ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
ΑΠΑΝΤΑ
ΤΟΜΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ
ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
Ν. Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΟΣ
ΑΘΗΝΑ 1988

Θ´ ΝΕΚΡΟΛΟΓΙΕΣ

Ο ΠΑΤΗΡ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

Τῶν ἐπαγγελμάτων, ἔλεγε ξένος συγγραφεύς, καλῶς ἀποφαινόμενος, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, προορισμοῦ καὶ κλήσεως δέονται τρία, τό τε ἐκκλησιαστικὸν καὶ τὸ στρατιωτικὸν καὶ τὸ περὶ τὰς καλὰς τέχνας. Τοιαύτης κλήσεως ἂν μετέχωσιν οἱ παρ᾿ ἡμῖν σήμερον στρατηγοῦντες καὶ οἱ τῶν καλῶν τεχνῶν δημιουργοὶ ἀδυνατῶ νὰ εἴπω, παρὰ τοῖς ἐκ τοῦ ἱεροῦ Κλήρου δέ, ἐπειδὴ περὶ τούτων ἑνὸς ὁ λόγος, ἐρημία μοὶ φαίνεται, ἐξέστω μοι εἰπεῖν, ὁλοσχερὴς τοῦ πράγματος. Λέγω δέ, ἐν τῇ Ἑλλαδικῇ χώρᾳ τῇ ἀπελευθέρῳ, διότι οὐ μόνον ἀποδημητὴς θρασὺς νὰ εἶναι πρέπει, ἀλλ᾿ ἰχνευτὴς ἀμφιδέξιος, ὁ ἐπιχειρήσων ν᾿ ἀνεύρῃ καὶ ν᾿ ἀποκαλύψῃ ἕνα ἄνδρα μοναστὴν ἢ θύτην τοῦ ἐπιτηδεύματος ἄξιον. Ἐγκατεσπαρμένοι δέ, εἴ τινες τοιοῦτοι, ἀνὰ τὰς φάραγγας καὶ ἐν ταῖς χαράδραις τοῦ Ἄθω, καὶ οὗτοι ὁδηγὸν ποιούμενοι τὸ «Σῴζων σῷζε τὴν σαυτοῦ ψυχὴν». Εἰκότως.

«Σέβομαι τοῦτο ὅ εἰμι», ἔγραφεν εἷς τῶν λογίων κληρικῶν, πρὸ πεντηκονταετίας, καὶ καλῶς θὰ εἶχεν ἂν πάντες οἱ ὁμόσχημοι ἐκείνῳ ἠδύναντο τὸ αὐτὸ νὰ αὐχήσωσιν. Ἀλλὰ πολλῷ βέλτιον θὰ ἦτο ἂν ὁ ἀείμνηστος ἔλεγεν ἁπλούστερον «Εἰμὶ τοῦτο ὅ εἰμι», ὅπερ θὰ ἦτο οἱονεὶ παράφρασις τοῦ ἀποστολικοῦ ρήματος, «Ἕκαστος ἐν ᾧ ἐκλήθη». Τί δὲ φέρτερον τούτου; Τοῦτο τὸ «εἰμὶ ὅ εἰμι» ἠδύνατο εἴπερ τις ἄλλος νὰ αὐχήσῃ ὁ ἐν ἀγνώστῳ τῆς γῆς γωνίᾳ ἄρτι ἀναπαυθείς, σεβάσμιος πατὴρ Διονύσιος.

Ἐκεῖνο ὅπερ ἦτο, ἦτο μοναστής, δηλ., θὰ εἴπωσιν οἱ ἀναγνῶσται: ζῶν ἀναχρονισμὸς ἐν ΙΘ´ αἰῶνι φθίνοντι, ἀλλ᾿ ἦτο. Δὲν τὸ ᾔσχυνε καὶ δὲν τὸ ᾐσχύνετο. Ἐπὶ ἑβδομήκοντα ὅλα ἔτη φορῶν τὸ σχῆμα ἐκεῖνο, τὸ τοσοῦτον ἀστόργως θεωρούμενον παρ᾿ ἡμῖν σήμερον, δὲν ἠμαύρωσε τὸν χαρακτῆρα, δὲν ἐταπείνωσε τὸ φρόνημα, δὲν ἠθέτησε τὰ ἐπηγγελμένα. Ἐὰν ἐγεννᾶτο πρὸ τοῦ Δ´ αἰῶνος, θὰ ἦτο Μάρτυς, ἐὰν μετὰ τὸν Δ´, Ὅσιος. Εἶχε τὴν θεόθεν κλῆσιν, περὶ ἧς ἀρχόμενοι εἴπομεν. Ἔζησεν ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ καὶ ἀπῆλθε τοῦ κόσμου χωρὶς νὰ κύψῃ τὴν ράχιν πρὸ οὐδενὸς ἄλλου ἢ τοῦ Ὑψίστου Θεοῦ.

Ὁ πατὴρ Διονύσιος ἔζη οὐχὶ μόνον φυσικόν, ἀλλὰ πνευματικὸν βίον. Ἐν μέσῳ τοσούτων νεκρῶν καὶ νεκροπομπῶν, αὐτὸς ἔζη, αὐτὸς ἔδρα. Ἦτο πνευματικός, ἦτο κήρυξ, προσηλυτιστής, κατηχητής, σχεδὸν ἀπόστολος. Οἱ ἐπισκεπτόμενοι αὐτὸν εἰς ὅσα ἀναχωρητήρια κατὰ καιροὺς μετήλλαξεν, εἰς ὅσα μονύδρια ἔκτισεν ἐκ διαλειμμάτων, ἔβλεπον ὁλόκληρον στρατιὰν πνευματικῶν τέκνων, ὑποτακτικῶν, προσηλύτων ἐξ Ἀγαρηνῶν καὶ Ἰσραηλιτῶν, νεοφωτίστων, περικυκλοῦσαν τὸν Γέροντα. Οὕτως ἐπεκαλεῖτο κατ᾿ ἐξοχήν. Ὁ γράψας τὸ φερώνυμον ἐν τῇ Ἀκροπόλει ἄρθρον, ὁ ἐμὸς συμπολίτης, κ. Α. Μ., πρὸς ὃν ὁ Διονύσιος ἦτο συγγενὴς πατρόθεν, ἔχει, πιστεύω, περὶ Διονυσίου ὕλην ἱκανήν, ὥστε νὰ γράψῃ τόμον ὁλόκληρον χαρακτηριστικῶν ἀνεκδότων. Ἐπιστέλλων αὐτῷ ὁ Διονύσιος, ὅστις ἦτο ἀρχαιοπρεπέστατος καὶ οὐδὲν ἠνείχετο νεωτερικόν, ἐπέγραφεν: «Τῷ ἀγαπητῷ μοι Ἀλεξάνδρῳ Δημητριάδῃ, ἀσπασίως». Ἐκ τοῦ ὀνόματος τοῦ πατρὸς ἐσχημάτιζε πατρωνυμικόν, τὰ δ᾿ ἐπώνυμα δὲν ἠσπάζετο.

Ἀλλὰ καὶ τὰ κύρια ὀνόματα τῶν συνδιαλεγομένων αὐτῷ ἐξηλλήνιζεν ἑκάστοτε ὁ Διονύσιος. Προστυχὼν Ζαφείρην τινὰ καλούμενον ἐν Σκιάθῳ ἀνέκραξε: «Ζαφείρης! Ζαφείρης! γατὶ εἶσαι;» καὶ μετέβαλεν αὐθαιρέτως τὸ ὄνομα αὐτοῦ εἰς Δημήτριον. Ὅσον ἀφορᾷ τοὺς ἰδίους αὐτοῦ ὑποτακτικούς, ἠγάπα νὰ τοῖς δίδῃ ὀνόματα προφητῶν μάλιστα. Τὸν ἕνα τοῦτον ἐκάλει Ἱερεμίαν, ὅστις καὶ ἔμεινεν ἄχρι τέλους πιστὸς τῷ Γέροντι, τὸν ἄλλον Σαμουήλ, τρίτον Μωυσῆν· ἄλλους ἐκάλει Ἀρτέμιον καὶ Θεόκλητον. Ἀλλ᾿ ἡ ἀπαρίθμησις τῶν ὑποτακτικῶν ἀπαιτεῖ ὁλόκληρον κατάλογον.

