δὲν κινδυνεύει; Τοῦτο εἶναι δυσνόητον. Ἔπειτα ὁ Μάχτος κρατεῖ ἀκίνητον τὸν Πρωτόγυφτον ἐπίτηδες, διὰ νὰ δώσῃ καιρὸν εἰς τὴν Ἀϊμὰν νὰ φύγῃ, ὡς νὰ προϋπῆρχε συνεννόησις μεταξὺ τῶν δύο περὶ τῆς φυγῆς! Τρίτον ἡ Ἀϊμὰ παραβάλλεται μὲ Νεράϊδα, «μίαν τῶν ὡραίων, πονηρῶν καὶ τρομερῶν ἐκείνων νυμφῶν, δι᾽ ὧν ἡ φαντασία τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ οἰκίζει μέχρι τῆς σήμερον πάντα τὰ σπήλαια καὶ τοὺς δρυμῶνας». Ὅσον λαμπρὰ καὶ ἂν φαίνεται ἡ παραβολὴ αὕτη, κατ᾽ ἐμέ, εἶναι ἄκαιρος καὶ ἀπροσφυής.

Εἴπομεν ὅτι ἡ Ἀϊμὰ διενοήθη νὰ ὑποκλέψῃ τὰς ὁμολογίας τοῦ Πλήθωνος καὶ ἀκολούθως νὰ φύγῃ. Ὀφείλομεν νὰ εἴπωμεν καὶ ἄλλο τι μᾶλλον ἐπίπονον. Ποῦ ἐστρέφετο ἡ φαντασία τῆς Ἀϊμᾶς, ταῦτα μελετώσης; Ἔβλεπε πόρρωθεν τὸν πολικὸν ἀστέρα τῆς Εἱμαρμένης, φωτίζοντα τὰ διαβήματα αὐτῆς; Ἐπεθύμει νὰ βαδίσῃ ἐν τῷ σκότει, καὶ εἶχε τὸ πρὸς τοῦτο θάρρος; Ποίαν μυστικὴν ἐλπίδα εἶχε συλλάβει καὶ ποῖον μύχιον αἴσθημα ἔτρεφε;

Φεῦ! Οὐδένα ἀστέρα ἔβλεπεν ἀνατέλλοντα. Ἐφοβεῖτο νὰ βαδίσῃ ἐν τῷ σκότει, καὶ θάρρους ἐστερεῖτο παντελῶς. Σπινθήρ τις μόνον ἔφεγγεν εἰς τὸ βάθος τῆς συνειδήσεως αὐτῆς, ἀλλ᾽ οὗτος μηδὲν ἐξαρκῶν νὰ φωτίσῃ, καθίστα τὸ σκότος πυκνότερον ἔτι εἰς τὸ βάθος τῆς ψυχῆς της.

Ἡ Ἀϊμὰ ἐν πρώτοις ᾐσθάνετο ἐλέγχους συνειδήσεως μαστίζοντας αὐτήν. Ἠγνόει τὸ φονικὸν τέλος τῆς νυκτερινῆς ἐκείνης πάλης, μεταξὺ τοῦ Σκούντα, τοῦ ἅρπαγος, καὶ τοῦ Τρέκλα, τοῦ ὑβρισθέντος συζύγου. Ὁ Πρωτόγυφτος εἶχεν ἀπομακρύνει ταύτην ὡς τάχιστα ἐκ τῆς σκηνῆς ἐκείνης, ἀδρανῶς ἔχουσαν καὶ μήτε νὰ σκεφθῇ μήτε ν᾽ ἀντισταθῇ δυναμένην. Νῦν δὲ ἀναπολοῦσα καθ᾽ ἑαυτὴν τὴν σκηνὴν ἐκείνην, ἔπασχε συνειδυῖα ὅτι δὲν ἠνάγκασε τὸν Πρωτόγυφτον νὰ ἔλθῃ εἰς βοήθειαν τοῦ κινδυνεύοντος Σκούντα, οὗ ἐπὶ τοῦ στήθους ἐπάτει τὸν πόδα ὁ ἐχθρός του. Ἡ ἀνάμνησις αὐτῆς περιέβαλλε μετά τινος εὐγνωμοσύνης τὸ πρόσωπον τοῦ Σκούντα. Ἴσως ὁ νέος ἐκεῖνος νὰ μὴ εἶχε κακοὺς σκοποὺς δι᾽ αὐτήν, καὶ ἠθέλησε νὰ ἐλευθερώσῃ αὐτὴν ἐκ φιλανθρωπίας. Εἰς τὰς ὄψεις αὐτῆς ἡ τολμηρὰ αὕτη πρᾶξις τοῦ ξένου ἐκείνου ἐφαίνετο ὡς ἀνδραγάθημα. Ἦτο γυνή, καὶ ἦτο λίαν εὐπτόητος. Τέλος δὲν ἠδύνατο νὰ μὴν εὐγνωμονῇ πρὸς τὸν Σκούνταν. Οὕτως ἐνόμιζεν. Ἂν ἐκεῖνος μετῆλθεν ἀπάτην, ὅπως πείσῃ αὐτὴν νὰ τὸν ἀκολουθήσῃ, βεβαίως ἔπραξε τοῦτο ἐπ᾽ ἀγαθῷ, διότι ἄλλως δὲν θὰ τὸν ἠκολούθει. Ἐπειδὴ σπανιώτατα εὗρεν ἐν τῷ βίῳ της ἀνθρώπους πρὸς οὓς νὰ εὐγνωμονῇ, ὑπελάμβανεν ὅτι πρὸς τὸν πρῶτον τυχὸν παρουσιασθέντα δὲν ἔπρεπε νὰ φείδηται τῆς εὐγνωμοσύνης της. ᾘσθάνετο λοιπὸν τύψεις, καὶ κατέκρινεν ἐνδομύχως τὴν ἰδίαν αὑτῆς διαγωγήν. Ἀναπαρίστα ἐν τῇ μνήμῃ τὴν ἐναγώνιον ἐκείνην σκηνήν. Ὁ ἀπαγωγεὺς αὐτῆς ἐφαίνετο ὑψηλὸς καὶ ρωμαλέος. Πῶς ὁ ἄλλος ἐκεῖνος ἄνθρωπος κατώρθωσε νὰ τὸν καταβάλῃ κατ᾽ ἀρχάς, διότι τὸ τέλος ἠγνόει ἡ Ἀϊμά. Τὸ πρᾶγμα συνέβη λίαν αἰφνιδίως καὶ ὁρμητικῶς. Ὁ ἀπαγωγεὺς δὲν ἔλαβε καιρὸν ν᾽ ἀντισταθῇ.

Ἀλλ᾽ ἡμεῖς πρὸς συμπλήρωσιν ὀφείλομεν νὰ εἴπωμεν ὅτι ὁ Τρέκλας, ἄναλκις καὶ θρασύδειλος ὤν, ἐνέδωκεν εἰς τὸ πρῶτον κίνημα τῆς μανιώδους μνησικακίας καὶ ἥρπασεν ἀπὸ τοῦ λαιμοῦ τὸν ἐχθρόν του, ὃν καταχθόνιός τις Νέμεσις ἐφαίνετο παραπέμπουσα πρὸς αὐτόν, καθ᾽ ἣν στιγμὴν δὲν τὸν περιέμενεν. Ἀλλ᾽ ἀφοῦ ἅπαξ τὸν συνέλαβεν, ἔσφιγξε τὸν βρόχθον αὐτοῦ λυσσωδῶς, διότι ἂν τὸν ἀπέλυεν, ἐφοβεῖτο μὴ καταστῇ θῦμα αὐτοῦ. Δειλία λοιπὸν καὶ σκληρότης ἀπαιτεῖται (καὶ οὐχὶ γενναία καρδία(!), κατὰ τὴν ἄξεστον καὶ χυδαίαν πρόληψιν), ὅπως φονεύσῃ τις τὸν ἐχθρόν του, συντρεχούσης καὶ τῆς τύχης. Δειλία δὲ καὶ σκληρότης εἶναι ἀνόμοια, ἢ τὸ πολὺ ἀντίθετα, ἀλλ᾽ οὐχὶ καὶ ἀντιφατικά, καὶ δύνανται νὰ συνυπάρχωσι παρὰ τῷ αὐτῷ προσώπῳ.

Ἡ ἀτυχὴς Ἀϊμὰ ἀγνοοῦσα, ὡς εἴπομεν, τὸ τέλος τῆς συμπλοκῆς ἐκείνης, ἐπόνει μόνον διότι ἐγκατέλιπε κινδυνεύοντα τὸν νομιζόμενον παρ᾽ αὐτῆς ὡς εὐεργέτην, χωρὶς νὰ ἀποδώσῃ αὐτῷ τὴν ὀφειλομένην χάριν. Καὶ ἴσως ἐν τῷ βάθει τῆς συνειδήσεως αὐτῆς ὁ στίλβων ἐκεῖνος σπινθήρ, ὑπέφαινε τὴν ὁδόν, ἣν ὤφειλεν ἡ κόρη νὰ πορευθῇ, ὅπως ἐπανεύρῃ τὸν εὐεργέτην ἐκεῖνον. Ἴσως (τίς οἶδε;) τὸ αἴσθημα αὐτῆς τοῦτο δὲν ἀπεῖχε πολὺ ἀπ᾽ ἐκείνου, ὅπερ δύναται νὰ αἰσθανθῇ τρυφερώτατον καὶ μυχιώτατον πᾶσα καρδία. Οὐδὲν τὸ παράδοξον. Τὰ τοιαῦτα αἰσθήματα γεννῶνται συνήθως ὑπὸ ἀλλοκότους περιστάσεις. Λέγουσιν ὅτι σπέρμα εἴδους τινὸς φυτοῦ, ἀναρπαζόμενον ὑπὸ τοῦ ἀνέμου, δύναται νὰ πέσῃ εἰς οἱανδήποτε γῆν καὶ νὰ παραγάγῃ τὴν οἰκείαν βλάστησιν. Τὸ δὲ σπέρμα τοῦ αἰσθήματος ἄδηλον ἐκ ποίας γῆς ἀναδίδεται, ὑπὸ ποίου ἀνέμου φέρεται καὶ εἰς ποῖον ἔδαφος πίπτει. Ἐν τούτοις εἶναι βέβαιον ὅτι ἡ νεᾶνις ἐπόθει διακαῶς νὰ ἐπανίδῃ τὸν νέον ἐκεῖνον ὃν ἀποτόμως εἶχεν ἐγκαταλίπει.

Ὅσον διὰ τὸν Πλήθωνα, οὗτος, ἀφοῦ ἐνόμιζεν ὅτι κατέστησε τὴν νέαν εὐτυχῆ, καὶ ἐσεμνύνετο διὰ τοῦτο, ἔπεμψε τὸν Θευδᾶν, ὅπως προσκαλέσῃ τὸν Μάχτον νὰ ἔλθῃ. Ὁ φιλόσοφος, ὅσον καὶ ἂν ἐβίαζεν ἑαυτόν, ἔπασχεν ἐνδομύχως, καὶ δὲν εἶχε τὴν δύναμιν ὅπως διηγηθῇ ἀπὸ τοῦδε εἰς τὴν Ἀϊμὰν ἐκεῖνο ὅπερ ὑπεσχέθη αὐτῇ. Ἤλπιζε δὲ ὅτι μετὰ τὴν τελετὴν τῆς θυσίας, ἔμελλε ν᾽ ἀναλάβῃ τὸ ἴδιον ἐφ᾽ ἑαυτοῦ κράτος, ὅπερ θὰ ἐνίσχυεν ἡ ἐγκαρτέρησις, ἡ συνήθως παρομαρτοῦσα μετὰ τὰ γεγονότα, ἡ ἀπελαύνουσα τοὺς ἐνδοιασμοὺς οὓς παράγει πᾶσα ἐκκρεμὴς κατάστασις. Προσεδόκα δὲ μετὰ πολλῆς ἀνυπομονησίας τὴν ἐπάνοδον τοῦ θεράποντός του.

Παράδοξον δὲ ὅτι ἐφοβεῖτο μήπως ὁ Μάχτος δὲν ἔλθῃ, μήπως ὁ Θευδᾶς δὲν ἐπιστρέψῃ, καὶ καθ᾽ ὅλου προέβλεπε πρόσκομμά τι εἰς τὴν ἐκτέλεσιν τῆς ἀποφάσεώς του. Διέκρινεν ὡς σκιάν τινα ὀρθίαν ἐν τῷ σκότει, ἀπειλητικὴν καὶ ζητοῦσαν νὰ ματαιώσῃ τὰ σχέδιά του. Ὁ Πλήθων ἐκάθισεν ἐπὶ σκοπιᾶς τινος, ὁπόθεν ἡ ὁδὸς ἦτο ὁρατὴ ἐπί τινα στάδια, καὶ ἔβλεπε μήπως ἐφαίνετο μακρόθεν ὁ Θευδᾶς ἐπιστρέφων.

Ὁ δὲ Πρωτόγυφτος, ἅπαξ μόνον ἐνεφανίσθη μετὰ τὴν συνδιάλεξιν τοῦ Πλήθωνος καὶ τῆς Ἀϊμᾶς. Ἦτο περὶ τὸ λυκαυγές. Ὁ λύχνος ὁ καίων ὑπὸ τὴν ἑστίαν ἠμαυρώθη καὶ ἀπεσβέννυτο βραδέως, τὸ ἐρυθρόφαιον φῶς τῆς Ἠοῦς ἐφώτιζε τὴν εἴσοδον τοῦ σπηλαίου, καὶ οἱ γλυκεῖς ψιθυρισμοὶ τῆς ἐξεγειρομένης φύσεως ἠκούοντο ἐναρμονίως ἀντηχοῦντες περὶ τὰς φάραγγας καὶ τοὺς δρυμῶνας. Ὁ Πρωτόγυφτος μὲ τὸ ὑψηλὸν καὶ ἄκαμπτον αὐτοῦ σῶμα, μὲ τὴν βαρεῖαν στάσιν καὶ τὸ ἀπηνθρακωμένον πρόσωπον εἶχεν ὀλισθήσει λαθραίως καὶ ἐπλησίασεν εἰς τὴν θύραν.

Ὁ Πλήθων ἐξερχόμενος εἶδεν αὐτὸν καὶ τῷ ἔκαμεν ἓν νεῦμα, δι᾽ οὗ τῷ ἐπέταττε ν᾽ ἀπομακρυνθῇ. Ὁ Πρωτόγυφτος ἰδὼν τὸ νεῦμα ἐκεῖνο, ἔγινεν εὐθὺς ἄφαντος, καὶ ἔκτοτε δὲν ἐφάνη πλέον ἐπὶ τοῦ προσώπου τῆς γῆς.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΔΙΟΓΡΑΦΟΝ

Τὸ κεφάλαιον τοῦτο ἀπεσπάσθη ἐκ τοῦ ἐπιλόγου τοῦ παρόντος μυθιστορήματος. Ἐπειδὴ δὲν ἦτο πεπρωμένον νὰ διηγηθῇ ὁ Πλήθων πρὸς τὴν Ἀϊμὰν ἐκεῖνο ὅπερ ἐπεθύμει αὕτη νὰ μάθῃ, ὀφείλει ἡ σειρὰ τῆς διηγήσεως ν᾽ ἀναπληρώσῃ χάριν τοῦ ἀναγνώστου τὴν ἔλλειψιν ταύτην. Τὸ μυστήριον ὅπερ ἐξ ἀνάγκης περιέβαλλε τὰς σχέσεις τῶν δύο κυριωτέρων προσώπων τοῦ διηγήματος τούτου, ἄκοντος ἐμοῦ, ἠλέκτρισε παραδόξως τῶν ἀναγνωστῶν τινάς. Τοῦτο τῇ ἀληθείᾳ οὐδόλως ἐκολάκευσε τὴν ἡμετέραν φιλαυτίαν, ὡς λογογράφου. Νομίζομεν ὅτι ἡ ὕπαρξις τῆς περιεργείας εἶναι τεκμήριον τῆς ἐλλείψεως παντὸς διαφέροντος. Πλανῶνται δὲ οἱ συγχέοντες τὰ δύο ταῦτα ὅλως διάφορα πράγματα. Ἢ εἰς τὴν καρδίαν πρέπει ν᾽ ἀπευθύνεται διήγησίς τις ἢ εἰς τὴν φαντασίαν, ὅστις δὲ στοχάζεται τοῦ ἑνός, ἐξ ἀνάγκης ἀστοχεῖ τοῦ ἑτέρου. Ἀλλ᾽ ὅστις καὶ τοῦ πρώτου ἀστοχεῖ καὶ τοῦ δευτέρου ἀποτυγχάνει εἶναι ἀτυχὴς συγγραφεὺς ἄξιος οἴκτου. Οὐδέποτε ἠθέλομεν κατορθώσει νὰ ἐπαρκέσωμεν εἰς τὴν ἀπαίτησιν περὶ διαλύσεως τοῦ μυστηρίου, τοῦ περικαλύπτοντος τὴν παράδοσιν ἣν ἐπραγματεύθημεν.

Δὲν ἐπετρέπετο ἡμῖν νὰ πλάσωμεν ἀπίθανα μυθεύματα πρὸς ἐξήγησιν παραδόσεων ἀπιθανωτέρων. Ἀπηγορεύετο προσέτι ἡμῖν νὰ μηκύνωμεν ἐπὶ πλέον τὴν διήγησιν ταύτην, ἥτις φόβος εἶναι μὴ κατέστη ἤδη φορτική. Εὐτυχῶς ἐγκαίρως ἐπῆλθεν ἡμῖν ἐπίκουρος ἡ ἀνακοίνωσις δύο ἀνεκδότων χειρογράφων, ἅτινα διηγοῦνται κατ᾽ ἴδιον ὅλως τρόπον τὰ περὶ τῆς σχέσεως τοῦ Πλήθωνος πρὸς τὴν Ἀϊμάν. Τὸ περιεχόμενον τῶν δύο τούτων χρονικῶν ἐπίσης μᾶς φαίνεται ἀπίθανον, καὶ ὅπερ χεῖρον, ἀντιφάσκουσι πρὸς ἄλληλα. Ἀλλὰ διὰ τοῦ μέσου τούτου μετριάζεται τοὐλάχιστον ἡ ἡμετέρα εὐθύνη. Ἐφεξῆς παρατίθεμεν αὐτολεξεὶ τὰ δύο ταῦτα ἀνέκδοτα χρονικά.

«Διήγησις λίαν ψυχωφελὴς διὰ τὰς μαγγανείας ὁποῦ ἐμεθοδεύθη ὁ κατάρατος Σατὰν διὰ μέσου τοῦ γόητος Γεμιστοῦ, καὶ διὰ τὸ θαῦμα ὁποῦ ἀκολούθησεν.

Ἀρχὴ σὺν Θεῷ ἁγίῳ. Εἰς τὰς ἡμέρας τοῦ πολυχρονεμένου βασιλέως Ἰωάννου ἐζοῦσεν ἄνθρωπος ὀνόματι Γεώργιος Γεμιστός, ἀγγεῖον τοῦ Σατανᾶ καὶ γεμᾶτος ἀπὸ κάθε λογῆς γοητείαν καὶ ἀσέβειαν. Οὗτος γοῦν ὁ ἄθλιος, πηγαινάμενος ποτὲ καιροῦ εἰς τὴν Ἀδριανούπολιν, πολιτείαν τῆς Ρούμελης λίαν μεγάλην καὶ θαυμαστήν, εὑρίσκει ἐκεῖ ἕναν πραγματευτὴν ἑβραῖον ὀνόματι Ἐλιέζερ, ὁποῦ εἰς τὸ φαινόμενον ἦτον πραγματευτής, κατ᾽ ἀλήθειαν δὲ ἦτον μάγος καὶ ψεύστης. Οὗτος γοῦν ὁ μισόχριστος ἐφιλιώθη μὲ τὸν Γεμιστόν, καὶ παρέλαβεν αὐτὸν εἰς τὸν οἶκόν του, διὰ νὰ τὸν ἔχῃ μαθητήν του, καὶ ἀπὸ αὐτὸν τὸν διδάσκαλον τῆς κακίας ἐδιδάχθη ὁ Γεώργιος Γεμιστὸς κάθε εἴδους πονηρίαν καὶ ἀνομίαν, εἰς τόσον ὁποῦ ὁ ἐχθρὸς τοῦ ἀνθρωπίνου γένους δὲν εὗρεν ἄλλο σκεῦος ἐκλεκτότερον διὰ λόγου του, καὶ τὸν ἔκαμε πιστὸν φίλον καὶ ὄργανόν του διὰ νὰ καταργήσῃ (Ὢ τῆς θεοστυγοῦς ἀνομίας! Ἵλεως νὰ εἶσαι εἰς ἡμᾶς, Κύριε!) τὴν ἀμώμητον πίστιν τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ φέρῃ εἰς τὸν κόσμον τὴν ἄθεον εἰδωλολατρίαν. Τέτοια ἐσοφίσθη ὁ παμπόνηρος ἀνθρωποκτόνος νὰ κατορθώσῃ διὰ μέσου τοῦ ἄφρονος Γεμιστοῦ. Ἀμμὴ ὁ φιλάνθρωπος καὶ πολυέλεος Κύριος, ὁποῦ προεῖπε διὰ τὴν ἐκκλησίαν του ὅτι Πύλαι ᾍδου δὲν ἦτον βολετὸν νὰ τὴν καταπονέσουν, δὲν ἠθέλησε νὰ κάμῃ τέτοιαν ἐγκατάλειψιν εἰς τὸ πλάσμα του καὶ ηὐδόκησε νὰ κατασυντρίψῃ τὰς Πύλας αὐτὰς τοῦ ᾍδου, ἀπὸ τὰς ὁποίας ἐξεράσθη ὁ παράφρων Γεμιστὸς καὶ οἱ ὅμοιοί του κακόφρονες, καὶ ἠλευθέρωσε τὸν περιούσιον λαόν του ἀπὸ τὸ κράτος τῶν πονηρῶν δαιμόνων. Ἀφόντις γοῦν ἐποτίσθη βαθέως ὁ Γεμιστὸς μὲ τὰ κακόδοξα νάματα τῆς ἑβραϊκῆς ἀπονοίας, ἦλθεν εἰς τὴν βασιλεύουσαν πόλιν καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ χρόνους ζ´, διδάσκωντας εἰς τὸ φανερὸν τὰ ἱερὰ γράμματα καὶ τὴν φιλοσοφίαν, ἀμμὴ εἰς τὸ κρυφὸν ὅσους ἠμποροῦσε νὰ σαγηνεύσῃ διὰ νὰ τοὺς κάμῃ ὁμόφρονάς του, τοὺς ἐδίδασκε τὴν κακόδοξον πλάνην του, καὶ πολλοὺς ἀπὸ τοὺς μαθητάς του ἐφαρμάκωσε μὲ αὐτὸν τὸν τρόπον, φέρνωντάς τους εἰς τὴν ἀπώλειαν, ὥστε νὰ μὴ λατρεύουν πλέον τὸν ἀληθινὸν Θεόν, ἀλλὰ νὰ προσκυνοῦν (ὢ τῆς ἀπονοίας καὶ ἀναισχυντίας!) κωφὰ καὶ ἀναίσθητα ξόανα. Σιμὰ εἰς τοῦτο κατεγίνετο ὁ ἄθλιος καὶ εἰς τὴν μαγείαν, καὶ ἐδίδασκε τοὺς πιστούς του πῶς νὰ ὁμιλοῦν μὲ τοὺς δαίμονας, προσκαλῶντας μὲ ἀσεβῆ καὶ ἀνόσια μηχανήματα ἀπὸ τὰ κατώτατα τοῦ ᾍδου τοὺς πονηροὺς δαίμονας, νὰ παρουσιάζωνται ὁλοφάνεροι ἐμπρὸς εἰς τὰ ὄμματά τους καὶ νὰ συνομιλοῦν ἀναμεταξύ τους ὡς πιστοὶ φίλοι. Καὶ ὅ,τι μοχθηρὸν καὶ παράνομον θέλημα ἐζήτει ὁ Γεμιστός, τοῦτο ἐκτελοῦσε κατὰ θείαν παραχώρησιν ὁ μισόκαλος. Καὶ κοντολογῆς δὲν ἦτον τρόπος καὶ εἶδος κακίας καὶ ἀνομίας ὁποῦ νὰ μὴ τὸ ἐδίδασκεν εἰς τοὺς μαθητάς του οὗτος ὁ δυσσεβὴς Γεμιστός, πολλαπλασιάζωντας μετὰ τόκου τὸ χάρισμα ὁποῦ ἔλαβεν ἀπὸ τὸν διδάσκαλόν του τὸν μισόθεον Ἐλιέζερ, ἢ μᾶλλον ἀπὸ τοὺς ἀκαθάρτους δαίμονας. Μίαν γοῦν ἡμέραν ὁ ἀνόσιος Γεμιστός, θέλωντας νὰ δείξῃ τὴν δύναμιν καὶ ἐξουσίαν ὁποῦ εἶχε λάβει ἀπὸ τοὺς καταράτους δαίμονας, ὥστε νὰ τοῦ κάμνωσιν ὅλα τὰ θελήματά του, λέγει εἰς ἕναν ἀπὸ τοὺς μαθητάς του, ὀνόματι Νίκανδρον. Γνωρίζεις πόσην ἐξουσίαν ἔχω; Ὅλα τὰ θελήματά μου τὰ ἐκτελοῦσιν οἱ θεοὶ (θεοὺς ὀνομάζωντας τοὺς ἀκαθάρτους δαίμονας).

Λέγει του ὁ Νίκανδρος. Γνωρίζω, διδάσκαλε, ὅτι ἔχεις μεγάλην ἐξουσίαν, ἀμμὴ πῶς γίνεται νὰ σοῦ ἐκτελοῦσιν οἱ θεοὶ ὅλα τὰ θελήματά σου; Λέγει του ὁ Γεμιστός. Ὅλα, πίστευσόν μου, ὦ Νίκανδρε, ὅ,τι καὶ ἂν ἐπιθυμήσω, χωρὶς ἀργοπορίαν τὸ ἀπολαμβάνω ἀπὸ τοὺς θεούς. Λέγει του ὁ Νίκανδρος. Ὅ,τι καὶ ἂν ἐπιθυμήσῃς, διδάσκαλε; Καὶ ἂν ἐπιθυμήσῃς ἕνα πρᾶγμα, ὅπου νὰ εἶναι φυσικὰ ἀδύνατον; Καὶ ὁ Γεμιστός. Σώνει νὰ μὴν εἶναι κατὰ πλάτος γενικὸν καὶ ἀπεριόριστον, ἤγουν ἂν ζητήσω τὴν καταστροφὴν τῆς κτίσεως, δὲν τὴν ἐκτελοῦσιν οἱ θεοί. Ἀμμὴ ἂν εἶναι κατὰ βάθος μέγα τὸ ζητούμενον, ἀγκαλὰ καὶ νὰ εἶναι ἀδύνατον κατὰ πρᾶξιν, οἱ θεοὶ θὰ μοῦ τὸ ἐκτελέσουν. Καὶ ὁ Νίκανδρος. Ἂς εἶναι ὅσον μέγα καὶ ἐξαίσιον; Ὁ Γεμιστός. Ἂς εἶναι ὅσον ἐνδέχεται ἐξαίσιον καὶ θαυμάσιον. Λέγει του, ὁ Νίκανδρος. Παράδοξα συντυχαίνεις, διδάσκαλε. Λέγει του ὁ Γεμιστός. Διὰ νὰ μὴ στοχασθῇς ὅτι εἶναι εἰς τὸ μέσον καμμία ἀπάτη, σοῦ δίδω ἐλευθερίαν νὰ προσδιορίσῃς ἐσὺ τὸ ζητούμενον, καὶ ἐγὼ νὰ τὸ ζητήσω ἀπὸ τοὺς θεούς, ὅ,τι σὺ προσδιορίσῃς, καὶ οἱ θεοὶ εὐθὺς θὰ μοῦ τὸ δώσουν. Λέγει του ὁ Νίκανδρος. Ἠμποροῦν οἱ θεοὶ νὰ πλάσουν νέαν πλάσιν; Καὶ ὁ Γεμιστὸς ἀποκριθεὶς εἶπε. Εἴπαμεν ὅτι τέτοιαν ἀπόφασιν δὲν ἔχουν οἱ θεοί, ὕστερα ἀπὸ τὸν κατακλυσμὸν τοῦ Δευκαλίωνος. Καὶ ὁ Νίκανδρος. Δὲν θέλεις τοὺς ζητήσει νὰ πλάσουν νέαν δημιουργίαν εἰς ὅλον τὸ πρόσωπον τῆς γῆς· μόνον ἕνα δεῖγμα θέλεις τοὺς ζητήσει. Καὶ ὁ Γεμιστὸς εἶπε. Τί λογῆς δεῖγμα; Καὶ ὁ Νίκανδρος. Ὡσὰν ἕνα πλάσμα ἀνθρώπινον, ὁποῦ νὰ μὴν εἶναι γεννημένον ἀπὸ γονεῖς κατὰ σάρκα. Καὶ ὁ Γεμιστὸς γελάσας εἶπε. Τὸ εὐκολώτερον μοῦ ἐζήτησες. Λέγει του ὁ Νίκανδρος. Δύνασαι νὰ τὸ ἀπολαύσῃς τοῦτο; Ὁ γοῦν Γεμιστὸς χωρὶς νὰ τοῦ ἀποκριθῇ, ἐκλείσθη εἰς τὴν μιαρὰν φωλεάν του καὶ ἤρχισε νὰ ἐπικαλῆται τοὺς πονηροὺς δαίμονας, συντυχαίνωντας ὁλοφάνερα μὲ αὐτοὺς καὶ λέγωντας. Κάμετέ μου τὸ θέλημα τοῦτο, ὦ ἀθάνατοι θεοί, διὰ νὰ ἴδῃ καὶ ὁ Νίκανδρος νὰ πιστεύσῃ. Μόλις γοῦν ἐπρόφθασε νὰ εἴπῃ τοὺς λόγους τούτους, καὶ εὐθὺς ὁ πονηρὸς δαίμων ἐμφανίζεται ἐν μορφῇ εὐειδοῦς νέου ὁ μιαρός, μὲ τὸ σχῆμα τοῦ θεοῦ τοῦ Ἀπόλλωνος, ὅπως τὸν παρίσταναν εἰς τὰ κωφὰ καὶ ἀναίσθητα εἴδωλα, κρατῶντας εἰς τὴν ἀγκάλη ἓν νήπιον θηλυκόν, κλαυθμυρίζον, καὶ δίδωντάς το εἰς τὸν Γεμιστὸν εἶπε. Λάβε ταύτη, ὦ Πλήθων, καὶ γίνε τροφὸς νὰ τὴν ἀναθρέψῃς, ἐπειδὴ τὸ ἐζήτησες. Ὁ γοῦν Γεμιστὸς ἔλαβε τὸ νήπιον ἐκεῖνο, καὶ ἔδειξέ το εἰς τὸν μαθητήν του, λέγωντας. Ἰδοὺ βλέπε, ὦ Νίκανδρε, ὁποῦ δὲν τὸ ἐπίστευες. Αὕτη γοῦν ἡ μικρὰ κόρη ἦτον ἀληθῶς πλάσμα τοῦ διαβόλου, καὶ δὲν ἐγεννήθη κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν ἐκ συνουσίας ἀνδρὸς καὶ γυναικός, ἀλλ᾽ ἐγεννήθη κατὰ τὰς μεθοδείας τοῦ πονηροῦ δαίμονος. Καὶ ὁ Γεμιστὸς θέλωντας νὰ ὑπακούσῃ εἰς τὰ κελεύσματα τοῦ πατρός του τοῦ βδελυροῦ Σατάν, δὲν τὴν ἔδωκεν εἰς γυναῖκα νὰ τὴν βυζάσῃ, ἀλλὰ τὴν ἀνέθρεψε αὐτός, τρέφωντάς την μὲ τὸ γάλα μιᾶς αἰγός, ἤγουν κατσίκας, καὶ ὅταν ἐμίσευσεν ἀπὸ τὴν βασιλεύουσαν πόλιν, τὴν ἔφερε μαζί του, περιπλανώμενος εἰς τὴν ὑφήλιον διὰ νὰ εὕρῃ καὶ ἄλλους νὰ σαγηνεύσῃ εἰς τὴν μιαρὰν καὶ κακόδοξον πλάνην του. Οἱ γοῦν φίλοι καὶ ὁμόφρονές του, ἔστωντας νὰ μισεύσῃ ὁ Γεμιστὸς ἀπὸ τὴν βασιλεύουσαν, διέδωκαν ὅτι ἡ παιδίσκη ἐκείνη ἦτο ἐξ ἰχῶρος, ἤγουν θεογέννητος (ὢ τῆς κακοδόξου πλάνης καὶ ἀθεΐας!) γεννημένη ἀπὸ τὸν θεὸν τὸν Ἀπόλλωνα καὶ ἀπὸ θνητὴν γυναῖκα. Καὶ ἄλλοι πάλιν ἔλεγαν ὅτι ἦτον ἐκ βασιλικοῦ αἵματος, ἀναφέρωντας εἰς μαρτυρίαν ὅτι τὴν ἰδίαν ἡμέραν ὁποῦ ἔφερεν ὁ πονηρὸς Σατὰν τὸ κόριον ἐκεῖνο εἰς τὸν πιστόν του δοῦλον καὶ θεράποντα Γεμιστόν, ἡ νύμφη τοῦ βασιλέως Ἰωάννου Εὐδοκία εἶχε τέκει βρέφος θηλυκόν, ὁποῦ ἔγινεν ἄφαντον εὐθὺς ἅμα ἐγεννήθη, καὶ ὅσας ἔρευνας καὶ ἂν ἔκαμαν οἱ ὀφφικιάλοι καὶ οἱ δορυφόροι τοῦ βασιλέως, ἐστάθη ἀδύνατον νὰ εὑρεθῇ. Εἶπαν γοῦν τινες ὅτι τὸ πορφυρογέννητον ἐκεῖνο νήπιον τὸ εἶχαν ἁρπάσει Ἀθίγγανοι καὶ τὸ ἀνέθρεψαν, καὶ ἐμεγάλωσεν εἰς μέσον τους μὴ γνωρίζωντας τοὺς γονεῖς του, καὶ ὅλον τοῦτο ἔγινε διὰ τὰς ἁμαρτίας τοῦ βασιλέως, διὰ νὰ παιδευθῇ εἰς αὐτὸν τὸν πρόσκαιρον κόσμον, καὶ ν᾽ ἀποφύγῃ εἰς τὸν ἄλλον τὴν αἰώνιον κόλασιν, ὁποῦ ὑπῆγε νὰ προσκυνήσῃ τὸν ἀντίθεον Πάπαν.