Ἦτο δὲ δόκιμος ἑλληνιστὴς ὁ ἀνήρ, καὶ τοσοῦτον ὥστε τὰς πρὸς λογίους ἐπιστολὰς αὐτοῦ ἔγραφεν ἐν ἀνθηρῷ Ἕλληνι λόγῳ, τὰ δὲ ὑπέρθυρα καὶ τὰς προμετωπίδας ὅλων τῶν ἀναχωρητηρίων, οἴκων καὶ κελλίων, ὅσα ποτὲ ἵδρυσεν, εἶχεν ἐμπλήσει ἐπιγραμμάτων Ἰαμβικῶν καὶ Ἡρωελεγείων. Ἐπί τινος κρήνης ἣν εἶχεν ἐγείρει παρὰ τὴν ἱερὰν μονὴν τὴν παρ᾿ αὐτοῦ ἀνακτισθεῖσαν τῆς ἐν Σκιάθῳ Εἰκονιστρίας, εἶχεν ἐπιγράψει, προτρέπων τὸν διαβάτην, ἀφοῦ πίῃ καὶ νιφθῇ διὰ τοῦ ὕδατος,

...τῆς καλλιρείθρου τῆσδε τῆς κρήνης, ξένε,
ψυχῆς τότε μνήσθητι Διονυσίου.

Εἰσερχόμενός τις παρὰ τῷ Διονυσίῳ, οἱασδήποτε τάξεως ἄνθρωπος καὶ ἂν ἦτο, ὑπὸ τηλικούτου κατελαμβάνετο σεβασμοῦ, ὥστε τὰ ἔχανε, κατὰ γράμμα. Ὁ Διονύσιος ἐδίδασκεν, ἐνουθέτει, ἐπέπληττεν, ἦτο δὲ τὰ μάλιστα διαλεκτικός. Ὁ Διονύσιος ἦτο, ὡς λέγουσιν, ἰδιότροπος, ἀλλ᾿ ἡ ἰδιοτροπία αὕτη, ἡ στρυφνότης μάλιστα, ἦτο ἀρετὴ τοῦ ἀνδρός. Ἰδών ποτε νεαρὰν γυναῖκα, ἐπιδεικτικῶς φοροῦσαν κόκκινα, τολμήσασαν νὰ πλησιάσῃ εἰς τὸ μονύδριον, «οἱ κόκκινοι διαβόλοι, τί θέλουν ἐδῶ;» ἀνέκραξε. Διδάσκων τοὺς παρ᾿ αὐτῷ ἐπισκέπτας δὲν ἠνείχετο διακοπὴν ἢ θόρυβον θύραθεν. Μιᾷ τῶν ἡμερῶν, νουθετοῦντος αὐτοῦ ἐν τῷ κελλίῳ τοὺς προσελθόντας, ὁ ὑποτακτικὸς τοῦ Διονυσίου Πέτρος, Βούλγαρος ἀγαθὸς ἀλλὰ καὶ μοναστὴς ἄριστος, ἔκραζεν ἔξωθεν τὴν γαλῆν, ἣν εἶχε καλέσει προσφυῶς εὐτελὲς ὄνομα: «Πατσαβούρα! Πατσαβούρα!» - «Κύριε ἐλέησον! Κύριε ἐλέησον!» ἀντεφώνει ὁ Διονύσιος ἀπορήσας ἐπὶ τῇ τόλμῃ. Καὶ οὐδεμία ἀμφιβολία, ὅτι θὰ ἐπέβαλεν εἰς τὸν ταλαίπωρον Πέτρον, πρὸς τῷ τακτικῷ βαρεῖ κανόνι, προσθέτους μετανοίας ἑκατὸν καὶ τρεῖς.

Τοιοῦτος ἀκραιφνὴς ἀνὴρ ἀσκητικὸς τὸν βίον, ὅσας καὶ ἂν εἶχεν ἀνωμαλίας ἢ ἀδυναμίας ἀνθρωπίνας, αἱ ἀνωμαλίαι καὶ ἀδυναμίαι αὗται δοκοῦσιν ἀρεταί. Διὰ τὸν Διονύσιον ὁ βίος ἦτο ἀδιάλειπτος ἀγὼν πνευματικός, οἱ πόνοι αὐτοῦ ἦσαν ἀρεταί, ἡ ζωή του ὅλη ἦτο σταδιοδρομία. Ὁ Διονύσιος ὑπέστη θλίψεις καὶ ἐξορίας, καὶ διῆλθεν ὅλον τὸν βίον του ξενιτευόμενος, «οὐκ ἔχων ὧδε μένουσαν πόλιν». Ἐν ταῖς νήσοις τοῦ Αἰγαίου, ἰδίως ἐν Ὕδρᾳ καὶ Σύρῳ, ἄπειρος ἦτο ἡ φήμη αὐτοῦ ὡς πνευματικοῦ, τοσαύτην δὲ ἤσκει γοητείαν ὁ «Γέροντας», ὥστε οἱ λόγοι αὐτοῦ ἐνομίζοντο ὡς χρησμοὶ αὐτόχρημα.

Πολλοὶ ἀπατηθέντες συνέχεον τὸν γηραιὸν πνευματικὸν πρὸς τοὺς μακρακιστάς, καὶ ἐνόμισαν, ὅτι ὁ Διονύσιος ἦτο ὀπαδὸς τοῦ συντάκτου τοῦ Λόγου. Τόσον ἀληθεύει τοῦτο, ὥστε ὁ Διονύσιος μᾶλλον, ἂν ἤθελεν, ἠδύνατο νὰ διεκδικήσῃ τὸν κ. Μακράκην ὡς ὀπαδὸν αὐτοῦ. Ὁ σεβάσμιος ἀγωνιστὴς τῆς Ὀρθοδοξίας ἦτο κατὰ γενεὰν ὅλην πρεσβύτερος τοῦ κ. Μακράκη καὶ δὲν ἀνέμενε βεβαίως τὴν ἐπιτολὴν τοῦ ἐκ Σίφνου διδασκάλου, ὅπως δανεισθῇ παρ᾿ αὐτοῦ ἰδέας καὶ πεποιθήσεις. Ὁ Διονύσιος ἀνῆκεν εἰς τὴν ἀρχαιοπρεπῆ ἐκείνην τάξιν τῶν μοναχῶν, τῶν Κολλυβάδων καλουμένων, ἧς ἦτο ὁ τελευταῖος σχεδὸν ἀντιπρόσωπος. Παρὰ τῶν Κολλυβάδων τούτων ἠθέλησε καὶ ὁ κ. Μακράκης νὰ μιμηθῇ τινα ἔθιμα, ὡς τὸ τῆς συχνῆς μεταλήψεως καὶ ἄλλα, καὶ ἀπέτυχεν, ὡς εἰκός. Διότι δὲν ἐδόθη εἰς κοσμικοὺς ἀνθρώπους νὰ μιμῶνται τὰ ἔθιμα τῶν ἀσκητικῶν ἐκείνων ἀνδρῶν, τῶν ἐν ἀμέμπτῳ πολιτείᾳ διαγαγόντων, οὐδ᾿ ἔξεστιν εἰς τοὺς ἐν τῇ τύρβῃ τοῦ κόσμου βιοῦντας νὰ παρῳδῶσι τὰ σεμνὰ καὶ ὑψηλὰ ἐκεῖνα πράγματα. Ἐντεῦθεν δὲ προῆλθεν ἡ σύγχυσις καὶ ὑπέλαβον πολλοὶ ὅτι ὁ Διονύσιος ἦτο μακρακιστής.

Ποία τις ἦτο ἡ κοινότης αὕτη τῶν Κολλυβάδων μοναχῶν, οὐ τοῦ παρόντος, διότι ἡ παρέκβασις τόσον μακρὰ θὰ ἦτο, ὥστε θὰ ἐχρησίμευεν ὡς πύλη πρὸς ἔξοδον τοῦ ἡμετέρου ἀρθριδίου. Σημειῶ μόνον ἐνταῦθα, ὅτι τὸ σκωπτικὸν ἐπίθετον ἀναξίως ἐδόθη αὐτοῖς ὑπὸ φθονερῶν τοῦ μοναστικοῦ βίου ἀπτήνων, λόγῳ ὅτι ἐκεῖνοι δὲν ἠνείχοντο καὶ δικαίως τὰ ἐν ταῖς Κυριακαῖς κόλλυβα καὶ μνημόσυνα, ἐπιμένοντες ἵνα ταῦτα γίνωνται ἐν τοῖς Σάββασι καὶ ταῖς καθημεριναῖς, κατὰ τὴν ἀρχαίαν τῆς ἐκκλησίας τάξιν, καὶ ὅτι ἐκ τῶν Κολλυβάδων ἦσαν ἐκ τῶν παλαιῶν λογίων πατέρων ὁ Κορίνθου Μακάριος, ὁ Νοταρᾶς, ἅγιος τιμώμενος, Ἀθανάσιος ὁ Πάριος καὶ Νικόδημος ὁ πολυγραφώτατος, ὁ Κύριλλος, ὁ Ἠλίας, ὁ Ἀρσένιος, καὶ ἄλλοι ἐνάρετοι πατέρες.

Μετὰ μακρὰν ξενιτείαν, μόλις τῷ ᾳωπβ´, ἐπανῆλθε τέλος ὁ Διονύσιος εἰς τὴν γενέθλιον νῆσον τὴν Σκίαθον, ὅπου ὑπερογδοηκοντούτης ἤδη ἔκτισε τὸ τελευταῖον αὐτοῦ ἀσκητήριον, ἐπὶ τοῦ γραφικωτάτου μικροῦ βουνοῦ τοῦ Προφήτου Ἠλιού. Παρὰ τὰς γηραιὰς ἐκείνας πλατάνους, ὧν τὴν μίαν περιστέφει δίδυμον κλῆμα, βαστάζον κατὰ περιφορὰν ἐνιαυτοῦ (μηδεὶς ὑπολάβῃ τέρας τὸ λεγόμενον) βότρυς ἀρκοῦντας νὰ ἐμπλήσωσι ὑπὲρ τοὺς ἑκατὸν κοφίνους, ἐξ ὧν ψωμίζονται τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, διότι οὐδεὶς θὰ ἦτο οὕτω θρασύς, ὥστε ν᾿ ἀναρριχθῇ εἰς τοὺς ἀκρέμονας, ὑπὸ τὴν σκέπην τοῦ μεγάλου τοῦ Ἰσραὴλ τερατουργοῦ καὶ δημεγέρτου, ἀπῆλθε ζηλωτὴς καὶ πυρίπνους ὡς ἐκεῖνος, τραχὺς τὴν εἰλικρίνειαν καὶ τομὸς τὴν γλῶσσαν ὡς ἐκεῖνος, πλήττων ἀθῴῳ τῇ γλώσσῃ, ὡς ἐκεῖνος ἔπληξεν «ἀθῴοις ταῖς χερσὶ» τοὺς ἱερεῖς τῶν προσοχθισμάτων. «Καθάπερ ποδήρει τῷ ζήλῳ κοσμούμενος», κατὰ τὴν βαθεῖαν τὴν ἔννοιαν φράσιν τοῦ ἱεροῦ μελῳδοῦ, ἀπῆλθε γηραιὸς ἤδη ν᾿ ἀναπαυθῇ ἐκ τῶν τοσούτων παλαισμάτων, καὶ τελέσας τὸν δρόμον ἀπεδήμησε πρὸς τὸν ἀθλοθέτην καὶ βραβευτὴν Χριστόν. Σπένδω δάκρυ θαλερὸν ἐπὶ τοῦ τάφου τοῦ γεραροῦ τῆς Ὀρθοδοξίας ἀγωνιστοῦ, οὗ ἡ μνήμη εἴη ἄφθιτος καὶ ἀγήρως.

(1888)

ΠΑΠΑ - ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ

ΕΚ ΣΚΙΑΘΟΥ

Σεμνοτάτη, πολλῶν ἀκολουθούντων, ἐγένετο ἡ κηδεία τοῦ ἐν Κυρίῳ μεταστάντος, ἐν γήρατι καλῷ, αἰδεσιμωτάτου Οἰκονόμου τῆς ἐκκλησίας Σκιάθου Παπα - Ἀδαμαντίου, ἥτις ἐν τῷ προσώπῳ αὐτοῦ ἐστερήθη ἑνὸς τῶν σεμνοτέρων καὶ μᾶλλον εὐπαιδεύτων ἐφημερίων. Εἰς γένος Λευϊτικὸν ἀνήκων ἐκηδεύθη πλησίον τῶν συγγενῶν του ἡγουμένων τῆς Κουνιστρίας. Ἐξεπαιδεύθη ἐν φόβῳ Θεοῦ, εἰς τὰ ἐκκλησιαστικὰ γράμματα. Φύσει δὲ προικισμένος ὑπὸ εὐφυΐας καὶ ἀπαράμιλλον ἔχων φιλομάθειαν καὶ σπανίαν μνήμην, τόσον ἐτελειοποιήθη ἔπειτα εἰς τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, ὥστε βραδύτερον καὶ βοηθὸς τοῦ ἑλληνικοῦ σχολείου ἐπὶ ἱκανὰ ἐχρημάτισεν ἔτη. Διὸ καὶ μεταξὺ τοῦ ἱερατείου τῆς νήσου μας ἦτο ὁ πρῶτος πάντοτε, ἐπίτροπος διαρκὴς τῶν κατὰ καιροὺς ἀρχιερέων, ὁδηγὸς ἀγαθὸς εἰς πάσας τὰς ἐκκλησιαστικὰς περιστάσεις καὶ κόσμημα περικαλλὲς τῶν ἐκκλησιαστικῶν πανηγύρεων, ὅτε ἡ παρουσία του ἐθεωρεῖτο ἀπαραίτητος. Διότι στολισμένος μὲ καθαρὰν ἀπαγγελίαν, ἁπλοῦς καὶ ἀπέριττος τοὺς τρόπους, καθαρὸς καὶ σεμνὸς ἐν τῇ περιβολῇ προσέδιδεν ἀφελῆ μεγαλειότητα εἰς τὰς ἐκκλησιαστικὰς ἀκολουθίας, ἐπειδὴ καὶ οὗτος ὡς πάντες οἱ ἀρχαιότεροι τῆς νήσου ἐφημέριοι ἐδιδάχθησαν τὴν τῶν μυστηρίων τέλεσιν παρὰ τῶν ἱεροπρεπῶν ἐκείνων Κολλυβάδων, οἵτινες εἶχον ἱδρύσει κατὰ τὸ τέλος τοῦ παρελθόντος αἰῶνος τὴν Μονὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἐν τῇ νήσῳ, φυτώριον γενομένην τῶν σεμνῶν τῆς νήσου μας ἱερέων τότε, οἵτινες φιλακόλουθοι, ἁπλοῖ, ἐνάρετοι ἀπέλαυον τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ σεβασμοῦ τῶν κατοίκων, οὐδεμίαν προσποίησιν ἢ ὑπόκρισιν ἢ ἐπιδεικτικὴν κενότητα ἐμβλεπόντων εἰς τὸν ἱερατικὸν βίον των. Ὧν ἐπιφανέστερος ἦν ὁ ἄρτι πρὸς Κύριον μεταστάς, ὅστις πεποιθὼς εἰς τὴν πρὸς αὐτὸν ἐκτίμησιν τῶν πνευματικῶν του τέκνων, πολλάκις ἤλεγχε τοὺς ἀτακτοῦντας ἐν τοῖς ναοῖς ἀπὸ τῆς ἁγίας Πύλης, φίλος αὐτὸς ἀκραιφνὴς τῆς τάξεως ἐν τῇ προσευχῇ τῇ προκαλούσῃ τὴν κατάνυξιν. Συνεβούλευε δημοσίᾳ τὰς γυναῖκας, ἐπέπληττε, παρῄνει τοὺς φανερὰ παρὰ τὰ τυπικὰ τῆς ἐκκλησίας καὶ παρὰ τὰ ἔθιμα αὐτῆς βιοῦντας κ᾿ ἐν γένει ὡς πατὴρ ἁπάντων ἐθεωρεῖτο. Ἂν καὶ τὸ γῆρας καὶ νόσος τῶν ποδῶν πολὺ ἐσχάτως ἔθλιβον καὶ ἀπεμόνωσαν αὐτὸν ἐν τῷ οἴκῳ, ἐντούτοις οἱ ἐνορῖται τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἀπῄτησαν τὴν παρουσίαν του κατὰ τὴν ἐφετινὴν Ἀνάστασιν, ὅτε ὑποβασταζόμενος διὰ τελευταίαν φορὰν προσῆλθεν εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ, ὅπου ἐπὶ πεντηκονταετίαν ὅλην ἐφημέρευσε καὶ προέστη τῆς Λαμπροφόρου πανηγύρεως. Ἀπεχαιρέτισε οὕτω μὲ τὸ Χριστὸς Ἀνέστη τρεῖς ὅλας γενεὰς πνευματικῶν του τέκνων ὁ προσηνής, ὁ ἐλεήμων, ὁ ἀγαθός, ὁ ὁμιλητικώτατος, ὁ μικρὸς καὶ λεπτοκαμωμένος, ὁ πολιὸς Οἰκονόμος Παπα - Ἀδαμάντιος, οὗ τὴν παρουσίαν ἐπὶ μακρὸν θὰ ἐπιζητῇ ἡ μητρόπολις Σκιάθου.