Ἄλλοι πάλιν λέγουσιν ὅτι τὸ συμβὰν τοῦτο ἀκολούθησεν εἰς τοὺς Ὴαυλ³´ χρόνους, προτοῦ νὰ ὑπάγῃ ὁ βασιλεὺς εἰς τὴν Ἰταλίαν, καὶ δὲν ἦτο πρέπον νὰ παιδευθῇ δι᾽ ἓν ἁμάρτημα ὅπου δὲν εἶχε πέσει ἀκόμη. Ἀλλ᾽ ὡς τόσον τὸ ἀληθὲς εἶναι ὅτι ἡ κόρη ὅπου ἀνέθρεψεν ὁ Γεμιστὸς ἦτον πλάσμα τῶν πονηρῶν δαιμόνων. Ἔστωντας γοῦν νὰ ὑπάγῃ εἰς τὴν Ρόδον ὁ παμμίαρος ἤρχισε νὰ διδάσκῃ εἰς τὰς ἀγορὰς καὶ εἰς τὰς πλατείας τῶν πόλεων τὴν ἀσεβῆ καινοτομίαν του, καὶ οἱ εὐλαβεῖς προεστοὶ καὶ ἱερεῖς τοῦ τόπου, φοβούμενοι μήπως ἀκολουθήσῃ ὁ λαὸς κατόπιν του, διὰ νὰ προφυλάξωσι τὸ ποίμνιον νὰ μὴ γίνῃ βορὰ τοῦ μιαιφόνου λύκου, τὸν κατεδίωξαν καὶ ἐζήτουν νὰ τὸν φυλακώσωσιν. Ἀλλὰ τὸ δαιμόνιον ὅπου εἶχε μέσα του τοῦ προανήγγειλε τὸν κίνδυνον ὅπου ἔτρεχε, καὶ σηκωθεὶς διὰ νυκτὸς ἔφυγεν ἀπὸ τὴν χώραν, τρέχωντας εἰς τὰ βουνά, καὶ φέρωντας μαζὶ καὶ τὴν δαιμονόπλαστον κόρην, ὅπου ἦτον ἕως ἓξ χρόνων τότε. Ἀμμὴ οἱ στρατιῶται ἔτρεχον κατόπιν του νὰ τὸν φθάσουν, καὶ ἐπειδὴ ἡ κόρη δὲν ἠδύνατο νὰ περιπατήσῃ, ὁ Γεμιστὸς τὴν ἐβάστα εἰς τὸν κόλπον του, ἕως ὅτου ἀπέκαμε νὰ τρέχῃ, καὶ ὁ ἀνίσχυρος Σατὰν δὲν ἠδύνατο νὰ τὸν βοηθήσῃ. Τότε θυμωθεὶς ὁ Γεμιστός, (διότι τέτοιαι εἶναι αἱ ἀνόσιοι ἀφοσιώσεις, ὡς τόσον μόνον ἰσχύουν τὰ παράνομα συμβόλαια, καὶ τόση ἦτον ἡ λυκοφιλία τοῦ Σατὰν μὲ τὸν Γεμιστόν, ὅπου τοῦ ὑπεσχέθη νὰ τὸν ὑπουργῇ εἰς αὐτὸν τὸν κόσμον, παίρνωντας εἰς ἀντάλλαγμα τὴν ψυχήν του) ρίπτει τὴν κόρην εἰς τὸν ποταμὸν καὶ ἐλαφρωθείς, φεύγει διὰ νὰ γλυτώσῃ ἀπὸ τὴν δίωξιν. Ἀλλ᾽ ἡ δαιμονογενὴς κόρη οὔτε ἐπνίγη οὔτε ἐφονεύθη, διότι ὅπως ἡ γέννησίς της ἦτον παρὰ φύσιν, ἔτσι καὶ ὁ θάνατός της δὲν ἠδύνατο νὰ ἔλθῃ κατὰ φύσιν. Καὶ ὁ μὲν Γεμιστὸς ἔφυγε διὰ νυκτὸς ἀπὸ τὴν Ρόδον καὶ ἐγλύτωσε πρὸς καιρὸν ἀπὸ τὴν δικαίαν παίδευσιν, ὅμως δὲν ἠδύνατο νὰ σωθῇ καὶ ἀπὸ τὴν αἰώνιον κόλασιν.

Καὶ πηγαινάμενος εἰς τὴν Σπάρτην ἐκατοίκησεν ἐκεῖ, διδάσκωντας εἰς τοὺς ὀπαδούς του τὰ ἀσεβῆ δόγματα. Ἀλλ᾽ ὁ πονηρὸς Σατὰν ἐβοήθησε τὸ πλάσμα του, καὶ ἡ κόρη ἐγλύτωσεν ἀπὸ τὸν πνιγμόν. Ἀλλ᾽ ὅμως ἐναντίον τοῦ Γεμιστοῦ ὑπεκρίθη ὁ παμπόνηρος ὅτι ἔτρεφε μνησικακίαν διὰ τὴν ἐγκατάλειψιν τῆς κόρης, καὶ παίρνωντας αὐτὴν εἰς τὰς χεῖρας του, τὴν ἔφερεν ἀοράτως εἰς τὸ σπήλαιον τοῦ Γεμιστοῦ, καὶ τὴν παρέστησεν αἰφνιδίως εἰς τὰς ὄψεις του. Ὁ γοῦν Γεμιστὸς ἀπ᾽ ἐκείνης τῆς στιγμῆς ἤρχισε νὰ τρέφῃ πρὸς τὴν κόρην ἀκάθαρτον καὶ σατανικὸν ἔρωτα. Καὶ διὰ νὰ πειράξῃ ὁ παμπόνηρος τὸν δείλαιον Γεμιστόν, ὁποῦ ἦτον ἤδη ἑξῆντα χρόνων γέρωντας (οὕτω γὰρ ἀνταμείβει τοὺς αὐτὸν δουλεύοντας!) ἄναψεν εἰς τὰ στήθη του φλόγα ἐρωτικὴν λίαν χαλεπὴν καὶ ἄσβεστον, ὡς νὰ ἦτον εἴκοσι χρόνων νεανίσκος. Εἰς καιρὸν γοῦν ὁποῦ ὁ ἄθλιος Γεμιστὸς τυφλωμένος ἀπὸ τὸ ἀπονενοημένον πάθος ἅπλωσε τὴν χεῖρα διὰ νὰ δρέψῃ τὸν καρπὸν τοῦ ἔρωτος, (ἡ γὰρ δαιμονόπλαστος κόρη εἶχεν ἡλικιωθῆ μὲ τοὺς χρόνους ὁποῦ ἐπέρασαν), ἔξαφνα αὐτὴ ἡ ἀφύσικος παιδίσκη χάνεται ἀπ᾽ ἐμπρὸς τῶν ὀφθαλμῶν του, καὶ (ὢ τοῦ θαύματος!) μεταβάλλεται εἰς ἕνα σωρὸν στάκτης, ὥστε ὁποῦ τὸ χέρι τοῦ Γεμιστοῦ ἀντὶ ἀνθρωπίνης σαρκὸς ἐπίασε στάκτην. Διότι τὸ δαιμονικὸν τοῦτο πλάσμα, κατὰ παραχώρησιν Θεοῦ γενόμενον, ἦτον μόνον κατὰ φαντασίαν, καὶ δὲν ὑπῆρχε κατ᾽ οὐσίαν ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ εἶχε μόνον τοὺς χαρακτῆρας ἔξωθεν, ὥστε ὁποῦ δὲν ἠδύνατο νὰ μείνῃ διὰ πάντα εἰς τὴν ἀνθρωπίνην ὕπαρξιν. Ἀφόντις γοῦν ἐξετέλεσεν ὁ πονηρὸς τὸν σκοπόν του, θέλωντας νὰ καύσῃ καὶ εἰς αὐτὸν τὸν κόσμον τὸν παράνομον Γεμιστόν, ὅπως ἔμελλε νὰ τὸν καίῃ αἰωνίως εἰς τὸν μέλλοντα, (ἡ γὰρ φλόγα τοῦ ἔρωτος εἶναι πεῖρα καὶ εἰκὼν καὶ τύπος τοῦ αἰωνίου πυρὸς τῆς Κολάσεως) τότε ὁ Θεὸς ὠργίσθη καὶ δὲν ἐσυγχώρησε νὰ ἔλθῃ εἰς δαιμονόμεικτον πεῖραν τὸ πλάσμα του, ἀλλ᾽ ἐδίωξε τοὺς πονηροὺς δαίμονας κατακρημνίζωντάς τους εἰς τὸ πῦρ τὸ ἐξώτερον, καθὼς λέγει ὁ ἱερὸς λόγος…»

Ἕπονται καὶ ἄλλαι τινὲς πληροφορίαι, ἀλλ᾽ ἡμεῖς εὐλαβούμενοι διακόπτομεν ἐνταῦθα τὴν δημοσίευσιν τοῦ ἀνωτέρω κειμένου, καὶ μεταβαίνομεν ἑξῆς εἰς τὸ δεύτερον.

«Τάδε γέγραπταί μοι Δομετίῳ τῷ εὐλαβεῖ ἱερομονάχῳ, ἐξ ὧν αὐτός τε ἑώρακα καὶ ἄλλων ἀκήκοα διαλεγομένων. Φημὶ δὲ πάσας τὰς ἱστορίας ἢ πρὸς σπουδὴν ἢ πρὸς τερπωλὴν γεγράφθαι. Ἡ μεταξὺ δὲ τούτων λοιπή, εἴη δ᾽ ἂν αὕτη ἢ ἐφ᾽ ἑκάτερα ἢ ἐπ᾽ οὐδέτερα. Καὶ τὸ μὲν πρῶτον εἶδος Θουκυδίδης μάλιστα ἤσκησε, τὸ δεύτερον δὲ Ἡρόδοτος. Τὸ δὲ τρίτον ἄλλοις τε κἀμοὶ πεπείραται. (Ἐνταῦθα παραλείπονται πολλὰ χάριν συντομίας). Ἐγένετο δὲ τηνικαῦτα ἀνὴρ ᾧ ὄνομα Γεώργιος ὁ Γεμιστός, μέγας τε καὶ πολὺς οὗτος ἐν τοῖς Ἕλλησιν. Οὗτος οὖν ἄλλα τε πολλὰ κεκαινοτόμηκεν, ἓν δὲ καὶ μέγιστον τόδε: Ἐβούλετο γὰρ ἐπὶ τὴν τῶν εἰδώλων λατρείαν μεταστῆσαι τοὺς Ἕλληνας. Οἱ δ᾽ ἔφασαν αὐτὸν τοῖς δαίμοσιν ὁμιλεῖν, καὶ πονηρῶν πνευμάτων ἐπιφοίτησιν ὑφίστασθαι. Ὁ δ᾽ οὐ τοῖς δαίμοσιν ἀληθῶς ὡμίλει (φημὶ γὰρ οὐδενὶ ἀνθρώπων ἐξεῖναι τὸ παράπαν) ἀλλὰ τοῖς θεοῖς διαλέγεσθαι καὶ ἄλλα τοιαῦτα ἐπλάττετο. Οἱ γὰρ δαίμονες, εἴπερ ἀληθῶς εἰσί τινες, δῆλον ὅτι ἀόρατοι καὶ ἄυλοι τυγχάνουσι. Πῶς οὖν ἄν τις σφίσιν ὁμιλοίη; (Πάλιν παραλείπονταί τινα χάριν τῶν ἀναγνωστῶν). Ἔφασαν δ᾽ αὐτὸν καὶ νεάνιδά τινα εὐνοίᾳ τῇ τῶν δαιμόνων ἀπολαβεῖν, εὐχὰς τούτοις καὶ λιτὰς ἀποδόντα. Ἐμοὶ δ᾽ οὐ δοκεῖ παρὰ τῶν δαιμόνων τὸ δῶρον τοῦτο δέξασθαι ἐξὸν αὐτῷ παρὰ τῶν ἀνθρώπων εὐκοπώτερον τῆς τοιαύτης εὐνοίας τυχεῖν. Χρησμὸν δέ τινα εἶναι ἔλεγον, ὃς ἂν ἀνθρώπων τῆς κόρης ταύτης ὡς ὑπερφυοῦς τύχῃ, τούτῳ τὴν ἡγεμονίαν τῆς Ἕω περιέσεσθαι. Οἶμαι δὲ λήρους καὶ ἀνοίας ἀνθρώπων τὰ τοιαῦτα εἶναι, τά τε ἄλλα εἰκῇ εἰρῆσθαι, καὶ τὴν βασιλεύουσαν πόλιν εἰ πέπτωκεν, οὐχὶ μοίρᾳ καὶ αἴσῃ τινὶ θείᾳ πεπτωκέναι, ἀλλὰ δι᾽ ὀλιγωρίαν καὶ ῥᾳστώνην τὴν συμφορὰν ταύτην ἐπελθεῖν…»

Λυπούμεθα ὅτι ὁ χρόνος ἐπείγει καὶ δὲν δυνάμεθα νὰ παραθέσωμεν πλείονα τεμάχια τοῦ πολυτίμου τούτου δοκιμίου, ὅπερ ἠδύνατο πολλὰ νὰ διδάξῃ τοὺς ἡμετέρους ἀναγνώστας. Τὸ μέγιστον δυστύχημα εἶναι ὅτι κατ᾽ οὐδὲν σχεδὸν προήγαγον τὴν ἡμετέραν ἱστορίαν τὰ δύο ταῦτα γραπτὰ μνημεῖα, καὶ τὸ ζήτημα περὶ τῶν σχέσεων τῆς Ἀϊμᾶς καὶ τοῦ Πλήθωνος μένει σκοτεινὸν ὡς προτοῦ. Ἐν τούτοις ὁ ἀναγνώστης δύναται νὰ κρίνῃ μεταξὺ τῶν δύο χρονικῶν, ὧν τὸ μὲν πρῶτον, διηγούμενον μύθους, οὐδεμιᾶς πίστεως εἶναι ἄξιον, τὸ δὲ δεύτερον εἶναι ἄντικρυς σοφιστικὸν καὶ ἀρνητικόν. Τὸ κατ᾽ ἐμέ, ἀπονίπτω τὰς χεῖρας. Ἐν τούτοις φρονῶ ὅτι δύναμαι νὰ ἐκφέρω γνώμην τινά, ὡς εἷς τῶν ἀναγνωστῶν. Ὁ Πλήθων, ὡς μοὶ φαίνεται, εἶχε λάβει ὑπὸ τὴν προστασίαν του κόρην τινὰ ὀρφανὴν καὶ τὴν ἀνέθρεψε. Τὸ μυστήριον ὅπερ περιέφερε πανταχόσε μεθ᾽ ἑαυτοῦ ὁ εἰδωλολάτρης φιλόσοφος, καὶ ἡ ἀπαίσιος φήμη ἣν εἶχε παρὰ τῷ λαῷ, περιέβαλε καὶ τὴν κόρην ταύτην. Καὶ ἄλλοι μὲν εἶπον ὅτι ἡ παιδίσκη αὕτη ἦτο κόρη τῶν δαιμόνων, ἄλλοι δὲ ὅτι εἶχεν ἁρπασθῆ διὰ σατανικῶν μαγγανειῶν ἐκ τῶν ἀνακτόρων. Φαίνεται δὲ ὅτι θῆλύ τι βρέφος βασιλικὸν εἶχε γίνει ἀνάρπαστον ἐκ τοῦ λίκνου κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, ἀγνοεῖται ὑπὸ τίνος. Ἐννοεῖται ὅτι πολὺ ἀπέχω τοῦ νὰ πιστεύσω ὅτι ὁ Πλήθων εἶχεν ἀποκομίσει τὸ βρέφος τοῦτο ἐκ τῶν ἀνακτόρων. Ὁ Πλήθων δὲν ἦτο τοιοῦτος, οἷον τὸν παρίστων αἱ τότε παραδόσεις, ἦτο θετικὸς ἀνήρ, καὶ δὲν ἠδύνατο ν᾽ ἀσχολῆται εἰς ὕποπτα, οὐδὲ νὰ πιστεύῃ χρησμοὺς καὶ μαντείας. Ἀπελθὼν ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ὁ Πλήθων ἔλαβε μεθ᾽ ἑαυτοῦ τὴν παιδίσκην, καὶ ἀνέτρεφεν αὐτὴν φιλοστόργως. Μεταβὰς εἰς Ρόδον κατεδιώχθη εἴτε διὰ πολιτικοὺς λόγους παρὰ τῶν φράγκων ἱπποτῶν, εἴτε διὰ θρησκευτικοὺς παρὰ τῶν ἐντοπίων.

Εὑρεθεὶς εἰς τὸ ἔσχατον τῆς ἀνάγκης ὁ φιλόσοφος ἔπαθε, φαίνεται, πρόσκαιρον τῶν φρενῶν διατάραξιν, καὶ ἔρριψε τὴν μικρὰν εἰς τὸν καταρράκτην, πράξας τοῦτο ὡς ὁ ἀμυνόμενος ὑπὲρ τῆς ἰδίας αὑτοῦ ζωῆς, καὶ διότι δὲν ἤθελε φαίνεται ν᾽ ἀφήσῃ τὴν μικρὰν κόρην εἰς χεῖρας τῶν διωκτῶν του, οὓς ἐγίνωσκεν ἀπανθρώπους, καὶ δυναμένους νὰ ἐκδικηθῶσι κατὰ τῆς μικρᾶς, ὅσῳ μᾶλλον αὕτη ἐθεωρεῖτο παρὰ τῷ λαῷ τέρας δαιμονόληπτον. Ἐπίστευσεν ἴσως ὅτι ἔπραττε φιλανθρωπίας ἔργον, ἀπαλλάττων τὸ ἀθῷον ἐκεῖνο πλάσμα μακρᾶς καὶ φρικώδους βασάνου. Ἀκολούθως κρυβεὶς ἐν Ρόδῳ ὁ φιλόσοφος ἤκουσε τὴν περὶ τῆς διασώσεως αὐτῆς φήμην. Τότε κατενύγη τὴν καρδίαν, καὶ δελεάσας διὰ χρημάτων τοὺς φρουροὺς εἰσῆλθε διὰ νυκτὸς εἰς τὸ νοσοκομεῖον, ὅπου εὑρίσκετο ἡ μικρά, ἐλπίζων νὰ πείσῃ τὴν νοσοκόμον ὅπως τῷ ἀποδώσῃ αὐτήν. Ἀποτυχὼν τούτου, κατώρθωσεν ὕστερον διὰ ἰσχυρῶν μέσων (διότι πανταχοῦ καὶ πάντοτε εἶχεν ἰσχυρὰ μέσα, παρὰ τὴν καταδρομὴν ἧς ἦτο θῦμα) ν᾽ ἁρπάσῃ αὐτὴν διὰ τρίτων καὶ νὰ φύγῃ ἐκ Ρόδου. Ἐλθὼν εἰς Μονεμβασίαν ἐνεπιστεύθη διὰ τρίτου πάλιν τὴν κόρην εἰς τὸν Πρωτόγυφτον, διότι ἕτοιμος ὢν δι᾽ ἄλλας ἀποδημίας, δὲν ἠδύνατο νὰ τὴν ἔχῃ αὐτὸς πλησίον του. Ὅτε μετά τινα ἔτη ἐπανῆλθεν ὁριστικῶς ἐκ τῶν περιοδειῶν, ὁ Πρωτόγυφτος δὲν ἠθέλησε οἴκοθεν νὰ τὸν ἀναγνωρίσῃ ὡς θετὸν πατέρα τῆς νεάνιδος, ἀλλὰ συνῄνεσε μόνον νὰ τῷ τὴν πωλήσῃ. Ὁ Πλήθων δὲν ἠθέλησε νὰ ὁμιλήσῃ ἐξ ἀρχῆς μὲ τὴν Ἀϊμὰν ἀπ᾽ εὐθείας, διότι κατὰ τὴν συνάντησιν ἐκείνην, ἣν διηγήθημεν ἐν τῷ Α´ μέρει τοῦ βιβλίου τούτου, ὁ φιλόσοφος εἶχεν ἐννοήσει ὅτι ἡ Ἀϊμὰ δὲν εἶχεν ἀποβάλει τὴν ἀνάμνησιν τῆς φρικώδους σκηνῆς, τῆς εἰς τὸν καταρράκτην ἐκσφενδονίσεως, καὶ ἔπασχεν εἶδος τρόμου ἐπὶ παρουσίᾳ αὐτοῦ. Πλὴν τούτου καὶ ὁ Πλήθων ἔπασχεν ἐκ τύψεων συνειδήσεως διὰ τὴν πρᾶξιν ἐκείνην. Ἦτο δὲ ἠναγκασμένος καὶ νὰ κρύπτῃ πάντοτε πᾶσαν αὐτοῦ ἐνέργειαν, διότι ἡ περιβάλλουσα τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἀπαίσιος φήμη ἐβόμβει εἰς τὰ ὦτά του ὡς διηνεκὴς ἀπειλή, καὶ εἶχεν ἐξοικειωθῆ πρὸς τὸν ἀλλόκοτον βίον ὃν διῆγε. Διὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἀπέφυγε καὶ νὰ μετέλθῃ τὴν βίαν, δι᾽ ὧν μέσων εἶχεν, ὅπως ἀποσπάσῃ ἐκ τῶν ὀνύχων τοῦ Γύφτου τὴν νεάνιδα. Πρὸς ἀποφυγὴν δὲ σκανδάλου καὶ θορύβου ἔπεμψεν αὐτὴν εἰς τὸ μοναστήριον. Ἴσως δὲ προώριζεν αὐτὴν ὡς ἱέρειαν τῶν εἰδώλων, οὗτος πρέπει νὰ ἦτο ὁ σκοπός του. Τελευταῖον πρέπει νὰ εἴπωμεν, ὅτι ὁ Πλήθων, καίπερ πρεσβύτης ἤδη, συνέλαβεν ἴσως ἐπὶ μίαν στιγμὴν ὄψιμόν τι αἴσθημα, καὶ ἐμελέτησε καθ᾽ ἑαυτὸν τὴν μετὰ τῆς Ἀϊμᾶς ἕνωσιν, ἀλλ᾽ ὅμως ἀπώθησεν εὐθὺς τὴν ἰδέαν ταύτην, φοβηθεὶς τὸ γελοῖον, καὶ ἀπεφάσισε νὰ νυμφεύσῃ τὴν Ἀϊμάν, προικίζων αὐτήν, καὶ τὸν Μάχτον, καὶ καθιστῶν διὰ μιᾶς χειρὸς δύο εὐτυχεῖς. Ὁ δὲ λόγος δι᾽ ὃν δὲν ἠθέλησε νὰ εἴπῃ εὐθὺς πρὸς τὴν νεάνιδα, ὅσα ἐκείνη ἐπεθύμει νὰ μάθῃ, ἀλλ᾽ ἀνέβαλε τοῦτο ὅσον τὸ δυνατόν, προήρχετο ἐκ τῆς συγκινήσεως ὑφ᾽ ἧς κατείχετο ὁ Πλατωνικός, καὶ ἐκ τῶν ὀξέων παλμῶν τοῦ ὑστερογενοῦς τούτου αἰσθήματος ἴσως. Αὕτη μοὶ φαίνεται ἡ πιθανωτάτη γνώμη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ´

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΦΘΟΓΓΟΣ

Ὅτε ἀνέτειλεν ἡ ἡμέρα, ἡ παραμονὴ τῆς κθ´ Μαΐου, οὐδεμία ἀκτὶς ἡλίου κατέβη νὰ φωτίσῃ τὴν Ἀϊμὰν εἰς τὸ εἰδωλολατρικὸν ἐκεῖνο ἄσυλον, ὅπου ἄκουσα εἶχε καταφύγει. Ὑγρὸς καὶ τεθολωμένος αἰθὴρ ἐπέκειτο ὑπὲρ τὴν γῆν καὶ πυκνὰ νέφη ἐκάλυπτον τὴν κτίσιν. Πικρὰ κατήφεια ἐδέσποζε τῆς φύσεως. Οὐδεμία ἀηδὼν ἠκούσθη μινυρίζουσα εἰς τοὺς δρυμῶνας, οὐδεὶς βοσκὸς ἠκούσθη φυσῶν χαρμοσύνως τὸν αὐλόν του ἐπὶ τῶν βράχων καὶ οὐδὲν ἔρρυθμον ᾆσμα ὑλοτόμου ἢ γεωργοῦ ἐπράυνε τὸν σκληρὸν καὶ μονότονον κτύπον τῆς σκαπάνης καὶ τοῦ πελέκεως. Ἀπειράριθμος ἀγέλη μαύρων κοράκων ἐφάνη τὴν πρωίαν ὑπεριπταμένη, αὐτῶν ἀντήχησαν οἱ κρωγμοὶ ἀπαύστως καὶ ἀφοῦ ἐπ᾽ ὀλίγον ἐσκίασαν τὰς ὑψηλὰς καὶ ἀπορρῶγας τοῦ Ταϋγέτου κορυφάς, ἔγιναν κατὰ μικρὸν ἄφαντοι, διευθυνθέντες πρὸς τὰ βορειανατολικά. Οὐδὲν ἄλλο πτηνὸν ἐφάνη ἱπτάμενον ἢ ἠκούσθη κελαδοῦν. Περὶ τῶν χελιδόνων ἱστορεῖται ὅτι αὗται μόλις μείνασαι ἕνα μῆνα κατὰ τὸ ἔτος ἐκεῖνο ὑπὸ τὸν ἑλληνικὸν οὐρανόν, μετενάστευσαν ἀθρόαι εἰς τὴν Ἰταλίαν. Τὴν πρωίαν ἐκείνη ὁ οὐρανὸς ἦτο μολύβδινος καὶ ἡ γῆ ἐφαίνετο φαιά, ἡ δὲ θάλασσα λεία καὶ γαλήνιος εἶχε χρῶμα μέλαν καὶ ὑπέρυθρον. Οὐδεμία πνοὴ ὑπέσιζεν, ἀκίνητα ἔμενον τὰ κύματα εἰς τὸ πέλαγος, ἀκίνητα τὰ φύλλα εἰς τοὺς δρυμῶνας. Τὰ ἐπικαθήμενα νέφη οὔτε ὄμβρον ἠπείλουν οὔτε ἄνεμον, ἐφαίνοντο μόνον ὅτι ἔμενον κρεμάμενα ἐπὶ τοῦ ὁρίζοντος ὡς μορμολύκεια, ὡς ράκη πενίας ἡπλωμένα ἐπὶ δώματος καὶ μάτην ἐπαιτοῦντα μίαν ἀκτῖνα παρὰ τοῦ ἡλίου. Οἱ ἄνθρωποι ᾐσθάνοντο ἀνεξήγητον ἀγωνίαν ὑπὸ τὴν πίεσιν ταύτην τῶν στοιχείων καὶ τὸ πένθος τῆς φύσεως μετεδίδετο εἰς αὐτούς.

Ἡ Ἀϊμὰ αἰσθανθεῖσα ψῦχος περὶ τὴν αὐγήν, εἶχε συσταλῆ εἰς μίαν κόγχην καὶ ἔκλινε τὴν κεφαλήν. Ἀνοίξασα δὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς μετ᾽ ὀλίγον, εὗρεν ἑαυτὴν μόνην, καὶ ἀνεζήτει τὸν Πρωτόγυφτον. Ἀλλ᾽ οὗτος εἶχε γίνει ἄφαντος ἤδη. Ἡ Ἀϊμὰ ἦλθε μέχρι τῆς θύρας καὶ περιέβλεψε μή που ἴδῃ αὐτόν. Ἀλλ᾽ οὐδαμοῦ ἦτο ὁ Πρωτόγυφτος. Εἶδε μόνον ἡ Ἀϊμὰ τὸν Πλήθωνα, καθήμενον μακρὰν τοῦ σπηλαίου, καὶ ἐμβλέποντα πρὸς αὐτήν. Ἡ κόρη ἤθελε νὰ τὸν ἐρωτήσῃ ποῦ ἦτο ὁ πατήρ της ἀλλ᾽ ᾐδέσθη καὶ δὲν τῷ ἀπέτεινε τὸν λόγον. Διότι ὁ σκοπὸς δι᾽ ὃν ἐζήτει τὸν Πρωτόγυφτον ἦτο ἔνοχος καὶ δὲν ἠδύνατο νὰ τὸν ἐκφράσῃ. Ἐπεθύμει νὰ πέμψῃ αὐτὸν εἰς τὸ μοναστήριον, ὅπως μάθῃ τί ἀπέγινεν ἓν πρόσωπον, ὑπὲρ οὗ ἐμερίμνα. Ἐλυπήθη διότι δὲν εὕρισκε τὸν Πρωτόγυφτον. Ἀλλ᾽ ἂν τὸν εὕρισκεν, εἶναι ἄδηλον ἂν θὰ ἐτόλμα νὰ ἐκφράσῃ πρὸς αὐτὸν τὴν ἐπιθυμίαν της ταύτην. Πιθανώτερον εἶναι ὅτι ἤθελε σιγήσει.

Ὅσον διὰ τὸν Πλήθωνα, οὗτος ἐμερίμνα περὶ τοῦ Μάχτου. Ἐπεθύμει νὰ ἔλθῃ ὡς τάχιστα ὁ νέος Ἀθίγγανος, ὅπως ἀπαλλάξῃ αὐτὸν τῆς παρούσης βασάνου.

Ἐν τούτοις μετ᾽ ὀλίγον ἦτο μεσημβρία καὶ ὁ Πρωτόγυφτος δὲν ἐφάνη. Ἡ Ἀϊμὰ κατέστειλεν ἐν ἑαυτῇ τὸ αἴσθημα ἐκεῖνο, καὶ οὐδὲν εἶπε πρὸς τὸν Πλήθωνα. Ἀλλ᾽ ὁ φιλόσοφος ἐνόησεν ἐκ τῶν ἀπορηματικῶν βλεμμάτων της καὶ τῇ εἶπεν οἴκοθεν ὅτι ἔπεμψε τὸν Πρωτόγυφτον εἰς τὸ σιδηρουργεῖον. Τὴν ἠρώτησε δὲ πρὸς τούτοις ἂν ἐπεθύμει νὰ ἔλθῃ καὶ αὐτὸς καὶ τὰ λοιπὰ μέλη τῆς οἰκογενείας μετὰ τοῦ Μάχτου εἰς τὴν τελετὴν τοῦ γάμου. Ἡ Ἀϊμὰ ἀπήντησε δι᾽ ἀδιαφόρου νεύματος.

Ὁ Πλήθων ἐξηκολούθει νὰ πιστεύῃ ὅτι ἡ Ἀϊμὰ ἦτο εὐτυχὴς μέλλουσα νὰ νυμφευθῇ τὸν Μάχτον. Ἀλλ᾽ ὅμως ἡ ψυχρότης ἣν ἐδείκνυεν ἐπιμόνως ἡ νεᾶνις, ἤρχισε νὰ ἐμπνέῃ αὐτῷ ἀμφιβολίας. Ὁ Πλήθων δὲν ἐπεθύμει βεβαίως κατὰ προτίμησιν τὸν γάμον τοῦτον. Ἠδύνατο νὰ ἐκδώσῃ τὴν Ἀϊμὰν εἰς πλουσιώτερον καὶ ἐπιφανέστερον σύζυγον, καὶ εὐκόλως εὕρισκε τοιοῦτον. Ἐκεῖνο ὅπερ τὸν ἐβίασε νὰ τῇ προτείνῃ τὸν Μάχτον ὡς νυμφίον, ἦτο ἡ πεποίθησις ὅτι ἡ νέα ἔτρεφε πρὸς ἐκεῖνον τρυφερὸν αἴσθημα. Ἀλλὰ τὴν στιγμὴν ταύτην πρώτην φορὰν συνέλαβεν ἀμφιβολίαν. Ἡ παγερὰ ἐκείνη καὶ ἀδιάλυτος ψυχρότης, ἣν ἔφερεν ἐπὶ τοῦ κατηφοῦς προσώπου ἡ Ἀϊμά, ἦτο ἄλλως ἀνεξήγητος. Ἀφοῦ ἐσκέφθη ἐπὶ μικρὸν ὁ Πλήθων, ἐπείσθη ὅτι ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἠγάπα τὸν Μάχτον. Τότε ἐνόμισε χρέος του νὰ ἐξακριβώσῃ τοῦτο, καὶ ἀποτείνας μετὰ δισταγμοῦ τὸν λόγον πρὸς τὴν νεάνιδα, προσεπάθησε διὰ περιφραστικῶν ἐρωτήσεων, ἃς ἦτο δύσκολον νὰ ἐννοήσῃ ἡ ἄπειρος νέα, νὰ ἐξακριβώσῃ τὴν ἀλήθειαν. Ἡ Ἀϊμὰ ἀπήντησε καὶ αὐτὴ συγκεχυμένως εἰς τὰ βεβιασμένα ἐρωτήματα τοῦ φιλοσόφου. Μόνον δὲ ὅτε διαρρήδην τὴν ἠρώτησεν οὗτος ἂν δὲν ἐπεθύμει νὰ νυμφευθῇ τὸν Μάχτον, τότε ἀπήντησε ναί, προσθεῖσα καὶ τὸν ὅρον τῆς ἐκτελέσεως τῶν ὑπεσχημένων παρὰ τοῦ Πλήθωνος, ἤτοι τὴν περὶ τῆς τύχης αὐτῆς ἐκμυστήρευσιν. Ὁ φιλόσοφος ἀνενέωσε τὴν ὑπόσχεσίν του. Τότε καὶ ἡ Ἀϊμὰ ἐπανέλαβεν ἐκ δευτέρου καὶ ἐκ τρίτου ὅτι ἐδέχετο νὰ νυμφευθῇ τὸν Μάχτον.