(1895)

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

Μὲ τοῦ φθινοπώρου τὴν ὤχραν τὴν μελαγχολικήν, μὲ τὸν δριμὺν ἄκαιρον χειμῶνα, ὡς φύλλον φθινοπωρινόν, ἔγειρεν, ἔπεσεν, ἐμαράνθη ὁ Γεώργιος Δ. Δημητριάδης. Κλαίει ἡ Σκίαθος τὸν Γιωργάκην της, καὶ θρηνοῦσι φίλοι, ἀπαρηγόρητοι, καὶ κόπτονται γονεῖς γηραιοί, τοὺς ὁποίους μετὰ τρομώδους ἱκεσίας παρακαλοῦμεν τὸν Κύριον νὰ παρηγορήσῃ.

Ὁ Γεώργιος Δ. Δημητριάδης, νεώτερος καὶ μόνος ἀδελφὸς τοῦ βουλευτοῦ Σκοπέλου, Ν. Δημητριάδου, ἐσβέσθη ἐν Σκιάθῳ, τὴν 26 τοῦ λήξαντος Ὀκτωβρίου, εἰς ἡλικίαν 41 ἐτῶν. Καθηγητὴς τῶν μαθηματικῶν, νεώτατος τυχὼν τοῦ διδακτορικοῦ πτυχίου, τῷ 1879, ἐκλήθη νὰ διδάξῃ εἰς τὸ γυμνάσιον τῆς ἀδελφῆς Σάμου. Ἐπανῆλθε τάχιστα ἐκεῖθεν, διότι ἡ πατρὶς τὸν ἐκάλει ἔφεδρον στρατιώτην τῷ 1880. Ὡς λοχίας τῆς πανεπιστημιακῆς φάλαγγος, ὡς ἔφεδρος δεκανεύς, εἶτα, ὡς ἐθελοντὴς εἰς Πήλιον,  τῷ 1878, εἶχεν εὔτολμον καὶ ἀνδρικὸν τὸ ἦθος, κ᾿ ἐφλέγετο ὑπὸ εὐγενῶν αἰσθημάτων. Ἀκολούθως διετέλεσε καθηγητὴς εἰς τὰ γυμνάσια Λαρίσης, Βόλου, Χαλκίδος καὶ ἀλλαχοῦ.

Ἐκ Βόλου ἐπέστελλεν ἐνίοτε εἰς τὴν «Ἀκρόπολιν» καὶ ἄλλας ἐφημερίδας. Εἰς τὴν φιλολογικὴν «Ἑστίαν» εἶχε δημοσιεύσει πρὸ χρόνων ὡραῖά τινα ἄρθρα, ὧν ἓν πρακτικώτατον, περὶ ναυτικῶν ἀσύλων ἐν τῇ ξένῃ. Ἠγάπα τόσον τὰς θετικὰς ἐπιστήμας, ὅσον καὶ τὰ κοινωφελῆ καὶ πρακτικὰ ζητήματα καὶ θέματα. Ὁ βίος του ὑπῆρξε βίος ἀκαταπονήτου ἀνδρὸς μοχθοῦντος διὰ τὸ κοινὸν ἀγαθόν. Τὴν Σκίαθόν του τὴν ἠγάπα μὲ ἀληθῆ ἔρωτα, καὶ ἀφωσιώθη ὅλος εἰς τὴν πρόοδόν της. Πέρυσιν ἀκόμη ἐδημιούργησεν, ἀληθῶς, ὁ ἴδιος ἐργαζόμενος καὶ διευθύνων καὶ πρωτοστατῶν, τὴν ὡραίαν προκυμαίαν τῆς παραθαλασσίου ἀγορᾶς της. Ἐκεῖ κατηνάλωσε τὰς τελευταίας ζωτικὰς δυνάμεις τῆς προώρως μαρανθείσης ὑπάρξεώς του. Ἡ δὲ ἐλευθεριότης, ἡ συμπαθὴς εὐσπλαγχνία καὶ ἡ ἐλεημοσύνη του ὑπῆρξαν ἀνεκδιήγητοι.

Καὶ τώρα, τίς θὰ παραμυθήσῃ τοὺς γηραιοὺς ἀτυχεῖς γονεῖς, εἰς οὓς ἐπέπρωτο νὰ πίωσιν αὐτὸ τὸ ὑπέρπικρον ποτήριον; Τίς εἶναι ἱκανὸς νὰ τρέψῃ τὸ πένθος εἰς χαρὰν καὶ νὰ ἐξαγάγῃ ζωὴν ἐκ τοῦ θανάτου; Ποῦ βρίσκεται τὸ βάλσαμον, ὁποὺ γιατρεύει τὰς ἀνιάτους πληγάς; Ποῦ βρίσκεται τ᾿ ἀθάνατο νερό, ὁποὺ χαρίζει ζωὴν εἰς τοὺς ἀποθαμένους; Ποῦ; Μόνος ἐκεῖνος, ὅστις εἶπεν «Ἐγὼ ἰάσομαι ὑμᾶς», γνωρίζει ποῦ βρίσκεται αὐτὸ τὸ βάλσαμον. Κ᾿ ἐκεῖνος ὅστις εἶπεν «Ἐγὼ ἔχω ὕδωρ ζῶν», αὐτὸς γνωρίζει ποῦ εἶναι τ᾿ ἀθάνατο νερό. «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται... Καὶ ἐμπλήσω αὐτὸν ὕδατος, ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον». Ἀπ᾿ αὐτὸ τὸ ὕδωρ τὸ αἰώνιον, τὸ ὕδωρ τὸ ζῶν, εὔχομαι νὰ δροσίζεσαι τώρα ἐκεῖ ποὺ εἶσαι, εἰς τὰ κάλλη τὰ ἀθέατα, τ᾿ ἀσύλληπτα καὶ τ᾿ ἀφάνταστα, περιπόθητε φίλε, ἀγαπημένε Γιωργάκη.