Ἡ περίστασις αὕτη ἐπροξένησεν ἀλλοίαν πάλιν ἐντύπωσιν εἰς τὸν Πλήθωνα. Ἡ κόρη αὕτη, διενοήθη ὁ φιλόσοφος, θέτει τὸ ζήτημα τῆς βιοτικῆς αὑτῆς εὐτυχίας ἐν δευτέρᾳ μοίρᾳ, μετὰ τὴν ἐπιθυμίαν ὅπως μάθῃ τὴν καταγωγήν της. Τὴν ἐκπλήρωσιν τῆς ἐπιθυμίας ταύτης νομίζει χρέος ἱερόν, καὶ τὸν γάμον αὑτῆς θεωρεῖ ὡς δι-καίωμα, ὅπερ συναινεῖ νὰ ἐξασκήσῃ μόνον ὡς ταπεινότερόν τι μέσον πρὸς ἐπίτευξιν τοῦ κυριωτέρου αὐτῆς σκοποῦ. Τοῦτο εἶναι ἀλλόκοτον, ἐσκέφθη ὁ Πλατωνικός. Ὅσον καὶ ἂν ἐπιθυμῇ νεᾶνίς τις νὰ εὕρῃ τοὺς ἀγνοουμένους γονεῖς της, βεβαίως σφοδρότερον θὰ ἐπιθυμῇ νὰ εὕρῃ ἕνα νυμφίον, ὅπερ εἶναι χρήσιμον ἐφόδιον τοῦ βίου, δυνάμενον νὰ καταστῇ ἐν καιρῷ ὠφέλιμον. Ποία λοιπὸν φύσις εἶναι αὕτη; Ὁ φιλόσοφος ᾐσθάνθη οἶκτον πρὸς τὴν ἀτυχῆ κόρην. Προήχθη εἰς τὸ συμπέρασμα ὅτι τὸ ἀνθρώπινον τοῦτο πλάσμα ὠνειροπόλει ἂν καὶ ἦτο ἐγρηγορός. Τοῦτο τῷ ἐφαίνετο βέβαιον σύμπτωμα ὅτι ἐνόσει. Διότι ἀφοῦ τὰ ὀνειροπολήματα τῶν ὑγιῶν ἀνθρώπων εἶναι ἤδη νοσηρά, πόσῳ μᾶλλον τὰ τῶν νοσούντων θὰ εἶναι νοσηρότερα;

Ἐν τούτοις ὁ φιλόσοφος δὲν ἐφησύχασεν ἐκ τῆς τελευταίας ἀπαντήσεως τῆς Ἀϊμᾶς, καὶ ἀπέτεινε πρὸς αὐτὴν καὶ ἄλλην παρατήρησιν.

― Λοιπόν, κόρη μου, τῇ εἶπεν, ἂν δὲν σοὶ ὑπεσχόμην τοῦτο, (τὴν φανέρωσιν τῶν γονέων σου), δὲν ἤθελες συναινέσει νὰ νυμφευθῇς τὸν Μάχτον;

Ἡ νέα ἐκίνησε τοὺς ὤμους καὶ ἀπετέλεσεν ἐλαφρὸν μορφασμὸν διὰ τῶν χειλέων της. Δὲν ἤξευρεν ἂν ἔπρεπε ν᾽ ἀπαντήσῃ ναὶ ἢ ὄχι. Ἀλλ᾽ ὁ φιλόσοφος ἀπεκόμισεν ἤδη τὸ συμπέρασμά του ἐκ τῆς συνδιαλέξεως ταύτης, ἥτις διεξήχθη μᾶλλον σιωπηλῶς ἐκ μέρους τῆς Ἀϊμᾶς, ὅτι δὲν ἠγάπα ἡ νέα τὸν Μάχτον. Τῷ ἐπῆλθε δὲ τότε ἡ ἰδέα νὰ τῇ εἴπῃ, ὅτι δὲν τὴν ἐβίαζε, καὶ ἦτο ἐλευθέρα νὰ νυμφευθῇ τὸν Μάχτον ἢ ἄλλον τινά. Ἀλλ᾽ ἐνταῦθα τὸν ἐγκατέλιπε τὸ θάρρος του. Ἀόρατον πρόσκομμα ἔκειτο ἐμποδών. Ὁ Πλήθων δὲν ἐτόλμα νὰ εἴπῃ τοῦτο. Εἶχε συνηθίσει ἤδη ἀπὸ τῆς πρωίας εἰς τὴν ἰδέαν τοῦ γάμου τούτου. Παράδοξον φόβον ᾐσθάνετο ἐκ τῆς ἀβεβαιότητος. Ἂν δὲν ἐνυμφεύετο τάχιστα, τί ἔμελλε νὰ γίνῃ ἡ Ἀϊμά, ἢ μᾶλλον τί ἔμελλεν αὐτὸς νὰ γίνῃ; Μέχρις οὗ εὑρεθῇ ἄλλος σύζυγος, ἦτο δυνατὸν νὰ παρέλθωσιν ἡμέραι, μῆνες, ἔτη. Ποῦ θὰ ἔμενεν ἡ πτωχὴ νέα, καὶ τίς ἤθελε τὴν προστατεύει; Ὁ Πλήθων δὲν ἐτόλμα νὰ ἐπιθυμήσῃ ὅπως μείνῃ ἡ Ἀϊμὰ πλησίον του. Ἄλλως δὲν ἦτο βέβαιον ὅτι ἔμελλε νὰ κατοικήσῃ ἡσύχως εἰς τὸ ἄντρον του ὁ φιλόσοφος ἐπὶ πολὺν χρόνον εἰσέτι. Ὁ σκοπός του ἦτο ν᾽ ἀναχωρήσῃ. Ἴσως ἐμελέτα νὰ μεταβῇ εἰς τὴν βασιλεύουσαν πόλιν. Διότι οἱ θεοὶ δὲν ηὐδόκησαν νὰ προσημάνωσιν ἰδίᾳ πρὸς αὐτὸν τὴν ἐπικειμένην καὶ παροῦσαν ἤδη καταστροφήν. Μὴ λησμονῶμεν ὅτι ταῦτα συνέβαινον τὴν παραμονὴν τῆς κθ´ Μαΐου! Καὶ ἂν ἔμενε δὲ εἰς τὸ ἄσυλόν του ὁ Πλήθων, πάλιν δὲν ἠδύνατο νὰ ἔχῃ τὴν Ἀϊμὰν πλησίον του. Ὅσον ἀμυδρὸν καὶ ἂν ἦτο τὸ αἴσθημα ὅπερ ἐμπόδιζε τὸν Πλήθωνα, ἀλλ᾽ ὅμως δι᾽ αὐτὸν ἦτο ἰσχυρόν. Δὲν ἠδύνατο, ὄχι! Οἱ θεοὶ δὲν ἠδύναντο νὰ τὸ ἐπιτρέψωσιν. Αὐτὸς εἶχε θέσιν πατρὸς πρὸς τὴν Ἀϊμάν, καὶ ἔπρεπε νὰ εἶναι πάντοτε ὡς πατήρ της.

Πρὸς περιφρούρησιν τοῦ ἱεροῦ χαρακτῆρος τῆς πατρότητος, τίς οἶδε διατί, ᾐσθάνετο ὁ Πλήθων τὴν ἀνάγκην νὰ ἐκδώσῃ εἰς γάμον τὴν Ἀϊμάν. Ἄλλως δὲ καὶ αὐτὴ ἡ νεᾶνις ἀμφίβολον ἦτο ἂν ἤθελε συναινέσει νὰ μείνῃ ἐπὶ πολὺ εἰς τὸ ἄντρον. Ἂν ἀπήλλαττεν αὐτὴν ὁ Πλήθων τοῦ ὅρου τῆς νυμφεύσεως, καὶ ἔσπευδεν ἄνευ τοῦ ὅρου τούτου νὰ ἐκπληρώσῃ τὴν ὑπόσχεσίν του, τί ἔμελλε νὰ συμβῇ; Τοιοῦτον ἐρώτημα προέτεινεν εἰς ἑαυτὸν ὁ φιλόσοφος. Δεχομένη ἡ Ἀϊμὰ νὰ μένῃ παρ᾽ αὐτῷ, καὶ ἀποτόμως διαρρηγνύουσα πάντα δεσμὸν μὲ τοὺς σιδηρουργούς, παρ᾽ οἷς ἀνετράφη, ἤθελεν ἀποδειχθῆ μόνον παραπολὺ εὔκολος εἰς τὰς φιλοστοργίας της, ἢ μᾶλλον ὅλως ἄστοργος. Πιθανὸν νὰ ἐδέχετο ἐκ τῶν προτέρων τοιαύτην πρότασιν, ἀλλ᾽ ἂν ἔπραττε τοῦτο, θὰ ὡρμᾶτο ἐξ ὑπολογισμοῦ, διότι ἐν ἀγνοίᾳ εἰσέτι διατελοῦσα, ἐπλανᾶτο ὑπὸ τῆς ἐλπίδος ὅτι ἔμελλε νὰ ἐπανεύρῃ τοὺς ἀληθεῖς γονεῖς της. Ἀλλ᾽ ὁ Πλήθων ἐγίνωσκεν ὅτι ἡ τοιαύτη ἐλπὶς ἦτο ματαία.

Ἐπὶ τέλους ὁ Πλήθων ᾐσθάνθη τὴν κεφαλὴν πολὺ βαρεῖαν ἐκ τῶν σκέψεων τούτων, καὶ ἠναγκάσθη ν᾽ ἀφήσῃ τὸ πρόβλημα ἄλυτον. Εἶπε καθ᾽ ἑαυτὸν ὅτι τὸ καλύτερον ἦτο νὰ μὴ σκέπτηται περὶ τούτου. Τί τὸ ὄφελος; ᾘσθάνετο ἑαυτὸν ἀνίσχυρον νὰ εὕρῃ ἄλλην παρὰ τὴν προταθεῖσαν λύσιν. Ὤφειλε νὰ περιμείνῃ μεθ᾽ ὑπομονῆς μέχρις οὗ ἔλθῃ ὁ Μάχτος, καὶ τότε πᾶς δισταγμὸς θὰ ἦτο ἀνωφελής. Ἡ Ἀϊμὰ ὡμολόγησεν ὅτι ἐδέχετο νὰ νυμφευθῇ τὸν νέον σιδηρουργόν, καὶ ὁ φιλόσοφος ὤφειλε νὰ διατελῇ ἐν εἰρήνῃ μὲ τὴν συνείδησίν του.

Ἤδη ἡ ἡμέρα ἔκλινε πρὸς τὴν δύσιν, ἀλλ᾽ οὔτε ὁ Μάχτος ἐφάνη, οὔτε ὁ Θευδᾶς ἐπανῆλθεν ἐκ τῆς ἀποστολῆς. Τὰ μέλανα καὶ πεπυκνωμένα νέφη ἐκάλυπτον πάντοτε τὸν αἰθέρα, καὶ ἡ σκοτεινὴ ἐκείνη ἡμέρα ἐφαίνετο προωρισμένη νὰ μεταβῇ εἰς τὴν νύκτα, ὅπως μεταβαίνει τις ἐκ τοῦ ληθάργου εἰς τὸν θάνατον, ἄνευ παρηγόρου βλέμματος, ἄνευ ἐπαισθητῆς πνοῆς, ἄνευ χρυσῶν νεφῶν καὶ ἄνευ ἀνατολῆς Ἑσπέρου. Ὁ Πλήθων ἐκάθητο ἐπὶ βράχου, καὶ ὅλος ἔκδοτος εἰς τοὺς λογισμούς του, διηύθυνε τὸ βλέμμα εἰς τὴν μακρὰν καὶ κατάντη ὁδόν, ὅπου ἐξικνεῖτο, καὶ δὲν ἔβλεπε τὴν σκυθρωπότητα ἐκείνην τῆς φύσεως. Ἡ Ἀϊμὰ εἶχεν ἐξέλθει ἐκ τοῦ σπηλαίου, καὶ ἔβλεπε μετὰ φόβου τὸν μολύβδινον ἐκεῖνον οὐρανόν, ἐπεθύμει δ᾽ ἐν τῇ ἀφελείᾳ της νὰ ἐρωτήσῃ τὸν φιλόσοφον τί ἐσήμαινε τὸ φαινόμενον ἐκεῖνο. Ἀλλ᾽ ὁ φιλόσοφος ἀπεῖχεν αὐτῆς ὑπὲρ τὰ πεντακόσια βήματα. Ἡ Ἀϊμὰ ᾐσθάνθη ρῖγος, καὶ τυλιχθεῖσα εἰς τὸ περιώμιόν της ἔσπευσε νὰ ἐπανέλθῃ ἔμφοβος εἰς τὸ σπήλαιον. Ἤναψε τὸν λύχνον, διότι τὸ σκότος ἐπῆλθεν ἤδη πρὸ τῆς νυκτός. Φαίνεται δὲ ὅτι τὴν ἡμέραν ἐκείνην εἶχε συμβῆ ἔκλειψις ἡλίου.

Μετ᾽ ὀλίγον ἦλθε καὶ ὁ φιλόσοφος. Ἦτο λίαν κατηφής, καὶ δὲν ἠδυνήθη νὰ μὴ ἀνακοινώσῃ πρὸς τὴν Ἀϊμὰν τὴν ἀπορίαν του ἐπὶ τῇ βραδύτητι τῆς ἐπιστροφῆς τοῦ ἀπεσταλμένου. Ἡ Ἀϊμὰ δὲν ἐγίνωσκε τὰς ἀποστάσεις καὶ ἠγνόει πόσον ἀπεῖχε τὸ σιδηρουργεῖον ἀπὸ τῆς κατοικίας τοῦ φιλοσόφου. Ἐν τούτοις οὐδὲν ἀπήντησεν εἰς τὴν παρατήρησιν αὐτοῦ. Ἄλλη αὕτη ἀφορμὴ ἀπορίας διὰ τὸν Πλατωνικόν.

Ἐν τούτοις ἡ νὺξ προυχώρει, καὶ τοῦτο πάλιν προυξένει ἀμηχανίαν. Ὁ Πλήθων δὲν ἤθελε νὰ κοιμηθῇ ὑπὸ τὴν αὐτὴν στέγην μετὰ τῆς Ἀϊμᾶς καὶ δὲν ἐπεθύμει πάλιν ν᾽ ἀφήσῃ αὐτὴν μόνην. Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ὁ φιλόσοφος μετενόει διότι ἀπέπεμψε τὸν Πρωτόγυφτον. Ὁ δισταγμὸς τοῦ Πλήθωνος ὅπως μείνῃ μετὰ τῆς Ἀϊμᾶς τὴν νύκτα οὐδὲν τὸ ἐπίμεμπτον εἶχε. Προήρχετο καθαρῶς ἐξ ἁβρότητος. Ὁ φιλόσοφος ἐνόει καλῶς, ὅτι ἡ νέα δὲν ἐδύνατο νὰ ἔχῃ τόσον ἠθικὸν κράτος ἐφ᾽ ἑαυτῆς, ὥστε νὰ ἐκριζώσῃ διὰ μιᾶς ἐκ τῆς καρδίας της πᾶσαν πρόληψιν καὶ πᾶσαν μνησικακίαν, ἀφοῦ μέχρι τῆς χθὲς μετὰ λόγου ἐνόμιζεν αὐτὸν ὡς διώκτην της. Συνέλαβεν ἰδέαν τινὰ νὰ μεταβῇ διὰ νυκτὸς εἰς τὴν πλησιεστέραν ἀγροτικὴν οἰκίαν, καὶ νὰ προσκαλέσῃ γραῖάν τινα χωρικὴν νὰ ἔλθῃ, ὅπως κοιμηθῇ εἰς τὸ σπήλαιον, διότι ἡ Ἀϊμὰ θὰ ἐφοβεῖτο βεβαίως νὰ μείνῃ μόνη τὴν νύκτα εἰς τὴν ἀλλόκοτον ἐκείνην κατοικίαν, ὅπου τὸ νυσταλέον τῆς λυχνίας φῶς πῖπτον ἐπὶ τῶν ὀρθίων καὶ ὑψηλῶν ἀγαλμάτων ἀπετέλει παραδόξους ἐναλλαγμοὺς σκότους καὶ σκιαυγείας. Τὴν ἰδέαν ταύτην ὑπέβαλεν εἰς τὴν Ἀϊμάν.