(1897)

[ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΞΑΔΕΛΦΟΝ ΔΗΜΗΤΡΑΚΗΝ]

Ἔπρεπε, Μῆτρό μου, νὰ λάχῃ εἰς ἐμὲ ὁ ἄτυχος κλῆρος, ὁποὺ μὲ τρέμοντα γόνατα ἀρχίζω νὰ κατέρχωμαι ἤδη τὸν κατήφορον τῆς ζωῆς; Μοῦ ἔμελλεν ἡ μοῖρα πικρὸν μοιρολόγι νὰ γράψω διὰ σὲ τὸν νεαρὸν κ᾿ ἐστεμμένον μ᾿ ἐλπίδας. Ποῦ κρήνη μελάνυδρος, ἥτις νὰ μοῦ δώσῃ ὕδωρ καὶ δακρύων πηγάς; Ποῦ νὰ εὕρω μελάνην τόσον μαύρην ὅσον τὸ πένθος τῆς καρδίας μου; Καὶ πόθεν νὰ λάβω χαρτίον ἀδιάβροχον, ὥστε νὰ βρέχηται καὶ νὰ μὴ λυώνῃ;

Σὲ εἶδα, Μῆτρό μου, σὲ εἶδα προχθὲς τὸ πρωί, ὁποὺ ἐστολίσθης κ᾿ ἐφόρεσες στεφάνι, κ᾿ ἔφυγες κ᾿ ἐπῆγες... Ποῦ ἐπῆγες, Μῆτρό μου; Εἶναι καμμία ἑορτή, εἶναι καμμία χαρὰ καὶ πανήγυρις, ἐδῶ ποῦ ἐπῆγες; Ὤ! ἰδοὺ κρύα, καὶ μαῦρα, καὶ λευκά, καὶ μάρμαρα ὀρθὰ καὶ ἀπειλητικά, τὰ τρόπαια αὐτὰ τῆς πεισμονῆς τοῦ θανάτου. Ἐδῶ, τέκνον μου, σοῦ ἤρεσε νὰ κατοικῇς; Καὶ δὲν ἐλυπήθης, τὸν γηραιὸν πατέρα σου, καὶ τὴν μητέρα σου τὴν πικραμένην; Αὐτὰ εἶναι τὰ βασίλεια τοῦ Χάρου, παιδί μου. Τί θέλεις, τί ζητεῖς ἐδῶ; Ὤ! ναί, δι᾿ ὅλους μας εἶναι ἐκεῖ τόπος. Ἀλλὰ σύ, πῶς ἐβιάσθης, ἀδελφάκι μου; Καὶ ἡ νεότης σου ἡ ζηλευτή, καὶ ἡ τόση εὐγένεια καὶ ἁβρότης, καὶ εὐφυΐα καὶ ἀρετή, τί θὰ γίνουν ὅλ᾿ αὐτά, Μῆτρό μου;

Ἦσο ἀκόμη σχεδὸν παιδίον κατὰ τὴν ἡλικίαν, καὶ ἦσο ἤδη ἀνὴρ κατὰ τὸν νοῦν. Ὅλος προσοχή, ὅλος ἐμβρίθεια, ἐραστὴς τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ ἀγαθοῦ, καὶ ἤρχιζες ἤδη νὰ φιλοσοφῇς βαθέως περὶ τῶν πραγμάτων. Καὶ ποῦ ἡ θεσπεσία ἐκείνη ἔκφρασις τῆς μορφῆς, καὶ ἡ ὄψις ἡ νοήμων, καὶ τὸ ὄμμα τὸ γλυκύτατον; Καὶ ποῦ τὸ ἀμβρόσιον νεῦμα τῶν ὀφρύων, καὶ τὸ νεκτάρεον τῶν χειλέων μειδίαμα; Καὶ ἡ δρόσος καὶ τὸ ἄρωμα, καὶ ὁ ἀνθός, καὶ ἡ τόση ἁγνότης καὶ ἀθῳότης, ποῦ ἐπῆγαν ὅλ᾿ αὐτά, Δημητράκη μου; Ὦ πλάσμα τοῦ Θεοῦ γλυκύ, πῶς ἔκλεισες τὰ βλέφαρα καὶ ἔδυς ὑπὸ τὴν γῆν, καὶ μᾶς ἐλησμόνησες, κ᾿ ἐκοιμήθης εἰς τὸ κρύον χῶμα;

Ποῖος νὰ μὴ θρηνήσῃ, τέκνον μου, καὶ ποῖος νὰ μὴ στενάξῃ; Πῶς νὰ σὲ λησμονήσωμεν, ἀγάπη μου, καὶ πῶς νὰ ἐξαλειφθῇ ἀπὸ τὴν μνήμην μας ἡ συμπαθὴς μορφή σου; Καὶ πῶς νὰ μὴ ἀκούωμεν πλέον τὸν ἦχον τῆς μελῳδικῆς φωνῆς σου; Ὢ εἶδα, ἔμελλα, ὢ τοῦ σπαραγμοῦ, νὰ ἴδω τὸ ψυχομάχημά σου! Ἐφιάλτης θὰ μοῦ εἶναι εἰς τὴν ζωὴν αὐτήν, τὸ ψυχομάχημά σου, Μῆτρό μου. Ὤ, τὸ ἀπαίσιον ἐκεῖνο ἐξημέρωμα, ὤ, τὸ βαθὺ ἐκεῖνο καὶ ἀνεκλάλητον μοιρολόγι! Οἱ πετεινοὶ ἐλάλησαν παραπονετικά, Μῆτρό μου, καὶ ὅσα πουλιὰ εὑρέθησαν ἐκεῖ, ὅλα ἐμοιρολογοῦσαν ἐπάνω εἰς τὰ δένδρα... Ὤ, ἂς κλαύσουν ὅλα τὰ πουλιά, καὶ ὅσαι περιπαθεῖς μοιρολογίστριαι ὑπάρχουν, ἂς μοιρολογήσουν, ἂν προαιροῦνται. Καὶ ὅσοι κώδωνες εἶναι, ἂς σημάνουν εἰς τὴν ἔξοδόν σου, εἰς τὴν παραπομπήν σου, Μῆτρό μου.