Ἡ νέα δὲν ἀπήντησε πάλιν μετὰ σαφηνείας. Τὸ νεῦμα ὅπερ ἔκαμεν ἐσήμαινε. «Πρᾶξον ὅπως θέλεις.» Ὁ Πλήθων δὲν ἐδίστασεν, ἀλλὰ προτρέψας τὴν νέαν νὰ μὴ φοβῆται, καὶ ὑποσχεθεὶς ὅτι ἔμελλε νὰ ἐπανέλθῃ τάχιστα, ἠγέρθη καὶ ἐξῆλθεν. Ἡ Ἀϊμὰ ἐκλείδωσεν ἔσωθεν καὶ ἔμεινε μόνη.

Καθίσασα ἐπὶ τοῦ βάθρου παρὰ τὴν ἑστίαν, περιέφερε τὸ βλέμμα εἰς τὰς πλευρὰς καὶ εἰς τὰς γωνίας τοῦ ἐσωτερικοῦ, καὶ ὑφίστατο παράδοξον ἐντύπωσιν. Στέγη ἀνώμαλος καὶ μαυρισμένη, ποῦ μὲν εἰσέχουσα, ποῦ δὲ κυφή, ὡς νὰ ἦτο σεσαλευμένη ἐκ σεισμοῦ, ραγάδες καὶ ἐξοχαὶ εἰς τὰς ἄκρας καὶ τὰς γωνίας, τεμάχια κιόνων, ἀνάμεικτα μετ᾽ ἀνεπεξεργάστων λίθων, ἀποτελοῦντα τοὺς τοίχους τῆς οἰκοδομῆς, τοιοῦτον ἦτο τὸ μέλαθρον τοῦ φιλοσόφου. Ἔπειτα ἦσαν τὰ τρομερὰ ἐκεῖνα πράγματα, οἱ λίθινοι ἐκεῖνοι ἄνθρωποι, ἑπτὰ ἢ ὀκτὼ τὸν ἀριθμόν, οἵτινες ἵσταντο παρ᾽ ἀλλήλους ἀκίνητοι καὶ βλοσυροὶ καὶ οὐδὲν εἶχον τὸ φαιδρόν, ἀλλ᾽ ἐφαίνοντο ἀλλόκοτοι τὴν νύκτα. Ἡ Ἀϊμὰ ἑλκυομένη ὑπὸ τοῦ φόβου, ὡς ὑπὸ θελγήτρου τινὸς μυστηριώδους, ἔλαβε τὸν λύχνον καὶ ἐπλησίασεν εἰς τὰ ἀγάλματα. Τὴν ἡμέραν δὲν εἶχε περιεργασθῆ αὐτά. Εἰς τὸ κίνημα τοῦτο προῆλθεν ὁρμεμφύτως ἡ Ἀϊμά, ὡς νὰ ὑπηγόρευεν εἰς αὐτὴν τοῦτο δίδαγμά τι τῆς πείρας, ὡς νὰ εἶχε συνείδησιν, ὅτι πᾶν τὸ φοβερὸν παύει νὰ εἶναι τοιοῦτον, ὅταν ἐγγύθεν τὸ ἐξετάσῃ τις, καὶ ἂν γνωρισθῇ τις ἐκ τοῦ σύνεγγυς μὲ πρᾶγμά τι ἐμπνέον ἀντιπάθειαν, ἡ ἀντιπάθεια εὐθὺς ἐκλείπει. Λαβοῦσα λοιπὸν τὴν λυχνίαν καὶ πλησιάσασα ἤρχισε νὰ ἐξετάζῃ λεπτομερῶς τὰ ἀγάλματα.

Πρῶτον ἵστατο τὸ ἄγαλμα τῆς Ἀρτέμιδος, ἀνδρικῆς γυναικός, ἧς ἡ ἐσθής, μόλις καλύπτουσα ἓν μέρος τοῦ σώματος, εἶχε τοιαύτας πτυχάς, ὡς νὰ ἐκινεῖτο σφοδρῶς ὑπὸ τοῦ ἀνέμου, καὶ τὰ σκέλη [δὲ] ἀπεῖχον ἀπ᾽ ἀλλήλων ὑπὲρ τὴν μίαν σπιθαμήν, ὥστε ἐφαίνετο ἐσπευσμένως βαδίζουσα. Τὸ βάθρον ἐφ᾽ οὗ ἦτο ἱδρυμένον τὸ ἄγαλμα ἦτο χθαμαλόν, μόλις δακτύλους τινὰς ἀνέχον ὑπὲρ τὸ ἔδαφος. Παρὰ τὴν πλευρὰν τῆς Ἀρτέμιδος ἵστατο ἡ Δημήτηρ μὲ τὴν δέσμην τῶν σταχύων ὑπὸ μάλης καὶ τὸ δρέπανον ἐν τῇ δεξιᾷ. Τὸ ἀνάστημα ἦτο βραχύτερον, ἀλλ᾽ εἶχε τοὺς ὤμους πλατυτέρους, καὶ ρωμαλέαν τινὰ ἀνδρικὴν ἔκφρασιν ἐνέφαινε τὸ πρόσωπον τῆς θεᾶς. Παρ᾽ αὐτὴν ἵστατο ὁ Φοῖβος Ἀπόλλων, ὁ καλλιμορφότατος τῶν θεῶν καὶ τῶν ἀνδρῶν ἁπάντων. Εἶχε χρυσᾶς ἀκτῖνας περὶ τὴν μορφήν, καὶ τὸ πρόσωπόν του ἐξέπεμπε θείαν αἴγλην. Τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ἐπέστεφον καμπύλα τόξα ὀφρύων, καὶ μειδίαμα ἀρρήτου ἡδύτητος ἤνθει περὶ τὰ χείλη αὐτοῦ. Ἡ κεφαλή, ὁ τράχηλος καὶ ὁ κορμὸς εἶχον ἁρμονικωτάτην πρὸς ἄλληλα συμμετρίαν. Ὁ ἕτερος τῶν ποδῶν ὑψοῦτο ὡς πρὸς ὄρχησιν, ὁ δ᾽ ἕτερος ἔβαινε σεμνῶς ἐπὶ τοῦ στυλοβάτου. Ἐν τῇ δεξιᾷ χειρὶ ἐβάσταζε τὴν χρυσῆν λύραν, ἧς διὰ τῶν θεσπεσίων φθόγγων κατεκήλει ποτὲ τοὺς ὁμίλους τῶν ἀθανάτων θεῶν. Παρὰ τὸ ἄγαλμα τοῦ Ἀπόλλωνος ἵστατο τὸ τῆς Οὐρανίας Ἀφροδίτης, τῆς ἡδυπαθεστάτης καὶ ποθεινοτάτης τῶν θεαινῶν. Οἱ βόστρυχοι τῆς κόμης κῦμα χρυσοῦ ἀπέφθου, ἔστεφον τὴν ἀμβροσίαν κεφαλὴν καὶ τὸ ἀκτινοβόλον τῆς θεᾶς μέτωπον. Τὸ βλέμμα αὐτῆς, μελιχρὸν καὶ πλῆρες γοητείας, διένεμεν ἔρωτας καὶ ἡδονὰς γλυκείας εἰς τοὺς πιστοὺς αὐτῆς λατρευτάς. Ἐν τούτοις ὀξυδερκὴς παρατηρητὴς ἤθελεν ἀνακαλύψει εἰς τὴν ἔκφρασιν τοῦ προσώπου αὐτῆς καὶ ἀδιόρατόν τινα πικρίαν ἀνεπαίσθητον εἰς τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων. Πόθεν προήρχετο τὸ πικρὸν τοῦτο αἴσθημα; Διατί τὸ ἀμαυρὸν τοῦτο ἴχνος τῆς ὀδύνης ἐπὶ τῆς μορφῆς τῆς φαιδροτάτης τῶν θεῶν; Μὴ ἐδυσφόρει ἡ θεὰ ἐπὶ τῇ σπάνει τῆς λατρείας, ἥτις προσεφέρετο αὐτῇ; Μὴ ἐλυπεῖτο διότι ἔπαυσε φανερῶς λατρευομένη, ἡ δὲ σκότιος λατρεία ἠνώχλει αὐτήν; Μὴ ἠγανάκτει ἐπὶ τῇ διαβολῇ καὶ τῇ συκοφαντίᾳ, ἧς ἐγίνετο θῦμα; Ἴσως. Ἡ ἐγκατάλειψις δὲν ἐλύπει αὐτὴν τὰ μέγιστα. Πάντες οἱ θεοὶ ἐγκατελείφθησαν, καὶ οὐχὶ αὐτὴ μόνη. Τοὐναντίον, αὕτη ἧττον τῶν ἄλλων ἐγκατελείφθη. Πάντες οἱ θεοὶ ἐσυκοφαντήθησαν, ἀλλ᾽ οὐχὶ ὅσον αὐτή. Πάντων τῶν αἰώνων οἱ ὑποκριταὶ καὶ οἱ ταρτοῦφοι, ὑπὲρ πάσας τὰς θεὰς τὴν Κύπριδα ἐσυκοφάντησαν. Δὲν ὑπῆρξε βωμολοχία καὶ ψεῦδος, ὅπερ νὰ μὴ ἐξετόξευσαν κατὰ τῆς ἁπλουστάτης ταύτης καὶ ἀθῳοτάτης θεότητος, ἥτις ἐπλάσθη κατὰ φύσιν, ὡς ἔπρεπε νὰ πλασθῇ, καὶ οὐδὲν ἔγκλημα εἶχε. Δὲν ὑπῆρξεν ἰλὺς καὶ βόρβορος, δι᾽ οὗ δὲν ἔχραναν τὸ πρόσωπον τῆς θεᾶς ταύτης οἱ ζοφεροὶ τοῦ μεσαίωνος τρωγλοδύται, δὲν ὑπῆρξε ράκος δι᾽ οὗ δὲν ἐζήτησαν νὰ καλύψωσι τὴν γυμνότητα τῆς περικαλλοῦς ταύτης μορφῆς οἱ σεμνότυφοι ἐκεῖνοι σχολαστικοί! Καὶ ἐν τῷ κρυπτῷ μὲν ἔθυον εἰς αὐτὴν καὶ εἰς τὸν Διόνυσον καὶ εἰς τὴν ἀγέλην αὐτοῦ, ἐν τῷ φανερῷ δὲ ὕβριζον καὶ διέσυρον. Παρηγορήθητι, ἀτυχὴς θεά, μέχρις οὗ ἔλθῃ ἡμέρα καθ᾽ ἣν πάντες οἱ λατρευταί σου ἀναφανδὸν εἰς σὲ θὰ θύωσι, καὶ οὐδεὶς θὰ τολμᾷ πλέον νὰ σὲ συκοφαντήσῃ.

Ἐγγὺς τοῦ ἀγάλματος τῆς Ἀφροδίτης ἵστατο ὁ Ζεύς, ἡ Ἀθηνᾶ καὶ ἡ Ἥρα. Καὶ ὁ μὲν πατὴρ τῶν ἀνδρῶν καὶ τῶν θεῶν ἦτο πεπλασμένος κατὰ τὸ πρότυπον τοῦ Ὁμήρου καὶ τοῦ Φειδίου· (ὅρα Ἰλιάδος Α). Ἡ δὲ Παλλὰς Ἀθηνᾶ ὡμοίαζε μὲ τὴν ὀπτασίαν τοῦ φιλοσόφου Πλήθωνος, ἣν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν διηγήθημεν. Τέλος ἡ Ἥρα, ἡ ἄνασσα αὕτη τοῦ Ὀλύμπου, τὸ σεμνότατον τοῦτο πρότυπον τῶν βασιλισσῶν, τῶν θεαινῶν καὶ τῶν γυναικῶν, τὸ τέλειον ἐσαεὶ καὶ ἀνυπέρβλητον, ὅπερ οὔτε φαντασία οὔτε σμίλη οὔτε γραφὶς ἠδυνήθη ποτὲ νὰ ὑπερβῇ ἢ νὰ φθάσῃ ἢ νὰ προσεγγίσῃ. Ἐν κεφαλαίῳ δὲ εἰπεῖν, τὸ ἄσυλον τοῦτο τοῦ εἰδωλολάτρου διὰ τῶν λειψάνων τούτων τῆς ἀγλαομόρφου ἀρχαιότητος, ἅτινα περιέθαλπεν, ἀπέπνεεν ὡς τελευταίαν τινὰ πνοὴν τῶν ἀπαραμίλλων ἐκείνων τύπων τῆς τέχνης καὶ τοῦ κάλλους, τῶν τελειοτάτων ἐκείνων μύθων, τῶν διδακτικωτέρων τῆς ἱστορίας, τῶν ἀληθεστέρων τῆς πραγματικότητος, τῶν ἀνεφίκτων ἐκείνων ἀριστοτεχνημάτων, ὧν ἡ αἴγλη ἀντιλάμπει διὰ τῶν γενεῶν μέχρι τῆς σήμερον, ὧν ἡ πρόσκαιρος συγκάλυψις ἔκαμε τόσους αἰῶνας νὰ μελανειμονῶσιν, ὧν ἡ κατάργησις διέχυσε πένθος καὶ σκοτίαν ἐπὶ τοῦ προσώπου τῆς γῆς…

Ἀφοῦ ἐξήτασε μετὰ προσοχῆς ἡ Ἀϊμὰ ἕκαστον τῶν ἀγαλμάτων τούτων, δὲν εἶχε πλέον οὐδὲ σκιὰν φόβου ἐν τῇ διανοίᾳ, ἀλλὰ τοὐναντίον ᾐσθάνετο τόσον θάρρος καὶ οἰκειότητα, ὥστε παρ᾽ ὀλίγον θ᾽ ἀπέτεινε τὸν λόγον πρὸς τὰ σιωπηλὰ ταῦτα ἀγάλματα. Ἀλλ᾽ εἶπε καθ᾽ ἑαυτήν· «Κρῖμα, ὁποὺ δὲν μιλοῦν!» Ἐν τούτοις καὶ σιωπῶντα, ἦσαν σύντροφοι τῆς μοναξίας της, καὶ δὲν ἔπαυε νὰ τὰ θαυμάζῃ. Τὰ ψυχρὰ ταῦτα μάρμαρα εἶχον τοσαύτην ἡμερότητα, οἵαν δὲν ἀπήντησεν ἡ δύστηνος κόρη ἐπὶ τῆς μορφῆς ζῶντος πλάσματος. Οὐδέποτε τοιοῦτον μειδίαμα ἀνέτειλεν ἐπὶ ἀνθρωπίνου χείλους, οὐδέποτε τοιοῦτον βλέμμα ἐξεπέμφθη ἐκ θνητῶν ὀφθαλμῶν. Παράδοξον δὲ ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ γυμνότης τοῦ σώματος δὲν προσέβαλλε τὴν παρθενικὴν αὐτῆς αἰδῶ, οὐδ᾽ ἐσκανδάλιζε τὰς αἰσθήσεις αὐτῆς. Ἡ γυμνότης αὕτη τῇ ἐφαίνετο λογικωτάτη καὶ φυσικωτάτη. Ἴσως δὲ ἡ σκέψις της διετυποῦτο οὕτως ἐπὶ τὸ ἀφελέστερον. «Διατί νὰ ἐντρέπωνται, ἀφοῦ εἶναι ἀπὸ μάρμαρον;» Τέλος δὲ ᾐσθάνθη τοῦ λοιποῦ τοσαύτην ἐμπιστοσύνην καὶ ἀσφάλειαν ἐν μέσῳ τῶν ἀφώνων τούτων συντρόφων, ὥστε ἐστήριξε τὴν κεφαλὴν ἐπὶ τοῦ βάθρου τοῦ ἀγάλματος τῆς Ἀρτέμιδος, καὶ κατεκλίθη ὅπως κοιμηθῇ.

Μόλις ἔκλεισε τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν ὕπνον, καὶ ἡ θύρα ἠνοίχθη. Ἦτο ὁ Θευδᾶς, ὅστις εἶχε κλεῖδα ὡς καὶ ὁ κύριός του, δυναμένην ἔξωθεν ν᾽ ἀνοίγῃ τὴν θύραν, ἂν καὶ ἦτο μεμοχλευμένη ἔσωθεν. Ὄπισθεν τούτου ἵστατο καὶ ἄλλος τις, ὅστις εἶχε τὴν χεῖρα ἐπὶ τῆς καρδίας προσπαθῶν νὰ συνέχῃ τοὺς βιαίους αὐτῆς παλμούς. Ἦτο ὁ Μάχτος, ὅστις ἤρχετο συντετριμμένος ἐξ εὐτυχίας… Ὁ Θευδᾶς τῷ ἔδειξε τὴν νέαν κοιμωμένην. Ὁ Μάχτος εἰσώρμησε κράξας· «Ἀϊμά!» ἀλλ᾽ ἡ κόρη ἐκοιμᾶτο. Ὁ νέος ἐπλησίασε πατῶν ἐπ᾽ ἄκρων τῶν ποδῶν. Ὁ Θευδᾶς ἤθελε ν᾽ ἀποσυρθῇ, ἀλλ᾽ ὅμως ἔμεινε θεωρῶν ἐκ περιεργείας. «Κοιμᾶται!» εἶπε στραφεὶς πρὸς αὐτὸν ὁ Μάχτος. «Ἄφησέ την νὰ κοιμηθῇ», ἀπήντησεν ὁ Θευδᾶς, κατὰ λάθος, διότι ὁ σκοπός του ἦτο νὰ εἴπῃ. «Ἐξύπνισέ την!» Ἠγνόει καὶ αὐτὸς πῶς νὰ ἐξηγήσῃ τοῦτο, ἀλλ᾽ ὅμως δὲν ἐπεθύμει ν᾽ ἀφήσῃ τὴν Ἀϊμὰν κοιμωμένην καὶ ν᾽ ἀπομακρυνθῇ ἐκεῖθεν. «Ἐξύπνισέ την!» εἶπεν ὁ Θευδᾶς, ζητήσας νὰ ἐπανορθώσῃ τὸ ἁμάρτημα τῆς γλώσσης του. Ἀλλὰ τότε ὁ Μάχτος τῷ ἀπήντησεν· «Ἂς κοιμηθῇ καλύτερα! Πόσον θὰ ὑπέφερεν ἡ δυστυχής!» Ἐν τούτοις ὁ Θευδᾶς ἔμεινε, στηριχθεὶς ὄρθιος ἐπὶ τῆς παραστάδος τῆς θύρας. Ὁ Μάχτος ἀδιαφορῶν ἂν ἦτο αὐτὸς παρών, προέβη πρὸς τὸ μέρος ὅπου ἔκειτο ἡ Ἀϊμά, καὶ ἐγονυπέτησε πλησίον αὐτῆς. Ἔλαβε τὴν χεῖρα αὐτῆς κοιμωμένης καὶ τὴν ἠσπάσθη μετὰ σεβασμοῦ. Τὸ στῆθος τῆς κόρης ἐκινήθη καὶ ἡ ἐκπνοὴ κατέστη σφοδροτέρα. «Ἀϊμά!» ἐψέλλισεν ὁ Μάχτος νομίσας ὅτι ἀφυπνίσθη. Ἀλλ᾽ ὅμως ἐκοιμᾶτο αὕτη εἰσέτι. Ὁ Θευδᾶς, προέβη δύο ἢ τρία βήματα πρὸς τὸ νεανικὸν ἐκεῖνο σύμπλεγμα. «Πᾶμε νὰ βροῦμε τὸν κύριόν μου», εἶπε πρὸς τὸν Μάχτον. «Καὶ ποῦ εἶναι ὁ κύριός σου;» ἠρώτησεν ὁ Μάχτος. «Δὲν ἠξεύρω», ἀπήντησεν ὁ Θευδᾶς. «Τότε ποῦ θέλεις νὰ τὸν βροῦμε;» Καὶ ἀποστραφεὶς ἐξηκολούθησε νὰ θεωρῇ τὴν κόρη ὑπνώττουσαν. Οὐδέποτε τὴν εἶχε παρατηρήσει οὕτω, ἐπὶ τῆς κλίνης κειμένην, ἂν καὶ συγκατῴκουν ἐκ μακροῦ χρόνου ὑπὸ τὴν αὐτὴν στέγην. Τῷ ὄντι δὲ εἶναι ὡραῖον θέαμα τὸ νὰ βλέπῃ οὕτως ὁ ἀγαπῶν τὴν ἀγαπωμένην ὑπνώττουσαν ὕπνον ἀρνίου, ὕπνον γαλήνης καὶ ἀθῳότητος, ὑπὸ τὸ ὠχρὸν τῆς λυχνίας φῶς, εἶναι γλυκὺ τὸ νὰ ἀπαριθμῇ τὰς εἰσπνοὰς καὶ ἐκπνοὰς αὐτῆς, εἶναι ἐπίφθονον τὸ νὰ θεωρῇ τὰς κυμάνσεις τοῦ στήθους της, εἶναι μεθυστικὸν τὸ νὰ ἐκμυζᾷ τὴν εὐώδη πνοήν της καὶ νὰ θαυμάζῃ τοὺς μαργαρίτας τῆς δρόσου περὶ τοὺς κροτάφους αὐτῆς καὶ τοὺς ξανθοὺς βοστρύχους τῆς κόμης περιστέφοντας τὸ μέτωπόν της. Ὁ εὐτυχὴς Μάχτος ἀπερρόφα κατὰ σταγόνα τὸ ποτήριον τοῦτο τῆς μέθης τὴν στιγμὴν ταύτην. Οὐδὲν ἄλλο ἔβλεπεν. Ἐλησμόνει ὅτι ἦτο παρὼν ὁ Θευδᾶς, ἂν καὶ οὗτος ἐφιλοτιμεῖτο, ὡς εἴδομεν, νὰ τῷ ὑπομιμνήσκῃ τὴν παρουσίαν του. Δὲν παρετήρησεν ὅλως τὰ ἔνδον τῆς παραδόξου ταύτης κατοικίας, δὲν εἶδε τὰ ὑψηλὰ ἐκεῖνα ἀγάλματα, τοὺς ἐφεστίους, τὰς συνεσταλμένας αὐλαίας, οὐδὲν τῷ ἐπροξένησεν ἐντύπωσιν. Δὲν ἐνθυμεῖτο οὔτε πῶς ἦλθεν, οὔτε ᾐσθάνετο τὸν κόπον τῆς ὁδοιπορίας. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ὁ Θευδᾶς ἐνεφανίσθη αἰφνιδίως εἰς αὐτὸν τὴν πρωίαν, καὶ τῷ εἶπεν ὅτι τὸν ζητεῖ ἡ Ἀϊμά, οὐδὲν ἄλλο. Ὁ Μάχτος καταλιπὼν τὸ ἐργαστήριον, τὴν σφῦραν, τὸν ἄκμονα, τὴν πυράγραν καὶ τοὺς φυσητῆρας, ἐξεζώσθη τὴν δερματίνην ποδιάν, ἣν ἐφόρει, καὶ ἠκολούθησε τὸν Θευδᾶν, ἢ μᾶλλον προεπορεύθη αὐτοῦ. Ὁ Θευδᾶς ἔτρεχε κατόπιν του, πνευστιῶν καὶ τὸν παρεκάλει νὰ μὴ βαδίζῃ τόσον δρομαίως. Ἀλλ᾽ ὁ Μάχτος δὲν τὸν ἤκουεν. Ὁ Θευδᾶς διὰ νὰ τὸν φοβήσῃ, τῷ ἔλεγε· «Σὺ δὲν ξέρεις τὸν δρόμο. Καὶ ἂν σὲ χάσω, θὰ χαθῇς». «Θὰ χαθῶ», ἀπήντα παρῳδῶν ὁ Μάχτος, καὶ τοῦτο συνέτεινεν εἰς τὸ νὰ ἐπισπεύδῃ ἔτι μᾶλλον τὸ βῆμα. Τότε ὁ Θευδᾶς τῷ ἔκραζε: «Ξορκίζω σε!» Ὁ Μάχτος δὲν ἀπήντα, ἢ μᾶλλον ἡ ἠχὼ τῆς φωνῆς δὲν ἔφθανεν εἰς τὰ ὦτα τοῦ Θευδᾶ, διότι οὗτος καθυστέρει τετρακόσια βήματα. Δὶς μόνον εἶχεν ἀναγκασθῆ νὰ σταματήσῃ ὁ Μάχτος περιμένων νὰ ἐξέλθῃ τῶν καμπῶν τῆς ὁδοῦ ὁ Θευδᾶς, καὶ τοῦτο διότι εὑρέθη ἐν δισταγμῷ, ἐνώπιον δύο ὁδῶν, 〈μὴ〉 γνωρίζων ποτέραν νὰ βαδίσῃ. Ἀλλὰ τοῦτο συνέτεινε μᾶλλον εἰς μείζονα ἀτυχίαν τοῦ Θευδᾶ, διότι ὁ Μάχτος εἶχε μὲν σταθῆ μὲ τοὺς πόδας, ἀλλὰ μὲ τὰς χειρονομίας ἔκαμνε τόσον θόρυβον, προσκαλῶν τὸν Θευδᾶν νὰ φθάσῃ τὸ ταχύτερον, ὥστε ὁ δυστυχὴς ἐκεῖνος ἐδάγκασε τρὶς τὴν γλῶσσάν του, καὶ ἔπαθεν αἱμορραγίαν τῆς ρινός. Τέλος τὸν ἔφθασε καὶ τῷ ὑπέδειξε τὴν ὁδόν, καὶ τότε ἤρχισε νέος ἀγὼν ἀθλητικοῦ δρόμου.

Ὅτε ἔφθασαν εἰς τὸ Πληθώνειον, ὁ Θευδᾶς ἦτο ἐκλελυμένος ὑπὸ τοῦ καμάτου, ἀλλ᾽ ἡ φιλοπραγμοσύνη καὶ ἡ ἀνησυχία ὑπεστήριζεν αὐτὸν νὰ ἵσταται ὄρθιος. Ἐν τούτοις ὁ Μάχτος ἐξηκολούθει νὰ ἀσπάζηται τὴν χεῖρα τῆς Ἀϊμᾶς, καὶ ὁ Θευδᾶς προέβη εἰς δευτέραν ἀπόπειραν. «Φίλε μου, θὰ ἔλθῃ τώρα ὁ φιλόσοφος, κάμε φρόνιμα» τῷ εἶπε. «Ποῖος φιλόσοφος;» «Ὁ αὐθέντης μου.» «Τώρα δὲν μοῦ ἔλεγες νὰ πᾶμε νὰ τὸν βροῦμε;» «Ἀλήθεια», εἶπεν ὁ Θευδᾶς. «Ἀφοῦ λοιπὸν θὰ ἔλθῃ, διατί μοῦ εἶπες νὰ πᾶμε;» «Ἂν θέλῃς πηγαίνομε», ἀπήντησεν ὁ Θευδᾶς. «Ἀλλ᾽ ἀφοῦ θὰ ἔλθῃ», εἶπεν ὁ Μάχτος. «Δὲν ἠξεύρω σίγουρα, ἂν θὰ ἔλθῃ.» «Λοιπὸν τότε πήγαινε σὺ νὰ μάθῃς, εἶπεν ὁ Μάχτος, καὶ ἔλα νὰ μοῦ πῇς ἂν πρέπει νὰ πᾶμε ἢ νὰ περιμένωμε.» «Ἀλλ᾽ ἐγὼ εἶμαι κουρασμένος, ἀπήντησεν ὁ Θευδᾶς, σὺ μ᾽ ἐξεγλώσσασες, μ᾽ ἀφάνισες στὸν δρόμο.» «Καὶ μήπως ἂν θὰ ἔλθω καὶ ἐγὼ μαζί, δὲν θὰ εἶσαι κουρασμένος;» Ὁ Θευδᾶς δὲν ἀπήντησεν. Ἐν τούτοις ὁ Μάχτος, ὄχι διότι παρεπείσθη ἐκ τῶν προτροπῶν τοῦ Θευδᾶ, ἀλλὰ μᾶλλον διότι ᾐσθάνθη τὸ ὀχληρὸν τοῦ πράγματος, ἐδοκίμασε νὰ ἀνασηκωθῇ, διότι ἦτο γονυπετής, καὶ τότε ὁ Θευδᾶς τῷ ἔτεινε τὴν χεῖρα εἰπὼν αὐτῷ. «Εἶναι ἀνάγκη νὰ εὕρωμεν τὸν αὐθέντην μου.»

Ἡ τελευταία λέξις ἐκόπη διχῇ μεταξὺ τοῦ λάρυγγος καὶ τῶν ὀδόντων τοῦ Θευδᾶ. Αἴφνης τρομερὸς κρότος ἠκούσθη, ὑποχθόνιος βοὴ ἀντήχησε, τὸ ἔδαφος ἐσαλεύθη ὑπὸ τοὺς πόδας τῶν δύο τούτων ἀνθρώπων. Σεισμὸς μετὰ πατάγου καὶ βροντῆς μεγάλης συνέβη. Τὰ δύο ταῦτα πρόσωπα ἀντήλλαξαν πεπηγότα βλέμματα. Ὁ Μάχτος κατέστη κάτωχρος. Τί εἶναι; Τί συμβαίνει; Τὰς λέξεις ταύτας οὐδεὶς ἐξήνεγκεν ἐκ τοῦ στόματος, ἀλλ᾽ ἐνδομύχως μόνον ἐσχηματίσθησαν αὗται εἰς τὸ βάθος τῶν φρενῶν. Ἠκούσθη παρατεταμένος τριγμός, καὶ σφοδροτάτη δόνησις διαρκέσασα ἐπί τινα χρόνον. Κονίαι καὶ τεμάχια λίθων ἀπεσπάθησαν ἀπὸ τῆς ὀροφῆς τοῦ σπηλαίου καὶ κατέπιπτον μετὰ δούπου ἐπὶ τοῦ ἐδάφους. Ὁ Θευδᾶς ἔφερε τὴν χεῖρα εἰς τὴν κεφαλήν. Τὰ εἴδωλα ἐφάνησαν κινούμενα, ὡς νὰ ὠρχοῦντο ἄγνωστόν τινα ὄρχησιν. Ἡ Ἀϊμὰ ἐστέναξεν, ἀφυπνίσθη ἀποτόμως, ἐκινήθη καὶ ἀνεκάθισεν. Ὕψωσε μετὰ τρόμου τοὺς ὀφθαλμούς, ἀλλὰ δὲν ἐπρόλαβε νὰ ἀναγνωρίσῃ τὸν Μάχτον. Ἡ λυχνία πεσοῦσα ἐκ τῆς κόγχης ἐφ᾽ ἧς ἔκειτο συνετρίβη, καὶ σκότος βαθὺ κατέστη ἐντὸς τοῦ σπηλαίου. «Θάρρος, ἔκραξεν ὁ Μάχτος, τείνων τὴν χεῖρα. Ἐγὼ εἶμαι Ἀϊμά!» Ἡ νεᾶνις ἀπήντησε διὰ βαθέος στεναγμοῦ. «Θάρρος» ἐπανέλαβεν ὁ Μάχτος. Ἀλλ᾽ ἡ κόρη εἶχε χάσει τὰς αἰσθήσεις της καὶ ἐλιποθύμησεν. Ὁ νέος προσεπάθησε ν᾽ ἀνεγείρῃ αὐτὴν καὶ νὰ τὴν λάβῃ εἰς τὰς ἀγκάλας, ὅπως τὴν μεταφέρῃ ἐκτὸς τοῦ σπηλαίου. Ὁ δὲ Θευδᾶς ἤδη εἶχεν ἐξέλθει ψηλαφῶν. Οἱ λίθοι οἵτινες εἶχον πέσει ἐκ τῆς ὀροφῆς ἦσαν ὡς προαγγελία πρὸς αὐτόν, καὶ ἔσπευσε νὰ φύγῃ, ὅπως σώσῃ τὴν ζωή του. «Ὑπάγωμεν, Ἀϊμά, εἶπεν ὁ Μάχτος. Ἐγὼ εἶμαι.» Ἀλλ᾽ ἡ νέα δὲν ἠδύνατο νὰ κινηθῇ, εἶχε καταστῆ βαρεῖα ὡς μόλυβδος. Ὁ Μάχτος τὴν κατησπάζετο, τὴν περιεπτύσσετο, καὶ ἦτο εὐτυχὴς ἐν τῷ μέσῳ τῆς καταστροφῆς ταύτης, εὐτυχὴς ἐν τῷ σκότει, εὐτυχὴς ἐν τῇ θεομηνίᾳ, εὐτυχὴς ἐν τῇ ἀπογνώσει. Συγχρόνως δὲ προσεπάθει νὰ ἀνεγείρῃ αὐτὴν καὶ τὴν μεταφέρῃ εἰς τὸ ὕπαιθρον. Ἀλλ᾽ αἱ δυνάμεις τοῦ νέου εἶχον παραλυθῆ, οἱ πόδες παρεπάτουν, οἱ βραχίονες ἔτρεμον. «Ὑπάγωμεν, Ἀϊμά», ἐψιθύριζεν εἰς τὸ οὖς τῆς νέας, ἀποτυπῶν ἅμα φλογερὸν φίλημα ἐπὶ τῆς παρειᾶς αὐτῆς. «Ὑπάγωμεν Ἀϊμά»· ἀλλ᾽ ἡ Ἀϊμὰ ἦτο λιπόθυμος, καὶ ὁ Μάχτος ἔκλεπτε τὰς περιπτύξεις, ἔκλεπτε τὰς θωπείας, ἔκλεπτε τὰ φιλήματα. Φιλήματα ἐξ ἐκείνων ἅτινα δὲν λησμονοῦνται, ἀλλὰ θάπτονται. Φιλήματα, ὧν δὲν ἀρκεῖ βίος ἀνθρώπου ἵνα ἐξαλείψῃ τὰ ἴχνη ἐκ τῶν χειλέων, ἀλλ᾽ ὁ θάνατος μόνος ἁρπάζει αὐτὰ ἐκ τοῦ στόματος. «Φύγωμεν, Ἀϊμά!» ἐπανέλαβεν ὁ νέος, «Φύγωμεν!». Καὶ ὁ ἦχος τῆς λέξεως ταύτης συνέπιπτε παραδόξως μὲ τὸν κρότον τῶν φιλημάτων. Ποία γραφικὴ δύναται νὰ παραστήσῃ τὸ εἶδος τοῦ φιλήματος; Ποία μουσικὴ ἰσχύει νὰ μελοποιήσῃ τὸν ἦχον αὐτοῦ; «Φύγωμεν, Ἀϊμά, φύγωμεν, φιλτάτη μου, Ἀϊμά!». «Ἀϊμά, ἀγαπητή μου Ἀϊμά! Φύγωμεν! φύγωμεν!». Καὶ ἡ ὥρα ἐκείνη ἂν ἦτο στιγμὴ φόβου καὶ ἀγωνίας, ἂν ἦτο στιγμὴ συντελείας καὶ φρίκης, ἀλλ᾽ ἦτο αἰὼν εὐδαιμονίας. «Φύγωμεν, Ἀϊμά, ἀγαπητή μου Ἀϊμά, φύγωμεν, φύγωμεν!».