Καὶ τώρα κοιμᾶσαι εἰς τὴν κλίνην σου τὴν ψυχράν, φίλτατον τέκνον. Ὤ, πόσα λουλούδια ἐαρινὰ καὶ φθινοπωρινά, νὰ φυτρώσουν πρέπει εἰς τὸ μνῆμά σου τὸ κρύον, καὶ πόσα πουλάκια πρέπει νὰ ἔρχωνται νὰ κελαδοῦν ἐπὶ τῆς βαθυφύλλου ἰτέας σου! Ἂς γίνῃ βαθυλήιον πέλαγος ἀνθέων ὁ τάφος,  καὶ ἂς ἔρχωνται χιλιάδες πουλάκια τοῦ βουνοῦ καὶ νυχτοπούλια τῆς ἐρημίας, ἂς ἔρχωνται νὰ κελαδοῦν γλυκὰ - γλυκά, θλιβερὰ - θλιβερά, ἐπάνω ἀπὸ τὸ ἁγιασμένον χῶμά σου. Καὶ ὁ φλοῖσβος τοῦ κύματος, ὁποὺ πλήττει τοὺς βράχους, τὰ κράσπεδα τοῦ μαύρου λόφου τῶν μνημείων, ἂς φλοισβίζῃ καὶ ἂς σὲ ναναρίζῃ καὶ ἂς εἶναι μουσικὴ εἰς τὸν ὕπνον σου, ἑωσότου ἔλθῃ ἡ ὥρα ἡ προωρισμένη, καὶ ὅταν δοθῇ τὸ κέλευσμα, καὶ ἀκουσθῇ ἡ φωνὴ τοῦ Ἀρχαγγέλου, καὶ ἠχήσῃ ἡ σάλπιγξ ἡ θεία, διότι φωνὴ Ἀρχαγγέλου θ᾿ ἀκουσθῇ, καὶ σάλπιγξ Θεοῦ θὰ ἠχήσῃ ἀφεύκτως· τότε, πραεῖα, «ὡς φωνὴ αὔρας λεπτῆς», καὶ ἁπαλὴ καὶ γλυκεῖα ἡ θεία σάλπιγξ, νὰ σ᾿ ἐξυπνήσῃ, Μῆτρό μου, μαζὶ μὲ ὅλους ὁποὺ θὰ μᾶς ἐξυπνήσῃ τότε.

Καὶ τότε καὶ τώρα, ἂς παραβλέψῃ ὁ Κύριος ὅλας τὰς νεανικὰς ἁμαρτίας σου, καθὼς εἶπεν ὁ προφήτης, «ἁμαρτίας νεότητός μου καὶ ἀγνοίας μου μὴ μνησθῇς», καὶ ἂς σὲ τάξῃ εἰς τόπον φωτεινὸν καὶ χλοερόν, εἰς τόπον ἀναπαύσεως.

Εἴθε, Μῆτρό μου, εἴθε!

(1898)

ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΒΙΛΔ

ΙΑΤΡΟΣ

Εἶχε κατέλθει εἰς τὴν Ἑλλάδα κατὰ τοὺς χρόνους ἐκείνους τοῦ Ὄθωνος, τοῦ μουσοτραφοῦς Βασιλέως. Ἀπὸ τοῦ 1846 εἶχεν ἀποκατασταθῆ εἰς Σκίαθον, καὶ ἦτο ζηλευτὸς ἰατρὸς εἰς τὴν μικρὰν πολίχνην, ὁ ἀγαθὸς Βαυαρός, ὁ φιλάνθρωπος ἐπιστήμων, ὅστις ἐκηδεύετο χθὲς τὸ ἀπόγευμα εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Διονυσίου τῶν Δυτικῶν.

Οἱ κατὰ καιροὺς ὑπουργοὶ τῶν Ἐσωτερικῶν τὸν ἐνθυμοῦντο, καὶ τὸν ἀνεκάλουν ἀπὸ τὴν ἀπόκεντρον νῆσον, καὶ τὸν ἔπεμπον ὅπως διευθύνῃ τὰς καθάρσεις εἰς Δῆλον, ὁπότε ἦτο ἀνάγκη, ἐπειδὴ εἶχε πεῖραν πολλήν, καὶ θάρρος καὶ εὐσυνειδησίαν. Ἕως προχθὲς ἀκόμη ἦτο θαλερὸς πρεσβύτης ἀκμαῖος, ὡραία φυσιογνωμία καὶ ζωηρά. Ἡ φυσικὴ εὐθυμία του, ἡ διαχυτικότης του, ἦτο τερπνὸν θέαμα καὶ ἐντρύφημα μεταδοτικόν. Χθὲς ὑπέκυψεν εἰς τὸ μοιραῖον τέλος, καὶ ἐκοιμήθη τὸν ὕπνον τὸν ἄφυκτον. Ὡραῖον τὸ λείψανον τοῦ νεκροῦ, ὅπως ἦτο ὡραῖον τὸ ἦθος τοῦ ζῶντος.

Δὲν ἐλάτρευσε τὸν Μαμωνᾶν, οὐδ᾿ ὑπερέβη τὸν ὅρκον τοῦ ἐπιστήμονος. Δὲν μετῆλθε τὴν θείαν τέχνην τοῦ Ἀσκληπιοῦ ἐπὶ χρηματισμῷ, ἢ «φάτιος ἱμέρῳ». Ἐὰν ἐδικαιοῦτο νὰ λάβῃ 50 ἀπὸ ἕνα πτωχὸν ἀσθενῆ, ἐλάμβανε 15. Ἐὰν ἐδικαιοῦτο νὰ λάβῃ 15 ἐλάμβανε 5. Ἐὰν ὁ ἀσθενὴς ἦτο πολὺ πτωχός, τότε ἔδιδεν ἀντὶ νὰ λαμβάνῃ. Τοιοῦτος ὑπῆρξεν ὁ ἐνάρετος ἐπιστήμων, ὁ ἀγαθὸς Γερμανός, ὁ Γουλιέλμος Βίλδ.

Ἂς εἶναι ἄφθιτος ἡ μνήμη του μετ᾿ ἐγκωμίων.

(1899)

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ, ΛΑΜΙΑΙΟΣ

Πικρόν, ὀξυβελές μοι ἦλθεν ἄγγελμα, ὁ θάνατος τοῦ Λαμιαίου, ἐκ Σκιάθου. Εἰς τὴν ναυτιῶσαν τέως ἀπὸ τὸν σάλον τὸν βιοτικόν, τὴν μόλις προσαράξασαν ὁλκάδα τῆς ζωῆς μας, καὶ ἄλλα ἄγρια ἐπέρχονται κύματα, τὴν ναῦν κατασυντρίβοντα, τὴν ὑπέραντλον ἁμαρτιῶν τῷ φόρτῳ. Ὁ μελετητὴς τοῦ θείου Χρυσοστόμου, ὁ φιλάδελφος καὶ μεταδοτικός, ἡ ἀηδὼν ἡ μινυρομένη ἀφιλοκερδῶς τὰ θεῖα ᾄσματα, 40ούτης μόλις, οἴχεται ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Πρὸ ἑξαετίας νυμφευθεὶς τὴν Ἀρετὴν Μωραϊτίδου, καταλείπει δύο ὀρφανά, τρυφερώτατα πλασμάτια.

Τίς ἠχώ, ποῖον ἄντρον θαλασσόπληκτον θ᾿ ἀπηχήσῃ τὸν ὀδυρμὸν τῆς γραίας Φλωροῦς, ἥτις τὸν εἶχε μόνον υἱόν, ὑστερόποτμον, μετὰ τὸν ἐν θαλάσσῃ πνιγμὸν τοῦ πατρὸς γεννηθέντα; Καὶ οἱ πολῖται τῆς μικρᾶς νήσου, τῆς ὁποίας ἦτο κόσμημα, προπέρυσι τὸν εἶχον ἐκλέξει πρῶτον δημοτικὸν σύμβουλον, μὲ τὰ 9/10 τῶν ψήφων.

Περίμενέ μας, φιλτάτη ψυχὴ τοῦ Γεωργίου, καὶ ἡμεῖς ἐν τῇ προσκαίρῳ παρουσίᾳ δὲν θὰ παύσωμεν μεμνημένοι σοῦ.

(1905)

ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΝΗΜΗΝ ΤΗΣ ΜΑΡΙΚΑΣ Φ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

Εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγ. Γεωργίου τελεῖται σήμερον μνημόσυνον ὑπὲρ τῆς ψυχῆς τῆς ἁγνῆς Μαρίκας, τῆς χαριτωμένης κόρης τῶν Φραγκίστα τῆς Λαμίας καὶ συζύγου τοῦ ἐκ Σκιάθῳ τραπεζίτου καὶ πολιτευτοῦ Φιλοκλέους Γεωργιάδου. Ἡ ἀπόγονος ἐκείνου, τὸν ὁποῖον ὁ ἥρως Κατσαντώνης ὠνόμαζε, κατὰ τὸ ᾆσμα, καὶ σύ, Φραγκίστα μ᾿ ἀδερφέ, ἄξιο μου παλληκάρι, ὑπῆρξε δι᾿ ὅσους τὴν ἐγνώρισαν μία ἀκτὶς χειμερινοῦ ἡλίου, μία αἴγλη ἐαρινοῦ λυκαυγοῦς, ἓν φέγγγος λευκὸν χιόνος καὶ περιστερᾶς χρυσαυγιζούσης, ἓν ἄνθος διαχῦσαν εὐωδίαν, προώρως μαρανθέν. Ἐπὶ τῆς δημαρχίας τοῦ συζύγου της, εἰς τὴν Σκίαθον, κατὰ τὴν παρελθοῦσαν περίοδον, ὑπῆρξε προστάτις τῶν πτωχῶν καὶ παρηγορία τῶν τεθλιμμένων, ὅσον ἦτο δυνατὸν εἰς τὴν θέσιν της, ὡς γυναικὸς ἐν τῷ οἴκῳ.

Μόνη ἡ παρουσία της ἤρκει διὰ νὰ φαιδρύνῃ, νὰ ἐμπνεύσῃ θᾶρρος, καὶ νὰ ἀναπτερώσῃ τὰς ἐλπίδας τῶν θλιβομένων. Μὲ μόνην τὴν πραεῖαν, τὴν ἀφελῆ καὶ μελιχρὰν ὁμιλίαν της, πολλάκις κατεπράϋνε τοὺς πόνους τῶν ὀδυνωμένων.

Πῶς νὰ παρηγορήσῃ τις τὸν χηρεύσαντα προώρως σύζυγον, τοὺς ἀπορφανισθέντας οἰκείους της; Ποίους λόγους νὰ εὕρῃ διὰ νὰ καταπραΰνη τὸ ἄλγος τῆς στερήσεώς των; Ἔπρεπε νὰ ἔχῃ τὴν φωνὴν καὶ τὴν ψυχὴν τῆς Μαρίκας διὰ νὰ δυνηθῇ νὰ ἐνσταλάξῃ βάλσαμον παρηγορίας εἰς τὰς πονούσας καρδίας των. Ἀλλ᾿ ἡ φωνὴ τῆς Μαρίκας ἐσίγασε, φεῦ! διὰ παντός, καὶ ἡ ψυχή της ἐπέταξεν εἰς τὰ αἰθέρια, ὡς ἀγγελόμορφον ὄν, τοῦ ὁποίου δὲν ἦτο ἄξιος ὁ κόσμος.

Ἂς ἑνώσωμεν τὰς δεήσεις καὶ τὰς ἱκεσίας μας καὶ μὲ τρέμοντα χείλη ἂς παρακαλέσωμεν τὸν Ὕψιστον ὅπως ἀναπαύσῃ εἰς τόπον φωτεινόν, εἰς τόπον χλοερὸν τὴν ψυχὴν τῆς ἀθώας Μαρίκας.

(1907)

ΕΝ ΔΑΚΡΥ ΕΠΙ Τῼ ΘΑΝΑΤῼ
ΤΗΣ ΜΑΡΙΚΑΣ Φ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

Ὑπὲρ τῆς ψυχῆς τῆς Μαρίκας Φ. Γεωργιάδου, πρῴην δημάρχου Σκιάθου, ἐτελέσθη χθὲς σεμνὸν μνημόσυνον εἰς τὸν ναὸν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Ἡ προώρως ἀποθανοῦσα, ἡ τόσον θελκτικὴ νεαρὰ γυνή, κατήγετο ἐκ Λαμίας, ἐκ τῆς οἰκογενείας Φραγκίστα, καὶ ἦτο τὸ χάρμα καὶ τὸ κόσμημα τῆς διακεκριμένης ταύτης οἰκογενείας. Ἀπευθύνομεν θερμοὺς λόγους παρηγορίας πρὸς τοὺς οἰκείους, καὶ ἱκετεύομεν τὸν Παντοδύναμον, «τὸν βάθει σοφίας φιλανθρώπως πάντα οἰκονομοῦντα», ὅπως ἀναπαύσῃ ἐν χώρᾳ δικαίων τὴν ψυχὴν τῆς προώρως ἀπελθούσης τοῦ κόσμου τούτου, ἀτυχοῦς Μαρίκας.

(1907)

ΘΡΗΝΟΣ
ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΞΑΔΕΛΦΟΝ ΜΟΥ
ΣΩΤΗΡΙΟΝ ΑΛ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ. Φ.

† 1909 Ἰουλίου 2 ἐν Θέρμαις Αἰδηψοῦ

Ἔμελλον ἄρα νὰ ζήσω διὰ νὰ γράψω καὶ διὰ σὲ τὰ πικρὰ ταῦτα δάκρυα, ὦ φίλτατε, τῆς ὑπακοῆς γέννημα, καὶ θρέμμα τῆς ὑπομονῆς, ὁποὺ εἴχαμεν ἀνατραφῆ μαζί, καθὼς ἐτέχθημεν ἀπὸ τὰς δύο ἀδελφὰς μητέρας μας, καὶ ἀντιπροσώπευες δι᾿ ἐμὲ ὅλην τὴν ματαίαν ζωήν μου εἰς ἕνα μεμβρανωμένον κύλινδρον, τρισαγαπητέ μου Σωτήριε. Τί ἔγιναν ὅλαι ἐκεῖναι αἱ ἀναμνήσεις τῶν παιδικῶν χρόνων, τὰ ἴχνη τὰ ὑγρά, τὰ μαλακὰ πτίλα, ὁ χνοῦς, ὃν ἐκρίπτει ὁ ἄνεμος; Ποῦ οἴχεται ὅλη ἐκείνη ἡ φαιδρὰ ἐποχὴ τοῦ αἰῶνος φθίνοντος, ὁπότε μαζὶ ἤμεθα παντοῦ, μαζὶ ἤμεθα πάντοτε, καὶ εἰς τὸ προαύλιον τοῦ σχολείου καὶ εἰς τοὺς βράχους τοῦ γιαλοῦ, καὶ εἰς τοὺς οἰκίσκους καὶ εἰς τοὺς ἀνηφόρους, εἰς τὰς στενὰς ρύμας καὶ εἰς τὰ λιθόστρωτα, εἰς τὰ ξωκκλήσια καὶ εἰς τὰ μοναστηράκια, καὶ εἰς τὰ τραγούδια καὶ εἰς τὰ μνημόσυνα, ὡς μία γενναία ψυχὴ εἰς δύο ἀσθενῆ σώματα, ὦ πολυαγάπητε ἐξάδελφέ μου! Καὶ τώρα ὑστέρησα καὶ ἐλησμονήθην, διὰ νὰ γράφω θρήνους διὰ τὸν νεώτερον ἐξάδελφον μας Ἀλέκον Μωραΐτην ὅπου δὲν ἐστέγνωσαν ἀκόμη τὰ δάκρυα, καὶ σήμερον διὰ σὲ τὸν ὁμόψυχον καὶ ὁμόσκηνον ἰσάδελφόν μου, ὦ Σωτηράκη φίλτατε. Ὡς πικρὸς ὁ κλῆρος καὶ ἀπηνὴς ἡ μοῖρα. Ἡ ἀλήθεια φαίνεται, ἀλλὰ δὲν ὑπάρχει, λέγει ὁ θεῖος Σαιξπῆρος· τὸ κάλλος λάμπει, ἀλλὰ δὲν εἶναι αὐτό. Δι᾿ αὐτοὺς τοὺς νεκροὺς καὶ τὰ πουλιὰ δέησιν μινύρονται, προσευχὴν ἀναστενάζουν...