Ἡ σκηνὴ αὕτη δὲν διήρκεσεν ἐν τούτοις πλέον στιγμῶν τινῶν. Ὁ Θευδᾶς ὅστις εἶχεν ἐξέλθει ἔντρομος ἐκ τοῦ σπηλαίου, ἀπεμακρύνθη δέκα βήματα, καὶ στραφεὶς ἔβλεπεν εἰς τὴν θύραν. Συγχρόνως δὲ ἤκουσε πολλαπλοῦν καὶ παμμιγῆ κτύπον, ταρτάριον βροντὴν καὶ πάταγον, ἀντηχήσαντα ἔνδοθεν τοῦ ἄντρου. Ὁ Θευδᾶς, ἂν καὶ εἶχε διακόψει πᾶσαν σχέσιν μὲ τοὺς τύπους τῆς χριστιανικῆς ἐκκλησίας ἀφ᾽ οὗ χρόνου εἶχε προσληφθῆ εἰς θεραπείαν τοῦ φιλοσόφου Πλήθωνος, ὁ Θευδᾶς ἔκαμε δι᾽ αὐτομάτου κινήσεως τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ ἐπὶ τοῦ στήθους. Ἡ γῆ ἔτρεμεν ἐπί τινας στιγμὰς εἰσέτι (διότι εἶχον συμβῆ τρεῖς ἀλλεπάλληλοι δονήσεις) καὶ τέλος ἐσταμάτησεν. Ἀλλ᾽ ὁ Θευδᾶς δὲν ἐτόλμα νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὸ ἄντρον, ὅπως ἴδῃ τί εἶχε συμβῆ. Ἐφοβεῖτο μὴ ἐπέλθῃ καὶ ἄλλος σεισμός. Εἰς μάτην δὲ περιέμενε μέχρι τῆς πρωίας νὰ ἐξέλθωσιν ἐκ τοῦ ἄντρου ἡ Ἀϊμὰ καὶ ὁ Μάχτος. Ἀλλ᾽ ὅμως ἐνόησεν ὅτι ἦσαν νεκροί.

Τῇ ἐπαύριον εὑρέθησαν τὰ δύο πτώματα κείμενα ὁμοῦ ὑπὸ τὸ ψυχρὸν μάρμαρον καὶ σφιγκτῶς ἐνηγκαλισμένα. Τὸ ἄγαλμα τῆς Ἀρτέμιδος ἀνατραπὲν ἐκ βάθρων, ὡς ἐκ τοῦ ἐπισυμβάντος σεισμοῦ, τοὺς εἶχε θρυμματίσει ἀμφοτέρους. Αἱ δύο νεαραὶ μορφαὶ ἐφαίνοντο βλέπουσαι πρὸς ἀλλήλας, ἐγγύθεν ἀλλήλων ἁπτόμεναι, καὶ εἶχον ἐκπέμψει ὁμοῦ τὰς δύο ὑστάτας πνοάς. Τὸ πρόσωπον τοῦ Μάχτου ἔφερε πρόδηλα τὰ ἴχνη τῆς πρώτης καὶ τελευταίας εὐτυχίας, ἣν ἀπέλαυσεν ἐπὶ τῆς γῆς. Τὸ πρόσωπον τῆς Ἀϊμᾶς ἐξέφραζεν ὀδύνην καὶ πικρίαν.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

(Ὅρα «Κεφάλαιον Ἰδιόγραφον»)

.........................................

.........................................

Ὁ Πλήθων ἐφιλοτιμήθη νὰ κηδεύσῃ μεγαλοπρεπῶς τὰ σώματα τῶν δύο νέων. Ἀλλ᾽ ὅμως δὲν ηὐτύχησε νὰ ᾄσῃ ὑπὲρ τῆς Ἀϊμᾶς τὸν εἰδωλολατρικὸν ὑμέναιον, καθὼς εἶχεν ἐλπίσει. Ἀντὶ τούτου ἔθυσε νεκρωσίμους θυσίας καὶ ἔσπεισε πενθίμους σπονδὰς εἰς τοὺς θεοὺς τοὺς ὑποχθονίους.

Ὁ φιλόσοφος ἔζησεν ἐπὶ πολὺ ἔτι. Φαίνεται δὲ ὅτι κατὰ τὰς τελευταίας αὐτοῦ ἡμέρας εἶχε θεραπευθῆ ἐκ τῆς εἰδωλολατρικῆς φαντασίας, ἥτις εἶχε κυριεύσει αὐτοῦ, συνειδὼς ὅτι μετὰ τὴν κατάργησιν τῆς ἐλευθερίας, οὐδὲ λόγος ἠδύνατο νὰ γίνῃ περὶ οἱασδήποτε μεταρρυθμίσεως. Ἀφιέρωσε δὲ τὰ ἔσχατα τοῦ βίου του εἰς τὸ νομοθετικὸν καὶ κοινωνικὸν στάδιον ὅπερ ἠνοίγετο αὐτῷ ἐν Πελοπον-νήσῳ.

Ἡμέραν τινὰ γέρων τις πένης, ταπεινὸς τὸ σχῆμα, κεκυφώς, ἐνεφανίσθη ἐνώπιον αὐτοῦ (τοῦτο συνέβη μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας ἀπὸ τῆς καταστροφῆς, ἣν ἀρτίως διηγήθημεν) καὶ τὸν ἠρώτησεν ἂν αὐτὸς ἦτο ὁ φιλόσοφος Γεμιστὸς ἢ Πλήθων. Ἐπὶ τῇ καταφατικῇ ἀπαντήσει τοῦ Πλατωνικοῦ, ὁ γέρων τὸν ἠρώτησεν ἂν ἤξευρε ποῦ εὑρίσκετο ἡ Ἀϊμά, προσθείς. «Εἶδα κ᾽ ἔπαθα ἕως οὗ νὰ μάθω πῶς ὀνομάζεται. Ἀλλὰ φαίνεται ὅτι αὐτὸ εἶναι τὸ ὄνομά της».

―Ἀπέθανεν, ἀπήντησε μετ᾽ εἰλικρινοῦς θλίψεως ὁ φιλόσοφος.

―Ἀπέθανεν! ἐπανέλαβεν ὁ πτωχὸς γέρων· κ᾽ ἐγὼ ὁποὺ τὴν ἔσωσα…

― Τὴν ἔσωσες; ἐπανέλαβεν ὁ Γεμιστός.

― Βέβαια τὴν ἔσωσα.

―Ἀπὸ τί;

―Ἀπὸ θάνατον.

― Δὲν σημαίνει, ἀφοῦ ἀπέθανε.

― Καὶ ἤλπιζα νὰ τὴν εὕρω ζωντανήν, εἶπεν ὁ γέρων. Κρῖμα, κρῖμα!

― Καὶ δύναμαι νὰ σ᾽ ἐρωτήσω εἰς ποίαν περίστασιν τὴν εἶχες σώσει; ἠρώτησεν ὁ Πλήθων.

― Γνωρίζεις αὐτό; εἶπεν ὁ γέρων.

Καὶ τῷ ἔδειξεν ἀργυροῦν ἐγκόλπιον, φέρον ἐγκεχαραγμένην διὰ κεφαλαίων τὴν λέξιν· ΠΛΗΘΩΝ.

― Τὸ γνωρίζω, εἶπεν ὁ φιλόσοφος, ἀλλὰ ποῦ τὸ ηὗρες;

―Ἐκεῖ ὁποὺ εἶχες ρίψει τὴν μικρὰν Ἀϊμάν, εἰς τὸν καταρράκτην.

Ὁ Πλήθων ἀνεσκίρτησε.

― Λοιπὸν σὺ τὴν ἔσωσες τότε;

―Ἐγὼ ὁ ἴδιος.

Ὁ Πλήθων συγκινηθεὶς ἔδωκε γενναῖον χρηματικὸν βοήθημα εἰς τὸν γέροντα Βράγγην, ὅστις μετὰ τὸν θάνατον τοῦ διασήμου καὶ ἡμιγύμνου πολεμάρχου Γάρμπου, δὲν ἐστρατολογεῖτο πλέον καὶ εἰς οὐδὲν ἠδύνατο νὰ χρησιμεύσῃ τοῦ λοιποῦ ἐπὶ τῆς γῆς ...............

Ὁ Πρωτόγυφτος ἔγινε πράγματι ἄφαντος καὶ οὐδὲν πλέον ἠκούσθη περὶ αὐτοῦ. Ὅσον διὰ τὸν Βοῦγκον, οὗτος ἐργαζόμενος φιλοπόνως ἐγηροτρόφησε τὴν πτωχὴν Γύφτισσαν, μέχρις ὅτου οἱ δύο αὐτῆς κρεμαστοὶ ὀδόντες ἔπεσον, καὶ δὲν ἠδύνατο πλέον νὰ μασήσῃ. Τότε δὲ παθοῦσα ἐξ ἀτροφίας μετέβη εἰς ἀνεύρεσιν τῶν δύο κοπτήρων της.

Περὶ τοῦ Τρέκλα λέγεται, ὅτι ὁ Χόμο, ἀσιτήσας ἐκ τῆς σκληρότητος τοῦ κυρίου του, καὶ ἐκ τῆς συστηματικῆς καταφορᾶς τοῦ μοναστικοῦ τάγματος (ἐννοοῦμεν τοὺς αἰλούρους, οἵτινες ἐτρέφοντο ἐν τῷ μοναστηρίῳ) ἐβιάσθη νὰ ἐκχώσῃ πρὸς τροφὴν τὸ πτῶμα τοῦ Σκούντα μετά τινας ἡμέρας ἀπὸ τοῦ φόνου. Ἡ περίστασις αὕτη συνετέλεσεν εἰς τὴν ἀνακάλυψιν τοῦ ἐγκλήματος καὶ εἰς τὸν ἀπαγχονισμὸν τοῦ ἐνόχου.

Ὁ δὲ Τρανταχτὴς ἔτυχεν ἰσοβίου συντάξεως παρὰ τοῦ ταμείου τῆς ἐν Ρώμῃ προπαγάνδας, ὡς προσενεγκὼν δῆθεν ἐκδουλεύσεις εἰς τὸν ἱερὸν ἀγῶνα τοῦ παπισμοῦ. Τότε ἔπαυσεν αἰφνιδίως νὰ φοιτᾷ εἰς τὸ καπηλεῖον τοῦ Κατούνα, ἀλλ᾽ ὁ οἰνοπώλης δὲν ἐζημιώθη ἐκ τούτου. Τοὐναντίον εὗρε καλυτέρους πελάτας.

Περὶ τῆς ὀπτασίας ἐκείνης, ἥτις δὶς ἐνεφανίσθη καθ᾽ ὕπνον εἰς τὴν Ἀϊμάν, διτταὶ ὑπάρχουσι γνῶμαι. Ἐννοοῦμεν τὴν μυστηριώδη ἐκείνην γυναῖκα, περὶ ἧς δὲν κατώρθωσεν ἡ νέα νὰ σχηματίσῃ εὐκρινῆ ἰδέαν, ἂν ἦτο ὄνειρον ἢ πραγματικότης. Ὡς πρὸς τοῦτο καὶ αὖθις παραπέμπομεν τὸν ἀναγνώστην εἰς τὰς ἰδιαιτέρας πληροφορίας, ἃς ἐδημοσιεύσαμεν ἀνωτέρω ὑπὸ τὸν τίτλον, «Κεφάλαιον Ἰδιόγραφον». Ἂν ἡ περὶ τῆς εὐκλεοῦς καταγωγῆς τῆς Ἀϊμᾶς γνώμη ἦτο ὀρθὴ (ὅπερ οὐδόλως παραδεχόμεθα), ἡ μυστηριώδης ἐκείνη γυνὴ ἦτο ἡ προσωποποίησις τῶν ἐνδόξων παραδόσεων τῆς καταγωγῆς της. Ἂν ἡ γνώμη αὕτη εἶναι ἐσφαλμένη (ὅπερ φαίνεται πιθανώτερον), τότε τὸ ὄνειρον ἢ ἡ ὀπτασία ἐκείνη ἀνάγεται εἰς τὴν χώραν τοῦ ληθαργικοῦ παραλήρου. Ὅπως καὶ ἂν ἔχῃ τοῦτο, ἀπέχομεν νὰ ἐκφράσωμεν ρητὴν γνώμην, ἀλλ᾽ ὅμως ὡς πιστοὶ ἀντιγραφεῖς δὲν ἠδυνάμεθα νὰ παραλίπωμεν τὴν περὶ τούτου διήγησιν, καίπερ πεποιθότες ἀπ᾽ ἀρχῆς ὅτι τὸ παράδοξον τοῦ πράγματος ἤθελε λυπήσει τοὺς πλείστους τῶν ἀναγνωστῶν. Γράφων τις μυθιστόρημα, οὗ ἡ ὑπόθεσις εἶναι ἠρανισμένη ἐκ τῶν παραδόσεων τοῦ μέσου αἰῶνος, ὅσην καὶ ἂν ἔχῃ προθυμίαν, δὲν δύναται ν᾽ ἀποφύγῃ πράγματά τινα, ἅτινα δὲν δύνανται ἢ νὰ φανῶσιν ἀλλόκοτα κατὰ τὰς σήμερον ἐπικρατούσας δοξασίας.

Αἱ δὲ ἀδελφαὶ τοῦ μοναστηρίου διέλαμψαν ἐν ἀρετῇ καὶ εὐσεβείᾳ, μέχρι τέλους τοῦ βίου των. Ἀλλ᾽ ὅτε ἀπέθανεν ἡ Βεάτη, ὁ ἀτυχὴς Χόμο δὲν εἶχε πλέον τινά, ὅστις νὰ τῷ ρίπτῃ ἓν κόκκαλον. Προέβλεπε δὲ ὅτι ἔμελλε νὰ ἔχῃ κακὰ γηρατεῖα. Ὀργισθεὶς λοιπὸν ὑπερέβη τὰ σύνορα καὶ ηὐτομόλησε πρὸς τὸν Θευδᾶν, ἀρχαῖον γνώριμόν του, ὅστις τὸν ἐγηροκόμησεν ἐξαιρέτως.

Ὅσον διὰ τὴν Ἑφταλουτρού, αὕτη ἐξερχομένη ἡμέραν τινὰ ἔκ τινος οἰκίας, καὶ ἔχουσα τοὺς θυλάκους πλήρεις λαφύρων, ὥστε δυσκόλως ἐβάδιζεν ἐκ τοῦ βάρους, ὠλίσθησε καὶ κατεκρημνίσθη ἐπὶ τῆς κλίμακος, καὶ συντριβεῖσα τὰς δώδεκα πλευρὰς παρέδωκε τὸ πνεῦμα.

ΤΕΛΟΣ

1. Θὰ κερδήσῃς χρήματα (Σημ. τοῦ Παπ.)

2. Μὴ βλασφημῇς (Σημ. τοῦ Παπ.)