Ὁ Σωτήριος Ἀλ. Οἰκονόμου, ἀπόφοιτος τοῦ Ἑλλ. Σχολείου, καὶ κάτοχος ἤδη, ἐξ οἰκείου μόχθου, τῆς Γαλλικῆς, ἀφοῦ ἔγινεν ἔμπειρος καὶ κατὰ πάντα, μέχρι γεωργίας καὶ ναυτιλίας, ὑπήκοος εἰς τοὺς αὐστηροὺς καὶ ἀρχαϊκοὺς γονεῖς του, ἐπειδὴ ἡ εὐρεῖα κτηματικὴ περιουσία, διὰ τὴν θεομηνίαν καὶ τὴν ἐνσκήψασαν τότε τοκογλυφίαν ἀνὰ τὰς κώμας καὶ τὰς νήσους τῆς Ἑλλάδος, ἦτο λίαν βεβαρημένη, ἀπῆλθε καὶ εἰργάσθη ἐπὶ δύο ἔτη εἰς τὴν διώρυγα τοῦ Σουέζ, καὶ ἀφοῦ ἀνεκούφισεν ἐν μέρει τοὺς γονεῖς του, ἐκράτησεν αὐτὸς περὶ τὰς χιλίας δραχμάς, καὶ εἰκοσαέτης ἐπῆγεν εἰς τὰς Ἀθήνας τῷ 1869 διὰ νὰ ἀρχίσῃ τὰς γυμνασιακὰς σπουδάς του. Ἦτο γλυκύς, φιλομαθής, ἀκριβής, καὶ εἰς ἄκρον εὐσυνείδητος.

Πάραυτα εἵλκυσε τὴν εὔνοιαν τοῦ γυμνασιάρχου Γ. Παυλίδου, τοῦ Παντελίδου, τοῦ Μυλωνᾶ, καὶ ἄλλων καθηγητῶν, εἰργάσθη ὡς βοηθὸς εἰς φαρμακεῖον, ἐμαθήτευε χωρὶς νὰ λάβῃ ὀβολὸν ἀπὸ τοὺς γονεῖς του. Τῷ 1873 ἐνεγράφη εἰς τὴν Φιλοσοφικὴν Σχολήν, συγχρόνως δὲ προσελήφθη ὡς βοηθὸς τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου, ἑλκύσας τοῦ σοφοῦ Κουμανούδη τὴν συμπαθῆ προσοχήν. Ἀναλαβὼν προγυμνάσεις κατ᾿ οἶκον, τάχιστα ἐθαυμάσθη διὰ τὸ γλυκὺ καὶ εὐμέθοδον τῆς διδασκαλίας του, πανταχόθεν δέ, ἐκ τῶν ἀρίστων οἰκογενειῶν ἐκαλεῖτο ν᾿ ἀναλάβῃ τὴν κατ᾿ οἶκον διδασκαλίαν τῶν παίδων, ὥστε δὲν τοῦ ἔμενε πλέον καιρὸς διὰ ν᾿ ἀκροᾶται εἰς τὸ Πανεπιστήμιον. Εἶχε διδασκαλικὸν χάρισμα γιγαντιαῖον, τεραστίαν ἀντοχὴν καὶ ζωτικότητα· ἐξημέρωνε κ᾿ ἐστίλβωνε τοὺς λούστρους τῶν ἀπόρων τοῦ Παρνασσοῦ, ἐξωμάλιζε κ᾿ ἐσμίλευε τοὺς παῖδας τῶν ἀριστοκρατῶν κατ᾿ οἴκους, ὡς καὶ εἰς τὸ Πρότυπον Σχολεῖον τῆς Νέας Μεθόδου, τὸ ὁποῖον εἶχε συστήσει περὶ τὸ 1874, ἅμα κατελθὼν ἐκ Γερμανίας, ὁ εὐφυέστατος καὶ διάσημος πατριώτης μας, Σπυρίδων Μωραΐτης, ὁ διδάσκαλος τῶν βασιλοπαίδων.

Τέλος, τῷ 1880, ὁ Σωτήριος Οἰκονόμου, ἔχων τὴν εὐμενῆ προστασίαν πολλῶν ἰσχυρῶν, τῶν ὁποίων εἶχε διδάξει τὰ τέκνα, ἐστάλη ὡς ὑπότροφος διὰ τῶν συλλόγων τῶν Ἑλλ. Γραμμάτων εἰς Γερμανίαν. Κατελθὼν μετὰ τετραετίαν, ἐπέμφθη ὡς γυμνασιάρχης καὶ καθηγητὴς ἀνὰ τὴν Μακεδονίαν. Εἶτα ἐκλήθη ὡς διευθυντὴς τῆς Ἑλληνικῆς Σχολῆς ὑπὸ τῆς Κοινότητος Τεργέστης, ὅπου ἐπὶ ἑπταετίαν διέπρεψεν (1885 - 1892). Κατόπιν, ἐπανελθὼν εἰς τὴν Ἑλλάδα, προέκρινε νὰ μένῃ ὡς σχολάρχης εἰς τὴν πτωχὴν νῆσόν μας, τὴν Σκίαθον.

Καὶ τώρα, τρισαγαπημένε ἐξάδελφε, δὲν ἠξιώθημεν ἡμεῖς οἱ οἰκτροί, οἰκεῖοι καὶ φίλοι, οὔτε νὰ ἀσπασθῶμεν, οὔτε νὰ σὲ προπέμψωμεν, ἀλλὰ χθές, κεκμηκότα καὶ πάσχοντα, ἀφοῦ διεξήγαγες τὰς ἐξετάσεις τοῦ σχολείου, σὲ ὤθησεν ἡ δαιμονία μοῖρα εἰς πλοῦν, διὰ νὰ κάμῃς δῆθεν λουτρὰ εἰς Αἰδηψόν, καὶ ὁ Χάρος ἐνήδρευε καὶ παρηκολούθει διὰ ξηρᾶς καὶ θαλάσσης, καὶ δι᾿ ἑνὸς δολίου πλήγματος σήμερον, σ᾿ ἔρριψε κάτω ἐκεῖ, ἅμα ἀπεβιβάσθης.

Ἂς εἶναι ἐλαφρὸν τὸ χῶμα καὶ εὐλογημένη ἡ γῆ ὅπου κεῖσαι, καὶ τοὺς θρήνους μας τοὺς πικροὺς καὶ τοὺς κοπετοὺς καὶ τὰ μοιρολόγια, ἂς τὰ φέρῃ πρὸς σὲ ἡ αὔρα ἡ ποντιὰς καὶ τὸ ἁλμυρὸν κῦμα...

Τί νὰ εἴπω; Καὶ πῶς νὰ κλαύσω; Τίς νὰ δώσῃ ὕδωρ εἰς τὴν γῆν τὴν ἄνυδρον καὶ δάκρυα εἰς τὴν ψυχὴν τὴν ἁμαρτωλήν; «Ὡς πρόβατα ἐν τῷ ᾅδῃ ἔθετο, θάνατος ποιμανεῖ αὐτούς». Πλήν, εἴθε ὁ Θεός, ὁ ἀναγαγὼν ἐκ νεκρῶν τὸν «ποιμένα τῶν προβάτων τὸν μέγαν», νὰ τάξῃ σὲ καὶ ἡμᾶς μετὰ τῶν καλῶν θρεμμάτων του, ὧν αὐτὸς ἀνάγει ἐκ νεκρῶν ἐν αἵματι διαθήκης αἰωνίου.

(1909)